Научная статья на тему 'Ўсувни бошқарувчи восита (биостимулятор) ларнинг кузги буғдой дастлабки биометрик кўрсаткичларига таъсири'

Ўсувни бошқарувчи восита (биостимулятор) ларнинг кузги буғдой дастлабки биометрик кўрсаткичларига таъсири Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
194
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кузги буғдой / ўғитлар / ўсимликларни ҳимоя қилиш / ўсувни бошқарувчи воситалар / биометрик кўрсаткичлар. / озимая пшеница / удобрения / защита растений / стимуляторы роста / биометрические показатели.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Абдуазимов Акбар Мухторович, Вафоева Мавлуда Бобомуродовна

Шубхасиз дала шароитида етиштирилаётган ўсимликлар ташқи муҳит билан бевосита яқин алоқада бўлади. Максимал маҳсулдорлик ва сифатни фақатгина ҳаётий зарур бўлган барча омилларни мужассамлаштирган тақдирдагина ҳамда технологик дисциплинага амал қилгандагина эришиш мумкин. Бироқ, ўсимлик ҳаёти учун зарур бўлган биргина омилнинг етишмаслиги ўсимликнинг нормал ўсиб ривожланишига тўсқинлик қилади, йўқлиги эса нобуд бўлишига сабаб бўлади. Ушбу мақолада ўсувни бошқарувчи восита (биостимулятор) ларнинг кузги буғдой дастлабки биометрик кўрсаткичларига таъсири тўғрисида маълумот келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Абдуазимов Акбар Мухторович, Вафоева Мавлуда Бобомуродовна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВЛИЯНИЕ РЕГУЛЯТОРОВ РОСТА (БИОСТИМУЛЯТОРОВ) НА РАННИЕ БИОМЕТРИЧЕСКИЕ ПОКАЗАТЕЛИ ОСЕНИ

Несомненно, растения, выращенные в полевых условиях, находятся в тесном контакте с внешней средой. Максимальная производительность и качество могут быть достигнуты только в том случае, если все жизненно важные факторы объединены и соблюдена технологическая дисциплина. Однако отсутствие единственного фактора, необходимого для жизни растений, препятствует нормальному росту и развитию растения, а его отсутствие приводит к его гибели. В этой статье представлена информация о влиянии агентов контроля роста (биостимуляторов) на исходные биометрические показатели озимой пшеницы.

Текст научной работы на тему «Ўсувни бошқарувчи восита (биостимулятор) ларнинг кузги буғдой дастлабки биометрик кўрсаткичларига таъсири»

УДК: 633.11;631.89

УСУВНИ БОШ^АРУВЧИ ВОСИТА (БИОСТИМУЛЯТОР) ЛАРНИНГ КУЗГИ БУГДОЙ ДАСТЛАБКИ БИОМЕТРИК КУРСАТКИЧЛАРИГА

ТАЪСИРИ

Абдуазимов Акбар Мухторович Вафоева Мавлуда Бобомуродовна Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадцицот институти

К,ашцадарё филиали

Шубхасиз дала шароитида етиштирилаётган усимликлар таш;и мух,ит билан бевосита я;ин ало;ада булади. Максимал мах,сулдорлик ва сифатни фа;атгина х,аётий зарур булган барча омилларни мужассамлаштирган та;дирдагина х,амда технологик дисциплинага амал ;илгандагина эришиш мумкин. Биро;, усимлик х,аёти учун зарур булган биргина омилнинг етишмаслиги усимликнинг нормал усиб ривожланишига тус;инлик ;илади, йу;лиги эса нобуд булишига сабаб булади.

Ушбу ма;олада усувни бош;арувчи восита (биостимулятор) ларнинг кузги бугдой дастлабки биометрик курсаткичларига таъсири тутрисида маълумот келтирилган.

Калит сузлар: кузги бутдой, утитлар, усимликларни х,имоя ;илиш, усувни бош;арувчи воситалар, биометрик курсаткичлар.

ВЛИЯНИЕ РЕГУЛЯТОРОВ РОСТА (БИОСТИМУЛЯТОРОВ) НА РАННИЕ БИОМЕТРИЧЕСКИЕ ПОКАЗАТЕЛИ ОСЕНИ

Несомненно, растения, выращенные в полевых условиях, находятся в тесном контакте с внешней средой. Максимальная производительность и качество могут быть достигнуты только в том случае, если все жизненно важные факторы объединены и соблюдена технологическая дисциплина. Однако отсутствие единственного фактора, необходимого для жизни растений, препятствует нормальному росту и развитию растения, а его отсутствие приводит к его гибели.

В этой статье представлена информация о влиянии агентов контроля роста (биостимуляторов) на исходные биометрические показатели озимой пшеницы.

Ключевые слова: озимая пшеница, удобрения, защита растений, стимуляторы роста, биометрические показатели.

