CC BY
262TA'LIM SAMARADORLIGINI OSHIRISHNING "4K" KOMPETENSIYALARI: KREATIVLIK, TANQIDIY FIKRLASH, KOMMUNIKATSIYA, KOOPERATSIYA 1Saidova Gulruh Halim qizi 2Halimova Hilola Habib qizi
1T.N.Qori Niyoziy nomidagi O'zbekiston Pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti doktoranti, 2Buxoro davlat universiteti Xorijiy tillar fakulteti talabasi talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.10115303
Annotatsiya. Ushbu maqolada zamonaviy ta'limda yetakchilik qilayotgan-Gonkong, Janubiy Koreya, Singapur, Yaponiya, Vetnam kabi ta'lim reytingida tez sur'atlar bilan o'sib borayotgan mamlakatlarning ta'lim siyosati, ta'lim standartlarini belgilaydigan hujjatlar tahlili va o'quvchilarda shakllanishi kerak bo'lgan eng keng tarqalgan kompetensiyalar, qadriyatlar, munosabatlar va boshqa ta'lim natijalarini haqida so'z boradi.
Kalit so'zlar: "4 K", kreativlik, tanqidiy fikrlash, kommunikatsiya, kooperatsiya.
Аннотация. В данной статье анализируется образовательная политика стран-лидеров с высоким рейтингом современного образования - Гонконга, Южной Кореи, Сингапура, Японии и Вьетнама и представлены документы, определяющие образовательные стандарты. Речь идет о наиболее распространенных компетенциях, ценностях, установках и других образовательных результатах, которые должны быть сформированы у учащихся.
Ключевые слова: «4К», креативность, критическое мышление, коммуникация, кооперация.
Dunyoda texnologiyalarning rivojlanishi, globallashuv, demografik muammolar jamiyatni faol ravishda o'zgartirmoqda. Bugungi globallashuv davrida ta'limning o'tgan asrda shakllangan bilim va ko'nikmalari bizning davrimizda muvaffaqiyat qozonish uchun yetarli emas. Ta'lim tizimi ham o'z maqsadlarini qayta ko'rib chiqmoqda va ta'lim dasturlarida tobora keng ko'lamli ko'nikmalarni o'z ichiga olmoqda. Eng muhimi, ijtimoiy ko'nikmalar, tanqidiy fikrlash, hamkorlik qilish, muammolarni hal qilish qobiliyatidir. YUNESKO tomonidan qabul qilingan ta'lim sohasidagi asosiy xalqaro hujjatda "barqaror rivojlanish maqsadlari" [1] tasvirlangan va kognitiv, ijtimoiy-emotsional va xulq-atvorni o'rganish natijalari aniqlangan.
So'nggi bir necha yil ichida butun dunyo bo'ylab ta'lim tizimi, ayniqsa boshlang'ich ta'limda XXI asrning zamonaviy kompetensiyalari va ko'nikmalarini rivojlantirish uchun sharoit yaratishga harakat qilib, bilim va ko'nikmalarini shakllantirishda noan'anaviy yo'nalishdan foydalanilmoqda. XXI asrning turli xil ko'nikmalari va ta'lim natijalarida ushbu ko'nikmalarning turli xil qoidalariga qaramay, ularning to'plami ancha barqaror bo'lib qolmoqda. Mavjud ko'nikmalarga yoki savodxonlikka qo'shimcha ravishda, Partnership for 21st Century Learning [2] XXI asr ko'nikmalari uchun asos yaratadi, unda "innovatsion ko'nikmalar" — tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish, kreativlik va innovatsiya, muloqot va hamkorlikning ko'plab ko'nikmalari o'rin olgan.
Jahon iqtisodiy forumida "ta'limga yangi qarash" hisobotida yangi model taqdim etildi (jadval. 1), unda ta'limning barcha bosqichlarida hosil bo'lgan ta'lim natijalari uch turga bo'lindi: fundamental bilimlar, kompetensiyalar va shaxsiy sifatlari.
1-jadval. XXI asrning ko'nikmalari
Modelning markaziy qismini "4K" kompetesiyalari egallaydi: kreativlik, tanqidiy fikrlash, muloqot va hamkorlik. Nima uchun bu kompetensiyalar asosiy qism sifatida ajratilgan?
Bir qator tadqiqotlardan ma'lumki, ularning maqsadi professional hamjamiyat qanday kompetensiyalarga e'tibor qaratishini, turli mamlakatlar milliy ta'lim kun tartibiga nimani qo'yishini aniqlash edi.
Zamonaviy ta'limda yetakchilik qilayotgan-Gonkong, Janubiy Koreya, Singapur, Yaponiya, Vetnamning ta'lim yutuqlari reytingda tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda.[3] Tadqiqotchilar ushbu mamlakatlarning ta'lim siyosati va ta'lim standartlarini belgilaydigan hujjatlarni o'rganib chiqdilar va o'quvchilarda shakllanishi kerak bo'lgan eng keng tarqalgan kompetensiyalar, qadriyatlar, munosabatlar va boshqa ta'lim natijalarini aniqladilar. Ular orasida birinchi o'rinlarni tanqidiy va innovatsion yoki kreativ fikrlash, o'zini boshqarish va boshqalar bilan muloqot qilish qobiliyati egallaydi (2-jadval).
