Научная статья на тему 'ТАБИИЙ ГЕОГРАФИЯ КУРСЛАРИДА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ УСЛУБИЁТИ'

ТАБИИЙ ГЕОГРАФИЯ КУРСЛАРИДА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ УСЛУБИЁТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

347
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
география / табиий география курслари / амалий машғулот / янги педагогик технологиялар / "Кейс-стади" теxнологияси / модулли таълим технологияси / geography / natural geography courses / practical training / new pedagogical technologies / case-study technology / modular educational technology

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ражабов Фуркат Туракулович, Абдимуротов Ойбек Уралович

Мақолада табиий география курсларида амалий машғулотларни ташкил қилишда янги педагогик технологиялар, хусусан "Кейс-стади" теxнологияси ва модулли таълим технологияларидан фойдаланиш имкониятлари куриб чиқилган ва улар асосида ташкил этилган амалий машғулот дарсларининг натижалари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODOLOGY OF APPLICATION OF NEW PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN THE ORGANIZATION OF PRACTICAL TRAINING IN COURSES OF NATURAL GEOGRAPHY

The article considers the possibilities of using new pedagogical technologies in the organization of practical training in natural geography courses, in particular, "Case-study" technology and modular educational technologies, and describes the results of practical training courses organized on their basis

Текст научной работы на тему «ТАБИИЙ ГЕОГРАФИЯ КУРСЛАРИДА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ УСЛУБИЁТИ»

ТАБИИЙ ГЕОГРАФИЯ КУРСЛАРИДА АМАЛИЙ МАШГУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ЦИЛИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЦУЛЛАШ

УСЛУБИЁТИ

Фуркат Туракулович Ражабов Ойбек Уралович Абдимуротов

Чирчик давлат педагогика институти Чирчик давлат педагогика институти География кафедраси мудири, география География кафедраси укитувчиси фанлари буйича фалсафа доктори

АННОТАЦИЯ

Маколада табиий география курсларида амалий машFулотларни ташкил килишда янги педагогик технологиялар, хусусан "Кейс-стади" технологияси ва модулли таълим технологияларидан фойдаланиш имкониятлари куриб чикилган ва улар асосида ташкил этилган амалий машFулот дарсларининг натижалари ёритилган.

Калит сузлар: география, табиий география курслари, амалий машFулот, янги педагогик технологиялар, "Кейс-стади" технологияси, модулли таълим технологияси

METHODOLOGY OF APPLICATION OF NEW PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN THE ORGANIZATION OF PRACTICAL TRAINING IN

COURSES OF NATURAL GEOGRAPHY

Furkat Turakulovich Rajabov Oybek Uralovich Abdimurotov

Doctor of Philosophy in Geography, Head Teacher of the Department of Geography of

of Department of Geography, Chirchiq Chirchik State Pedagogical Institute

State Pedagogical Institute E-mail: o.abdimurotov@cspi.uz

ABSTRACT

The article considers the possibilities of using new pedagogical technologies in the organization of practical training in natural geography courses, in particular, "Case-study" technology and modular educational technologies, and describes the results of practical training courses organized on their basis.

Keywords: geography, natural geography courses, practical training, new pedagogical technologies, case-study technology, modular educational technology

КИРИШ

Узбекистан Республикасида "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" таълимнинг барча боскичларида ислох килишни асосий вазифа килиб белгиланган. Ислох килишнинг энг мухим томонларидан бири - укув тарбия жараёнига илFор педагогик технологияларни жорий килиш хисобланади. Бугунги кунда ахборот технологияларининг шиддат билан ривожланиши барча сохалар каби таълим сохасида хам янги талабларни куймокда. Х,озирги кунда жорий киланаётган янги педагогик технологияларнинг асосий вазифаси укувчи ва талабаларга бериладиган билимларни узлаштирилишининг самарадорлигини оширишдир. Шундай экан ахборот технологияларидан фойдаланиб педагогик технологияларни куллаган холда дарс машFулотларини утиш, уларни олий укув юртларида дарс жараёнида куллаш зарур хисобланади. Бунинг учун хозирги кунда педагогик ва ахборот технологияларини таълим жараёнига куллаш учун хар бир олий укув юртлари етарли даражада техник базалар билан таминланган.

