Научная статья на тему 'ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИГА ЁНДАШИШ'

ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИГА ЁНДАШИШ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

8
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
экологик таълим / экологик тарбия / ижтимоий тарбия / география / методика / педтехнология / экологическое образование / экологическое образование / социальное образование / география / методика / педтехнология.

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Ш. Э. Хамрокулова

Мазкур мақола умумтаълим тизимида экологик тарбия масалаларига бағишланади. Мақолада муаллиф табиий фанларни ўқитишда экологик тарбияга аҳамият қаратиш, география фанининг бу борада салоҳияти катта эканлигига аҳамият қаратади. Ҳозирги замон экологик муаммолар глобал тус олиб бораётган бир вақтда экологик тарбия ҳамон долзарб эканини таъкидлаш жоиз

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В данной статье рассматриваются вопросы экологического воспитания в системе общего образования. В статье автор подчеркивает важность экологического образования в преподавании естественных наук, большие возможности географии в этом отношении. Следует отметить, что экологическое образование по-прежнему актуально в условиях, когда экологические проблемы приобретают глобальный характер.

Текст научной работы на тему «ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИГА ЁНДАШИШ»

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ УЦИТИШДА ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИГА ЁНДАШИШ

Ш. Э. Хамрокулова

УзМУ "Педагогика ва умумий психология" кафедраси таянч докторанти

Мазкур макола умумтаълим тизимида экологик тарбия масалаларига багишланади. Маколада муаллиф табиий фанларни укитишда экологик тарбияга ахамият каратиш, география фанининг бу борада салохияти катта эканлигига ахамият каратади. Хрзирги замон экологик муаммолар глобал тус олиб бораётган бир вактда экологик тарбия хамон долзарб эканини таъкидлаш жоиз.

Калит сузлар: экологик таълим, экологик тарбия, ижтимоий тарбия, география, методика, педтехнология

В данной статье рассматриваются вопросы экологического воспитания в системе общего образования. В статье автор подчеркивает важность экологического образования в преподавании естественных наук, большие возможности географии в этом отношении. Следует отметить, что экологическое образование по-прежнему актуально в условиях, когда экологические проблемы приобретают глобальный характер.

Ключевые слова: экологическое образование, экологическое образование, социальное образование, география, методика, педтехнология.

This article deals with the issues of environmental education in the general education system. In the article, the author emphasizes the importance of environmental education in the teaching of natural sciences, the great potential of geography in this regard. It should be noted that environmental education is still relevant at a time when environmental problems are becoming global.

Keywords: ecological education, ecological education, social education, geography, methodology, pedtechnology

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

May 6, 2023

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

ХХ аср инсониятга жуда катта тараккиёт билан бирга экологик бухронни хам келтирди. Экологик мухитга техноген таъсирлар кучайиши жуда ривожланди. Охирги 30-40 йил ичида антропоген омилларнинг атроф-мухитга таъсири бир неча маротаба ошиб бутун инсоният учун экологик муаммо ечими долзарб булган муаммога айланди. Экологик тарбия масалалари кадимги давр адабиётларида, хадисларда, халк огзаки ижоди намуналарида йиллар давомида уз аксини топиб келмокда. Бирок, инсоннинг табиатдан фойдаланишда меъёрни билмаслиги, инсоният "ишхатаси"нинг доимий равишда ошиб бориши, хар бир фаолият натижасида табиатга зарар келтириш каби муаммолар борки, бу муаммолар инсонни огохликка хар доим уйгокдикка чорлайди. Замонавий география фани нафакат худуддаги табиий, ижтимоий-иктисодий жараёнларни тахлил этади, балки инсон ва табиат муносабатини - ресурслардан фойдаланишда рационал даражага кутариш, худудларни мухофаза килиш, худудларнинг узига хос табиий, ижтимоий хусусиятларини ургатиш оркали экологик тарбияни укувчиларда шакллантиради. География дарсларида экологик тарбия механизмларини ривожлантиришдан максад-укувчиларни экологик маданиятини ва онгини, хулк-атворини ривожлантириш - географик мухит ва инсон муносабатларини тугри йулга куйиш, узи яшаб турган худудининг табиий, иктисодий-ижтимоий хусусиятларидан келиб чикиб табиатни мухофаза килишга эришишдир. Хрзирги кунда инсон ва табиат муносабатларини уйгунлаштириш ва табиатга антропоген таъсирни камайтириш инсоният хаёти учун жуда мухим масалага айланди. Эрамизгача 500 йил булган кадимги Хитой солномаларида шундай битик учрайди: "Агар сиз бир йил хакида фикрласангиз - ерга уруг экинг, агар 10 йил хакида кайгурсангиз - дарахт экинг, агар 100 йил хакида кайгурар экансиз - инсонни тарбияланг" Демак хар кандай эзгуликка йуналтирилган ишимизда тарбияга эътиборли булишимиз кадимдан таъкидлаб келинган.

Мавзунинг долзарблиги-хозирги даврда экологик мухитга, табиат ресурсларга булган муносабатни тугри шакллантириш жуда мухим масала. Чунки хозирги кунга келиб экологик тарбия, экологик онг ва маданиятни устириш инсоният яшовчи мухитни асрашнинг ягона шарти булиб колмокда. Экологик тарбия узлуксиз булиши, табиий ресурслардан инсоннинг рационал фойдаланиши ва бунинг натижасини укувчилар англаб етиши зарур.

