CC BY
4УДК 821.111(73)
"СТРАЧАНАЕ ПАКАЛЕННЕ" ЯК Л1ТАРАТУРНЫ ФЕНОМЕН
(НА ПРЫКЛАДЗЕ РАМАНА "I УЗЫХОДЗЩЬ СОНЦА" Э. ХЕМ1НГУЭЯ)
З.1. ТРАЦЦЯК (Полацк дзяржауны утвератэш)
Даследчык лтаратурных творау, прысвечаных падзеям першай сусветнай вайны, неаднаразова звярталкя да катэгорыи "страчанае пакаленне ". Традыцыйна дадзены тэрмт выкарыстоувауся для ха-рактарыстыК творау Р. Олдынгтана, Э.М. Рэмарка i Э. Хемтгуэя. Асаблiвая увага надавалася раману "Фiеста" амерыканскага пкьментка, дзе упершыню быту згаданы выраз "страчанае пакаленне ". Пазней крытыт ва уам свеце nачалi успрымаць твор Э. Хемтгуэя як энцыклапедыю па быцц ветэранау вайны, ятя расчаравалкя у сучаснай iм светабудове. Павярхоунае прачытанне кнт не дазволша зауважыць, што "страчаныш" персанажы для празажа уяуляюць сабой неаднастайную масу. "Страчанае пакаленне " у артикуле разглядаецца комплексна: на прыкладзе трох асноуных груп дзеючых асоб у рамане "Фiеста". Вылучаюцца агульныя i адметныя элементы у сктэме ix каштоунасцей, сцвярджаецца, што Э. Хемiнгуэй i галоуны герой рамана цалкам не адносяць сябе да "страчанага пакалення ".
Уводзшы. Раман "^еста" ("I узыходзщь сонца", Fiesta, The Sun Also Rises) (1926) Э. Хемшгуэя лiчыцца адным з творау, у яшх рабшася спроба раскрыць духоуную псторыю заходняй цывшзацып у 1920-я гады. Рыхтавацца да маштабнага адлюстравання чалавечага быцця празаж пачау працуючы над зборшкам "У наш час" (In Our Time), дзе у апавяданнях "Не у сезон" (Out of Season) i "Кошка пад даж-джом" (Cat in the Rain) ён раскрыу быццё у Еуропе "протастрачаных" персанажау-экспатрыянтау з ЗША. Яны характарызавалюя адчуваннем адарванасцi ад мшулага, бессэнсоунасщ i адзiноты у сучаснасщ. Як i ге-роi пазнейшага рамана "Фiеста", яны "зауважалi заняпад таго, што некалi здавалася бясспрэчнай iсцiнай: рэлiгiя, штымныя чалавечыя адносшы, культурная i сацыяльная iерархiя, мужчынсш аутарытет" [1, с. 57]. НевялЫя апавяданнi-замалёукi адкрывалi перад Э. Хемшгуэем шэраг актуальных праблем, як1я ён паль чыу неабходным разгледзець у творы больш буйной формы.
Асноуная частка. Эпiграф да рамана "Усе вы страчанае пакаленне" [2, с. 11] на доуп час вызна-чыу стауленне да кнiгi, только як да падручнiка па яго псторып (а text -book of lost generation) [3, c. 79]. Само спалучэнне "страчанае пакаленне" аказалася настольш трапным, што пачало выкарыстоувацца не тольш у лiтаратуразнаустве, але i гiсторыi i сацыялогп. Саш персанажы твора "крочылi" у грамадскае жыццё, прадвызначалi паводзiны многiх чытачоу, як1я сталi паслядоУнiкамi створанага у лгаратурна-мастацк1м творы кодэкса паводзш.
У рамане "Фiеста" аповед быццам бы вядзецца пра дзеючых асоб, яюя пасля удзелу у першай сусветнай вайне пачалi жыць у духоуным вакууме з прычыны нежадання браць на сябе адказнасць за уласныя дзеяннi. Рабiлiся гэтыя аднабаковыя высновы нягледзячы на тое, што аутар выказвауся супраць такой ацэнш твора i змянiу рабочую назву рамана "Страчанае пакаленне" на '^еста". У размове з К. Бэйкерам у 1951 годзе Э. Хемшгуэй зазначае: "Не юнуе такой рэчы, як страчанае пакаленне. Я думаю, што могуць быць разбиыя, магчыма, не пашнуушыя следу. Аднак, каб iх чорт узяу, калi мы страчаныя, акрамя забiтых, iнвалiдау вайны з параненым тварамi, i людзей, афiцыйна прызнаных вар'ятамi. ... Мы бы-лi па-сапрауднаму надзейным пакаленнем, нават калi некаторыя з нас не атрымалi адукацыi" [3, c. 80 - 81]. А у адным з лютоу амерыканск1 шсьменшк зазначау: "кнiга гэта для мяне была пра спрадвечную зямлю, якая выкткае пяшчоту i захапленне, а не пра маё пакаленне" [4, c. 229].
