Научная статья на тему 'СУРХОН ВОҲАСИДА МИЛЛИЙ ОЗОДЛИК ҲАРАКАТИ НАТИЖАЛАРИ ВА ОҚИБАТЛАРИ'

СУРХОН ВОҲАСИДА МИЛЛИЙ ОЗОДЛИК ҲАРАКАТИ НАТИЖАЛАРИ ВА ОҚИБАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

334
60
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тарих / фан / озодлик ҳаракати / миллат / миллий кураш / history / science / liberation movement / nation / national struggle

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Акмал Менглибоев

Мақолада сурхон воҳасида миллий озодлик ҳаракати натижалари ва оқибатлари масаласи илмий даллиллар ѐрдамида кўриб чиқилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESULTS AND CONSEQUENCES OF THE NATIONAL LIBERATION MOVEMENT IN SURKHAN OASH

The article discusses the results and consequences of the national liberation movement in the Surkhandarya oasis with the help of scientific evidence.

Текст научной работы на тему «СУРХОН ВОҲАСИДА МИЛЛИЙ ОЗОДЛИК ҲАРАКАТИ НАТИЖАЛАРИ ВА ОҚИБАТЛАРИ»

СУРХОН ВОХАСИДА МИЛЛИЙ ОЗОДЛИК ХАРАКАТИ НАТИЖАЛАРИ ВА ОЦИБАТЛАРИ

Акмал Менглибоев

Денов тадбиркорлик ва педагогика института катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада сурхон вохасида миллий озодлик харакати натижалари ва окибатлари масаласи илмий даллиллар ёрдамида куриб чикилган.

Калит сузлар: тарих, фан, озодлик харакати, миллат, миллий кураш.

RESULTS AND CONSEQUENCES OF THE NATIONAL LIBERATION

MOVEMENT IN SURKHAN OASH

ABSTRACT

The article discusses the results and consequences of the national liberation movement in the Surkhandarya oasis with the help of scientific evidence.

Keywords: history, science, liberation movement, nation, national struggle.

КИРИШ

Узбекистоннинг бошка жойларида булганидек, Сурхондарёда хам кизил мафкурага карши миллий-озодлик харакатлари тухтовсиз давом этиб, янги кураш харакатлари шаклланиб боради. Бухородаги истиклолчиларнинг энг машхур йулбошчиси бу шубхасиз туркиялик харбий саркарда ва сиёсий арбоб Анвар Пошшо хисобланади. Анвар Пошшо (14.06.1881, Истамбул-04.08.1922, Шаркий Бухоро) факат Туркия ёхуд Туркистонда эмас, балки бутун мусулмонлар оламида кузга куринган фидойи инсонлардан бири эди. XX аср бошларида мусулмон дунёсида хеч кимнинг шухрати унингдек куп таркалмаган булса керак. Анвар Пошшо Туркия, Македония, Кавказ, Германия, Россия, Туркистон ва Бухородаги сиёсий жараёнларда фаол катнашди.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

БХСР Ревкоми ва ички ишлар нозири номига жунатилган бошка бир

махфий хужжатда айтилишича, «... Шеробод шахри атрофидаги бизнинг кисмларга (Шеробод гарнизонига) карши душман турли милтиклар билан куролланган 7000 кишидан иборат кучни ташлади, улар орасида Денов, Юрчи ва Дисор шахарларининг ахолиси бор эди. Шеробод шахри атрофидаги жангларда катнашган душман уз кучларини Бойсун, Дисор ва Шаркий Бухоронинг бошка шахарларидан бу ерга олиб ташлаган эди. Душман кучларининг тазйики остида Шеробод гарнизони 27 ноябрда Шеробод шахрини ташлаб чикди ва Ангор кишлогига (Термиздан 20 чакирим шимоли-гарбда) чекинди. Шеробод шахрида булган жанг катнашчиларининг фикрига караганда, амир кушинларининг мутассиблиги (аслида жасорати) шу даражага бориб етганки, улар бизнинг артиллерия ва пулимётдан тинмай ут очишимизга махаллийсдан, факат олга ташланишарди...» [1 ]