Ёш авлод замонавий билим ва тажрибага эга булишлари керак. Бунинг учун таълим сохасида, жумладан, олий таълим муассасаларида илFор педагогик технологиялардан фойдаланиш давр талаби хисобланади. Бу борада олий таълим муассаларида укитиладиган фанлар ичида география, хусусан, табиий география фани узининг катор хусусиятлари билан ажралиб туради. Чунки, география фани-энг кадимги, шу билан бирга, энг ёш фан хисобланади. Энг кадимлилиги шундаки, милоддан аввалги III-II асрларда яшаган Эротасфен география фанига замин яратган. Давр талабига мос равишда, янги маълумотлар асосида доимо хам мазмунан, хам мохиятига кура бойиб бориши географиянинг ёш фан эканлигига далил була олади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Мамлакатимизда география таълими сохасида М. Набихонов, О.Муминов, Т.Абдуллаева, П.Мусаев, М.Юнусова, Р.Курбонниёзов, Х,.Вахобов, П.Баратов, У.Сафаров, П.Саидов, Р.Гайпова, А.Хайитов, М.Абдурахманов, Х.Никадамбойева ва бошкалар педогогик технологияларни куллаш ва географик технологияларни ишлаб чикиш буйича илмий методик ишларни амалга оширганлар.

Дедуктив, тахлил, киёслаш, асосий FOяни ажратиш, умумлаштириш.

ЮНЕСКО томонидан кабул килинган 2030 йилгача халкаро таълим концепциясида «Бутун хаёт давомида сифатли таълим олишга имконият яратиш» долзарб вазифа сифатида белгиланган. Дунёнинг етакчи олий таълим муассасалари

миллий ва халкаро таълим мухитида соха мутахассислари даражасини янада ошириш, укитишни такомиллаштириш максадида янги педогогик технологиялар оркали укитишнинг анъанавий ва замонавий усулларидан комплекс фойдаланишга ахамият каратилмокда.

МУХОКАМА

Янги асрнинг долзарб муаммоларидан бири-табиат билан жамият уртасидаги узаро муносабатлар хосиласи булган геоэкалогик муаммолар хам табиий географиянинг текшириш объектига айланди. Шуни хисобга олган холда инсонларнинг хужалик фаолятини табиатда содир булаётган нарса ва ходисаларнинг асосий омили тарикасида тадкик этиш хам табиий географиянинг асосий вазифаси хисобланади. Чунки, ер табиатининг кейинги тараккиёти, унинг такдири инсонларнинг фаолияти билан боFлик булиб бормокда. Дархакикат инсон табиатни шиддат билан уни забт этиш максадида унинг ичига кириб борди. Лекин, кайтиб чикишда узидан кейин чулларни, экалогик таназзулли минтакаларни колдирди. Инсонни яратган ва ундан озор чекган она табиат хам инсонларнинг соFлигига ва иш фаолиятига кучли салбий таъсир эта бошлади.

Табиат ва жамият уртасидаги мураккаб узаро алокаларни факат ягона соф географиягина еча олиши мумкин. Негаки, ягона географиянинг уз тадкикот объекти, илмий асоси, тадкикот методлари ва амалий ахамияти бор. Кушлар икки канотсиз уча олмаганидек ягона соф географияни унинг икки тармоFи: табиий ва иктисодий географияларсиз тасаввур этиб булмайди. Шу боисдан хам "географиядан кизикарли ва энг оммабоп фанни топиш кийин" деб бежиз айтилмаган. Х,озирги экалогик, табиатни мухофаза килиш, табиатни асраш, тиклаш ва бошкаришни, табиат бойликларидан окилона фойдаланиш каби махаллий, минтакавий ва дунёвий муаммоларни ечишда география фанининг ахамияти бекиёсдир. Шунингдек, укувчи ёшларнинг илмий дунёкарашини шакллантиришда, баркамол авлодни вояга етказишда география, жумладан табиий география мухим уринни эгаллайди.