Ужо па спалучэнш двух этграфау (словау Г. Стайн i цытаты з "Кнт Эктаяста, цi Прапаведнiка") можна зрабщь выснову, што Э. Хемiнгуэй "страчаным", у параунаннi са сваiмi папярэдшкаш, лiчыць кожнае наступнае пакаленне у гiсторыi цывшзацш. Зварот да Бiблii падмацоувае iдэю аб маштабнасцi i цыклiчнасцi узнiкнення пачуцця "страчанасцi". Пазней, у аутабiяграфiчным творы "Свята, якое заусёды з табой" (1960) амерыкансш празаiк адзначыць: "... усе пакаленш у нейкай ступенi страчаныя, так было i так будзе" [5, с. 23].
Трэба улiчваць i тое, што паняцце, якое атрымала шырокую вядомасць на старонках мастацкага твора, за час юнавання у лiтаратуразнаустве i iншых гуманiтарных навуках набыло некальк1 сэнсау. Па-першае, Г. Стайн, якая лiчыцца аутарам знакамiтага выказвання, адносiла да гэтай плыш большасць ма-ладых штэлектуальна вытанчаных амерыканск1х "лiтаратурных мадэрнiстау, яшм не давала спакою адчу-ванне здрады i пустаты, што было прынесена ваенным разбурэннем" [6, с. 75], якое канчаткова пацвер-
дзша банкруцтва пазиъшсцшх дой папярэдняй эпохi i веры у чалавечы розум, як сродак паляпшэння жыцця пръ дапамозе навуковъх дасягненняу i новых сацыяльных праектау.
Олдръдж Дж. працягнуу разважаннi Г. Стайн i ахарактарызавау амеръканскае "страчанае пака-ленне" падрабязней. Паводле яго меркаванняу, гэта бълi маладыя эстэтъ з ЗША, што пад уздзеяннем патрыятычнъх слоганау пакiнулi навучальныя установы i месцъ працъ, каб сустрэцца са светам гераiч-нъх прыгод у Еуропе, што асацыявалася з Парыжам, выяуленчым мастацтвам i лiтаратурай. Невыпад-кова, многiя "страчаныя" нашроувалкя служыць у горад сваёй мары, замест непасрэднага удзелу у вайне на прыфрантавой паласе. Папулярнасцю карыстауся ггальянсш тэатр баявых дзеянняу. Агульнымi для будучых дзеячау культуры былi "рашэнне звязаць сябе з цяжкасцямi i небяспекай, прынятае з безразваж-насцю спартсмена-паляушчага" i жаданне спазнаць "узбуджэнне смерцi без яе болю" [7, с. 4]. У абод-вух выпадках паняцце "страчанае пакаленне" выкарыстоуваецца для характарыстык1 рэальных гiста -рычных падзей i асоб, яшя так1м своеасаблiвым чынам успрынялi першую сусветную вайну. Хемiнгуэй выкарыстау рэальных ветэранау вайны, маладых эстэтау з ЗША, жыхароу Старога Свету, што пера -жъIлi 1914 - 1918 гады, у якасщ прататыпау пратаганiстау рамана "^еста". Зроблена гэта было сапрау-ды па-майстэрску, бо некаторыя сапраудныя асобы пазналi сябе у лiтаратурных персанажах.
