Научная статья на тему 'ТАЊЛИЛИ ЊУЌУЌЇ-ЉИНОЯТИИ ОБЪЕКТ ВА ПРЕДМЕТИ ВАЙРОН НАМУДАНИ ДАХЛНОПАЗИРИИ МАНЗИЛ'

ТАЊЛИЛИ ЊУЌУЌЇ-ЉИНОЯТИИ ОБЪЕКТ ВА ПРЕДМЕТИ ВАЙРОН НАМУДАНИ ДАХЛНОПАЗИРИИ МАНЗИЛ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
объекти љиноят / предмети љиноят / манзил / даромадан ба манзил / ѓайриќонунї даромадани ба манзил. / объект преступления / предмет преступления / жилище / проникновение в жилище / незаконное проникновение в жилое помещение.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Файзиев С. А.

Дар маќола объекти вайрон намудани дахлнопазирии манзил ва худи калимаи “манзил” тањќиќ карда шудааст. Инчунин, мафњуми “предмети вайрон намудани дахлнопазирии манзили истиќоматї”, ки барои бандубаст арзиши махсус дорад, баррасї карда мешавад. Яке аз мушкилоти љиддї ин «гуногунфањмї» дар ќисмати муаянсозии истилоњот дар таърифи предмети вайрон намудани дахлнопазирии манзил мебошад. Дар адабиёти њуќуќї то њол бањсњо дар бораи мафњуми њуќуќ ба дахлнопазирии манзил идома доранд. Барои бандубасти дурусти љинояти вайрон намудани дахлнопазирии манзил муќаррар намудани объект ва предмети он зарур аст. Вобаста ба ин, дар маќола равишњои гуногун вобаста ба муайян намудани объект ва предмети вайрон кардани дахлнопазирии манзил тањлил карда шудааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CRIMINAL AND LEGAL ANALYSIS OF THE OBJECT AND THE SUBJECT OF THE VIOLATIONS OF THE HOME INVIOLABILITY

В статье исследован объект нарушения неприкосновенности жилища и само слово «жилище». Исследуется понятие “предмета нарушения неприкосновенности жилища”, имеющего особую ценность. Одной из серьезных проблем выступает терминологический «разнобой» в части определения предмета нарушения неприкосновенности жилища. В правовой литературе до сих пор продолжаются споры о понятии права неприкосновенности жилища. Для правильной квалификации преступления нарушения неприкосновенности жилища необходимо установление ее предмета и объекта. В этой связи, в статье анализируются различные подходы к определению объекта и предмета нарушения неприкосновенности жилища.

Текст научной работы на тему «ТАЊЛИЛИ ЊУЌУЌЇ-ЉИНОЯТИИ ОБЪЕКТ ВА ПРЕДМЕТИ ВАЙРОН НАМУДАНИ ДАХЛНОПАЗИРИИ МАНЗИЛ»

Труды Академии МВД Республики Таджикистан. № 1 (53)- 2022 Осори Академияи ВКД Ч,умдурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

ТДУ 343.441

ТА^ЛИЛИ ^У^УКЙ-ЧИНОЯТИИ ОБЪЕКТ ВА ПРЕДМЕТИ ВАЙРОН НАМУДАНИ

ДАХЛНОПАЗИРИИ МАНЗИЛ

УГОЛОВНО-ПРАВОВОЙ АНАЛИЗ ОБЪЕКТА И ПРЕДМЕТА НАРУШЕНИЯ НЕПРИКОСНОВЕННОСТИ ЖИЛИЩА

CRIMINAL AND LEGAL ANALYSIS OF THE OBJECT AND THE SUBJECT OF THE VIOLATIONS OF THE HOME INVIOLABILITY

ФАЙЗИЕВ С. А.

Fayziev S.A.

Унвонцуйи шуъбаи давлат ва %уцуци Институти фалсафа, сиёсатшиноси ва %уцуци ба номи А.М. Ба^оваддинови Академияи миллии илмуои Тоцикистон Соискатель отдела государства и права Института философии, политологии и права имени А.М. Баховаддинова Национальной академии наук Таджикистана Applicant of the Department of State and Law, Institute of Philosophy, Political Science and Law named after A.M. Bahovaddinov, National academy of sciences

of the Republic of Tajikistan

Ихтисоси илми: 12.00.08 - хукуки чиноятй ва криминология; хукуки ичрои чазои чиноятй.

Научная специальность: 12.00.08 - уголовное право и криминология; уголовно-исполнительное право.

Scientific spesiality: 12.00.08 - criminal law and criminology; penal law.

Такриздщанда: МАХ,МАДШОЗОДА Ф.А. - муовини директори Маркази миллии конунгузории назди Президенти Чумхурии Точикистон, номзади илмхои хукукшиносй.

Рецензент: МАХМАДШОЗОДА Ф.А. - заместитель директора Национального центра законодательства при Президенте Республики Таджикистан, кандидат юридических наук.

Reviewer: Mahmadshozoda F.A. - deputy director of the National center of legislation under the President of the Republic of Tajikistan, candidate of legal sciences.