Х,озирги илмий-техника тараккиёти даврида хар кайси фан узининг асрлар давомида тупланган жуда катта хажмдаги билимларини кун сайин табора орттириб бормокда. Бундай тез суръатларда ошиб бораётган маълумотлардан инсонларни хеч качон дунё микёсида барча ахборотларни узлаштира олмаслиги куриниб турибди. Шунинг учун бугунги таълимнинг долзарб масаласи жамият аъзолари, айникса ёш авлодни фан-техника тараккиётидан оркада колиб кетмаслиги учун унга хозирги фаннинг асосларини узлаштиришига имкон берадиган шарт-шароит яратиб беришдан

иборат. Бундан укувчиларни маълумотли килиш ва тарбиялаш, улар онгини ривожлантириш максадлари индивидуал ва ёш хусусиятларини хисобга олган холда таълим мазмунини ва ахборот хажмини танлаш, уни таълим олувчилар имкониятларига уЙFунлаштириш зарурияти келиб чикади.

Замонавий таълимнинг асосий максади «укувчи (талаба) - дарслик (укув материали) - укитувчи» тизимида талабанинг мустакил билим олиш оркали куникма ва малака хосил килиш, ижобий фикрлашга ургатиш мухим хисобланади. Табиий география дарсларида купрок талабаларни эркин ва мустакил фаол ишлашга ёрдам берадиган амалий машFулотларни ташкил этиш лозим. Бунинг учун эса, янги педагогик ва ахборот технологияларини хамкорликда куллаб укитиш методикаси бекиёс катта имкониятларга эга.

Бугунги кун фани, техникаси ва ишлаб чикаришнинг ривожланиши, таълимда назария билан амалиёт бирлиги хамда таълимни ишлаб чикариш билан интеграциялашувининг талаблари, талабаларнинг мустакил фаол ва онгли мехнатга асосланган, уларнинг ижодий фаолиятларни раFбатлантирадиган, тафаккурини ривожлантирадиган, шунинг билан бирга вактни тежайдиган, билим олишни енгиллаштирадиган замонавий педагогик технологияларни ишлаб чикиш ва укув жараёнига татбик этиш мухим ахамият касб этади.

Замонавий педагогик технологияларни олий таълим муассасаларида укитиладиган география, хусусан табиий география дарсларида куллашнинг имкониятлари катта. Бизга маълумки, география фани Ер юзаси табиати, ахолиси ва унинг хужалик фаолиятини урганадиган булса, табиий география фани эса, географик кобикда руй берадиган вокеа ва ходисаларни, уларнинг узгариш сабабларини комплекс урганувчи фан хисобланади. Шу сабали бу фанга барча инсонларнинг кизикишлари баланд. Ушбу фан ютукларини, уларнинг географик жихатларини укувчиларга этказиб беришда замонавий педагогик технологияларни хамда уларнинг метод ва усулларини дарс жараёнига кенг жорий этиш хозирги кун давр талаби хисобланади.

Юкоридагилардан келиб чиккан холда олий таълим муассасаларида табиий география курсларда амалий машFулотларни ташкил этишда янги педагогик технологиялардан хисобланган "Кейс-стади" ва модулли таълим технологияларидан фойдаланиш максадга мувофикдир.

"Кейс-стади" технологиясининг мазмун-мохияти шундаки, унинг асосини аник вазият ёки ходиса ташкил этади («сазе» - ходиса). Шунинг учун, биринчидан, тахлил

этилаётган ходисада реал хаётий вазият акс этиши керак, иккинчидан, бу вазиятда хали охиригача хал килинмаган, яширин муаммо ёки бир нечта муаммолар булиши зарур.

"Кейс-стади" билан ишлаш жараёнида дарсда берилган маълумотлардан ташкари кушимча ахборотлар хам талаб этилади. Бу ахборотлар билан ишлаш жараёнида укувчилар мустакил равишда хулоса чикаради, муаммоли вазиятни хал этиш буйича уз таклифларини беради.

"Кейс-стади" технологияси интерфаол технологиялар сирасига киради. Чунки у укитувчи ва укувчи уртасидаги "субъект - субъект" муносабатлари оркали амалга оширилади. Яъни укувчи таълим олишнинг фаол субъектига айланади, унда жамоа билан хамкорликда ишлаш, уз фикрини билдириш ва химоя килиш куникмалари шаклланади.