Шеробод тумани ва Ангор кишлоридан атиги 6 чакирим шимоли-шарк, шимол ва шимоли-гарбда жойлашган кишлокларда душманнинг 8000 кишиси жойлашган. Жосуслик маълумотларига караганда, Бухоро амири русларга карши мукаддас уруш эълон килган. Унинг чакириги Шаркий Бухоро кишлокларининг ахолиси томонидан хайрихохлик билан кутиб олинмокда. Эски Бухоро шахрига жунатилган навбатдаги хужжатда (4.XI 1.1920 й) ёзилишича, кизил армиянинг 8-полки батальонлари Шерободни 27 ноябрда ташлаб чиккач, аввал Ангор, сунгра Термиз томонга кочишади. 28 ноябр куни кечгача истиклолчилар Ангордан 5 чакирим шимол, шимоли-шарк, шимоли-гарбда жойлашган бутун кишлокларни эгаллашади. Истиклолчилик харакати тез орада Шаркий Бухородан Урта Бухорога хам таркалди. Ф.Хужаевнинг эътироф килишича, «узбек кабилалари... бошликлари томонидан Шаркий Бухорода бошланган босмачилик харакати Бухоронинг бошка кисмларида хам куллаб-кувватланди». Боскинчилик ^изил аскарлар ва Бухородаги янги хукуматга карши кутарилган катта кузголонлардан бири «Урта Бухоронинг собик Шахрисабз, Яккабог, Китоб, Чирокчи бекликларида бошланди. Бу туртта беклик Урта Бухоронинг атрофи торлар билан ураб олинган, ахолисининг деярли хаммаси узбек кабилаларидан иборат булган битта катта районни ташкил этган эди. Урта Бухорода жанглар кизиб кетди. Истиклолчилар кулидан декабр ойининг охирларида Шахрисабздан ташкари Китоб, Чирокчи, Яккабог шахарлари тортиб олинди. Кузголончилар Шаркий Бухорога ута олишмаганлиги учун Урта ва Шаркда Бухородаги

истиклолчилар кушини узаро бирлаша олмади. Бу пайтга келиб Шеробод шахрини хамкизил аскарлар босиб олишган эди. «Кизил аскарлар томонидан 24 декабрда Шеробод шахри эгалланганда мужохидларнинг 8000 кишилик армиясида хар ун кишига биттадан милтик тугри келарди, бунинг устига хар милтикда бор-йуги 3-5 дона ук бор эди, холос. Мужохидлар Кабодиён шахридан 80 чакирим шаркдаги сарой томонга чекинишди»,-деб большевикларнинг расмий хужжатларидан бирида курсатилади. [2] Бухоро республикаси Марказий Ревкоми ва Халк Нозирлар Шуроси раиси номига жунатилган «мутлако махфий» маълумотда ёзилишича, 1921 йил 1 январга келиб Бухоро амирининг армияси 15000 кишидан ортиб кетди. Бу хужжатда амир кучларининг жойлашиш тартиби хам келтирилади: «Бухоро амирининг тораси Туражан (Собик Шахрисабз беги) хазрат Имом Саидда (Кургонтепадан 70 чакирим жанубда) жойлашган. Деновда Бурибой ва унинг ёрдамчиси Шариф Бойвачча бошчилигида асосан ов милтиклари билан куролланган 1500 кишилик гурух мавжуд. Бу гурух туб ахоли орасидаги кунгиллилар хисобидан тузилган, кунгиллилар уртасида Бухоро, Самарканд ва Фаргонадан келган сартлар (узбеклар)» бор. Юрчи шахрида Хожи Мурод Туксабо бошчилигида турли милтиклар билан куролланган, махаллий ахолидан иборат 200 кишилик гурух жойлашган... Х,исорда самаркандлик Турсунбой ва биродари Одилнинг 200 кишилик гурухли, туркманларнинг Олтикул бошчилигида 150 кишилик гурухи урнашган. Шахар калъасида битта пилта туп бор. ^исорда сафарбарлик давом этмокда. Кунгиллилар ва сафарбар килинганларни самаркандлик Ражаб милтик отиш ва харбий ишга ургатмокда... Х,исорда Турсунбойнинг биродари Одил назорати остида ишлайдиган курол-ярокларни тузатадиган устахона мавжуд, унда етти киши ишлайди».