Аннотатсия: Дар макола объекти вайрон намудани дахлнопазирии манзил ва худи калимаи "манзил" тахкик карда шудааст. Инчунин, мафхуми "предмети вайрон намудани дахлнопазирии манзили истикоматй", ки барои бандубаст арзиши махсус дорад, баррасй карда мешавад. Яке аз мушкилоти чиддй ин «гуногунфахмй» дар кисмати муаянсозии истилохот дар таърифи предмети вайрон намудани дахлнопазирии манзил мебошад. Дар адабиёти хукукй то хол бахсхо дар бораи мафхуми хукук ба дахлнопазирии манзил идома доранд. Барои бандубасти дурусти чинояти вайрон намудани дахлнопазирии манзил мукаррар намудани объект ва предмети он зарур аст. Вобаста ба ин, дар макола равишхои гуногун вобаста ба муайян намудани объект ва предмети вайрон кардани дахлнопазирии манзил тахлил карда шудааст.

Вожа^ои калиди: объекти чиноят, предмети чиноят, манзил, даромадан ба манзил, гайриконунй даромадани ба манзил.

Аннотация: В статье исследован объект нарушения неприкосновенности жилища и само слово «жилище». Исследуется понятие "предмета нарушения неприкосновенности жилища", имеющего особую ценность. Одной из серьезных проблем выступает терминологический

f^zS

йл

e-mail:

spitamen f@mail.ru

Осори Академияи ВКД Цумхурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

«разнобой» в части определения предмета нарушения неприкосновенности жилища. В правовой литературе до сих пор продолжаются споры о понятии права неприкосновенности жилища. Для правильной квалификации преступления нарушения неприкосновенности жилища необходимо установление ее предмета и объекта. В этой связи, в статье анализируются различные подходы к определению объекта и предмета нарушения неприкосновенности жилища.

Ключевые слова: объект преступления, предмет преступления, жилище, проникновение в жилище, незаконное проникновение в жилое помещение.

Annotation: The article examines the object of violation of the inviolability of the home and the word "dwelling" itself. The concept of "the subject of violation of the inviolability of the home", which has a special value, is being explored. One of the serious problems is the terminological "controversy" in terms of determining the subject of violation of the inviolability of the home. In the legal literature, disputes about the concept of the right to the inviolability of the home are still ongoing. For the correct qualification of the crime of violation of the inviolability of the home, it is necessary to establish its subject and object. In this regard, the article analyzes various approaches to determining the object and subject of violation of the inviolability of the home.

Key words: object of crime, subject of crime, dwelling, entry into a dwelling, illegal entry into a dwelling.

Сохти таркибии хар як чиноят аз чор унсури асосй объект, тарафи объек-тивй, субъект ва тарафи субъективии чиноят иборат мебошад [1, с. 16]. Банду-басти дурусти чиноятхо бе муайян карда-ни объекти чиноят гайриимкон аст. Муайян намудани объекти чиноят ба макомо-ти хукуктатбиккунанда имконият медихад, ки мохияти кирдорхои ба чамъият хавфнок дуруст дарк карда ша-вад. Дар адабиёти илмй ба сифати объекти чиноят бештар муносибатхои чамъи-ятй эътироф мегарданд. Дамин тавр, дар адабиёти илмй объекти чиноят - «муносибатхои чамъиятие дониста мешаванд, ки аз чониби конунгузории чиноятй хифз мегарданд» [2, с. 6].

Сохтори муносибатхои чамъиятй робитаи ичтимоиеро дар бар мегирад, ки субъектное, ки байни онхо ин робита вучуд дорад ва инчунин мавзуе, ки муно-сибатхо дар бораи он ташаккул меёбанд. Накши предмет (ашё) дар он аст, ки он барандаи муносибатхои муайяни чамъиятй буда, хамчун асос муносибатхои бай-ни одамон хизмат мекунад, доираи муа-йянкунандаи мавкеи субъектхо дар роби-таи мушаххас, хусусияти фаъолияти онхо дар ин мавзуъ. Дамин тарик, тачовуз ба ашё хамеша тачовуз ба муносибате ме-бошад, ки нисбати ин ашё дода шудааст.

Объект муносибатхои чамъиятй, ки дахлнопазирии манзилро таъмин меку-над, дар ин холат хукуки шахс барои ама-лисозии хаёти шахсии худ дар манзилаш мебошад. Дамин тавр, вакте ки дахлнопа-зирии манзил вайрон мегардад, дахолат-нопазирии хаёти шахсии истикоматку-нандагони он вайрон карда мешавад. Дангоми вайрон намудани дахлнопази-рии манзил ду хукуки конститутсионии шахрванд: хукук ба манзил ва хукук ба дахлнопазирии манзир вайрон карда ме-шаванд.

Дахлнопазирии манзил бояд на танхо дар холатхое таъмин карда шавад, ки шахс сохибмулк бошад ё ин манзилро тибки шартномаи ичора ё дигар асосхои хукукй ишгол намояд, балки инчунин хангоми истифодаи вокеии манзил (бе ба расмиятдарории хукук ба бино). Маса-лан, бе карори суд дар хонаи худсарона сохта шуда, кофтуков гузаронидан мум-кин нест [3, с. 51].

