CC BY
2
УекЫЬ КагПГШ № I - 2020
УДК 614.1
1А.К. Бегембетова, 2Ж.У. Садибекова, 2Г.Ж. Сарсенбаева, 2З.Б. Абдрахманова, 3С.М. Сапарова
1Ц.А. Ясауй атындагы Халыцаралыц цазац-туржуниверситет12 курс магистранты 2Оцтустж Цазацстан медицина академиясы, «Элеуметтжмедициналыц сацтандыру жэне цогамдыц денсаулыц» кафедрасы, м.г.кдоцент м.а. 3ТYркiстан облысы бойынша Дезинфекция орталыгыныц директорыныц орынбасары
шш ф
ТYРКICТAН ОБЛЫСЫ ТYЛКШAC AУДAНЫНДAFЫ AЛFAШK;Ы МYГEДEКТЖТЩ ДИНАМИКАСЫ ЖЭНЕ КртЫЛЫМЫ
Соцгы деректердi зерттеу ецбекке цабiлеmmi тургындар арасында MYгедектiктщ айтарлыцтай ест келе жатцандыгын керсеmmi. Мацалада MYгедектiк топтары туралы мэлiметтер жэне соцгы 3 жылдагы салыстырмалы талдау керсетлген. ТYйiндiсвздер: алгашцыMYгeдeкmiгi, MYгeдeктiктщ ауырлыгы, статистикалык, элеуметтж, аурулар
Такырыптын, езектгшп. Мемлекеттш элеуметтш саясаттыц нeгiзi жэне денсаулык сактау ЖYЙeciнiц нeгiзгi гылыми мшдет - Казакстан халкыныц 0мiр CYPУ узактыгын 73 жас;а дeйiн арттыру; ана 0лiмiн 100 мыц тiрi туганга шакканда 10,5-ке дeйiн темендету; нэресте 0лiмiн 1000 тiрi туганга шакканда 9,11 дeйiн темендету; 1000 тургынга шаккандагы елiм-жiтiмнiц жалпы керсетгашш 6,3-ке дeйiн темендету, бул Казакстан Республикасыныц денсаулык сактауды дамытудыц 2016-2020 жылдарга арналган «Денсаулык» Мeмлeкeттiк багдарламасында керiнic тапты. Кaзiргi уакытта халыктыц MYгeдeктiгi еcуi тек Казакстанда гана емес, бYкiл элемде денсаулык сактау жэне элeумeттiк коргаудыц нeгiзгi проблемаларыныц бiрi болып табылады. Зерттеу материалдары мен эд1стер1.
ТYЛкiбac ауданыныц тургындары арасында MYгeдeктiктiц калыптасу зацдылыктарын аныктап, алгашкы жэне кайталама MYгeдeктiк керсетгаштершщ 2017-2019 жылдарындагы динамикасына жэне курылымына сараптамалык бага бeрiлдi. Аудан аумактарында калыптаскан алгашкы MYгeдeктiк керceткiштeрiнiц
салыстырмалы дeцгeйлeрi нeгiЗiндe, олардыц жiктeмeлeнгeн топтары жасалды.
ТYЛкiбac ауданында 2017-2019 жылдары 18-59 жастагы 1269 ерлер мен эйелдердщ алгашкы MYгeдeктiгi туралы ресми статистиканыц дeрeктeрi. Статистикалык, элeумeттiк, статистикалык кужаттардан мэлiмeттeрдiц кешiрмeciн алу, каркынды жэне экcтeнcивтi керceткiштeрдi есептеу, % елшeмi бойынша айырмашылыктардыц дурыстыгын багалау, корреляциялык талдау, логикалык талдау. ^ол жетюзген нэтижелер. ТYлкiбac ауданы бойынша алгашкы MYгeдeктiктi талдау кeзeцi Yш жыл аралыгында ЖYргiзiлдi, ягни 2017-2019 жылдар аралыгында. Жалпы Yш жыл аралыгында алгаш куэландырылгандар саны - 1785 адамды курайды, оныц шшде алгаш MYгeдeктiгi танылгандар саны - 1782. Жылына орта есеппен алганда 594 адам алгашкы MYгeдeк деп танылуда. Ересектер арасында алгашкы MYгeдeктiктiц интeнcивтi керceткiшiнiц орташа дeцгeйi 10000 тургынга шакканда -27,6 к¥райды (1 кесте).
Кесте 1 - ТYлкiбac ауданы бойынша барльщ жэне аоташ^ы мYгeдeктiктiн динамикасы (16 жас^а дей1нг1 баларамен б1рге
жылдар оныц iшiндe
алгаш куэлан. мугeдeк деп таныл-гандар кайта куэлан-дiрiлгeн-дeр. мугeдeк деп танылгандар толык оцалтыл-гандар.
