Научная статья на тему 'ТАДБИРКОРЛИК - ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНТИРИШНИ ТАЪМИНЛАШ ДРАЙВЕРИ'

ТАДБИРКОРЛИК - ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНТИРИШНИ ТАЪМИНЛАШ ДРАЙВЕРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
57
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАДБИРКОРЛИК / ИқТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР / ИқТИСОДИЙ ЎСИШ / ДРАЙВЕР / ДАВЛАТ СИЁСАТИ / КАФИЛЛИК / КОМПЕНСАЦИЯ / КРЕДИТ ЛИНИЯСИ / МАҲАЛЛАБАЙ ИШЛАШ / СУБСИДИЯ / ИШ ЎРИНЛАР / КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Рафеев Д.Р.

Мақолада мамлакатимизда тадбиркорлик фаолияти, уни ҳозирги ҳолати, эришилган натижалар, ривожлантиришни устувор йўналишлари тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Рафеев Д.Р.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ENTREPRENEURSHIP IS A DRIVER OF ECONOMIC DEVELOPMENT

The article explores entrepreneurial activity, its current state, achievement of results, directions of sustainable development.

Текст научной работы на тему «ТАДБИРКОРЛИК - ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНТИРИШНИ ТАЪМИНЛАШ ДРАЙВЕРИ»

РафеевД.Р., и.ф.н.

доценти СамИСИ

ТАДБИРКОРЛИК - ЩТИСОДИЙ РИВОЖЛАНТИРИШНИ ТАЪМИНЛАШ ДРАЙВЕРИ

Аннотация: мацолада мамлакатимизда тадбиркорлик фаолияти, уни уозирги уолати, эришилган натижалар, ривожлантиришни устувор йуналишлари тадциц этилган.

Калит сузлар: тадбиркорлик, ицтисодий ислоуотлар, ицтисодий усиш, драйвер, давлат сиёсати, кафиллик, компенсация, кредит линияси, мауаллабай ишлаш, субсидия, иш уринлар, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари.

Rafeev D.R., i.f.n. associate professor SamlSI

ENTREPRENEURSHIP IS A DRIVER OF ECONOMIC

DEVELOPMENT

Annotation: the article explores entrepreneurial activity, its current state, achievement of results, directions of sustainable development.

Keywords: entrepreneurship, economic reform, economic growth, driver, government policy, surety, compensation, line of credit, jobs, mahallabay work, subsidy, small businesses and private entrepreneurship.

Кириш. Тадбиркорлик, ишбилармонлик халкимиз хаётида азалдан мухим урин тутиб, унинг узига хос анъаналари асраб-авайланган, бундай фазилатга эга кишилар кадрланган. Буни буюк Амир Темурнинг "Азми катъий, тадбиркор, хушёр, мард ва шижоатли бир киши мингта тадбирсиз ва локайд кишидан афзалдир"28, деган фикри хам тасдиклайди. Мустакиллик йилларида юртимизда тадбиркорликка, айникса, оилавий тадбиркорликка кенг йул очилди. Бугун уз бизнесини йулга куйиб, узи, оиласи, махалла, эл-юрт фаровонлигига муносиб хисса кушаётган, иктисодиётимиз тараккиётига хизмат килаётган тадбиркорлар сафи тобора кенгаймокда.

Бугунги кунда мамлакатимизда тадбиркорликни куллаб-кувватлаш борасида олиб борилаётган ислохотлар натижасида юртимиз ахолиси уртасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолияти билан

28 http://www.temurtuzuklari.uz

шугулланишга кизикиш тобора ортиб бормокда. Шу уринда тадбиркорлик фаолиятига хам таъриф бериш максадга мувофик булади.

Тадбиркорлик фаолияти - тадбиркорлик фаолияти субъектлари томонидан конун хужжатларига мувофик амалга ошириладиган, таваккал килиб ва уз мулкий жавобгарлиги остида даромад (фойда) олишга каратилган ташаббускор фаолият хисобланади.29

Мавзуга оид манбалар ва адабиётлар тахлили. Мамлакатимизда тадбиркорлик фаолиятини давлат томонидан куллаб-кувватлаш буйича яхлит тизим яратиш ва тадбиркорликнинг барча шаклларини ривожлантиришга каратилган ягона давлат сиёсатини юритиш максадида 2012 йил 2 майда Узбекистон Республикасининг "Тадбиркорлик фаолияти эркинлиги кафолатлари тугрисида"ги Конуни кабул килинган. Бугунги кунда Узбекистон Республикаси Иктисодий тараккиёт ва камбагалликни кискартириш вазирлиги хузуридаги Махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги, унинг худудларда бошкарма ва марказлари фаолият курсатмокда.