Даволi часта Э. Хемшгуэй, як i Дж. Олдрыдж, выкарыстоувае тэрмiналогiю, узятую са сферы спорту i палявання. Гэта дае падставы лiчыць, што яго персанажы успрымаюць вайну i яе наступствы як жорсткую гульню, а не як трагедым. Так1я паралелi праводзяцца на падставе цэнтральнай ролi лёсавыз -начальнага выпадку падчас каманднай гульнi, палявання i дзеянняу баявой адзшш, як1я дамiнуюць у апа-вядальнай канве твора. Дадзеная штэрпрэтацыя ваенных падзей сведчыць пра тое, што нi аутар, ш ство-раныя iм лтгаратурныя героi не змаглi пазбавiцца адчування, што еурапейск канфлiкт для iх чужы, што яны хутчэй назiральнiкi за крывавым вiдовiшчам, што гэта не дат^гчыцца iх, хаця i выпадкова выходзiць з-пад кантролю i балюча апальвае iх. Акрамя таго, абiраючы, напрыклад, бейсбол, Э. Хемiнгуэй пад-крэслiвае, што i вайна, i дадзены вiд спорту яднаюцца агульнай характарыстыкай: недахопам высакарод-насцi. У гэтым заключаецца адрозненне матыва "вайны-гульт" у творах заходнееурапейсшх аутарау i амерыканскага празаiка. Дастакова узгадаць, напрыклад, тое, што З. Сэсун парауноувае вайну з арыста-кратычным паляваннем на лiс у першай частцы трылогii пра Джорджа Шэрстана.
Варта адзначыць, што блiжэй за усё да разгляду матывау "вайны-гульнi" i "жыцця-гульш" падыходзiць у 1927 г. амерыкансш крытык Э. Уiлсан, яю аналiзуе iх на прыкладзе асобных апавяданняу Э. Хемiнгуэя са зборшка "У наш час" i рамана '^еста". Даследчык падкрэслiвае, што шсьменшк рэагуе на розныя праявы вайны "праз усмешку i лаянку спартсмена, што прайграе у гульнi" [8, с. 87]. Падобным чынам у свой час на ваенныя дзеянш рэагавау яго папярэднiк - С. Крэйн.
У вузкапстарычным сэнсе тэрмш выкарыстоувауся для наднацыянальнай характарыстык1 сукуп-насцi людзей, якая хаця i перажыла катастрофу-узрушэнне першай сусветнай вайны, але атрымала невы-носныя духоуныя i фiзiчныя траумы, яюя перамаглi яе. Усведамленне бесперспектыунасцi i непаспяхо-васцi прыводзiла да страты апошшх iдэалау i разумення таго, што мiрнае жыццё не прыносiць адчування самадастатковасщ i самапавагi. Таму "страчанай" асобе абсурднай здавалася магчымасць знайсщ супака -енне у стваральнай дзейнасщ на карысць сабе i iншым.
Такое успрыняцце "страчанасц1" знайшло масу прыхiльнiкау сярод мастакоу слова па усёй Еуропе. Напрыклад, тыповыЕШ "страчанымi" персанажамi у заходнееурапейскай лггаратуры былi ананiмны апа-вядальнiк i галоуны персанаж Уiнтэрборн з рамана Р. Олдынгтана "Смерць героя", пратаганюты з ра-манау Э.М. Рэмарка "На Заходнiм к1рунку без зменау" i "Вяртанне". У дадзеным выпадку нельга безага-ворачна распаусюджваць матыу такога кшталту "страчанасцi" на большасць хемiнгуэеускiх персанажау. Сапрауды, амерыкансш празаiк не можа не звярнуцца да iснавання скалечаных i расчараваных у жыщщ персанажау. Разам з Р. Олдынгтанам i Э.М. Рэмаркам шсьменшк з ЗША праз праблематыку свайго твора iмкнецца "вывесцi чалавека са стану статка, каб ён мог асэнсаваць сябе як асобу i выпрацаваць адпавед -ныя жщ^выя прынцыпы" [9, с. 9], папярэдзщь чытача, што свядомае процшастауленне сябе натоупу як у свеце мастацтва, так i у рэальнасщ, прыводзiла да адзiноты i непадпарадкавання традыцыйным каштоу-насцям. У той жа час светаадчуванне разбураных вайной персанажау не становщца дамшантным у "^есце".
"Страчанымi" у рамане Э. Хемшгуэй называе i тых персанажау, яшя пад уздзеяннем падзей 1914 -1918 гадоу (асабюты удзел у вайне на полi бою, у дадзеным выпадку, неабавязковы) зняверылюя у дава -енных щэалах i, паводле аутара, у маладосщ "згубiлi" тое, што называецца "сэнсам ж^1цця". Аднак зме-стам рамана падкрэ^ваецца, што у iх застауся мiнiмум каштоунасцей, як1я перажълi расчараванш ваен-нага часу. Iмi былi дысцыплiнуючая праца, прафесiяналiзм, добрае матэрыяльнае становiшча, якое забяс-печвала незалежнасць, абавязак заставацца аб'ектыуным i справядлiвъIм да сябе i iншых, ампатыя да тых, хто спрабуе не скарыцца пад ударамi ж^1цця. Пратагашсты, што вызнавалi так1я каштоУнасцi, адчу-
валi сябе надломленым^ але непераможанымг Здавалася, яны был здольнывш вытрываць пакутны шлях сталення, каб знайсщ месца у жыцщ i выпрацаваць кодэкс паводзiн i правiл агульначалавечага iснавання, як1я б адпавядалi абставшам i ix набытаму наноу светаадчуванню. Калi разглядаць творчасць амерыкан-скага празаша у дадзеным кантэксце, то прысутнасць менавiта такой "страчанасщ" звяртае на сябе увагу.