Дукук ба манзил ва хукук ба дахл-нопазирии манзил бо хам алокаманд ме-бошанд, аммо аз якдигар тафовут доранд. Агар субъект хукук ба манзил дошта бошад, пас у, бешубха дорои хукуки дахлнопазирии манзил мебошад. Аммо бояд кайд намуд, ки хатто дар холатхои катъ гардидани хукук ба манзил хукуки дахлнопазирии манзил катъ намегардад,

Осори Академияи ВКД Чумхурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

ин хукуки шахс танхо дар асоси санади судй мачбуран катъ намудан мумкин аст.

Мавриди зикр аст, ки иштирокчиёни муносибатхои чамъиятй вобаста ба таъмини дахлнопазирии манзили шахсо-ни вокей ё шахси хукукй мебошанд, аз чумла: давлат, макомоти ваколатдори он, ташкилотхои чамъиятй, коллективхои мехнатй, шахрвандон, хоричиён, шахсоне бе шахрвандй. Субъектхои муносибатхои чамъиятие, ки бо вайрон кардани дахл-нопазирии хона алокаманданд, аз як та-раф шахсоне мебошанд, ки хукуки исти-фода, сохибй ё хукуки молумулки ба манзили истикоматй доранд, аз тарафи дигар шахсони вокеие мебошанд, ки ба синни чавобгарии чиноятй расида, хукуки дахл-нопазирии манзилро вайрон намудаанд.

Баррасии объекти чиноят хамчун муносибатхои чамъиятй ба шархи ман-тикии механизми расонидани зарар ба он имкон медихад. Таъсири чиноятй ба муносибатхои чамъиятй танхо тавассути таъсири мустаким ба хама унсурхои му-носибатхо амалй карда мешавад: ба субъ-екти муносибат масалан, дар куштор; ба предмети муносибат - масалан, дар чино-ятхои зидди моликият; дар натича вайрон гаштани хукукхои тарафи дигар, масалан, саркашй аз хизмати харбй.

Вайрон намудани дахлнопазирии манзил бо расонидани таъсири чиноятко-рона ба предмети муносибатхои чамъи-ятй, ки манзил аст, сурат мегирад. Дам-замон, дахлнопазирии хаёти шахсиро вайрон мекунад. Табиист, ки бе дахолат ба манзил вайрон кардани дахолатнопа-зирии хаёти шахсй гайриимкон аст, аз ин ру, таъсири чинояткорона ба предмети муносибатхои чамъиятй равона гардида-аст.

Объекти чиноятро ба таври амудй ба умумй тахким мекунанд ва ба таври уфукй дар сатхи объекти бевосита бошад, ба объекти асосй, иловаги ва факултативй чудо мекунанд.

Тибки андешаи А.И. Чучаев, объек-ти умумии чиноят ин мачмуи муноси-батхои чамъиятй мебошад, ки тахти химояи конуни чиноятй карор доранд. А.Н. Красиков кайд менамояд, ки зери мафхуми умумии чиноятхо мачмуи

хукуку озодихои инсон ва шахрванд фахмида мешавад. Мавкеи баррасии объ-ектхои умумй, хёли ва намудии чиноятхо хамчун муносибатхои ичтимой, тавре ки дар боло кайд гардид, асоснок мебошанд.

Дангоми муайян намудани объекти бевосита, мухаккикон нуктаи назари гу-ногунро изхор мекунанд. В.Н. Винокуров, В.Н. Шелестюков [4, с. 18, 53] чунин мешуморанд, ки объекти бевоситаи вай-рон намудани дахлнопазирии манзил им-конияти шахс барои озодона амалй кардани ниёзхои моддй ва маънавии худ ме-бошад, ки ба хаёти шахсии у тааллук до-ранд. Чунин имкониятро ба шахс хукук ба манзил таъмин менамояд, ки ба хукуки субъективии дахлнопазирии манзил таб-дил меёбад. Нуктаи назари мазкур бахс-нок мебошад, зеро чунин ниёзхои шахс на танхо дар манзил, балки дар як дигар би-но (офис, кахвахона ва гайра) амалй кардан мумкин аст.

Бештари мухаккикон хангоми тахлили объекти бевоситаи вайрон наму-дани дахлнопазирии манзил назарияи муносибатхои чамъиятиро дастгирй ме-намоянд.

Тибки акидаи В.Ю. Малахова, Р.И. Расулов объекти бевоситаи ин чиноят му-носибатхои чамъиятие мебошанд, ки хан-гоми аз чониби шахрванд амали намуда-ни хукук ба манзил ба вучуд меоянд [5, с. 10].

Ба андешаи Э.Ю. Авшеев, объекти бевоситаи ин чиноят муносибатхои чамъиятие мебошанд, ки хифзи манзилро аз воридшавии гайриконунй таъмин ме-кунанд.

Ба андешаи мо, объекти бевоситаи ин чиноят муносибатхои чамъиятй дар тамоми сохахои хаёти шахсии шахс ме-бошад (махрамона, оилавй, тичоратй ва гайра), ки тавассути амалй намудани та-лабот ба манзил ба вучуд меоянд. Вайрон намудани дахлнопазирии манзил, пеш аз хама, ба вайрон намудани хаёти шахсии инсон, ки дар дохили манзил ба вучуд меояд равона гардидааст.