Тадкикот методологияси. Мазкур тадкикот ишида диалектик ёндашув, мантикий фикрлаш, таккослама тахлил ва синтез, гурухлаш, бахолаш ва бошка усуллардан фойдаланилган.

Тахлил ва натижалар. Ташкил этилган агентликка республикада тадбиркорликни ва махаллаларни иктисодий ривожлантириш борасида ягона давлат сиёсатини юритиш, махаллабай ишлашнинг вертикал тизими асосида ахолининг даромадли мехнат билан бандлигини таъминлаш, уларни тадбиркорликка жалб килиш ва укитиш хамда узини узи банд килиш фаолиятига йуналтириш, ваколатли давлат органлари ва ташкилотлари хамда хоким ёрдамчиларининг фаолиятини мувофиклаштириш, иктисодий ривожланишни таъминлашда тадбиркорликни мухим драйверга айлантиришнинг янги ёндашувларини ишлаб чикиш ва амалга ошириш, худудларда тадбиркорликни куллаб-кувватлаш ва ривожлантириш дастурларини шакллантириш ва амалга ошириш хамда шу каби бир катор вазифалар юклатилган.

Мамлакатимизда тадбиркорликни куллаб-кувватлаш борасида олиб борилган ишлар натижасида тадбиркорлар сони ортиб бормокда. Жумладан, бу борада Самарканд вилоятида амалга оширилган ишлар хам ушбу йуналишларда амалга оширилган ислохотлар самарасидан далолат беради (1 -жадвал).

29Узбекистон Республикасининг 2012 йил 2 майда янги тахрирда кабул килинган "Тадбиркорлик фаолияти эркинлиги кафолатлари тугрисида"ги Конуни, 3-модда

1-жадвал

Самарканд вилоятида 2021 йилда кичик тадбиркорлик субъектларининг худудлар кесимида сони ва улар фаолияти30

Шахар ва туман номи Руйхатга олинган Фаолият курсатаётган Янги ташкил этилган 2021 йил 2020 йилга нисбатан

2020 йил 2021 йил 2020 йил 2021 йил 2020 йил 2021 йил Руйхатдан утган Фаолият курсатаётга Янги ташкил этилган

Самарканд вилояти 35022 43130 33114 40724 865 8 1081 4 123, 2 123, 0 124,9

Самарканд шахри 10646 12564 10190 11953 228 2 2734 118, 0 117, 3 119,8

Каттакургон шахри 1238 1445 1152 1351 332 301 116, 7 117, 3 90,7

Окдарё тумани 1340 1852 1272 1701 333 601 138, 2 133, 7 180,5

Булунгур тумани 1310 1689 1213 1619 379 421 128, 9 133, 5 111,1

Жомбой тумани 1310 1708 1283 1650 381 440 130, 4 128, 6 115,5

Иштихон тумани 1868 2319 1752 2206 514 656 124, 1 125, 9 127,6

Каттакургон тумани 1669 2158 1571 2085 478 563 129, 3 132, 7 117,8

^ушработ тумани 752 907 684 847 241 224 120, 6 123, 8 92,9

Нар пай тумани 1048 1276 1032 1254 277 310 121, 8 121, 5 111,9

0 Пайарик тумани 1870 2259 1712 2089 421 564 120, 8 122, 0 134,0

1 Пастдаргом тумани 2936 3668 2753 3408 700 1065 124, 9 123, 8 152,1

2 Пахтачи тумани 799 1052 778 1017 251 313 131, 7 130, 7 124,7

3 Самарканд тумани 2721 3428 2503 3085 691 860 126, 0 123, 3 124,5

4 Нуробод тумани 968 1313 913 1211 289 408 135, 6 132, 6 141,2

5 Ургут тумани 3068 3654 2951 3532 688 886 119, 1 119, 7 128,8

6 Тайлок тумани 1479 1838 1355 1716 401 468 124, 3 126, 6 116,7

30 8атз1а1.^ - Самарканд вилояти Статистика бошкармаси расмий веб сайти

Жадвал маълумотлари шуни курсатадики, ушбу ижобий узгаришлар вилоятда тадбиркорликни устувор йуналишлари буйича олиб борилаётган ишлар натижасида амалга ошмокда. Тадбиркорликни устувор йуналишларига оилавий тадбиркорликни ривожлантириш, норасмий фаолият олиб бораётган кичик бизнес субъектлари фаолиятини расмийлаштириш, буш ер участкаларини онлайн аукцион савдоларига чикариш, худудий дастурлар, хотин-кизлар ва оилани куллаб-кувватлаш жамоат фонди, хорижий инвесторлар томонидан амалга ошириладиган лойихалар, буш турган ва тула кувватда фойдаланилмаётган давлат мулки булган объектлардан самарали фойдаланиш, бандликка кумаклашиш давлат жамгармаси маблаглари оркали ажратиладиган кредит линияси хамда бошка йуналишлар киритилган.

