CC BY
7TA'LIM SIFATINI OSHIRISHDA HAMKORLIK PEDAGOGIKASI: XALQARO TAJRIBA VA ZAMONAVIY YONDASHUVLAR Yuldasheva Aziza Abdumannon qizi
Alfraganus University azizayuldasheva360@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.10115986
Annotatsiya. Mazkur maqolada xalqaro tajribalar tahlili asosida Finyandiya, Singapur kabi davlatlarning hamkorlikpedagogikasiga zamonaviy yondashuvlar yoritilgan.
Kalit so'zlar: xalqaro tajribalar, Finyandiya, Singapur, hamkorlik pedagogikasi, zamonaviy yondashuvlar, integrasiya.
Kirish. Ta'lim jamiyat o'z kelajagini quradigan poydevordir. U shaxslar hayoti va xalqlar traektoriyasini shakllantirishda muhim rol o'ynaydi. Dunyo taraqqiy etar ekan, ta'lim uslublarimiz ham shunday tarzda rivojlanishi kerak. So'nggi yillarda muhim e'tiborga sazovor bo'lgan yondashuvlardan biri hamkorlik, jamoaviy ishlash va birgalikda o'rganish tajribasini ta'kidlaydigan hamkorlik pedagogikasidir. Ushbu maqolada xalqaro tajriba va hamkorlik pedagogikasining zamonaviy yondashuvlarini o'rganilib, uning ta'lim sifatiga ta'sirini ko'rib chiqilgan.
Xalqaro tajribalar tahlili asosida ta'lim sohasida iobiy natilarga erishib kelayotgan davlatlar tajribalarini o'rgandik.
1. Finlyandiyaning hamkorlikdagi yondashuvi. Ko'pincha o'zining ajoyib ta'lim tizimi bilan mashhur bo'lgan Finlyandiya timsolida hamkorlikdagi pedagogikaning qanchalik samarador ekanligini ko'rish mumkin. Ushbu shimoliy mamlakat xalqaro ta'lim reytingida doimiy ravishda o'z mavqeini ta'minlab kelmoqda. Finlyandiyaning ta'limdagi muvaffaqiyatlaridagi asosiy omil -uning pedagogikaga o'ziga xos va yaxlit yondashuvi bo'lib, hamkorlikka chuqur urg'u berishi bilan ajralib turadi.
Finlyandiya maktablarida hamkorlik faqat ta'lim vositasi emas; balki bu hayot tarzidir. Talabalar birgalikda ishlashga, bilim almashishga va bir-birlarini qo'llab-quvvatlashga da'vat etiladi, bu esa jamiyat rivoji uchun daxldorlik hissini uyg'otadi. Raqobat muhitidan ko'ra, Finlyandiya sinflarida o'quvchilar bir-birlarini qo'llab-quvvatlaydigan ta'lim safarida ekanliklarini his qiladilar. Finlyandiya maktablaridagi jamoaviy ish ruhi o'quv mashg'ulotlaridan tashqariga chiqib, muhim ijtimoiy va hissiy ko'nikmalarni rivojlantirishga ta'sir qiladi.
Finlyandiyaning xalqaro talabalarni baholash dasturi (PISA) kabi xalqaro baholashdagi ajoyib ko'rsatkichlari uning hamkorlikdagi pedagogikasining samaradorligini ta'kidlaydi. Mamlakat doimiy ravishda o'qish, matematika va tabiiy fanlar bo'yicha eng yaxshi ko'rsatkichlarga erishadigan mamlakalatlar qatoriga kiradi, bu hamkorlikda o'rganish nafaqat akademik yuksaklikka yordam beradi, balki talabalarni haqiqiy dunyo muammolariga tayyorlaydi.
Finlyandiyaning hamkorlikdagi yondashuvi butun dunyo bo'ylab o'qituvchilar uchun ilhomlantiruvchi model bo'lib xizmat qiladi. Hamkorlikka ustuvor ahamiyat berish, hamjamiyat tuyg'usini rivojlantirish va amaliy muammolarni hal qilishga urg'u berish orqali Finlyandiya akademik o'sishni va shaxsiy rivojlanishni ta'minlaydigan pedagogikaning o'zgartiruvchi kuchini namoyish etadi. Turli ta'lim sharoitlarida hamkorlik pedagogikasining imkoniyatlarini o'rganar ekanmiz, Finlyandiya modeli har tomonlama rivojlangan, qobiliyatli va global miqyosda raqobatbardosh o'quvchilarni yaratish imkoniyatlaridan dalolat beradi. [1].