Зери мафхуми «хаёти шахсй» дар ин маврид бояд фаъолияти хаётии шахс дар сохаи оилавй, шахсй ва муносибати махрамона фахмида шавад, ки тахти

Осори Академияи ВКД Чумхурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

назорати давлат, созмонхо ва шахрван-дон карор дошта наметавонад. Даёти шахсй дар манзил амалй мегардад ва танхо ба як шахс тааллук дорад, ки танхо у метавонад мустаъкилона доира ва худу-ди онро, аз чумла маълумоти махрамона ва дигар маълумотхоро дар бораи зиндагй муайян намояд [6, с. 23]. Илова бар ин, хаёти тичоратии шахс метавонад кисман дар манзил сурат гирад.

Дар назарияи хукуки чиноятй инчу-нин се намуди объекти бевоситаро чудо менамоянд (таснифоти «уфукй»): асосй, иловагй ва факултативй. Зарурати ба чу-нин таснифот вакте ба миён меояд, ки хамон як чиноят хамзамон якчанд муно-сибатхои чамъиятиро вайрон мекунад.

Муносибатхои чамъиятй, ки пред-мети объекти чинояти баррасишаванда метавонанд объекти факултативии ин чиноят бошанд. Дар к. 2 м. 147 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон (мин-баъд - КЧ ЧТ) барои вайрон кардани дахлнопазирии манзил, ки бо истифодаи зуроварй ё тахдиди истифодаи он содир шудааст, чавобгарй пешбинй гардидааст. Дар ин холат, зарар ба муносибатхои чамъиятй дар сохаи хаёти шахсй, ки та-вассути манзил таъмин карда мешаванд, инчунин муносибатхои чамъиятй, ки дахлнопазирии чисмонй ва рухии инсон-ро таъмин месозанд расонида мешавад. Дар сурати вайрон кардани хукуки дахл-нопазирии манзил аз чониби шахс бо ис-тифода аз макоми хизматй (к. 3 м. 139 КЧ ЧТ) дар баробари объекти асосй инчунин ба муносибатхои чамъиятие заррар расо-нида мешавад, ки фаъолияти муътадили макоми давлатиро, ки дар он ин шахс фаъолият менамояд таъмин мекунад.

Дар сурати вайрон кардани дахлно-пазирии манзил бо истифода аз макоми хидматй, объекти факултативй метавонад муносибатхои чамъиятй бошанд, ки ман-фиатхои конунй ва тартиби фаъолияти корхонахо ва ташкилотхои гайридавла-тии тичоратй ва гайритичоратиро таъмин кунанд.

Дар сурати вайрон кардани дахлно-пазирии манзил, молу мулк вайрон ё нест карда шавад ё ба саломатй зарари миёна ва вазнин расонида шавад, пас дар ин хо-

лат баходихии мустакили хукукй-чиноятиро такозо менамояд. Дамин тавр объекти чиноят аломати асосии таркиби чиноят бошад, пас предмети чиноят ало-мати факултавии чиноят мебошад. Аммо, бояд предмети муносибатхои чамъиятиро аз предмети чиноят, ки метавонад хама гуна унсурхои муносибатхои чамъиятй алокаманд бошад, тавофут кардан лозим. Мавчудияти предмети чиноят тибки м. 147 КЧ ЧТ бахснок аст. В.Ю. Малахова, Е.Ю. Авшеев дар тахкикоти диссертатси-онии худ чунин мешуморанд, ки манзил, бешубха, метавонад ба предмети чиноят мансуб дониста шавад [7, c. 18]. Дамин тавр, мушкилот дар фахмиши якхела оид ба манзил ба вучуд меояд, аз як тараф, он хамчун предмети чиноят, аз тарафи дигар хамчун макони содир гардидани чиноят тавсиф мегардад.

Ба андешаи мухаккикон, мушаххас намудани мухтавои мафхуми «манзил» барои бандубасти дурусти моддаи бар-расишаванда мухим мебошад. Тибки лугати С.И. Ожегов, «манзил» - як биное, ки дар он зиндагй мекунанд, метавон зиндагй кард [8, с. 197] тавсиф дода меша-вад.

Дар конунгузории амалкунанда ма-фхуми «манзил» бори аввал дар м. 147 КЧ Чт дар соли 2004 бо ^онуни ЧТ «Дар бораи ворид намудани тагйирот ва иловахо ба баъзе санадхои конунгузории вобаста ба ратификатсияи Конвенсия оид ба хиф-зи хукуки инсон ва озодихои асосй» во-рид гардид.

Мувофики моддаи мазкур дар зери мафхуми манзил дар хамин ва дигар мод-дахои КЧ ЧТ хонаи истикоматии фардй бо бинохои истикоматй ва гайриистико-матии ба он дохилшаванда, бинои ис-тикоматй новобаста аз шакли моликият ба фонди манзил дохилшаванда, ки барои истикомати доимй ё муваккатй мувофик аст, хамчунин, дигар бино ё сохтмони ба фонди манзил дохилнашаванда, вале ба-рои истикомати муваккатй таъйин гар-дидааст, фахмида мешавад.