THE EFFECT OF GROWTH-CONTROLLING AGENTS (BIOSTIMULATORS) ON EARLY BIOMETRIC INDICATORS OF AUTUMN

Undoubtedly, plants grown in the field are in close contact with the external environment. Maximum productivity and quality can be achieved only if all vital factors are combined and technological discipline is observed. However, the absence of the only factor necessary for plant life impedes the normal growth and development of the plant, and its absence leads to its death.

This article provides information on the effect of growth control agents (biostimulants) on the initial biometric parameters of winter wheat.

Key words: winter wheat, fertilizers, plant protection, growth stimulants, biometric indicators.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10004

Кириш. Маълумки, ахдлининг озик-овкат билан таъминланиш даражаси ва мамлакат озик-овкат хавфсизлиги масаласи куп жихдтдан кишлок хужалиги сохдсига бевосита боглик Бугунги кунда дунёда карийб 1 миллиард киши айнан ушбу тармокда мех,нат билан банд. Бундан ташкари, аграр сектор саноатнинг бошка катор кувватлари учун хомашё манбаи х,исобланади.

Шу жихдтдан бутун дунёда уни ривожлантиришга алохдда эътибор каратилади. Бирок ю;ори х,осилдорликсиз кишлок хужалиги самарадор сох,а була оларми-ди? Ёки угитлар ва усимликларни х,имоя килиш воситаларини кулламасдан, х,осилдорликни доимий ошириб боришга эришиш мумкин-ми деган, х,а;ли савол тугилади. Жах,он тажрибасидан маълумки, эндиликда бунинг мутла;о иложи йук

Мутахассисларнинг таъкидлашларича, кишлок хужалигида агрокимёнинг роли бундан буён факат ошиб боради. Зеро, бугунги кунда х,осилдорликнинг 60% айнан угитлар, усимликларни х,имоя килиш ва усувни бошкарувчи воситалар х,иссасига тугри келмокда.

Тадцицот мацсади. Бугунги кунда бозор расталаридан куп сонли турли хил усишни бошкарувчи биостимуляторларни топиш муаммо эмас. Бирок, уларнинг аник тупрок шароитида самарадорлиги тугрисида маълумотлар этарли эмас. Шу сабабли, тадкикотларимизнинг максади Кашкадарё вилоятининг оч тусли буз тупроклар шароитида кузги бугдой уругларга экишдан олдин усишни бошкарувчи биостимуляторлар билан ишлов беришнинг дастлабки биометрик курсаткичларига таъсирини ва самарадорлигини аниклашдан иборат эди.

Тадцицот вазифалари. Тадкикот доирасида Кашкадарё вилоятининг оч тусли буз тупроклар шароитида кузги бугдойнинг уругларига IFO Seed ва Вл-77 усишни бошкарувчи биостимуляторлар билан ишлов беришнинг илдиз сони ва узунлиги, тупланиш даражаси ва усимлик буйига таъсирини кузатиб урганиш ва улардан фойдаланиш самарадорлигини аниклашдан иборат.

Метод ва материаллар. IFODA агрокимёхимоя МЧЖ томонидан IFO SEED ва Вл-77 уругларга экишдан олдин ишлов бериш учун мулжалланган усувни бошкарувчи восита (биостимулятор) ларнинг самарадорлигини урганиш учун кузги бугдойнинг Гозгон нави олинган. Дала тажрибалари Карши туманида жойлашган Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадкикот институти Кашкадарё филиалининг тажриба майдонида утказилди. Тажриба майдонининг тупроги оч тусли буз тупроклар, кам шурланган, ер ости сувлари 2-2,5 метр чукурликда жойлашган, кам минераллашган (2,5-3 г/л). IFO SEED ва Вл-77 усувни бошкарувчи восита (биостимулятор) ларнинг сарф меъёри 1 тонна уруг учун 2.0 кг х,амда 0,5 л.Назорат вариантга ишлов берилмади. Дала

тажрибаси 3 кайтарикда, вариантлар систематик усулда, вариантлар сони 24 та, пайкалчаларнинг умумий сони 72 та, пайкалчалар майдони 50 м2, тажриба майдони 3600 м2, тажрибанинг жами эгаллаган майдони 4320 м2 ёки 0,43 га килиб жойлаштирилган.

Тажрибани жойлаштириш, фенологик кузатишлар, хисоб-китоб ва тахлиллар методологияси (Усимликшунослик институти ВИР 1984), биометрик тахлиллар Давлат нав синаш коммисияси методологияси (1985,1989 й) асосида олиб борилди.