2. Singapurning birgalikda o'rganish tizimi. Ko'pincha global ta'lim markazi sifatida tan olingan Singapur tengdoshlar bilan birgalikda o'rganishga qaratilgan pedagogikaga o'ziga xos yondashuvni qo'llaydi. Singapur sinflarida talabalar o'zaro hurmat va doimiy o'zini-o'zi takomillashtirish madaniyatini rivojlantirib, hamkorlikdagi faoliyatda faol ishtirok etadilar. Tengdoshlarni o'rganishga qaratilgan bunday e'tibor nafaqat Singapurning ta'lim tizimini ajratibgina qolmay, balki uning talabalarini tobora kuchayib borayotgan jahon sahnasida muvaffaqiyatga erishishga tayyorlaydi.
Singapurda ta'limga yondashuv talabalarni hamkorlikdagi faoliyatda faol ishtirok etishga undaydi. Ushbu tadbirlar an'anaviy ma'ruzalar va imtihonlardan tashqarida bo'lib, guruhlarda muammolarni hal qilish, muhokama qilish va ta'lim mazmunini birgalikda o'rganishga urg'u beradi. Bu hamkorlik muhiti nafaqat tanqidiy fikrlashni rag'batlantiradi, balki o'quvchilarning o'quv jarayonlariga chuqur jalb qilish va egalik hissini uyg'otadi.
Singapurning tengdoshlarni o'rganishdagi muvaffaqiyatining markazida o'zaro hurmat madaniyati yotadi. Talabalar hamkorlik qilishga, fikr almashishga va o'z ta'lim jamiyatlaridagi istiqbollarning xilma-xilligini qadrlashga da'vat etiladi. Bu hurmat madaniyati oddiy bag'rikenglikdan yuksakroq bo'lib; o'quvchilar har bir shaxsning nuqtai nazari qimmatga ega ekanligini anglaydilar. Bu mazmunli muhokamalar va muammolarni hal qilish uchun yo'l ochadi, natijada talabalarni globallashgan jamiyatda duch keladigan haqiqiy muammolarga tayyorlaydi.
Singapurning tengdoshlar bilan birgalikda o'rganishga e'tibor qaratilishining eng diqqatga sazovor jihatlaridan biri uning doimiy ravishda o'zini-o'zi takomillashtirishga intilishidir. Hamkorlikdagi o'quv muhitida talabalar nafaqat o'qituvchilaridan, balki bir-birlaridan ham o'rganadilar. Ular o'zlarining kuchli tomonlari va rivojlanish sohalari haqida xabardorlikni rivojlantiradilar. Ushbu yondashuv o'sish tafakkurini rivojlantiradi hamda talabalar qiyinchiliklarni o'rganish imkoniyati sifatida qabul qiladilar va o'z tengdoshlaridan bilim o'rganish qiymatini tushunadilar[2].
Hamkorlik pedagogikasiga zamonaviy yondashuvlar
• Texnologiya integratsiyasi. Raqamli asrda texnologiya ta'limning ajralmas qismidir. Hamkorlikdagi pedagogika texnologiya integratsiyasidan katta foyda keltirishi mumkin. Onlayn platformalar, video konferensiya va hamkorlik vositalari turli geografik joylardan kelgan talabalarga loyihalar ustida birgalikda ishlash imkonini beradi. Ushbu texnologiyalar geografik to'siqlarni yo'q qiladi va ta'lim tajribasini oshiradi [3].
• Loyihaga asoslangan ta'lim. Loyihaga asoslangan ta'lim hamkorlikdagi pedagogika bilan uzviy bog'liqdir. Ushbu yondashuvda talabalar an'anaviy ma'ruza va imtihonlardan uzoqlashadilar va buning o'rniga jamoaviy ishlash, tanqidiy fikrlash hamda muammolarni hal qilishni talab qiladigan amaliy loyihalar bilan shug'ullanishadi. Ushbu loyihalar ko'pincha fanlararo bo'lib, talabalarga o'z bilimlarini amaliy, real dunyo holatlarida qo'llash imkonini beradi. Ushbu yondashuv faol o'rganishni rag'batlantiradi va mavzuni chuqurroq tushunishga olib keladi [4].