Бояд кайд намуд, ки мавчудияти меъёрхои гуногун, руйхати васеи ашёи марбут ба манзил, дар амал мухолифатхо ва душворихои гуногун дар тафсири ин

Осори Академияи ВКД Чумхурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

мафхум ба вучуд меорад. Дамин тарик, масъалаи тасниф кардани бинохое, ки ба фонди манзил дохил намешаванд, хеле мушкил аст. Ба ин гуна бинохо хонахое дохил мешаванд, ки бо максадхои икти-содй сохта шудаанд, аммо бо тартиби мукарраргардида ба кайд гирифта нашудаанд ва бинобар ин, конунан макоми бинои истикоматиро надоранд; бинохои худсарона ё иншооти сохтмони нотамом, ки барои зиндагй истифода мешаванд. Дар амалияи судй чунин холат рух дода буд, ки махкумшуда П. бо та-рики химоячии худ аз руйи хукми судй, шикоят кассатсионй ва назоратй пеш-ниход намуда, ишора кард, ки хонае, ки у ба он гайриконуни ворид гашта буд, аз чониби комиссияи давлатй кабул нагар-дидааст ва ба фонди манзил дохил карда нашуда буд. Мавчудияти объектхое, ки ба фонди манзил дохил карда нашудаанд, аз хад зиёд мебошанд, зеро бинобар монеахои бюрократй, бисёр одамон бо он мушкилот дучор мегарданд, ки бинохои худро конунй карда наметавонанд. Солхои зиёд одамон дар хонахое, ки ба истифода дода нашудаанд зиндагй меку-нанд. Масалан, бинобар инкишофи ба суръати аз нав сохта шудани бинохои шахри Душанбе, холатхое зиёде ба назар мерасанд, ки то итмом нарасидани сохт-мон ва супоридани бино ба коммиссияи кабул, аз тарафи шахрвандон, утокхои алохидаи ба онхо дар асоси танхо шарт-номаи сохтмони хиссагй дар истикомати манзил, бе гирифтани хуччатхои расмй, аз чумла шиносномаи техникй, таъмир карда, кучида зиндагй мекунанд. Аксари-яти сабаби ин вазъи душвори иктисодии шахрванд, ки бе гирифтани хуччатхои расмй ба хучраи истикоматии худ мекучад, мебошад.

Бисёр тахкикотчиён мафхуми «ман-зил»-ро хеле васеъ шарх медиханд. Масалан, И.Л. Петрухин мафхуми «манзил» на танхо ба утокхои истикоматй, балки ба чойхои умумй (долон, ошхона, хаммом, балкон), таххона ва болохона, веранда, бинохои ёрирасон, бинохои ёрирасони маишй, хайма, мошин, утоки алохида дар беморхона, шикор, хонаи бог, гаражи шахсй, купе, кабина, хучрахо дар

мехмонхона, осоишгох, хонаи истирохат [9, с. 95], мехисобад.

Тахкикотчиёни дигар инчунин ба манзил мехмонхона, санатория, хонаи ис-тирохат, пансионат, хаймазанй, дигар бинохои шабех, инчунин кабинаи пароход, купеи катора, гараж, бо рохи гайриконунй дохил шудан ба манзил, автомобил, хаймаи сайёхй ва дигар бинохое, ки шахс муваккатан дар он карор дорад дохил менамоянд [10, с. 497].

В.Н. Шелестюков, В.Н. Винокуров манзилро хамчун бинои истикоматии ин-фиродй, ки ба он манзилхои истикоматй ва гайриистикоматй дохил карда шудаанд, бинои истикоматй новобаста аз шак-ли моликият, хам ба фонди манзил дохил карда шудаанд ва хам ба он дохил нашудаанд, барои истикомати доимй ё муваккатй мувофик ё мутобик карда-шуда, инчунин дигар бинохо ё иншооти хамсоя ба манзил ва кисми чудонаша-вандаи он, ки барои истикомати муваккатй пешбинй шудааст, мувофик ё мутобик карда шудааст, новобаста аз ис-тикомати вокей, инчунин макони буду-боши муваккатиро дохил менамояд [11, с. 9] Дангоми тавсифи мафхуми «манзил», мухаккикон мундаричаи аломати «муво-фикат» чунин мазмунро дохил мекунанд: а) мутобикшавй барои шабгузаронй ва чойгиршавии амволи муайян дар он ба-рои конеъ кардани ниёзхои рузмарра; б) набудани дастрасии озод ба бино (мавчудияти деворхо, дархо). Аммо аз руйи чунин хусусият комилан бинохо ба манзил дохил мешаванд: гараж, тагхона ва гайра. Дамин тавр, хусусияти «муво-фик будан» ё «мувофикат кардан»-и ман-зил барои зиндагй дар маънои хукукии чиноятй наметавонад ба таърифи мафхуми "манзил" дохил карда шавад.