Натижалар ва уларнинг мухокамаси. ^ашкадарё вилоятининг оч тусли буз тупроклар шароитида кузги бугдойнинг уругларига усишни бошкарувчи биостимуляторлар билан ишлов беришнинг таъсирини аниклаш максадида олиб борилган тадкикот натижаларига кура ушбу тадбир кузги бугдойнинг дастлабки биометрик курсаткичларига таъсир килгани аникланган. Жумладан, кузги бугдой Гозгон навининг илдиз сони ва узунлиги, тупланиш даражаси ва усимлик буйи каби курсаткичларга ижобий таъсири кузатилган.

Жадвал-1

Ifo Seed + Вл-77 ypyF дорилагич препаратларининг кузги буFдой дастлабки

биометрик курсаткичларига таъсири

Вариант Усимлик Илдиз сони, дона Илдиз узунлиги, см Туп сони, дона Усимлик буйи, см

1 7 20 2 18

2 6 17 2 19

3 4 17 1 14,5

4 4 15 1 14

5 4 19 1 18,5

Назорат 6 6 14,5 2 17

7 6 15 1 17

8 5 13 1 16

9 6 17 2 18,5

10 6 14 2 18,5

Уртача 5,4 16,2 1,5 17,1

1 7 16,5 2 20

2 8 21 3 22

3 8 17 2 24

4 7 20 2 22

Ifo Seed+Вл-77 5 5 16 1 16,5

6 8 18 2 21,5

7 6 18 2 19,5

8 7 19,5 3 20

9 6 17 2 20

10 7 17,5 2 19

Уртача 6,9 18,1 2,1 20,5

YcyBHH 6omn;apyBHH BocHTa (6HocTHMy.HTop) .apHHHr Ky3ru 6yFgoiï gacT.a6KH 6uoMeTpHK KypcaTKHH.apHra TatcupHHH ypraHHm Ba aHH^^am ^apaëHHga o.HHraH HaTH^a.apu x,hco6-khto6 KH.HHraHga (^agBa.-1) H.gH3.ap cohh Ha3opaT BapuaHTga (ypyfra Hm^OB 6epH.MaraH) 4-7 goHaraHa 6y.raHH, ypTaHa KypcaTkhh 5,4 goHaHH, H.gH3 y3yH.Hru 13,0-20,0 cm opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 16,2 cm hh, Tyn cohh 1 -2 goHa opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 1,5 goHaHH x,aMga ycuM.HK 6yfiH 14-19 cm opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 17,1 cm hh TamKH.fi KH.raH.

IFO Seed Ba B.-77 ycumHH 6omn;apyBHH 6uocTHMy.HTop.ap 6u.aH Hm.OB 6epu.raH BapuaHTga эca H.gH3.ap cohh 5-8 goHaraHa 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 6,9 goHaHH, H.gH3 y3yH.uru 16,5-21,0 cm opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 18,1 cm hh, Tyn cohh 1-3 goHa opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 2,1 goHaHH x,aMga ycuM.HK 6yfiH 16,5-21,5 cm opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 20,5 cm hh TamKH. ^H.raHH aHH^.aHraH.

O.HHraH HaTH^a.ap Ta^^oc.a6 Kypu.raHga ycumHH 6omn;apyBHH 6uocTHMy.HTop.ap 6u.aH um.oB 6epu.raH BapuaHTga Ha3opaT BapuaHTra HHc6aTaH H.gu3 cohh 1,5 goHara, H.gu3 y3yH.uru 1,9 cm ra, Tyn cohh 1,5 goHara x,aMga ycuM.HK 6yfiH KypcaTKHHH 3,4 cm ra omraHH aHHK.aHraH.

^aßopaTopia wapoiiTiiga Ifo Seed + B.-77 ypyF aopn.iariiM npenapaT.iapiiHiiHr RV3rH SyFgoH gacT.aÔKH Vchm.hk 6yHura Tatciipii (3RH.raHgaH KeHiiiH 25 KyHga)

10 KyHga 15KyHga 20 KyHga 25 KyHga

■ Ha3opaT ■ Ifo Seed + B.-77

^yHHHrgeK, Ta^pu6a goupacuga ypraHH.aëTraH HaMyHa.apHHHr 6yfiH napa..e. paBHmga .a6opaTopHH mapoHTHga ^aM экн.гaн KyHgaH 6om.a6 10-15-20-25 KyHga ypraHu6 6opu.gu, o.HHraH HaTH^a.apra Kypa Ha3opaT BapuaHTga (ypyfra um.oB 6epu.MaraH) ym6y KypcaTKHH 10 KyHgaH KefiHH 4,5-6,5 cm opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 5,4 cm, 15 KyHgaH KefiHH 13,0-17,0 cm opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 15,2 cm, 20 KyHgaH KefiHH 17,5-22,5 cm opa.HFHga 6y.raHH, ypTaHa KypcaTKHH 20,2

см, 25 кундан кейин 20,5-26,5 см оралигида булгани, уртача курсаткич 23,7 см ни ташкил цилган.