Да моманту стварэння рамана Э. Хемiнгуэй канчаткова "адмауляецца ад даваеннай сiстэмы каш-тоунасцей (сацыяльнай iдэi "пурыташзму" i "традыцш добрапрыстойнасщ"), састарэлых форм лггара-турнага мыслення i мастацкай мовы, ... асэнсоувае "папбель Захаду" i ... адзiноту, пакутныя пошукi новай щэальнасщ" [10, с. 95]. Зыходзячы з дадзенага назiрання, бачыцца неабходным прасачыць лёс па-калення Вялжай вайны у '^рны" час у творы. У рамане '^еста" быццё чалавека разглядаецца на пры-кладзе iснавання некальк1х груп персанажау:
1) Джэйк Барнс, Бiл Гортан, Пэдра Рамэра (Jake Barnes, Bill Gorton, Pedro Romero);
2) Брэт Эшл^ Майк Кэмпбэл (Brett Ashley, Mike Campbell);
3) Роберт Кон (Robert Cohn).
Агульным для ix уах быу матыу "двайнога мiнулага: даваеннага i ваеннага" (a double past - a prewar past and a wartime past) [11, c. 89], части якога былi звязаным^ аднак несувымернымi i тым больш не карэлюючымi з сучаснасцю. Таму адны, як Джэйк Барнс, адчувалi сябе часова "разбггымГ (beat -up), аднак здольнывш паспрачацца з лёсам; другiя, як Брэт Эшл^ назаужды "згубшся" у вiры жыцця, страцiлi кантроль над сабой i абставiнамi. Адсюль i вышкае процiпастаУленне Э. Хемiнгуэем жыццёвых шляхоу гэтых персанажау як "нечага пацямнелага" i "таго, што выпраменьвае святло", як "марнасцi, якая атры-мала выклж ад разважнасцi1", народжанай вайной [3, c. 83].
Важна, што у якасцi галоунага героя i апавядальнiка у рамане пiсьменнiк абiрае Джэйка Барнса, якога мы адноам да першай групы персанажау. Безумоуна, назваць яго "страчаным" немагчыма, ня -гледзячы на тое, што аутар надзяляе яго "традыцыйнымi" атрыбутамi ветэрана першай сусветнай вайны (цяжкае фiзiчнае калецтва, атрыманае падчас чарговага вылету на "смешным/лiпавым2" фронце (joke front) - месцы, далёк1м ад крывавых баталiй; саркастычнае стауленне да iншыx; спробы схвацца ад думак пра мiнулае i будучыню за келixам вiна; поза сгачнай мужнасцi; i непакой, яш к1дае яго з аднаго месца на другое).
На самой справе, Э. Хемшгуэй зместава падкрэ^вае, што калецтва не вымусiла Джэйка замкнуц-ца на сабе: щкавае для амерыканца жыццё у Парыжы, якое творчай атмасферай радыкальна адрозш-ваецца ад прагматычнага iснавання на радзiме, не пак1дае часу на самашкадаванне-разбурэнне. Персанаж надзяляецца такой ступенню сарказму, што яго хапае не только на iншыx пратаганiстау, але i на сябе: Барнс разумее, што у якасцi апалагета "сгачнай непаxiснасцi" [12, с. 3], ён выглядае камiчна. Знаёмства з па-сапрауднаму "страчанымi" у Францыi i 1спанп прымушае Джэйка сачыць за сабой, бо ён бащца згу-бщь вастрыню адчування жыцця. Таму персанаж не заусёды удала спрабуе дыстанцыравацца ад сучасшкау-нiгiлiстау, як1я трапш у пастку эмацыянальнага застою памiж жыццём i смерцю.