Агар калимаи «манзил», тарчума аз калимаи русй «жилище», ки дар конунгу-зории Чумхурии Точикистон истифода бурда мешавад, аз руйи тарчумаи фархангй баррасй намоем, маълум меша-вад, ки тарчумаи калимаи мазкур ма-фхуми пурраи он чизе, ки ба калимаи бо забони русй рост меояд, дар бар намеги-рад. Инчунин калимаи "манзил" дар забони точикй дигар хаммаъноро дар бар

Осори Академияи ВКД Чумхурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

мегирад. Аз чумла, мутобики «Фарханги точикй ба русй» вожахои «манзил» ва «манзилгох» якреша буда, баробар ба маънои «бинои истикоматй», «хонаи истикоматй», «хучраи истикоматй», «чойи истикомат», «истгох» «чойи истодан» боз маънои «кабристон», «чойи дафн», «кабр» пешбинй шудааст [12, с. 330].

Фарханги ислохоти хукук зери тахрири М.А. Махмудов, вожаи «ман-зил»-ро дар алохидагй тамоман баррасй намекунад ва танхо бо хамрохи дигар калима, аз чумла, «манзили идоравй» бо маънои навъи истикоматие, ки ба фонди манзили дар ихтиёри хукуматхои махаллй, вазоратхо, комитетихои давлатй, идорахо таъллук дошта, ба фонд манзили идоравй дохил мешавад, кайд мекунад [13. с. 275]. Лекин калимаи русии «жилище» дар фарханги мазкур хамчун калимаи «истикоматгох» бо маънои «дар хукуки конститутсиони чойи интихоб шудае дар назар дошта мешавад, ки мах-сус барои зиндагии озоди инсон таъйин шудааст». Мафхуми констутсионй-хукукии «истикоматгох» аз «манзили ис-тикоматй» васеътар аст, зеро он на факат хонахои истикоматй (дигар кисмхои ба он мансуб), балки дигар иншоотеро дар бар мегирад, ки барои зистан чун анъана истифода мешаванд (масалан, капаахои лулиён, ярангахо ва гайра). Тачрибаи суди хоричй ба истикоматгоххои мувофики конститутсияи хифзшаванда манзил-гоххои худсохт, шалашхо низ дохил ме-кунад, ки агар онхо сифати хона барои зиндагии инсон хизмат мекунад. Бо ан-дешаи олими мазкур мехмонхона, бемор-хона, махбас- хамчун истикоматгох ба хисоб намераванд. Илова бар ин, М.А. Махмудов калимаи «Истикоматгохи ило-вагй» хамчун сохтмони алохидае, ки ба мухлати дуру дарози хизмат пешбинй шуда, хамагй ва ё на кам аз нисфи он ба-рои зиндагй таъйин гардидааст, муайян мекунад [13, с. 186-187]. Чунин нуктаи назар, яъне хаммаънои калимаи русии «жилище» ба калимаи точикии «истико-матгох», ки пурра мафхуми калимаи маз-курро дар бар мегирад, дар тахкикотхои худ олимони сохаи филология ва хукукшиносй тарафдор мебошанд [14, с.

73]. Фарханги тавсирии забони точикй зери тахрири Сайфиддин Назарзода ва дигар олимон, калимаи «манзил» - чойи хамчун «фуруд омадан», «фуромадгох», «истгох», «маскан», «хона», «кабристон», ки мазмунан байни хамдигар фаркияти калон доранд, маънидод кардаанд. Кали-маи «истикоматгох» бошад, аз тарафи олимони мазкур аник хамчун «махалли истикомат», «чойи зист», «манзил» муа-йян карда шудааст [15, с. 584, 788].

Дамин тавр, тахкикот нишон дод, ки ягон мухаккикон ва олимон, мафхуми пурраи калимаи «манзил»-ро надодаанд. Инчунин, кайд кардан зарур аст, ки калимаи «манзил» барои истифода дар конунгузории Чумхурии Точикистон маънои махдуд дошта, пурра эквиваленти (баробари) калимаи дар конунгузории Федератсияи Россия истифода шуда «жилище» шуда наметавонад.

Бинобар ин, бахри мушаххас намудани мафхуми манзил, ки дар моддаи 147 КЧ ЧТ оварда шудааст коркард ва ё ис-тинод ба мафхумхои «манзил» «фонди манзил», «бинои истикоматй» ва гайра истинод ба конунгузории сохавй зарур аст. Аммо, хангоми истифодаи мафхум аз конунгузории манзил, мутобиксозии онхо зарур аст.

Дар чамъбаст, «манзил» (истикомат-гох) истифода бурда, он хона ё ва манзиле мебошад, ки дар он хуччатхои шахсй, му-котиба, аксхо, аудио, сабти видео ва дигар ашёи шахсй, аз чумла либос, тачхизотхои электронй, дастгоххои алока, тачхизотхои шахсии гигиёна, зарф, ки ба шахс бевосита талук доранд, нигох дошта мешаванд. Манзил (истикоматгох) инчунин як фазое мебошад, ки дар он ха-ёти шахсии инсон сурат мегирад: хаёти оилавй, хаёти маънавй (хондани китобхо, тамошои филмхо, ичрои расму оинхои динй, хобу хез ва дигар фаъолиятхо), муошират (муошират бо аъзоёни оила, дустон, хамкорон) ва гайра. Агар чунин аломатхо чой надошта, манзил (истико-матгох) низ мавчуд нест. Масалан, як хо-наи истикоматй, ки хамчун анбор исти-фода мегардад, набояд ба сифати манзил тавсиф карда шавад, зеро, яке аз хусуси-ятхои асосии манзил ба маънои чиной-

Осори Академияи ВКД Чумхурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

хукукй ин кобилияти таъмини дахлнопа-зирии хаёти шахсй мебошад.