Энг мухими, "Кейс-стади" технологияси укув фазосидан ташкарига каратилган булиб, укувчиларни узлари эгаллаётган касб билан боFлик муаммоларни хал этишга йуналтиради, касбий мотиватсияни шакллантиради.

Укитувчи учун "Кейс-стади" технологиясини куллаш бир канча кийинчиликларни туFдириши мумкин. Энг аввало, бу технология укитувчидан танкидий тафаккур ва ижодий фаолиятни, колаверса, "Кейс-стади" технологиясини ишлаб чикиш куникмасини ривожлантириш учун уз устида доимий ишлаш, фан буйича янги ахборотларни туплаш, чет эл тажрибаларини урганишни талаб этади.

Географияни укитишда модулли таълим технологияларидан фойдаланишда дарсда фойдаланиладиган мавзу мантикий тугалланган фикрли кисмлар, яъни модулларга ажратилади ва хар бир кисмни талабалар мустакил узлаштиришлари учун укув топшириклари тузилади. Шу укув топшириклари асосида, хар бир модуль якунида савол-жавоб утказилади ва хулоса чикарилади. Фан, боб, булим ва мавзу айрим модулларга булинади. Х,ар бир модулда укувчилар албатта эгаллаши лозим булган билимлар тизими аникланади. Масалан, "Куруклик релъефи" ("Умумий Ер билими" курси) мавзусини куйидаги модулларга булиш мумкин: релъеф хосил килувчи омиллар, релъеф хусусиятлари, релъеф турлари, текисликлср ва тоFлар. Бунда талабалар албатта билиши лозим булган билимларга релъеф, релъеф хосил килувчи эндоген ва экзоген омиллар ва уларнинг хусусиятлари, текисликлар, уларнинг турлари ва таркалиши, tof тизмалари, уларнинг кисмлари, баландлигига кура турлари, жойлашган урни, тармоклари, кадимги ва ёш тоFлар, тоF оралик

ботиклари жойлашган урни ва хусусиятлари киради. Мазкур технологияни география предметларининг барчасида куллаш мумкин.

Модулли таълим технологияси укитувчи ва талабаларнинг биргаликдаги фаолиятини енгиллаштиради. Унда таълим мохияти тугалланган мустакил комплекслар (маълумот блоклари) шаклида булиб, уларнинг узлаштирилиши таълим максадларига биноан амалга оширилиши лозим. Дидактик максад факат талаба учун шакллантирилб, унинг узлаштириш даражасини хам уз ичига олади.

Олий укув юрти "География укитиш методикаси" таълим йуналишида булажак мутахассисларга география таълими оддийдан мураккабликка томон бир-бирини тулдирадиган холда жойлаштирилган. Х,ар бир география предмети бир-бири билан боFланган географик кобик, унинг таркибий кисмлари, конунияталри ва географик хусусиятлари хамда ахоли, ахолининг жойлашиш конуниятлари, хужалик ва уни жойлаштириш конуниятларини очиб беради. Шунинг учун бир-бири билан боFлик булган борлик, вокеа ва ходисалар, уларнинг келиб чикиш сабаблари ва ривожланиш конуниятлари хакидаги билимлар тизимига географик модуллар деб аталади. Х,ар бир модуль янада майда мезо ва микромодулларга булиниб кетади. Агар олий укув юрти "География укитиш методикаси" таълим йуналишида география предметларини битта модуль деб карайдиган булсак, география фанлар тизими алохида мезомодуль, хар бир курсдаги мавзулар эса микромодулъ булиши мумкин.

Модулли таълим технологияси укувчиларнинг иктидори, кизикиши, билим савияси, узлаштириш даражасини аниклаш ва орттириш, дарслик устида мустакил ва ижодий ишлаш, уз-узини бахолаш куникмаларини, укувчиларнинг бир-бирини укитиш, узаро хамкорликда укув топширикларини бажариши ва муаммоларни хал этиши, узаро назоратни амалга ошириш куникмаларини ривожлантиради.