IFO Seed ва Вл-77 усишни бошцарувчи биостимуляторлар билан ишлов берилган вариантда эса усимлик буйи 10 кундан кейин 6,0 -8,0 см оралигида булгани, уртача курсаткич 6,7 см, 15 кундан кейин 15,5-20,5 см оралигида булгани, уртача курсаткич 17,1 см, 20 кундан кейин 23,5 -31,5 см оралигида булгани, уртача курсаткич 26,2 см, 25 кундан кейин 26,0-34,5 см оралигида булгани, уртача курсаткич 28,9 см ни ташкил цилган.

Лаборатория шароитида утказилган синовлар натижаларига кура, урганилаётган намуналарнинг буйи тахлил цилинганда усишни бошцарувчи биостимуляторлар билан ишлов берилган вариантда назорат вариантга нисбатан 10 кундан кейин 1,3 см га, 15 кундан кейин 1,9 см га, 20 кундан кейин 6,0 см га хамда 25 кундан кейин 5,2 см га юцори булгани аницланган.

Хулосалар. ^ашцадарё вилоятининг оч тусли буз тупроцлар шароитида кузги бугдой уругларга экишдан олдин усишни бошцарувчи биостимуляторлар билан ишлов беришнинг дастлабки биометрик курсаткичларига таъсири ва самарадорлигини аницлаш мацсадида дала хамда лаборатория шароитларида утказилган тажриба натижасида кура IFO Seed ва Вл-77 усишни бошцарувчи биостимуляторлар усимликнинг илдиз сони ва узунлиги, тупланиш даражаси ва буйига таъсири аницланган.

Хусусан, олинган натижаларни сархисоб цилганда, IFODA савдо маркасининг IFO SEED ва Вл-77 уругларга экишдан олдин ишлов бериш учун мулжалланган усувни бошцарувчи восита (биостимулятор) лар цулланилган вариантда назорат вариантга нисбатан илдизларнинг уртача курсаткичи 1,5 донага, уртача узунлиги 1,9 см га, туп сони 1,5 донага хамда усимлик буйи 3,4 см га юкори булган эди.

Демак, юцорида келтирилган маълумотга кура усишни бошцарувчи биостимуляторлар билан ишлов берилган вариантда назорат вариантга нисбатан барча урганилган курсаткичлар юцорилиги аницланган.

Янгидан янги тадцицот усулларини хамда янги технологияларни цуллаган холда биз хаётий ходисалар замирида ётган жараёнлар механизмига чуцурроц кириб борамиз. Усимликлар ривожланишини чуцур урганар эканмиз, усимлик хаётини инсоннинг оцилона иродасига тобора купроц буйсундирамиз. Бугдой усимлигининг оптимал усиб-ривожланиши келгусидаги юцори хосилдорликни таъминлайдиган махсулдор тупланиш хамда 1000 дона дон вазни курсаткичларига таъсир цилади.

Олиб борилган тажриба натижаларига кура уругларга экишдан олдин ишлов бериш учун мулжалланган усувни бошцарувчи восита

(биостимулятор) ларни ишлаб чицариш шароитида фойдаланишни тавсия кдлишимизга имкон беради. Ушбу препаратларни куллаш кузги бугдойнинг келгасида х,осил микдори ва сифатининг ошишига олиб келадиган дастлабки биометрик курсаткичларига ижобий таъсир курсатди.

АДАБИЁТЛАР:

1. Баранова Т.В., Калаев В.Н., Воронин А.А. Экологически безопасные стимуляторы роста для предпосевной обработки семян // Вестник Балтийского федерального университета им. И. Канта.: №7, 2014г. -. С. 96-102.

3. Ефремова Ю.В., Амелин П.А., Лопачев Н.А. Изучение влияния стимуляторов роста на начальные стадии развития озимой пшеницы / / Вестник ОрелГАУ.: №6, 2014 г. - С.-22-28.

4. Лазарев В.И., Вартанова А. Б. Влияние комплексных удобрений с микроэлементами на урожайность и качество зерна озимой пшеницы в условиях Курской области // Вестник Курской ГСХА.; №6, 2014г. - С. 4548.

5. Лобков В.Т. Анализ приоритетных направлений развития земледелия на современном этапе научно - технического прогресса // Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences.: №2(2), 2012 г.-С. 3-9.

6. Лопачев, Н.А. Влияние биостимуляторов роста и фунгицидов на продуктивность и качества пивоваренного ячменя в Орловской области // Вестник Орел ГАУ.:, №6, 2013 г. - С. 22-28.

7. Зотиков, В.И. Пути повышения ресурсосбережения и экологической безопасности в интенсивном растениеводстве / / Вестник Орел ГАУ.: №3, 2007 г. - С. 11-14.

8. Иванов, Л.А. Научное земледелие России: итоги и перспективы // Земледелие, №3, 2014 г. - С. 25-29.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.