Страчанасць шшага кшталту увасабляецца у вобразах Брэт Эшлi i Майка Кэмпбэла. Хемшгуэй падкрэ^вае ix душэунае банкруцтва, што хавалася за "бессэнсоуным фасадам самадастатковасщ i смеш-най сентыментальнасцi3" [13, c. 76]. Каб падтрымлiваць уяуную самадастатковасць, пералiчаныя персанаж^! вымушаны прытрымлiвацца цэлага шэрага правiл (у савецкай навуковай лгаратуры гэты кодэкс паводзш атрымау некальк1 назвау: "ста1чная мужнасць" [14, с. 143], "стачная вытрымка" [15, c. 91]), яшя апасродкавана характарызуюць ix жыццё i не спрыяюць захаванню цэльнасщ асобы. Самымi знач -ныеш з правiл былi:
- культ фiзiчнай i уяунай духоунай перавап "страчанага" персанажа над iншымi (паводле поуных iронii назiранняу празаiка, псеудамоц абараняе ix ад ударау лёсу не больш, чым прыродныя трываласць i xiтрасць - быка падчас карыды);
- разбуральны для асобы гедашзм (безагляднае ужыванне алкагольных напояу, функцыя як1х змя-няецца у параунаннi з часам вайны. Тады яны дазвалялi забыцца на жаxлiвае; зараз напоi разам з любоу-нымi прыгодамi павiнны былi ажывщь змярцвелую памяць, адрадзiць некаторыя здольнасщ, згубленыя на вайне; аднак персанажы хутчэй хварэюць на алкагалiзм, чым абуджаюць сябе ад духоунага здранцвення);
1 something tarnished is opposed to something bright, vanity is challenged by sanity.
2 BtiKapticTaHHe TaKora a3Ha^HHa HeBtmagKOBae: Ha MOMaHT cтвapэннa KHiri Э. XeMiayBft yxo Begae, mTO 6aaBtia g3eaHHi Ha irajjMHCKiM HaKipyHKy кapэннLIM HtmaM agpo3HiBaK>ima ag na3mtmHaH BaftHti Ha 3axogHiM ^porn^e. Harjje -g3aHLi Ha MHoria HOBayBag3eHHi тэxнiннaгa i стpaтэгiннaгa njaHa, acHoyHtia MeTagti Bag3eHHa iTajMHCKaft KaMnaHii ycë x HaragBaji a6 3HaKaMiTtix 6iTBax MiHyjjara.
3 A meaningless façade of self-sufficiency and bathos.
- свядомыя актыуныя пошую небяспею (у парыжсюх кафэ, падчас падарожжау i фiесты у Памплоне), якая б у аднастайнасцi дзён нагадвала пра першыя тыдш вайны, калi жыццё яшчэ мела сэнс, зачароувала навiзной i шак1равала абсурднасцю. Асаблiвае захапленне у персанажау выклжае бой быкоу, як1 убiрае у сябе усё тое, чаго не стае татальнай вайне: прыгожага рытуалу, паважлiвага стаулення да ворага, магчы -масцi здабыць перамогу у працiваборстве сам насам, забароне выкарыстання сродкау хуткага (тым больш масавага) зшшчэння кшталту агнястрэльнай зброi, гера1зму i самаахвяравання у iмя мастацтва;
- жорсткасць i бескампрамiснасць у стауленш да тых, хто знаходзщца побач i каго можна часткова абвшавацщь ва уласных праблемах;
- адмысловыя адносiны да жыцця, перавага у як1м аддавалася простаму i зразумеламу: таму, што не прымушала разважаць шмат часу i прымаць лёсавызначальныя рашэннi;
- iмкненне не выказваць думк1 i пачуццi, каб iмi не маглi скарыстацца "ворап", стварэнне мiфа пра сябе як звышмужную асобу, што згубiла пачуццё страху смерцi на вайне;
- рэдюя i старанна прыхаваныя праявы вялiкадушнасцi (як1я сам "згублены" персанаж лiчыу сен-тыментальнасцю) да тых, хто вщавочна слабейшы за яго;
- вострае жаданне эпатаваць старэйшых паводзiнамi i словамi;
- непакой, што не дазваляе сканцэнтравацца на адным вiдзе дзейнасцi, штурхае на авантуры i вы-мушае перыядычна мяняць месца жыхарства.
Варта адзначыць, што гэты кодэкс паводзiн са старонак лиаратурна-мастацкага твора лiтаральна крочыу у рэальнае жыццё. Такую папулярнасць у чытача часткова можна патлумачыць надзённасцю пра-блематыю рамана. У той жа час сучасшкау Э. Хемшгуэя не маглi не прывабщь лексiчная i сiнтаксiчная прастата мовы рамана, за якой хавауся глыбою змест, яю неабходна бало самастойна дэшыфраваць.
