CC BY
1TA'LIM JARAYONIDA SUN'IY INTELLEKT VA NEYRON TO'RLI TEXNOLOGIYALAR
JAbdullayev Axrorbek Anvarjon o'g'li, 2Fozilov Shavkatjon Ibrohimjon o'g'li, 3Ishmetov
Bahrom Yangibayevich
1,2Namangan davlat universiteti, o'qituvchi 3Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Urganch filiali
https://doi.org/10.5281/zenodo.13897808
Annotatsiya. Ushbu maqolada O'zbekiston ta'lim tizimida sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalarningjoriy etilishi va ularningta'limjarayonini samarali qilishdagi o'rniyoritilgan. Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalar yordamida personalizatsiyalangan ta'lim, avtomatlashtirilgan baholash tizimlari, o'quv jarayonini tahlil qilish va prognozlash, shuningdek, til o'rganish kabi sohalarda qanday yutuqlarga erishish mumkinligi ko'rib chiqiladi. Maqolada, shuningdek, ushbu texnologiyalarning O'zbekiston ta'lim tizimida qo'llanilishining afzalliklari va istiqbollari ham muhokama qilingan.
Kalit so'zlar: sun'iy intellekt, Neyron to'r, O'zbekiston ta'lim tizimi, Personalizatsiyalangan ta'lim, Avtomatlashtirilgan baholash, Onlayn ta'lim, Ta'lim texnologiyalari
Kirish
Bugungi kunda sun'iy intellekt (SI) va neyron to'rli texnologiyalar ta'lim sohasida rivojlanayotgan eng ilg'or yo'nalishlardan biri hisoblanadi. O'zbekistonning ta'lim tizimi ham ushbu texnologiyalarni faol joriy qilish orqali yanada yuqori natijalarga erishishga intilmoqda. Ushbu maqolada sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalarning O'zbekiston ta'lim jarayonidagi o'rni, ularning afzalliklari va istiqbollari haqida so'z yuritiladi.
Sun'iy Intellekt va Neyron To'rli Texnologiyalar Nima? Sun'iy intellekt texnologiyalari kompyuter tizimlariga insoniy aql bilan bog'liq vazifalarni bajarish qobiliyatini beradi. Bu texnologiyalar ko'pincha katta hajmdagi ma'lumotlarni tahlil qilish, murakkab muammolarni hal qilish va o'rganish jarayonini avtomatlashtirish uchun ishlatiladi. Neyron to'r esa sun'iy intellektning bir turi bo'lib, inson miyasi faoliyatidan ilhomlangan hisoblash tizimi sifatida ishlaydi. Neyron to'rlar katta hajmdagi ma'lumotlarni tahlil qilish va o'zini o'zi o'rganish orqali aniqlik va samaradorlikni oshiradi.
Sun'iy Intellekt va Neyron To'rli Texnologiyalar O'zbekiston Ta'limida
O'zbekiston ta'lim tizimida sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalarni joriy qilish jarayoni yangi bosqichga ko'tarilmoqda. Davlat tomonidan ta'lim islohotlarida ushbu texnologiyalardan foydalanish orqali ta'lim sifatini oshirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalar quyidagi yo'nalishlarda ta'lim jarayonida qo'llanilmoqda:
1. Personalizatsiyalangan Ta'lim: Sun'iy intellekt va neyron to'rlar yordamida o'quvchilarning individual ehtiyojlariga moslashtirilgan o'quv dasturlari yaratiladi. An'anaviy ta'lim tizimida barcha o'quvchilar bir xil materialni o'rganadi, ammo ularning bilim darajasi va qobiliyatlari turlicha bo'lishi mumkin. Neyron to'rli texnologiyalar har bir o'quvchining bilim darajasini, qiziqishlarini va o'rganish sur'atini tahlil qilib, unga mos topshiriqlar, materiallar va mashg'ulotlarni avtomatik ravishda tanlaydi. Bu esa o'quvchilarga ta'lim jarayonini o'ziga moslashtirish imkonini beradi.
2. Avtomatlashtirilgan Baholash Tizimlari: O'zbekiston ta'lim tizimida baholash jarayonlari ko'pincha ko'p vaqt va kuch talab qiladigan jarayon hisoblanadi. Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalar yordamida testlar, yozma ishlar va boshqa turdagi topshiriqlarni avtomatik baholash imkoniyati yaratiladi. Neyron to'rlar yozma ishlarni grammatika, uslub va hatto mazmun nuqtai nazaridan tahlil qilib, o'quvchilarning bilim darajasini adolatli va tezkor baholaydi. Bu jarayon o'qituvchilarning ishini sezilarli darajada yengillashtiradi va ularga ko'proq vaqtini o'quvchilarga yondashishga ajratish imkonini beradi.
3. Onlayn Ta'limda Sun'iy Intellekt Yordamchilari: O'zbekistonda onlayn ta'lim platformalari tez sur'atlarda rivojlanmoqda. Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalar ushbu platformalarda o'quvchilarga virtual yordamchilar shaklida xizmat qiladi. Bu yordamchilar o'quvchilarga dars materiallarini tushuntirish, savollarga javob berish va topshiriqlarni bajarishda yordam berishi mumkin. Masalan, o'quvchi murakkab matematik masalani yechishda qiyinchilikka duch kelsa, sun'iy intellekt yordamida masala yechimini bosqichma-bosqich tushuntirib beradi. Bu texnologiyalar o'quvchilarga mustaqil o'qish jarayonida katta yordam beradi.