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Истиклолчилар билан кизил аскарлар уртасида Бойсун учун каттик жанглар кетди. 1921 йил январ ойининг бошларида кизил аскарлар дастлаб Бойсунни эгаллашди. Сунгра Бойсун беги катта микдорда куч туплаб карши хужумга утди, хатто шахарнинг шаркий кисмини боскинчи кизил аскарлардан озод килди. Икки хафта давомида яна шахар учун шиддатли жанглар булди. Бу борада кизил армиянинг катта микдордаги отликлар полки ва бошка кисмлар Сайд Олимхон томонидан бойсунликларга ёрдамга юборилган 10 минг кишилик армияни Бандихон дарасида

маглубиятга учратди. Бойсун ёнидаги жангларда истиклолчилар кизил аскарларнинг дивизия командири Марсовни улдиришди. Аммо улар кучлар нисбатининг тенг эмаслиги сабабли Бойсунни ташлаб чикишга мажбур булишди. Бойсундаги жангларда истиклолчилар маглубиятга учраган булсалар хам, улар Денов ёнида катта микдордаги кучларни туплашди. 1921 йил 13 февралда жунатилган кизил аскарларнинг жосуслик маълумотларига караганда, «Денов, Юрчи шахарлари ва атроф кишлокларда каршилик Бури бойвачча бошчилигида 5000 кишилик кутяин тупланди. Бу кушин таркибида тахминан 500 кишилик туркман, 200 кишилик афгон, 300 кишилик Фаргона босмачилари булиб, колганлари Бухоро амирининг доимий сарбозлари, турк ва шербачча полклари, махаллий ахоли вакиллари эди...[3] Босмачилар Душанбедан келишди. Улар Шерматнинг одамлари булиб, амирнинг илтимоси билан Куршермат (Шермух,аммадбек) томонидан Шаркий Бухорога жунатилган... Деновда 5 та пилта туп ва 2 пулемётга эга кушин бор... Миршоди кишлогида (Деновдан 20 чакирим жануби-гарбда» Деновдаги кушиннинг бир кисми-1400 кишилик гурух бор, бу гурух Бурибойваччага буйсунади. Бир ой аввал амир Душанбеда эди, касал булиб колгач, Кургонтепага жунаш тараддудига тушди, Лекин вазиятни куриб яна Душанбе шахрида колади. Бу пайтда унинг олдига Кобулдан 10 кишилик афронларнинг делегацияси ташриф буюрди ва тез орада амирга мадад келишини маълум килишди». Лекин Афронистондан хеч кандай куролли кучлар ёрдамга юборилмади. Кизил армиянинг тажрибали жангчилари билан булган шиддатли жангда Бухоро истиклолчилари бу гал хамдош бериша олмади. 1921 йил 15 февралда душман Деновни эгаллади. Тез орада истиклолчилар кулидан Юрчи, Сариосиё ва Сарижуй хам тортиб олинди. Хужум килиб келаётган совет кушинлари Регарда шиддатли каршиликка дуч келдилар, лекин бу шахар ва сунгра Куратор хам улар томонидан эгаллаганди. Хусусан, 1921 йил 20 февралдан бошлаб Дисорга кираверишда шафкатсиз жанглар кизиб кетди. «Известия» газетаси уша кунларда ушбу сатрларни ёзган эди: «Амир хукумронлик килаётган худуд кундан-кунга кискармокда. У бахорга келиб ё торларга чикиб кетиши, ё Бухоро хуудудини тарк этиши лозим булади. Унинг ихтиёрида факат Шаркий Бухоронинг Дисор, Душанбе, Файзобод вилоятлари колди. Унинг ихтиёрида факат 600 аскар бор».