Инчунин, дар амал хангоми хифзи дахлнопазирии манзил (истикоматгох) дар бинохои истикоматии инфиродй, ки дорои бинохои ёрирасон мебошанд, муш-килот ба вучуд меоянд. Аммо тибки эзохи 147 КЧ, Ч,Т, дар зери мафхуми «манзил» дар хамин ва дигар моддахои хамин Кодекс хонаи истикоматии фардй бо би-нохои истикоматй ва гайриистикоматии ба он дохилшаванда, бинои истикоматй новобаста аз шакли моликият ба фонди манзил дохилшаванда, ки барои истико-мати доимй ё муваккатй мувофик аст, хамчунин дигар бино ё сохтмони ба фон-ди манзил дохилнашаванда, вале барои истикомати муваккатй таъин гардидааст, фахмида мешавад (^онуни Ч,Т аз 17.05.2004, № 35). Хдмин тавр, бинохои ёрирасоне, ки ба бинои истикоматй дохил намешаванд, мувофики ин таърифхо ба манзил тааллук надоранд.

Дар тавсифи бинохои истикоматии ахаммиятнок инчунин далели ба объекти амволи гайриманкул дохил гардидани онхо мебошанд, аз ин ру, бо замин зич алокаманданд. Аз ин ру, метавон тахмин кард, ки китъаи замине, ки дар он бинои истикоматй чойгир аст, низ бояд дахлно-пазир бошад. Аммо як шарти дигар бояд

таъмин карда шавад: чунин замин бояд бо таври дигар возех нишон дода шавад, ки воридшавй ба ин худуд бе ичозати сохибмулк маън аст. Зеро худи китъаи замин дахлнопазир буда наметавонад.

Дар хулоса бояд кайд намуд, ки объ-екти бевоситаи вайронкунии дахлнопази-рии манзил (истикоматгох) муносибатхои чамъиятй дар сохаи хаёти шахсии инсон мебошанд, ки тавассути манзил (истико-матгох) ва дигар объектхои моликияти он таъмин карда мешаванд.

Предмети чиноят манзили (истико-матгох) истикоматии фардй бо бинохои истикоматй ва гайриистикоматии ба он дохилшаванда, бинои истикоматй, чои икомат, новобаста аз шакли моликият ва новобаста ба фонди манзил дохилшаван-да, инчунин дигар объектхои моликият мебошад.

Мафхуми «манзил» (истикоматгох) ду намуди бинохоро дар бар мегирад:

1) бинохои истикоматй, ки ба фонди манзил дохил мешаванд (новобаста аз шакли моликият);

2) бино ё иншооти дигаре, ки ба фонди манзил дохил карда нашудаанд.

Хар ду намуди бинохо барои ис-тикомати доимй ё муваккатй пешбинй шудаанд ва махфиятро таъмин мекунанд.

Адабиёти истифодашуда

1. ^удратов, Н.А Ч,иноятхо ба мукобили хукук ва озодихои конститутсионии инсон ва шахрванд: воситаи таълимй / Н.А. ^удратов. - Душанбе: Озар, 2013. - 172 с.

2. Сафаров, А.И., Саидов, Ш.Н., ^удратов, Н.А. Ч,иноятхои иктисодй: воситаи таълимй / А.И. Сафаров [ва диг.]. - Душанбе, 2015. - 435 с.

3. Лопаткина, Н. Реализация принципа неприкосновенности жилища в уголовном судопроизводстве / Н. Лопаткина // Российская юстиция. - М.: Юридическая литература. - 2002. -№ 11.- С. 51-52.

4. Винокуров, В., Шелестюков, В. Значение непосредственного объекта преступления, предусмотренного ст. 139 УК РФ, для определения понятия «жилище» / В. Винокуров, В. Шелестюков // Уголовное право. - М.: АНО Юридические программы, - 2006, - № 1. - С. 18-21.

5. Малахова, В.Ю. Уголовно-правовая охрана неприкосновенности жилища в Российской Федерации: дис. канд. юрид. наук: [12.00.08] / Вероника Юрьевна Малахова. - М., 2001. - 161 с.

6. Шевченко, И.А. Уголовно-правовая охрана неприкосновенности частной жизни: автореф. дисс. ... канд. юрид. наук: [12.00.08] / Илья Александрович Шевченко. - Красноярск, 2005. - 23 с.

7. Авшеев, Э.Ю. Уголовно-правовая охрана права не неприкосновенность жилища: автореф. дисс. ... канд. юрид. наук [12.00.08] / Эрдин Юрьевич Авшеев. - Ростов-на-Дону, 2005. - 24 с.

8. Ожегов, С.И. Словарь русского языка: 70 000 слов / С. И. Ожегов / под ред. Н. Ю. Шведовой. 21-е изд.,перераб. и доп. - М., 1989, - 1971 с.