4. Ta'lim Jarayonini Tahlil Qilish va Prognozlash: Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalar ta'lim jarayonini tahlil qilish va kelajakdagi natijalarni prognozlashda katta ahamiyatga ega. O'quvchilarning faoliyatini kuzatish, ularning bilim olish darajasini tahlil qilish va qaysi mavzularda qiyinchiliklarga duch kelayotganini aniqlash orqali ularga o'z vaqtida yordam ko'rsatish mumkin. Neyron to'rlar o'quvchilarning rivojlanish tendensiyalarini kuzatib boradi va o'qituvchilarga o'quvchilarning muvaffaqiyatini oshirish uchun individual strategiyalarni ishlab chiqishda yordam beradi.
5. Til O'rganish va Ovozni Tahlil Qilish: Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalar til o'rganish jarayonida ham samarali qo'llanilmoqda. Ushbu texnologiyalar o'quvchilarning talaffuzini tahlil qilib, xatolarni avtomatik aniqlash va to'g'irlash imkonini beradi. Masalan, til o'rgatish dasturlari o'quvchilarning nutqini tinglab, ularning talaffuzdagi xatolarini aniqlaydi va to'g'ri talaffuz qilish bo'yicha tavsiyalar beradi. Bu jarayon til o'rganishni yanada samarali va qulay qiladi.
Sun'iy Intellekt va Neyron To'rli Texnologiyalarning Afzalliklari: O'zbekiston ta'lim tizimida sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalarning joriy qilinishi bir qator afzalliklarni taqdim etadi:
Individual yondashuv: Neyron to'rli texnologiyalar har bir o'quvchiga uning ehtiyojlariga mos ravishda individual o'quv dasturlarini taklif etadi.
Ko'proq vaqtni tejash: Avtomatlashtirilgan baholash tizimlari o'qituvchilarga ko'proq vaqtni darslarni tayyorlash va o'quvchilarga diqqat qaratishga ajratish imkonini beradi.
O'quv jarayonini optimallashtirish: Sun'iy intellekt yordamida o'quvchilarning o'zlashtirish darajasi real vaqt rejimida kuzatilib, ularga o'z vaqtida yordam ko'rsatish mumkin.
Masofaviy ta'limni rivojlantirish: Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalar masofaviy ta'lim imkoniyatlarini kengaytiradi va o'quvchilarga mustaqil o'rganish jarayonida yordam beradi.
O'zbekistonda Sun'iy Intellektni Ta'limda Rivojlantirishning Istiqbollari
O'zbekiston ta'lim tizimida sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalarni yanada kengroq joriy qilish orqali bir qator yutuqlarga erishish mumkin. Kelgusida quyidagi yo'nalishlar bo'yicha ishlash maqsadga muvofiq bo'ladi:
Ta'lim platformalarini rivojlantirish: Sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalarga asoslangan milliy ta'lim platformalarini yaratish va rivojlantirish orqali o'quvchilarga yanada keng va qulay imkoniyatlar yaratish mumkin.
O'qituvchilarni qayta tayyorlash va malaka oshirish: Sun'iy intellekt texnologiyalaridan samarali foydalanish uchun o'qituvchilarning malakasini oshirish va ularni zamonaviy texnologiyalar bilan tanishtirish muhim ahamiyatga ega.
Texnik infratuzilmani yaxshilash: Sun'iy intellekt va neyron to'rli tizimlarning samaradorligini oshirish uchun texnik infratuzilmani mustahkamlash zarur. Bunga yuqori tezlikdagi internet, zamonaviy kompyuterlar va dasturiy ta'minotlarni joriy qilish kiradi. Xulosa
O'zbekiston ta'lim tizimi sun'iy intellekt va neyron to'rli texnologiyalarni joriy qilish orqali zamonaviy ta'limni yangi bosqichga ko'tarishga intilmoqda. Ushbu texnologiyalar ta'lim jarayonini samarali, interaktiv va individuallashtirilgan qilishga katta hissa qo'shmoqda. Sun'iy intellektning ta'limdagi o'rni o'quvchilarning bilim olish jarayonini optimallashtirish, o'qituvchilarning ishini yengillashtirish va masofaviy ta'limni rivojlantirishda katta ahamiyat kasb etadi. Kelgusida sun'iy intellekt texnologiyalari O'zbekistonda raqobatbardosh va malakali kadrlarni tayyorlashda muhim rol o'ynashi kutilmoqda.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni. (2020). 2030-yilgacha O'zbekiston ta'lim tizimini rivojlantirish strategiyasi.
2. Chollet, F. (2018). Deep Learning with Python. Manning Publications.
3. Fozilov, S. I., & Ibrohimov, U. N. (2024). A Program for Reading Numbers in C++ and Python Programming Languages. Insight: Advances in Research in Radiophysics and Electronics, 1(1), 21-23.
4. O'zbekiston Innovatsion Rivojlanish Vazirligi. (2022). Sun'iy intellekt va ta'lim: rivojlanish yo'llari.
5. Coursera. (2021). AI for Education. Coursera.org.