Бу вокеалардан сунг Сайд Олимхоннинг кароргохи Душанбе шахрига

хужум бошланди. 20 февралда у шахарни ташлаб чиккач, аввал Кулоб вилоятига чекинди. 1921 йил 4 мартда Сайд Олимхон Чубек деган жойдан Афгонистон давлатига утиб кетди. Сайд Олимхон Бухоро тупрогини тарк этгач, истиклолчилик харакати суниши урнига аксинча ловуллаб, аланга олиб кетди [4]. Х,озирги Тожикистон Республикаси хамда Сурхондарё ва Кашкадарё вилоятлари худудида куплаб курбоши дасталари тузилди. Шаркий Бухорода Балкувонда Давлатмандбек, Кенткурда Ашурбек ва Мирза Солих, Кулобда Ашур Туксабо, Кургонтепада Торай Сари, Дангарада Абдукаюм парвоначи, Локайда Иброхимбек, Дарвозда Эшон Султон, Коратегинда Фузайл Махдум, Файзободда Раюрбек Сариосиё ва Коратогда Абдурахмонбек, Боботогда ^айитбек доддох, Душанбеда Рахмон додхох, Сурхонда Хуррамбек, ^исорда Али Мардонбек ва Темурбек, Урта Бухорода ва Каршида Журахужа, Гузорда Авлиёкул курбоши, Каркида Кулмухаммадбек ва Абдурахмон Ботир, Саройкамар ва Олаторда Достонкул ва Туксанбой, Шахрисабз ва Яккабогда Жаббор каби курбошилар йирик дасталар тузиб, истиклолчиларнинг озодлик харакатига рахбарлик килдилар. [5] Тугри, бу курбошиларнинг купчилиги амирнинг собик амалдорлари, уз туманларининг беклари ёки йирик дин арбоблари булишган. Лекин шунга махаллийсдан, улар боскинчи кизил армия ва болшевикларга карши курашга отланган юртдошларининг харакатини яхлит бир йуналишда бирлаштира олдилар. Улар узлари эгаллаб турган худудларда ислом дини ва шариат асосида уз бошкарув усулларини урнатдилар.

Анвар Пошшо Бухоро шахрида бир оз муддат тургач, 8 ноябрда бу ердан Шаркий Бухорога жунаб кетди. Анвар Пошшонинг адютанти Мухитдинбек кейинчалик Истанбулга кайтгач, у ердаги «Вакт» рузномасида (25.XI. 1934) босилган хотираларида ёзишича, Пошшо Бухородан кетадиган куни куйидаги гапларни айтган экан: «Туркистон учун курашиш керак. ^ак иш учун улимдан курксанг, узингни хамит холида яшашга дучор киласан. Агар бу ишга киришмасак, келажак авлодлар лаънати огир булади. Кутулиш йулини излаб, улсак хам, узимиздан кейин келадиган авлодларга озодлик ва бахт йулини таъминлаган буламиз». Шаркий Бухорога йул олган Анвар Пошшо ва унинг икки сафдоши Карши якинидаги Киликул атрофида истиклолчиларнинг кумондони Мулла Нафис курбоши

томонидан кабул килинди. Анвар Пошшо Туркистондаги миллий истиклол харакати сафига кушилар экан, 1921 йил 9 ноябрда Бухоро заминида биринчи марта баёнот берди. Ушбу баёнот матнини ватандошимиз Абдулла Ражаб Бойсуний тубандагича келтиради: «Оркадошлар! Туркистоннинг мукаддас даъвоси йулида олиб борилаётган курашга мен кушилгани келдим. Ичингизда биз билан мехнат килишни хохловчилар булса, таклиф киламан, онт ичсин! [6] Лекин, ичингизда бола-чакаси руслар кул остида булганини уйлаб андиша ва тараддуд курсатувчилар бор булса, улар хам очикчасига айтсин. Буюраман! Тупланганлар курашмок учун онт ичдилар. Демак, Анвар Пошшонинг Туркистондаги истиклолчилик харакатига киришиш тарихи 1921 йил 9 ноябрда Киликул тумани марказида бошлангандир. Карши ва Шеробод вилоятлари оркали Анвар Пошшо Шаркий Бухоро томон интиларди. Анвар Пошшо Кабодиёнга етганда дусти - Шеробод вилоятининг харбий нозири, Туркия армиясининг собик полковниги Дасан Афанди ва Термиз милициясининг бошлиги Усмон Афанди (у хамтуркиялик зобит эди) уз отрядлари билан унга келиб кушилди. Улар энди Жилли кулга йул олдилар. [7]