2017ж 410 407 1772 1689 62
2018ж 386 386 1770 1686 64
2019ж 389 389 1697 1603 74
Атаулы кезецдеп зерттеуде алгашкы MYгeдeктiктiц темендеу тендециясы байкалуда, ягни 2017 жылы 407- ден 2019 жылы 389-га, 1,2% алгашкы MYгeдeктiк азайган.
Салмак дэрежей 2017 жылы 60,22% -дан 2019 жылы 52,2% -га дешн темендедъ Бул ауруларды ерте аныктауга, БМСК дeцгeйiндe барабар оцалту к-шараларын ЖYргiзугe байланысты. (2 кесте).
Кесте 2 - Топтар бойынша амаш^ы мYгeдeктiк динамикасы (2017-2019 жж.)
мугeдeктiк тобы 2017 ж. 2018 ж. 2019 ж.
Yлec салмагы 10000 Yлec салмагы 10000 Yлec салмагы% 10000
% тургындары % тургындары тургынд ары
I топ 10,1% 2,6 9,3% 1,2 13,0% 2,7
II топ 45,6% 15,2 45,3% 14,2 43,4% 13,6
III топ 44,3% 16,4 45,4% 12,8 43,6% 12,6
барлыгы 100% 34,6 100% 28,2 100% 28,9
Мугeдeктiктiц 60,22% - 56,6% - 56,4% -
ауырлыг
Адамдардыц кепшiлiгi II топтагы MYгeдeктeр болды (2019-ден баска, III топ MYгeдeктeрi 43,6%, тшйнше II тобы MYгeдeктeр - 43,4%), олардыц улей эртYрлi 45,6% - 43,4% шепнде орташа алганда жалпы санныц 46,1% -ы болды; III топтагы мугeдeктiгi бар адамдардыц улeci орта есеппен 43,6
%, I топ - 10,8% болды. Осыган карамастан, 2017-2019 жылдарга арналган. II топтагы мугeдeктeрдiц дeцгeйi cэйкeciншe ересек халыктыц 10 мыцга (-9,3%) 17,2-ден 15,6-га дeйiн темендеуше, ал III топтагы мугeдeктeрдiц дeцгeйi, керкшше, 9,2% (1-сурет)
Вестник К03НМУ № I - 2020
Сурет 1 - AлFaшкы мYгeдeктiктщ aуырлыFы жэне оньщ взгеру динамикасы (2017-2019 жж.)
Дегенмен, зерттеу кeзeцiндe алгаш;ы MYгeдeктiк к0рceткiштeрiнiц ец жогары дeцгeйi ауыл тургындары арасында бай;;алды, онда к0рceткiштiц орташа мэш 10 мыц ересек адамга 16,6 болды. Нeгiзгi MYгeдeктiктiц ец жогары к0рceткiштeрi 2017 жылы тiркeлдi. Ересек тургындарда бастап;ы MYгeдeктiк дeцгeйiн темендету YPДici бай;алды, бул ™рек-;имыл ЖYЙeci ауруларына байланысты (р 0.001). ТYЛкiбac ауданыныц ересек тургындарында MYгeдeктiк децгеинщ айтарльщтай темeндeуi к;aтeрлi iciктeр класында байк;алды ( р 0,001). Ересектердеп бастап;ы MYгeдeктiк керceткiштeрiнiц есу кез ауруларыныц кластары бойынша ( р 0.05) жэне жара;аттар мен уланулардыц ( р 0.05) байк;алды.
Жара;ат алу салдарынан MYгeдeктiк отанды; жэне жол к;озгалысы жара;аттарыныц салдарынан есть Зерттеу кезецшде ;ан айналымы ЖYЙeci ауруларынан, жара;аттанудан жэне уланудан жэне кез ауруларынан алгаш;ы MYгeдeктiк Yлeciнiц артуы байк;алды. Кaтeрлi аурулар, ЖYЙкe ЖYЙeci аурулары жэне тыныс алу органдарыныц салдарынан бастап;ы MYгeдeктiк Yлeci темeндeдi.
Кaтeрлi iciктeр ересек тургындардыц бастап;ы MYгeдeктiгiнiц ceбeптeрi ;урылымында eкiншi орынды
иeлeндi. Ец Yлкeн Yлec жумыс жасындагы топ;а, ягни 55 жас;а дeйiнгi эйелдерге, 60 жас;а дeйiнгi адамдарга дeйiн болды.
Ецбекке жарамды жастагы адамдарда бастап;ы MYгeдeктiк курылымында ;ан айналымы ЖYЙeci ауруларынан кейш eкiншi орында к;aтeрлi iciктeр пайда болды. К^атерл! iciктeрдeн туындаган непзп MYгeдeктiккe бiрiншi рет MYгeдeктeрдiц 90%-ында 1-11 MYгeдeктiк тобына ие екендМ сипатталды. Алгаш;ы MYгeдeктiк ;урылымында жeтeкшi позицияларды сут бeзi, екпе, ас;азан жэне iшeк iciктeрi орын алды.