2-jadval. Osiyo-tinch okeani mintaqasida o'tiladigan darslar|4|
XXI asrdagi asosiy ko'nikmalar va savodxonlik Ko'rinishlar / xususiyatlar
Tanqidiy va innovatsion fikrlash Ijodkorlik, tadbirkorlik, amaliy ko'nikmalar, mulohaza yuritish, qaror qabul qilish
Shaxslararo ko'nikmalar O'z-o'zini tarbiyalash, mustaqillik, moslashuvchanlik, xabardorlik, qat'iyatlilik, yaxlitlik, o'z-o'zini hurmat qilish, motivatsiya
Shaxsiy ko'nikmalar Muloqot, tashkiliy, jamoaviy ish, hamkorlik, kollegiallik, empatiya, ijtimoiylik
Global savodxonlik O'z-o'zini tarbiyalash, avtonomiya, moslashuvchanlik, xabardorlik, qat'iyatlilik, yaxlitlik, o'z-o'zini hurmat qilish, motivatsiya
Mediasavodxonlik AKT yordamida ma'lumotni topish va analiz qila olish qobiliyati, ma'lumotni tanqidiy taqqoslash, AKTdan oqilona foydalanish
savodxonlik)
Boshqalar (masalan, diniy, tibbiy
Sog'lom turmush tarziga amal qilish, diniy qadriyatlarni hurmat qilish
152 mamlakatda o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, hujjatlarda eng ko'p qayd etilgan vakolatlar muloqot, ijodkorlik, tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish kompetensiyalaridir.
Ushbu kompetensiyalar tasavvurga, g'oyalarni yaratishga, dalillarni yaratishga, axborot yetishmovchiligini aniqlashga va izlashga, o'z g'oyalarini shakllantirishga va boshqalarni rivojlantirishga, o'z taxminlari va qarorlarini baholashga, guruh maqsadlarini qabul qilishga va umumiy natijani baholashga asoslangan. Ular o'quvchilarga mustaqil ravishda va boshqalar bilan hamkorlikda tadqiqot faoliyatida o'zlarini namoyon etishlariga imkon beradi.
Kompetensiya (lotincha so'z bo'lib, erishaman, to'g'ri kelaman ma'nolarini bildiradi) -sub'ektning maqsadni qo'yish va unga erishish uchun tashqi va ichki zahiralarni samarali birga tashkil qila olishga tayyorgarligi, boshqacha qilib aytganda, bu sub'ektning muayyan kasbiy masalalarni yecha olishga shaxsiy qobiliyatidir.
Tanqidiy (Kritik) fikrlash: ushbu metodologiya o'quvchilarning axborotni tanqidiy baholash, o'z fikri va mulohazalarini shakllantirish ko'nikmalarini rivojlantirishni o'z ichiga oladi va ular muammolarga analitik nuqtai nazardan yondashishni o'rganadilar va mantiqiy fikrlash asosida o'z nuqtai nazarini shakllantiradilar.
Kreativ fikrlash: o'quvchilarda ijodiy fikrlashni va yangilik qilish qobiliyatini rivojlantiradi va o'z maqsadlariga erishish uchun yangi yondashuvlarni qo'llashni o'rganadilar, innovatsion yyechimlarni ishlab chiqadilar va ijodiy muammolarni hal qilish ko'nikmalariga ega bo'ladilar.
Kommunikatsiya: o'quvchilarning boshqalar bilan muloqot qilish qobiliyatini rivojlantirish, o'z fikrlarini aniq va ravshan ifodalash, suhbatdoshni tinglash va tushunish, ma'lumotni yetkazishda til vositalaridan unumli foydalanishiga yordam beradi.
Kollaboratsiya: o'quvchilarning jamoada ishlash qobiliyatini rivojlantirish, hamkorlik qilish, samarali fikr almashish va o'zaro qo'llab-quvvatlash ko'nikmalarini shakllantirishga ko'maklashadi.
Xulosa qilib aytganda, agar biz o'quvchilarga ushbu muhim kompetensiyalarni rivojlantirishga yordam berishni istasak, o'quv jarayonini ular doimiy ravishda bajarishlari uchun tashkil etishimiz kerak. Boshlang'ich ta'limda o'quvchilar maktab darslari orqali nafaqat mavzu mazmunini o'zlashtirishlari, balki mustaqil ravishda bilim olish va yaratish qobiliyatini rivojlantirishi va eng muhimi, o'zlarini boshqarishni va jamoada ishlashni o'rganishi mumkin
REFERENCE
1. UNESCO. Education for Sustainable Development Goals: learning objectives. — 2017
2. Framework for 21st Century Learning. The Partnership for 21st Century Learning. —2015.
3. UNESCO. School and teaching practices for twenty-first century challenGES: lessons from the Asia-Pacific region, regional synthesis report. — 2016.
4. Care E., Kim H., Vista A., Anderson K. Education System Alignment for 21st century skills: Focus On Assessment. — Brookings institution, 2018.
bo'ladi.