Сурхондарёлик Сохдб курбоши, Эшон Судур, Хуррамбек, Мустафокулбек, Рахмонбек, Рахмонберди, Салом Туксабо, Азимбек, Вали курбоши, Шоймон Туксабо, Мулла Эшкул, Мулла Ражаб, дехконободлик Тангриберди додгох, Бури Баташ, Утанбек ва бошка унлаб курбошилар ана шу даврда фаоллашган эдилар. Шаркий Бухорода вазият истиклолчилар фойдасига тубдан узгарганлиги сабабли Бутун Бухоро Марказий Ижроия Кумитаси Халк Нозирлар Шуроси ва БКП Марказий Комитети 1922 йил 2 январда булган кушма мажлисида БХСР МИКнинг Шаркий Бухоро буйича фавкулодда Диктаторлик Комиссиясини тузишга карор килди. Бутун Бухоро МИК «Шеробод, Дисор, Рарм ва Кулоб вилоятлари Диктаторлик Комиссиясига батамом буйсунади», деб белгилади. «Бундан ташкари, комиссия зиммасига конституцион конунларни бекор килмаган холда, Карши, Шахрисабз, Карки вилоятларида хам тартиб урнатиш» вазифаси юкланди. Анвар Пошшо уз кучларининг бир кисмини Дониёлбек бошчилигидаги Сурхондарё вохасига жунатди. Улар бу ердаги Хуррамбек билан бирлашгач, Шахрисабз оркали Бухорога караб юришлари ва Бухоро шахрини камал килаётган Мулла Абдулкаххор кушинига мадад беришлари лозим эди. Анвар Пошшонинг узи булса сал кейинрок Бухорога хужум килмокчи булди. «Анвар узининг уринбосари килиб Иброхимбекни 1200 йигити билан Шаркий Бухорода

колдирди» [8].

ХУЛОСА

1921 йилнинг охири - 1922 йилнинг бошларида Шаркий Бухоронинг Бойсун худудида Анвар Пошшо рахбарлигидаги озодлик харакати кенг сиёсий тус олади. Анвар Пошшо харакатига турк зобитларидан Х,ожи Самибек (Салим Пошшо), Бартинли Мухиддин, Нафтибек, Халилбек, Хдсан Афанди (собик Термиз милицияси бошлиги), Усмон Турсунов (Усмон Афанди) кабилар кушилади хамда харбий харакатларга рахбарлик килади. Анвар Пошшо хамда Иброхимбеклар биргаликда учрашиб, харбий харакатлар олиб боришга келишиш учун Х,исорнинг Лакай водийсидаги Куктош кишлогида махсус анжуман ташкил этилади. Ягона кумондонлик учун олиб борилган музокаралар натижасида кучлар бирлашиб, 1921 йил декабрида Шаркий Бухоро курбошиларининг харбий кенгашида Анвар Пошшо Бош кумондон деб эълон килинади [9]. Бирок шуни алохида таъкидлаш керакки, миллий кучлар уртасида ягона харбий режанинг йуклигидан совет хукумати усталик билан фойдаланади. Советлар хукуматининг махсус вакили Олимжон Акчуриннинг жосуслик фаолияти туфайли миллий кучлар уртасида узаро келишмовчилик кучаяди. Айникса, Олимжон Акчуриннинг Анвар Пошшо номидан Сайд Олимхонга юборган сохта мактубида Анварнинг Иброхимбек устидан Амирга шикояти баён килинади. Анвар Пошшонинг сохта мухри босилган бу хатнинг «тасодифий» равишда Иброхимбек кулига туширилиши натижасида эса Анвар Пошшо билан Иброхимбек уртасидаги узаро низолар нихоятда кучайиб кетади. Шунингдек, Олимжон Акчуриннинг Иброхимбек ва Анвар Пошшо номига алохида-алохида жунатган махсус хатларида хам гуёки советлар хукумати уларни кечириши мумкинлиги кайд этилган. Масалан, Иброхимбек номига ёзилган хатда куйидаги фикр мавжуд эди: «Беклар беги Иброхимбекбий жаноби олийларига! Анвар тузогига илингансиз, деб афсус ва надоматлар чекмокдамиз. Сиз жанобнинг истагингизга караб адолат сулхи тузишга тайёрмиз. Сизга бехад хурмат ва ишонч ила Олимжон Акчурин. Шабъон ойининг 26 чоршанба куни. Бойсун шахри». Худди шу мазмундаги хат Анвар Пошшога хам жунатилади. 1922 йил март ойининг бошларида Иброхимбек Бойсун-Шеробод чизиги буйлаб жойлашиб олди. Болжувондан Давлатмандбек ва Дарвоздан Эшон Султон гурухлари хам шу чизик буйлаб тупланди. Истиклолчиларнинг зарбдор кучи Шеробод атрофига урнашган. Курбоши дасталарини ягона режа асосида жой-жойига куйгач, Анвар