Географияни укитишда янги педагогик технологиялардан фойдаланишнинг сифат ва самарадорлигини аниклаш максадида тажриба-синов утказиш учун Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институтининг "География укитиш методикаси" йуналиши 19/1, 18/1-гурухлари танлаб олдим ва мазкур гурухни 2 та кичик гурухга булгна холда, 1-кичик гурухни назорат гурухи, 2-кичик гурухни тажриба гурухи сифатида танладим. Тажриба-синов ишлари "География укитиш методикаси" йуналиши учун мутахассислик фанлари хисобланган "Умумий Ер билими" (1 -курс) ва "Материклар ва океанлар табиий географияси" (2-курс) танланди.

Тажриба-синов ишларини олиб бориш максадида 19/1-гурухда "Умумий Ер билими" курсининг "Географик кашфиётларнинг асосий тарихий даврлари", "Эр

TyFpucugarH acocufi MatnyMoraap" Ba "KypyKttHK pe.nte$H" MaB3yrapHH Mogymu TatnuM TexHO^ornacH acocuga aManufi MamFyroraap yTKa3H.ngH. Ta^puöa-cuHOB um^apu gaBpuga caMapagop^HKHH aHH^am Ma^caguga TecraapgaH ^ofiganaHHngu. Ta^puöa-CHHOB um^apuHHHr HaTH^anapuHH ^yfiuga Ke.rrapaMH3.

(Гурухга нисбатан уртача узлаштириш курсатгичи фоиз хисобида)

1-мавзу натижалари 2-мавзу натижалари 3-мавзу натижалари

19/1-А назорат гуру^и 19/1-Б тажриба гуру^и 19/1-А назорат гуру^и 19/1-Б тажриба гуру^и 19/1-А назорат гуру^и 19/1-Б тажриба гуру^и

64,3 76,5 66,8 72,6 70,6 78,2

2-курсларда тажриба-синов ишларини олиб бориш максадида 18/1-гурухда "Материклар ва океанлар табиий географияси" курсининг "Африка материги релъефи", "Африка материги иклими ва иклим минтакалари" ва "Африка материги ички сувлари" мавзуларини "Кейс-стади"технологияси асосида амалий машFулотлар ташкил этилди. Тажриба-синов ишлари даврида самарадорликни аниклаш максадида тестлардан фойдаланилди. Тажриба-синов ишларининг натижаларини куйида келтирамиз.

1-мавзу натижалари 2-мавзу натижалари 3-мавзу натижалари

18/1-А назорат гуру^и 18/1-Б тажриба гуру^и 18/1-А назорат гуру^и 18/1-Б тажриба гуру^и 18/1-А назорат гуру^и 18/1-Б тажриба гуру^и

68,7 74,3 71,2 78,8 73,4 81,5

Юкорида келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, укитувчи уз касбига ижодий ёндашиб, мавжуд имкониятлардан унумли фойдаланиб амалий машFулот дарсларида янги педагогик технологиялардан фойдаланиб ташкил этилса дарс самарадорлиги ва талабаларнинг уз касбига булган кизикиши ортиб боради.

ХУЛОСА

Табиий география курсларида амалий машFулотларни ташкил этишда турли ва замонавий педогогик технологиялардан фойдаланиш дарсларни жонли ташкил этишга олиб келади, укувчиларнинг билиш фаолиятини кучайтиради, дарс самарадорлигини оширади, укувчиларнинг мазкур фан буйича эгаллаган

ÔH^HM^apHHH HyKyp^amTHpagn Ba KeHramupagH, ÔHïïHMra ôynraH HaHKoK^HKnapHHH omnpagn, H3^aHyBnaH^HKKa, xo3Hp^aBo6^HKKa, Ha^KoaraKKa, Tag6npKop.nHKKa, Te^aMKop^HKKa ypraTagH, h^mhh gyHëKapamHHH KeHraHTHpHmra yrnaH xucca KymagH.

o^hh Tat^HM MyaccacanapHHHHr TaÔHHH reorpa^Ha Kypc^apnga aManHH MamFyroraapHH TamKHn этнmga gape caMapagop^nrHHH aHaga omnpnm Ma^cagnga aHrH negororHK TexHO^orna^ap acocnga yKHTHmHHHr H^MHH-MeTogHK TatMHHOTH HMKOHHaT^apngaH KeHrpoK ^ofiganaHHm Ma^cagra MyBO^H^gup.