Ушбу устувор йуналишлар асосида 2021 йилда 10 814 нафар янги кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари ташкил этилган булиб, унда куйидаги 2-жадвалда келтирилган йуналишлар мухим хисобланади.

2-жадвал

Самарканд вилоятида 2021 йилда тадбиркорликни

"" 31

ривожлантиришнинг мухим устувор йуналишлари 31_

/р Йуналишлар Сони

Б андликка кумаклашиш давлат жамгармаси маблаглари кредит линияси хисобига 271

Б уш турган ва тула кувватда фойдаланилмаётган давлат мулки булган объектлардан самарали фойдаланиш хисобига 105

Хорижий инвесторлар томонидан амалга оширилган лойихалар хисобига 415

Хотин-кизлар ва оилани куллаб-кувватлаш жамоат фонди хисобига 1296

Худудий дастурлар хисобига 955

Буш ер участкаларини онлайн аукцион савдоларига чикариш хисобига 405

Норасмий фаолият олиб бораётган кичик бизнес субъектлари фаолиятини расмийлаштириш хисобига 1350

Оилавий тадбиркорликни ривожлантириш хисобига 4644

Б ошкалар 1373

Жами 10814

Х,ар бир иктисодий ислохотлар натижаси ахоли бандлигини таъминлаш ва даромадларини оширишга каратилган булиб, узининг ижобий самарадорлигини намоён этиши керак. Вилоятда хам 2021 йилда ташкил этилган 10 814 нафар янги кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари томонидан 12 789 та янги иш уринлари яратилганлиги, ушбу йуналишларда олиб борилган ишларнинг ижтимоий мохиятини очиб беради.

31 8атз1а1.^ - Самарканд вилояти Статистика бошкармаси расмий веб сайти

Хулоса ва таклифлар. Мамлакатда тадбиркорликнинг барча шаклларини ривожлантиришга каратилган ягона давлат сиёсати юритилаётганлиги, ахолини, айникса, ёшлар ва хотин-кизларни тадбиркорликка кенг жалб килиш ишлари олиб борилаётганлиги, сохани ривожлантириш борасида бюрократик тусиклар, говларни бартараф этилаётганлигидан далолат бериб, иктисодий усишни таъминлашда тадбиркорликни мухим драйверга айлантиришнинг концептуал ва стратегик ёндашувларини ишлаб чикишга туртки булади.

Тадцицот олиб бориш натижасида цуйидаги таклифлар тавсия этилади:

1. Ахолини тадбиркорлик фаолиятига янада кенг жалб килиш ва конуний мехнат фаолиятини амалга ошириш учун кушимча шарт-шароитларни яратиш максадида узини-узи банд килган фукаролар тадбиркорликни расмий шаклларига жалб килиниб, уларга имтиёзли равишда кредит бериш, субсидия ажратиш ва фаолиятини бошлаган дастлабки йилда барча солик ва бошка мажбурий туловлардан озод этиш.

2. Бизнес-лойихалари асосида ёшлар ва хотин-кизларни иш билан таъминлаган тадбиркорлик субъектларига банк кредитлари буйича гаров таъминотини тегишли сектор рахбарлари кафолатлари асосида бериш.

3. Тадбиркорликни бошлашдан тугатишгача булган жараённи ургатиш, маблаг хисобига тадбиркорликни юритиш ва шакллантириш, бизнес лойихаларни ишлаб чикиш ва амалга ошириш, махсулот ишлаб чикариш, иш бажариш хамда сотиш (маркетинг хизмати), бизнесни бошкариш (менеджмент), маслахат ва курсатмалар берувчи консалтинг хизматлари ташкил этиш, малакали кадрлар тайёрлаш максадида Махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги кошида Бизнес марказ ташкил килиш.

4. Кичик тадбиркорлик субъектлари молиявий ахволини яхшилаш хамда даромадларини банк оркали айланишини рагбатлантириш максадида уларга банк оркали айланган даромад суммаларига караб, гаровсиз кредит бериш тизимини жорий этиш.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикасининг 2012 йил 2 майда янги тахрирда кабул килинган "Тадбиркорлик фаолияти эркинлиги кафолатлари тугрисида"ги ^онуни.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Узбекистон республикаси иктисодий тараккиёт ва камбагалликни кискартириш вазирлиги хузуридаги махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2022 йил 19 апрелдаги 195-сон карори.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.