География дарсларида экологик тарбия беришни такомиллаштириш учун олдимизга куйилган масалалар:

May 6, 2023

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston ^^^^^^^araqqiyotimng^oydeyor^

- Дарсликнинг тахлили: Дарслик ёки адабиётнинг биз урганаётган мавзу билан богликликларини аниклаш

- Предметни урганишда умумий тайёргарлик, тушунчалар, экспериментларни куллаш

- Дарслар тизимини ишлаб чикиш

- Дарсларда экологик билимларни мустахкамлайдиган методик тавсиялар ишлаб чикиш

- Укувчи-укитувчи, укувчи-укувчи схемасида таълим тарбия жараёнини амалга ошириш, тажрибаларни очик дарслар, анъанавий дарслар, кургазма, конкурслар сифатида амалда курсатиш.

Демак, кайси синфларда дарс утишимизга караб дарсликнинг тахлилини тузиб олишимиз зарур. Намуна сифатида 7-синф дарслигини олишимиз мумкин. 7-синф География дарслиги Дунё материклар ва океанлар табиий географиясига багишланган. 68 соатга мулжалланган бу курсда жуда куп мавзуларни экологик тарбия билан боглаш мумкин.

Материклар ва океанлар табиий географияси курсини ургатишда - табиий округлар ва районлар, контингентлар, китъалар, Ер релъефининг ривожланиши, географик урганилиш тарихи, геологик тузилиши, иклими, иклимий тафовутлари, ресурслари, тупрок, усимлик ва хайвонот дунёси, сув ресурслари, табиатни мухофаза килиш, табиий комплекслар тушунчалари кенг ёритилган. Амалий машгулот ва назорат ишлари оркали бу тушунча ва куникмалар янада такомиллаштирилади. Дунё океани сув ресурслари мавзусини сувлар ифлосланиши ва мана шу муаммога карши кандай таклифлар бор деган саволларни куйиш оркали укувчилар фикрлаши ва атроф мухитга муносабатини тугри шакллантиришга эътибор бериш мумкин.

Дарслар тизимини ишлаб чикишда нафакат анъанавий дарслар, интерфаол методлардан фойдаланиб табиий жараёнлар ва табиий мухитни урганишда экологик билимларни мустахкамлайдиган методик тавсиялар ишлаб чикишимиз жуда мухим. Масалан: Усимлик дунёсини урганиш дарсларида "Кандай шифобахш усимликларни биласиз?" мавзусида буклетлар, расмлар танлови уюштириш, "Дарёлар" мавзусига оид кластер ёки ижодий иш техникасидан фойдаланиб жадвал тайёрлатиш, об-хаво ва иклим ресурсларига оид дарсларда эса эксперимент, тажрибалар утказиш оркали экологик таълим-тарбияни такомиллаштириш мумкин.

"Укувчи-укитувчи", "укувчи-укувчи" схемасида ишлаш нафакат анъанавий дарсларда, балки интерфаол методлардан

May 6, 2023

453

p

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

^ofiganaHuS gape yramga, ohhk; gapenap, KoHKypenap yTKa3umga энг MyxuMu gape eaMapagopnuruHu omupumga ^yga ;yn Kenagu. By cxeMaga umnamga y;yBHH $a;aTrHHa yKuryBHu SunaH эмaс y3apo y;yBHHnap SunaH x,aM Saxe, MyH03apa, eaBon-^aBoS Ba $HKp anMamuHumuga umTupoK этa onagu.

Xynoea ypHuga TatKugnam ^oroKu, экoпoгнк TapSua Maeananapu xo3upru gaBp ynyH raoSan MyaMMO xueoSnaHagu. Hhcoh Ba TaSuar MyHoeaSaraapuga yfiryHnuKKa эpнmнm, emnap экoпoгнк MagaHuaTHHu puBO^naHTupum, экoпoгнк OHr Ba Ta^aKKypHu yeTupum Maeananapu xap Kafieu gaBpga xaM gon3apS SynraH. AfiHaH TaSuufi ^aHnapHu yKuramga 3aMOHaBufi negaroruK TexHonoruanapgaH ^ofiganaHum, emnapHu KpearuB ^uKpnamra yHgam, eaSaS-o;uSaT omuhuhu TymyHTupuS Sopum MyxuM axaMuaT KaeS этagн.

REFERENCES:

1. XaMpoKynoBa, m. 3., & AnnaapoBa, C. H. (2021). 3KO.HOrHK TAPBH^HH PHBO^AHTHPHm^A TA^^H^OT^H^HK KYHHKMACHHHHr AXAMHflTH. Academic research in educational sciences, 2(11), 1089-1094.

2. XaMpoKynoBa, m. 3. (2021). 3KonoruK TapSua MexaHroMnapuHu TaKoMunnamTupumga нннoвaцнoн TexHonoruanapHuHr axaMuaTu. Academic research in educational sciences, 2(NUU Conference 1), 286-289.

3. XaMpoKynoBa, m., & TynumoB, r. (2023). OHHA-H^THMOHH 3KO.HOrHK TAPBHH CYBLEKTH. Results of National Scientific Research International Journal, 2(1), 291-296.

4. XaMpoKynoBa, m. 3., & AnnaapoBa, C. H. (2021). 3KO.HOrHK TAPBH^HH PHBO^^AHTHPHm^A TA^^HKOT^H^HK KYHHKMACHHHHr AXAMHflTH. Academic research in educational sciences, 2(11), 1089-1094.

5. maxHo3a 3pKuHoBHa XaMpoKynoBa (2022). MAKTABrA^A TAL.HHM TH3HMH^A 3KO^OrHK TAPBHtf MACA^A^APH. Academic research in educational sciences, 3 (NUU Conference 2), 960-964.

6. Hamrokulova, S. (2022). PEDAGOGICAL-PROGRAMM IMPLEMENTATION OF THE DEVELOPMENT OF ENVIRONMENTAL EDUCATION IN HIGHER CLASS PUPILS OF SECONDARY SCHOOLS. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND COMPUTER SCIENCES (CAJECS), 1(4), 52-56.

May 6, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.