Пошшо Сурхондарёда харакат килаётган Дониёлбек кумондонлигидаги кушинларни Шахрисабзга жунатди. Унинг узи булса Иброхимбек билан биргаликда кушиннинг асосий кучларини олиб, Бойсун шахрини ишгол килиш учун жанг бошлади. Анвар Пошшо март ойининг бошида Бойсундан 18 чакирим узокда булган тогли КУшбулок кишлогига, кейин эса К,ушбулокнинг жануброгидаги Пулхоким кишлорига уз кароргохини жойлаштирди. У уз кароргохини 18 мартда Пулхокимдан Кофирунга кучирди, унинг штаби хам шу ерга келтирилди. Кофирун кишлоги Бойсундан 16 чакирим жанубда жойлашган булиб, у харбий - стратегик жихатдан кулайлиги билан Анвар Пошшонинг диккатини узига жалб этган эди [10]. Энг аввало Бойсун шахрининг узи кулай географик мавкега эга булиб, у Гарбий Бухоро билан Шаркий Бухоро уртасида дарвоза-кургон вазифасини утаб келарди. Унда истаганча харбий кисмларни жойлаштириш, кулай жанг позициялари, фронт чизиклари, мудофаа истехкомларини ташкил килиш, пистирмада жанговар отрядларни жойлаштириб, душман йулларини кесиб куйиб, унга куккисдан зарба бериш имкониятлари бор эди. Анвар Пошшо Бойсун камалига катта умид боглайди ва у Кучкак, Авлод, Сариосиё, Паданг кишлокларида Иброхимбек билан Сохиб командирнинг Пулхоким, Пудина, Чорбор, Инкобод, Даштироз кишлокларида Эшон Султон билан Дожи Афандининг Сарикамиш, Кофирун, Работ, Биби Ширин, Миркоракуз кишлокларида Сурайё Афандининг Кизил ва Миршоди кишлокларида Азимбек курбошининг йигитларини жойлаштирган эди. Кофирун-Работ-Кизил фронт чизиги буйлаб мудофаа истехкомлари курилди [11]. Хуллас, Анвар Пошшонинг кизил аскарларга карши 15 июнда Кофирунда хал килувчи зарба тайёрлашга уриниши амалга ошмади. Июн ойининг иккинчи ярми ва июл ойининг бошларида сон ва сифат жихатидан устунликка эга булган кизил аскарлар истиклолчиларни маглубиятга учрата бошлади. Анвар Пошшо Афгонистон харбий вазирига ёзган мактубида унинг кушинларида патрон етишмаганлиги, русларнинг куроли уларникига нисбатан сифатлирок эканлиги жанг такдирининг хал килганлигини таъкидлайди.

REFERENCES

1. Хайдаров, М., Алламуратов, М., & Хайруллаева, Н. (2021). Сравнительная оценка физического состояния подростков 11-16 лет с нарушением интеллекта. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).

2. Сафарова, Д. Д., Пулатова, М. Д., & Султанова, Ю. А. (2017).

Взаимоотношения показателей гемодинамики с проявлением физической работоспособности у спортсменок-дзюдоисток. Наука и спорт: современные тенденции, 14(1).