REFERENCES

1. Tojieva Zulxumor Nazarovna, Dusmanov Farhod Azamqulovich, Muhamedova Nazokat Jurayevna, & Haydarova Surayyo Abdusalomovna (2016). Mustaqillikdan keyingi yillarda O'zbekiston Respublikasi aholisining o'limi va umr ko'rish davomiyligi. Evropa ilmiy sharhi, (3-4), 24-27.

2. Shernayev Akbar (2020/1/30) Abstracts of V International Scientific and Practical Conference Osaka, Japan 29-31 January 2020,189-193.

3. HôpoHMOB, ffl. H. y., & Eo^TaeB, M. (2020). y3ÔeKHCTOH TOF-BogHH^apHHHHr экoтypнcтнк HMKOHHaraapn Ba yrapgaH ^ofiganaHHm. Academic Research in Educational Sciences, (1).

4. Rajabov Furkat Turakulovich, Sattarov Abdisamat Umirkulovich (2020) FARMS OF UZBEKISTAN: DEVELOPMENT, SPECIALIZATION, GEOGRAPHY. Journal of Critical Reviews, 7 (6), 1189-1196.

5. Oybek Uralovich Abdimurotov (2020). TABIIY GEOGRAFIYA DARSLARINI MUSTAQIL O'RGANISHDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISHNING IMKONIYATLARI. Academic research in educational sciences, (3), 1306-1312.

6. Ibroimov, S., & Madaminova, M. (2020). Maktablarda geografiya fanini o 'qitish samaradorligini oshirishda innovatsion texnologiyalarni qo 'llash. Academic research in educational sciences, (1).

7. Radjabov, F. (2020). Describe the Individual Food Industry Contents and their Role in the Delivery of Agricultural Products. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 19(1), 292-294.

8. Komilova, N. K., Haydarova, §. A., Xalmirzaev, A. A., Kurbanov, S. B., & Rajabov, F. T. (2019). Territorial Structure of Agriculture Development in Uzbekistan in Terms of Economical Geography. Journal of Advanced Research in Law and Economics, 10(8 (46)), 2364-2372.

9. Шерзод Иброим Угли Иброимов, Мансур Фарманович Бурибеков, & Максуда Анвар Кизи Сатторова (2020). ЁШ АВЛОДГА ЭКОЛОГИК ТУРИЗМНИНГ МАЗМУН-МОХДЯТИНИ ЕТКАЗИШ. Academic research in educational sciences, ( 3), 275-279.

10. Turakulovich RF (2020). Dynamics and Regional Features of Agricultural Production. In the Republic of Uzbekistan. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24 (2), 1264-1269.

11. Фуркат Ражабов, Лобар Джураева, & Асрор Махмадалиев (2020). УЗБЕКИСТОН ФЕРМЕР ХУЖАЛИКЛАРИ: РИВОЖЛАНИШИ, ИХТИСОСЛАШУВИ, ГЕОГРАФИЯСИ. Academic research in educational sciences, (3), 674-686.

12. Шерзод Иброимов, Махмуд Болтаев, & Максуда Сатторова (2020). МАКТАБ УКУВЧИЛАРИ ОНГИДА РЕКРЕАЦИЯ ТУШУНЧАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ. Academic research in educational sciences, (3), 146-151.

13. Фуркат Туракулович Ражабов, & Азиза Абдуллаевана Олимова (2020). ТАЪЛИМ МУАММОЛАРИ ЕЧИМИДА ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРНИНГ АХДМИЯТИ (ГЕОГРАФИЯ ТАЪЛИМИ МИСОЛИДА). Academic research in educational sciences, (3), 697-702.

14. Sharipov Shavkat Mukhamajanovich, Shomurodova Shahnoza Gayratovna, Gudalov Mirkomil Ravshanovich (2020) THE USE OF THE MOUNTAIN KARS IN THE TOURISM SPHERE IN CORT AND RECREATION ZONE OF CHIMGAN-CHARVAK. Journal of Critical Reviews, 7 (3), 475-481.

15. Шомуродова Шахноза Гайратовна Природные озера Тянь-Шаня в зоне отдыха Чимган-Чарвак // Европейское научное обозрение. 2018. №9-10-1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7the-natural-lakes-at-the-tianshan-mountains-covered-in-chimgan-charvak-recreation-zone (дата обращения: 15.12.2020).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.