Вяртаючыся да тэмы даследавання, трэба адзначыць, што наяунасць кодэкса паводзш вылучае Брэт Эшлi i Майка Кэмпбэла з шэрага другасных "страчаных" персанажау, на фоне яюх яны дзейш-чаюць. Калi разглядаць апошнiх, то для iх характерным становiцца скажэнне любых правiл паводзш: "грошы атаясамлiваюцца з маральныш каштоунасцям^ фiзiчная пажадлiвасць прырауноуваецца да са-прауднага кахання, а знешнiя стымулы успрымаюцца як сiнонiм унутранаму iх вымярэнню4" [16, c. 277]. Для прыкладу, дастаткова узгадаць графа-спадкаемцу лэдзi Брэт, якога Э. Хемiнгуэй саркастычна проць пастауляе Джэйку Барнсу. Граф Мшшолас у юнацтве (падчас дзелавой вандроую) трапляе на забытую вайну недзе у Абiсiнii, дзе атры^вае дзве раны. Ужо месца падзей i зброя (лук), што нявечыць цела маладога воiна, выклiкаюць асацыяцып з нечым рамантычна-авантурысцюм, тым, з чым развiтауся на вайне Джэйк. Сам факт удзелу у баявых дзеяннях i псеудакалецтва дазваляюць графу адносщь сябе да "страчанага пакалення", што прываблiвае Мiпiполаса загадкавасцю i папулярнасцю у тагачасным гра -мадстве. Уся iерархiя яго каштоунасцей (у адрозненнi ад iдэалу, да якога ён спрабуе дацягнуцца) зво-дзiцца Э. Хемiнгуэем да вша, ежы, прыгожых жанчын i камфорту для цялеснай абалонк1. У выпадку з эшзадычныш персанажамi дадзенага тыпу любыя прав№1 маглi неспрыяльна адбщца на прыемным бау-леннi часу i наблiзiць iх да успрымання жыцця як трагедыi. Такое успрыманне жыцця только разбурыла б стройную астэму аутара.
Асобна у рамане стащь вобраз Роберта Кона: рамантычнага героя, чужога у асяроддзi "страчаных". Асаблiва да яго ставiцца не толью апавядальнiк, але i сам шсьменшк. Хемiнгуэй, уводзячы у апавядаль-ную канву такога пратаганiста, дасягае значнага вышку: ён аналiзуе i крытыкуе папулярную мадэль ра-мантычнага героя, непрыдатную для мастацкага адлюстравання рэчаiснасцi напачатку ХХ стагоддзя. Празаж надзяляе Кона асаблiвым светапоглядам. Цэнтральнае месца у iм займае як раз таю "унжальная" асоба персанажа, яю любымi сродкамi спрабуе самасцвердзщца. Галоунай яго памылкай па волi аутара становiцца жаданне разглядаць рэчаюнасць як нешта варожае яму (Джэйк Барнс i яго сябры-"страчаныя" ведаюць пра абыякавасць сусвету да сваiх насельнiкау). Кон спрабуе сцвердзiць унжальнасць i не заува-жае, што "тым самым страчвае яе, трапляе пад уладу стэрэатыпау, як1я насамрэч iлжывыя каштоУнасцi" [17, с. 75]. Антагашзм iншых персанажау выклiкаюць не столью наiуныя уяуленнi, адсутнасць ваеннага вопыту, амерыканск1я правшцыйныя каштоУнасцi, колью жаданне знаходзiцца у цэнтры увап i тэатраль-нае замiлаванне уласнай асобай.
Варта падкрэслiць, што менашта у творах Э. Хемiнгуэя ствараецца ярк1 вобраз жанчыны-прадстаунщы "страчанага пакалення" у амерыканскай i заходнееурапейскай лиаратуры. Па глыбынi i шматграннасцi ён вылучаецца на фоне гераiнь Р. Олдынгтана, Э.М. Рэмарка, Дж. Дос Пасаса i iнш. Як i персанажы-мужчыны, Брэт Эшлi прайшла праз выпрабаванне вайной i расчаравалася у ёй. Зведанае у шпiталi змяш-ла яе псiхалогiю i разбурыла вжтарыянсюя каштоУнасцi, на яюх выхоувалася гера1ня. Cтрацiушы сэнс