• Inklyuziv ta'lim. Hamkorlikdagi pedagogika inklyuziv ta'lim muhitini rivojlantirishda hal qiluvchi rol o'ynashi mumkin. Turli xil kelib chiqishi va qobiliyatlari bo'lgan talabalarni hamkorlikdagi faoliyatga jalb qilish orqali maktablar tegishlilik va tenglik tuyg'usini rivojlantiradi. Inklyuziv ta'lim barcha o'quvchilarga keng ko'lamli istiqbollar va tajribalarni ochib berish, ularni turli xil va o'zaro bog'langan dunyoga yaxshiroq tayyorlash orqali foyda keltiradi
• O'qituvchilar malakasini oshirish. Hamkorlik pedagogikasini samarali amalga oshirishda o'qituvchilar markaziy o'rin tutadi. Doimiy o'qitish va malaka oshirish o'qituvchilarni sinfda hamkorlikni osonlashtirish uchun zarur ko'nikmalar bilan ta'minlash uchun zarurdir. Ushbu dasturlar o'qituvchilarga hamkorlikdagi faoliyatni loyihalash va nazorat qilishda, turli xil talabalar guruhlarini boshqarishda va rivojlanayotgan ta'lim talablariga moslashishda yordam berishi mumkin [6].
Qiyinchiliklar va mulohazalar. Hamkorlik pedagogikasi ko'plab afzalliklarga ega bo'lsa-da, u qiyinchiliklarga ham ega. Bular tegishli baholash usullariga bo'lgan ehtiyoj, individual ta'lim ehtiyojlarini hamkorlik doirasida hal qilish va barcha talabalarning faol ishtirokini ta'minlashni o'z ichiga oladi. Bu qiyinchiliklarni yengish puxta rejalashtirish, doimiy baholash va inklyuziv va qo'llab-quvvatlovchi ta'lim muhitini yaratish majburiyatini talab qiladi [7].
Xulosa. Xalqaro tajriba va zamonaviy yondashuvlardan ilhomlangan hamkorlik pedagogikasi ta'lim sifatini sezilarli darajada oshirish imkoniyatiga ega. Jamoada ishlash, tanqidiy fikrlash va inklyuziv amaliyotni targ'ib qilish orqali u o'quvchilarni XXI asrda muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo'lgan ko'nikmalar bilan qurollantiradi. Hamkorlikdagi pedagogikaning afzalliklarini to'liq ro'yobga chiqarish uchun o'qituvchilar va siyosatchilar innovatsion usullarni o'rganishda davom etishlari, kasbiy rivojlanishga sarmoya kiritishlari va doimiy o'zgaruvchan ta'lim landshaftiga moslashishlari kerak. Hamkorlikdagi sa'y-harakatlar orqali biz ta'lim sifati jamiyat va globallashgan dunyoning o'zgaruvchan ehtiyojlariga mos kelishini ta'minlashimiz mumkin.
REFERENCES
1. Sahlberg, P. (2011). Finnish lessons: What can the world learn from educational change in Finland? Teachers College Press.
2. Chen, S. (2015). The Singapore education system: An overview of the 3 levels. Education Matters, 3(2), 23-36.
3. Motschnig-Pitrik, R., & Gutl, C. (2013). Interactive group e-learning: Integrating problem-based learning and collaborative learning. Journal of Universal Computer Science, 19(11), 1614-1635.
4. Thomas, J. W. (2000). A review of research on project-based learning. Autodesk Foundation.
5. Fisher, D., & Meyer, L. (2014). Inclusive pedagogy for diverse learners. ASCD.
6. Slepkov, M. J. (2019). Teacher professional development: A review of the literature. International Journal of Educational Research and Development, 4(1), 63-70.
7. Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (2018). Cooperation and the use of technology. In Technology and education (pp. 275-293). Emerald Publishing Limited.