3. Пулатова, М. Д. (2020). Применение восстановительных комплексов после травматических повреждений квалифицированных борцов. Интернаука, (8-1), 22-23.

4. Шукурова, С. С., Пулатова, М. Д., & Серебряков, В. В. (2021). Изменения показателей макроэлементов в крови у футболистов после физической нагрузки. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).

5. Шукурова, С. С., Сейдалиева, Л. Д., & Шарипова, С. Н. (2021). Анализ гемодинамики игроков во время тренировочного процесса. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).

6. Кутлимуратов, И. Х. (2021). Футболчиларнинг турли йуналишлардаги тупни ошириб бериш хдракатларини урганиш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).

7. Nazirov, B. S. (2020). Master who devoted his life to sports. Theoretical & Applied Science, (6), 78-82.

8. Алиев, И. Б. (2020). Курашчиларнинг мусобака олди тайёргарлик боскичларидаги толикиш белгиларини турли х, ажмдаги таъсирига караб юкламаларни таксимлаш. Фан-спортга,(2), 42-45.

9. GAZIEV, S. (2020). Improving the speed-strength preparedness of sambo wrestlers at the stage of sports improvement. Фан^портга, (1), 56-60.

10. Bakhtiyorovich, O. B. Improvement of methodology of development of technical and tactical methods with rapid power of belbog wrestlers.

11. Madraimov, H. K., & Aliyev, I. B. (2020). Distribution of training loads, taking into account the pre-competition training of freestyle wrestlers. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(9), 348-351.

12. Назаров, Н. Н., & Юсупов, Н. М. (2012). Философские особенности и развитие футбола в республике узбекистан. Педагогические науки, (3), 93-96.

13. НАЗАРОВ, Н. (2020). Мутафаккирлар илмий меросларидан фойдаланган хрлда спортчи ёшларнинг ахлокий ва эстетик карашларини шакллантириш. Фан^портга, (3), 38-41.

14. Egamberdiyev, I. O. (2021). Unconventional development of balance on land in young kayakers. Academic research in educational sciences, 2(2).

15. Geyger, A. I. (2021). Immunity of swimmers in the conditions of modern training. Academic research in educational sciences, 2(2).

15. Собирова, Ш. У. (2019). Использование рекламных текстов в обучении иностранному языку. Молодой ученый, (18), 48-50.

17. Норбоева, Ф. Р. (2020). Перевод маркетинговых терминов в сфере спорта с английского языка на русский. Интернаука, (26-2), 27-28.

18. Норбоева, Ф. Р. (2020). Процесс преподавания иностранного языка в неязыковом вузе. Интернаука, 20(149 часть 2), 74.

19. Rakhmatullayevna, N. F. (2020). The role of modern pedagogical technologies in the education system. Наука и образование сегодня, (6-2 (53)).

20. Xolisov, B. A. (2017). Yangi iqtisodiy siyosatning turkiston xalq xo'jaligiga ta'siri. УзМУ хабарлари, 129-132.

21. Jurayev, I. B. (2021). Futzal hakamlarining jismoniy tayyorgarlilarini yaxshilash hamda mavsumiy topshiriladigan fifa fitness testiga tayyorlash. Internauka, 4(180), 75-77.

22. Mengliboyev, A. X. (2020). Tarixiy shaxslarning milliy manfaatlar uchun kurashi tarixidan. Утмишга назар, 215-219.

23. Xojiyev, S. S. (2021). Yosh xokkey darvozabonlarining shaybani to'sish harakatlari samaradorligini oshirish. Internauka, 5(181), 99-101.

24. Шукуров, М. Н. (2021). Курашшиларнинг организмига кластерланган махсус тайерлов техник машкларининг таъсири. Наманган Давлат Илмий Ахборотномаси, 366-369.

25. Ёкубова, Д. Т. (2020). Сурхондарё вилоятида ингичка толали пахтадан юкори хосил олиш агротехникасининг ривожланишида м.с. истоминнинг фаолияти. Хоразм маъмун академияси ахборотномаси, 120-123.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.