4 Money is confused with value, lust is equated with love, and external stimuli are held synonymous with inner meaning.
жыцця, Брэт, як i персанажы-мужчыны, шукае выратавання у алкаголi i бясконцых знаёмствах з новым паклоншкамг Кожнага новага каханка уражваюць яе смелыя паводзiны, нязвыклая знешнасць i правака -цыйныя выказваннi. Неусвядомленым iMi заставалася адно - ледзi Брэт мала цiкавiлi яе спадкаемцы самi па сабе, больш важным для яе былi новыя пачуцщ i эмоцыi, што засланялi ваенныя перажыванш, таму ёй было лёгка матпуляваць мужчынамi. У пэуны момант пачынае складвацца уражанне, што празаш абь рае для гераiнi такую лнгю паводзiн яшчэ з адной мэтай: каб дазволiць канчаткова "згубщь" спакута-ваную душу у адным з палюбоушкау.
Падводзячы вынiкi, нельга не адзначыць, што Джэйк Барнс прымае паняцце "стаiчная мужнасць", аднак для яго яно мае дыхаташчны характар, бо не зводзiцца тольк да жорсткасцi, эпатажу, авантур i няздольнасщ асталявацца у ЗША щ Еуропе. У кодэкс яго паводзш Э. Хемiнгуэем, як1 прымае i сам тсь-меннiк, уводзяцца шшыя палажэннi:
- захапленне працай-творчасцю;
- зварот да рэлМ (прычым персанаж не абмяжоуваецца дагматамi каталiцтва, аутар захоувае яго адкрытасць для успрымання язычнщшх культау i абрадау);
- штэнауныя спробы дайсцi да глыбшь светабудовы, з мэтай высветлiць прычыну пакут на жыц-цёвым шляху, уласнае месца у бязладным сусвеце;
- нежаданне займацца самападманам, калi размова щзе аб яго мiнулым, сучаснасцi i будучынц
- успрыманне смерцi як непазбежнай частк1 чалавечага iснавання, з думкай пра якую неабходна прывшрыцца i знайсцi сiлы працягваць жыццё.
Прыцягваюць увагу асаблiвыя адносiны Джэйка Барнса да вуснага i тсьмовага слова. Хаця персанаж займаецца журналютыкай, найвышэйшай iнтэлектуальнай i маральнай каштоунасцю, паводле Э. Хе-мшгуэя, ён лiчыць шматзначнае сумленнае маучанне, якое хавае за сабой цэлы комплекс вобразау, ад-чуванняу, думак i высноу, як1я цяжка сфармуляваць, карыстаючыся словам, што страцiла былыя сэнсы i не магло узнавщь рэчаiснасць.
У той жа час асяроддзе, у яшм прэвалююць "традыцыйныя" прадстаунiкi "страчанага пакалення", вымагае ад Джэйка Барнса хаця б частковага прыпадабнення да iх рыторык1 i выкарыстання мовы, якая абясцэньвалася у iх вуснах. Адсюль вiдавочнымi становяцца вытош наступнай думк1 персанажа: "Мне усё роуна, што уяуляе сабой сусвет. Усё, што я жадаю ведаць, гэта - як у iм жыць. Сапрауды, калi дайсщ да таго, як у iм жыць, то зразумееш, як1 ён5" [2, c. 139]. На першы погляд, гэтыя словы - квштэсенцыя нiгiлiзму i "страчанасцi", аднак у iх закладзены i прагматычны пачатак - зразумець жыццё, каб высвет-лщь сваю ролю у iм.
Заключэнне. У адрозненнi ад шшых кнiг, прысвечаных "страчанаму пакаленню", раман '^еста" уяуляе лiтаратурна-мастацкi твор, у яшм гэта паняцце разглядаецца шматаспектна. На прыкладзе трох груп персанажау прасочваецца неаднастайнасць iх поглядау на вайну i сваё месца у народжаным ёй сусвеце. Найбольш блiзкай аутару здаецца маральна-этычная пазщыя Джэйка Барнса, зломленага, але не пераможанага удзельшка вайны. Праз вобразы Брэт Эшл^ графа Мiпiполаса, Роберта Кона дасягаецца пста-рычная даставернасць, глыбей раскрываюцца штымныя перажыванш Барнса. Маральна-этычная канцэпцыя Джэйка знаходзiцца на стадш станаулення. Аднак ужо яе наяунасць сведчыць пра "псеуда -страчанасць" персанажа.