Зерттеудщ кортындысы. Алгаш;ы MYгeдeктiк мэртeбeciн бiрiншi рет алган адамдарга медицинальщ-элеуметтш кемeктi уйымдастыруды жа;сарту жолдары мыналар болып табылады: мeмлeкeттiк жэне ецiрлiк дeцгeйлeрдi ;оса алганда, нoрмaтивтiк-к;¥к;ык;тык; базаны жeтiлдiру; медициналы; кемек керсету Yшiн маршруттау схемаларын эзiрлeу жэне icкe асыру; оцалту к-шараларын жа;сарту; медициналы; кемек жэне элеуметтш ;ызметтер керсету кeзiндe ведомствоаралы; езара к-;имыл рeглaмeнтiн эзiрлeу жэне енпзу
1 Булешов Д.М., Бек^баева Н.Ш., То;бергенова А.Н., Серикбай С.С. Ауыл тургындарыныц арасындагы ;ан айналу ЖYЙeci ауруларынан туындайтын MYгeдeктiк жэне елiм о;игаларын темендетуге багытталган профилактикалы; багдарламаныц гылыми нeгiздeрi // ОКМФА - ныц ецбектер жинагы. - Шымкент, 2016. - Б. 66 - 67.
2 Дос;араева П.Т., м.г.к., доцент, Ceрiкбaй С.С., магистр, То;бергенова А.Б., Затыбекова М.О. ОКМФА, Шорабек Г.Б., ОКМФА мaгитрi, Шамиева М.К., ОКМФА мaгиcтрi. Миокард инфарктысы ОКО тургындарыныц нeгiзгi елiм ceбeбi рeтiндe жэне оныц жeтiлдiрудiц гылыми нeгiздeрi // Бюллетень врачей Республики Казахстан. - 2017. -№1, - С. 8-9.
3 Ш. Кэдарова Ж^ектщ ишемиялы; ауруыныц алдын алу // Терапевт eцбeгi. - 2008. - №3. - Б. 26-32.
Т1З1М1
4 Орманова F.М., Булешов Д.М. «Ощустш Каза;станныц ;ала жэне ауыл тургындарыныц елiм - жтмнщ медициналы; - элeумeттiк аспектшерЬ» - Шымкент: 2008. - 367 с.
5 Шакантаева Н.Ю., Хисметова З.А. «Усовершенствование нормирования труда врачей - кардиологов г. Семей оказывающих амбулаторно - поликлиническую помощь» // ЮКГФА вестник. - 2016. - №4(77). - С. 122123.
6 Мукатаева А.Ж., Кыдырсихова М.Б., Ортаева А.Н., Алпысбаева К., Каусова Г.К., Нуфтиева А.И. Мектеп M¥Faлiмдeрi арасындагы ж^ек^ан тамырлары ЖYЙeciнiц аурулары // ОКМФА - ныц хабаршысы. - 2016. - №4(77). - Б. 143-144.
VeStnik KaznmU № I - 2020
1А.К. Бегембетова, 2Ж.У. Садибекова, 2Г.Ж. Сарсенбаева, 2З.Б. Абдрахманова, 3С.М. Сапарова
1Магистрант 2 -го года обучение в Международном казахско-туредцкомуниверситете им.К,.А.Ясави 2к.м.н.и.о.доцента кафедры «Социальное медицинское страхование и общественное здоровье» Южно- Казахстанская медицинская академия 3Заместитель директора Центра дезинфекции Туркестанской области
ДИНАМИКА И СТРУКТУРА ИНВАЛИДНОСТИ В ТЮЛЬКУБАССКОМ РАЙОНЕ ТУРКЕСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ
Резюме: Исследование последних данных показала что группам инвалидности и сравнительный анализ за
инвалидность среди трудоспособного населения последний 3 года.
значительно растет. В статье показанный данные по Ключевые слова: первая инвалидность, тяжесть
инвалидности, статистика, социальные заболевание.
1A.K. Begembetova, 2Zh.U. Sadibekova, 2G.Zh. Sarsenbaeva, 2Z.B. Abdrakhmanova, 3S.M.Saparova
1International Kazakh-Turkish University named after Kozh Ahmet Yasaui 2South Kazakhstan Medical Academy 3Centerfor disinfection of the Turkestan region
DYNAMICS AND STRUCTURE OF DISABILITY IN THE TULKIBAS DISTRICT OF THE TURKESTAN REGION.
Resume: A study of recent data showed that disability among the Keywords: first disability, severity of disability, statistics, social
working population is growing significantly. The article shows disease.
data on disability groups and a comparative analysis for the last 3 years.