Труды Академии МВД Республики Таджикистан. № 1 (53)- 2022 Осори Академияи ВКД Ч,умхурии Точикистон. № 1 (53)- 2022

9. Петрухин, И. Л. Личные тайны: (человек и власть) / И. Л. Петрухин // Институтт государства н права Российской академии наук. - М., 1998. - 230 с.

10. Бондарь, И.В. Тайна частной жизни н право граждан на неприкосновенность жилища: технико-юридические аспекты формулирования / И. В. Бондарь // Проблемы юридической техники / под ред. В. М. Баранова. - Н. Новгород, 2000. - 497 с.

11. Шелестюков, В.Н. Уголовно-правовые средства обеспечения неприкосновенности жилища: автореф. дисс... канд. юрид. наук: [12.00.08] / Виталий Николаевич Шелестюков. -Красноярск, 2006. - 23 с.

12. Фарханги точикй ба русй. Нашри дуввум бо илова, такмил ва ислох // зери тахрири Д. Саймиддинов, С.Д. Холматова, С. Каримова. - Душанбе, 2006. - 330 с.

13. Фарханги ислохоти хукук. Нашри 2 // зери тахрири академики Академияи Ч,Т., д.и.х., профессор, хукукшиноси шоистаи Ч,Т, М.А. Махмудов. - Душанбе: Эр-граф, 2009. - 275 с.

14. Шокиров, Т.С. Фарханги точики-русии истилохоти хукук. -Хучанд: Наргис, 2013. - 384

с.

15. Фарханги тафсирии забони точикй. Ч,илди 1. Нашри 2 / зери тахрири С. Назарзода, А. Сангинов, С. Каримов, Мирзо Хасани Султон. - Душанбе: Симин, 2010. - 984 с.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

References

1. Qudratov, NA Crimes against the constitutional rights and freedoms of man and citizen: an educational tool / NA Qudratov. - Dushanbe: Ozar, 2013. - 172 p.

2. Safarov, A.I, Saidov, Sh.N., Kudratov, N.A. Economic Crimes: A Teaching Aid / A.I. Safarov and others. - Dushanbe, 2015. - 435 p.

3. Lopatkina, N. Implementation of the principle of inviolability of the home in criminal proceedings / N. Lopatkina // Russian justice. - M.: Legal literature. - 2002. - No. 11. - Р. 51-52.

4. Vinokurov, V., Shelestyukov, V. The value of the direct object of the crime under Art. 139 of the Criminal Code of the Russian Federation, for the definition of the concept of "housing" / V. Vinoku-rov, V. Shelestyukov // Criminal Law. - M.: ANO Legal Programs, - 2006, - No. 1. - Р. 18-21.

5. Malakhova, V.Yu. Criminal-legal protection of the inviolability of the home in the Russian Federation: dis. cand. legal Sciences: [12.00.08] / Veronika Yurievna Malakhova. - M., 2001. - 161 p.

6. Shevchenko, I.A. Criminal law protection of privacy: diss. ... cand. legal Sciences: [12.00.08] / Ilya Aleksandrovich Shevchenko. - Krasnoyarsk, 2005. - 23 p.

7. Avsheev, E.Yu. Criminal law protection of the right not the inviolability of the home: author. diss. ... cand. legal Sciences: [12.00.08] / Erdin Yurievich Asheev. - Rostov-on-Don, 2005. - 24 p.

8. Ozhegov, S.I. Dictionary of the Russian language: 70,000 words / S. I. Ozhegov / ed. N. Yu. Shvedova. 21st ed., revised. and additional - M., 1989, - 1971 p.

9. Petrukhin, I. L. Personal secrets: (man and power) / I. L. Petrukhin // Institute of State and Law of the Russian Academy of Sciences. - M., 1998. - 230 p.

10. Bondar, I.V. The secret of private life and the right of citizens to the inviolability of the home: technical and legal aspects of formulation / I. V. Bondar // Problems of legal technology / ed. V. M. Bara-nova. - N. Novgorod, 2000. - 497 p.

11. Shelestyukov, V.N. Criminal-legal means of ensuring the inviolability of the home: author. diss... cand. legal Sciences: [12.00.08] / Vitaly Nikolaevich Shelestyukov. - Krasnoyarsk, 2006. - 23 p.

12. Tajik-Russian culture. Second edition with additions, improvements and corrections // edited by D. Saimiddinov, S.D. Kholmatov, S. Karimov. - Dushanbe, 2006. - 330 p.

13. Culture of legal reform. 2nd edition // under the editorship of the academician of the Academy of the Republic of Tajikistan, Professor, Honored Lawyer of the Republic of Tajikistan, M.A. Mahmu-dov. - Dushanbe: Er-graf, 2009. - 275 p.

14. Shokirov, T.S. Tajik-Russian Dictionary of Legal Terms. - Khujand: Nargis, 2013. - 384 p.

15. Interpretive culture of the Tajik language. Volume 1. 2nd edition / edited by S. Nazarzoda, A. Sanginov, С. Karimov, Mirzo Hasan Sulton. - Dushanbe: Simin, 2010. - 984 p.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.