Л1ТАРАТУРА
1. Strychacz, Th. In Our Time, Out of Season / Th. Strychacz // The Cambridge Companion to Hemingway. -Cambridge: Cambridge University Press, 1996. - P. 55 - 86.
2. Hemingway, E. Fiesta. The Sun Also Rises / Е. Hemingway. - М.: Междунар. отношения, 1981. - 246 p.
3. Baker, C. Hemingway. The Writer as Artist / C. Baker. - Princeton: Princeton University Press, 1956. - 355 p.
4. Ernest Hemingway. Selected Letters. 1917 - 1961 / ed. by C. Baker. - New York: The Ernest Hemingway Foundation, 1981. - 820 p.
5. Хемингуэй, Э. Праздник, который всегда с тобой / Э. Хемингуэй // Праздник, который всегда с тобой, Острова в океане. - Минск: Мастацкая лгг., 1988. - С. 6 - 126.
6. O'Brian, S.M. 'A, Also, Am in Michigan': Pastoralism of Mind in Hemingway's ' Big Two-Hearted River' / S.M. O'Brian // The Hemingway Review. - Spring 2009. - Vol. 28, Number 2. - P. 66 - 86.
5 I did not care what it was all about. All I wanted to know was how to live in it. Maybe if you found out how to live in it you learned from that what it was all about.
7. Aldridge, J. After the Lost Generation: a Critical Study of the Writers of Two Wars / J. Aldridge. -Princenton, 1958. - 265 p.
8. Ernest Hemingway: The Critical Heritage Series / General Editor B.C. Southam; ed. by J. Meyers. - Routlege, London - New York, 1982. - 468 p.
9. Ковалёв, Ю. Хемингуэй и ХХ век / Ю. Ковалёв // Хемингуэй и его контекст. К 100-летию со дня рождения писателя (1899 - 1999). - СПб.: Янус, 2000. - С. 8 - 14.
10. Толмачёв, В. Э. Хемингуэй: первый неоромантик / В. Толмачёв // От романтизма к романтизму: Американский роман 1920-х годов и проблема романтической культуры. - М., 1997. - С. 94 - 130.
11. Leed, E. Fateful Memories: Industrialized War and Traumatic Neurosis / E. Leed // Journal of Contemporary History. - January 2000. - Vol. 35, Number 1. - P. 85 - 100.
12. Шабловская, И. «Праздник всегда с тобой» / И. Шабловская // Хемингуэй Э. Избранное. - Минск: Выш. шк., 1980. - С. 3 - 18.
13. Djos, M. Alcoholism in Ernest Hemingway's The Sun Also Rises: A Wine and Roses Perspective on the Lost Generation / M. Djos // The Hemingway Review. - Spring, 1995. - Vol. 14, Number 2. - P. 64 - 78.
14. Топер, П. Ради жизни на земле. Литература и война. Традиции. Решения. Герои: моногр. / П. Топер. -М.: Сов. писатель, 1985. - 656 с.
15. Кашкин, И. Эрнест Хемингуэй. Критико-биограф. очерк / И. Кашкин. - М.: Худож. лит., 1966. - 295 с.
16. Birnbaum, M. Ernest Hemingway Read Anew / M. Birnbaum // Modern Age, Summer 1979. - P. 277 - 281.
17. Аствацатуров, А. "Фиеста" Э. Хемингуэя как образец антипсихологического романа / А. Аствацатуров // Хемингуэй и его контекст. К 100-летию со дня рождения писателя (1899 - 1999). - СПб.: Янус, 2000. - С. 74 - 81.
Поступила 10.11.2011
'LOST GENERATION' AS LITERARY PHENOMENON
(BY THE EXAMPLE OF 'THE SUN ALSO RISES' BY E. HEMINGWAY) Z. TRATSIAK
At various times scientists investigating the fiction devoted to the First World War dealt with the category of 'lost generation'. The term was traditionally used to characterize R. Aldington's, E.M. Remarque's and E. Hemingway's works. Special attention was given to the novel 'Fiesta' by the American writer. There the phrase 'lost generation' was used for the first time. Later the critics all over the world started to perceive E. Hemingway's work like an encyclopedia dealing with the disillusioned war veterans' existence. Reading the book superficially the researchers did not notice that for the writer the 'lost' protagonists are not the indiscrete mass. 'Lost generation' in the article is studied in an integral way: by the example of the three major groups of characters. Similarities and differences in their value system are pointed out. It is emphasized that E. Hemingway as well as the main character does not completely belong to the 'lost generation'.