ОЭЖ 616.711-089
М.А. Алиев, Г.К. Каусова, Д.Б. Мустафинов, М.Ж. Мирзабаев
«КДСЖМ» Цазацстандыц медицинауниверситетi №7 Цалалыц клиникалыц аурухана, Алматы цаласы
АЛМАТЫ КАЛАСЫ БОЙЫНША ОМЫРТКД МЕН Ж¥ЛЫН ЖАРАЦАТЫ БАР НАУК;АСТАРFА ЖЕДЕЛ МЕДИЦИНАЛЫК; К0МЕКТ1 ¥ЙЫМДАСТЫРУ
Омыртца-жулын жарацаты кезшде влiм мен MYгедектiк децгеш жогары болгандыцтан арнайы жедел медициналыц квмектi уйымдастыру мэселес осы кунге дешн езектшгш сацтауда. Омыртца-жулын жарацаты (ОЖЖ) бар науцастардагы влiм мен MYгедектiк децгешнщ твмендеуi жарацатты уацытында диагностикалау мен ауруханага дейiнгi жэне ауруханалыц кезецдегi медициналыц персоналдыц кэаби ккерл^ше байланысты. Жарацаттанушыларды стационаргауацытында жетюзбеу бен арнайы медициналыц квмектi уацытында кврсете алмау жагдайды циындатады. Алматы цаласындагы 3 цалалыц клиникалыц ауруханадагы 2017-2018 жылдардагы омыртца мен жулын жарацаты бар науцастарды емдеу нэтижелерше талдау ЖYргiзiлдi. Зерттеу нэтижесi бойынша омыртца-жулын жарацаты бар науцастарга жедел квмек кврсету эсерлшгш багалау ушт цалалыц квппрофильдi ауруханалардагы нейрохирургиялыц цызметтiц келемше, мазмунына, сапасына жэне жумыс нэтижелерше ОЖЖ бар науцастарга арнайы жедел кемек керсету аспекткшде салыстырмалы турде талдау жасалып, уйымдастыру мэселелрш оптимизациялау ушш усыныстар жасалды.
ТYйiндi свздер: медициналыц кемекmi уйымдастыру, омыртца-жулын жарацаты, арнайы медициналыц кемек.
взектиМ. Омыртца-жулын жарацаты кезшде влiм мен мугедектш децгеш жогары болгандыцтан арнайы жедел медициналыц комект уйымдастыру мэселей осы кунге дешн озекттгш сацтауда [1, 2, 3]. Омыртца-жулын жарацаты (ОЖЖ) бар науцастардагы влiм мен мугедектш децгешнщ твмендеуi жарацатты уацытында диагностикалау мен ауруханага дешнп жэне ауруханалыц кезецдеп медициналыц персоналдыц кэйби ккерлшне байланысты. Жарацаттанушыларды стационарга уацытында жетгазбеу бен арнайы медициналыц комект уацытында корсете алмау жагдайды циындатады, ойткеш барлыц цайтымсыз ишемиялыц озгерктердщ 70 пайызы алгашцы 6-8 сагаттыц шшде орын алады. Жулындыц шок пен Yдемелi жулынныц Мну фаталды озгеркке экелу мумган[2, 4, 5]. Жалпы травматизм цурылымында ОЖЖ 0,76-8% жагдайда, цацца жарацаттары шшде 6,3-20,3% кездеседЦб, 7]. ОЖЖ кездесу жиШп ^азацстанда 10000 тургынга 1,3 жагдайда[6], Ресейдщ iрi цалаларында 0,58-0,6
жагдайда[8, 9, 10], Украинада 4,4 жагдайда [7] кездеседъ Арнайы вертебрологиялы; кемект уйымдастыру мэселейн шешу Yшiн осы жагдайларды ескеру цажет. Сонымен цатар емдiк мекеменiц материалды-техникалы; базасы, дэрiгерлердiц кэсiби децгейi жэне емдш-диагностикальщ урдiске жаца технологияларды енгiзу арнайы кемект уйымдасытруда Yлкен рел ат;арады.
ОЖЖ бар нау;астар 16-30% жагдайда стациаонарга жетпей ;айтыс болады[2, 11, 12]. «Алтын сагат» терминi - алгаш;;ы кемектi эсерлi болуын ;амтамасыз ететiн шартты термин. Сондай-а; бул термин жарацаттыц аурудыц нэтижесiн дэл керсетедь ейткенi медициналы; кемектi алгаш;ы сагатта керсету ец максималды эсерд етедi. Соколов В.А. мэлiметтерi бойынша дэл осы уа;ыт аралыгында 30% нау;астар ;ан кетуден, ал По данным В.А.Соколова, именно в этот промежуток времени около 30 % пострадавших умирают из-за кровопотери, ал жол-келш апатынан жара;аттангандардыц 80% жара;аттан кешнп 6 сагат
