Научная статья на тему 'Средневековый город Актобе-Лаэти'

Средневековый город Актобе-Лаэти Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
478
106
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СРЕДНИЕ ВЕКА / ГОРОДА / НАСЕЛЕННЫЕ ПУНКТЫ / ТОРГОВЫЕ ПУТИ / ИССЛЕДОВАНИЯ: ОСЕДЛОСТЬ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Касенов Марат Сейтжанович

В статье отражены исследовательские работы проведенные на средневековом городище Актобе-Лаэти в Атырауском регионе. С помощью собранных за последние годы данных автор делает новые концептуальные гипотезы. Проводится анализ легенд и источников. В определенных отраслях науки касательно Западно-Казахстанского региона сложилось мнение, что, якобы, неблагоприятные природные условия и связнная с этим социально-экономическая ситуация не способствовали развитию оседлой культуры. Однако, как показывают исследования последних лет в регионе имеются в наличии десятки городов и других древних и средневековых населенных пунктов. Один из которых это город Актобе-Лаэти. Согласно результатам проведенных научно-исследовательских работ указанный город имел определенный социальнополитический статус и был одним из крупных городов средневековья в пределах отмеченного ареала. В эпоху Золотой Орды город Актобе-Лаэти был одним из значимых пунктов расположенных на оси Великого Шелкового Пути, соединявшего Европу и Азию. Благодаря транзитной торговле город быстро развивался. По всей видимости, город был узловым пунктом в пределах обозначенного региона и здесь останавливались практически все торговые караваны. Вместе с тем в городе было развито ремесленное производство и соответственно торговля своей продукцией. С развитием города росло благосостояние правителей и простых жителей, появлялись новые ремесленные кварталы, которые объединялись в более конкурентоспособные цеха. Гончары, железных дел мастера, ювелиры, цеха кирпичников реализовывали свою продукцию внутреннему и внешнему потребителю. Некоторые вопросы последнего аспекта отражены в статье. Также автор приводит свое мнение касательно первоначального наименования города.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Средневековый город Актобе-Лаэти»

ЭОЖ 94

Ортагасырльщ Актебе-Лаэти каласы

Касенов Марат Сейтжанулы

Х.Досмухамедов атындагы Атырау мемлекеттiк университет ага окытушы. К^азакстан Республикасы, 060011, Атырау к., Студенток д., 212. E-mail: kasenov.1959@mail.ru

ty^h. Макалада Атырау жерЫдеп, Актебе-Лаэти каласында жYргiзiлген зерттеулер бертген. Соцгы жылдардагы жиналган деректер аркылы автор кала туралы жаца тужырымдар бередi. Негiзi ацыздар мен деректерге талдау жасайды.

Батыс К^азакстан аймагында кала мен елдi мекендердщ дамуына табигаты колайсыз жэне экономикалык-элеуметк жагдай жок, деген кез карас калыптаскан едi. Соцгы жылдардагы зерттеулер керсеткендей аймакта ондаган калар мен елдi мекендер бар екенi аныкталды. Соныц бiрi Актобе-Лаэти калашыгы. Зерттеулер керсеткендей бул кала ортагасырда элеyметiк -саяи орны бар, iрi калалардыц бiрi болган. Алтын Орда кезецЫде ¥лы Жiбек жолында жаткан, Европа мен Азияны байланыстырган керуен жолыныц мацызды тармагында оналаскан каланыц мацызы зор болды. Транзит сауданыц аркасында кала жылдам еркендеп дамыды. Бiрде бiр керуен калага сокпай кетпейтiн болды. Сонымен бiрге калада кол енеркэсiбi дамып, ез тауарларын саудагерлерге саудалады. К^ала казнасы толып, жаца кэсiптiк кварталдар салынды. Жаца кварталдар жеке кэсiпке бешмделген ендрiстiк цехтарга бiрiктi. ^ыш кезештер, темiр шеберлерi, зергерлiк буйымдар жасау, ^ыш кiрпiш кую цехтары ез еымдерЫ жергiлiктi жэне сырткы нарыва шыгарып отырды. Осы мэселе макалада баяндалады.

Сонымен бiрге кала атауыныц шыгуы туралы эртYрлi жорамалдар бар. Автор ез зертеулерш бередi.

ty^h сездер: Ортагасыр, калалар, мекендер жэне сауда жолдары, коныстар мен мекендердеп зерттеулер, отрыкшылыктыц даму себептерi мен кулдырауы,ортагасырлык каланыц ерекшелiктерi.

Kipicne. Ортагасырлык Алтын Орда каласы Атырау каласыныц солтуст1к шыгысында Томарлы ауылынан 2км, шыгыста Актебе деген децес жерде орналаскан. Келем1: 200 х 80 метр, солтуспктен оцтуст1ке созылып жатыр. Мэдени кабатыныц калындыгы 15-60см. Жобасында кала кешелер1 мен гимарат жобалары айкын байкалады1.

^алашык узак жылдар бойы Каспий тец1з1нщ кетер1лу1не байланысты су астында жаткандыктан мэдени кабаты жаксы сакталган. Судыц кайтуына байланысты ол кургап, жылдам бузыла бастыган. ^ала уст1 суйектер мен кыш сыныктарына жэне тем1р шылактарына толы. Оныц уст1 кей1нг1 гасырда зиратка айналган (Afanas'ev 1996)2.

Heri3ri белiм. ^ала туралы алгашкы дерект1 1861 жылы Орал эскер1нщ сызба бел1м1нщ мецгеруш1с1 штабс капитан А.Е.Алексеев жазган. «В 8 верстах от города Гурьева на СВ на левой стороне реки Урала есть возвышенность с признаками построек, которую я осматривал, и нашел такую же битую посуду, как и в Сараиль-Джадит, медные деньги тоже похожи. Кроме этого тут множество человечьих костей и разных животных. Киргизы рассказывают, будто бы это был портовой монгольский город, и однажды, сделаласясилный прилив морской воды, котороя затопила все окрестности, кроме этой возвышенности, поэтому сюда собралось множество народа со скотом. Но так как это наводнение продолжалось очень долго, то погибли люди и скот. И поэтому на том месте так много костей»3.

Егер, 1 верст - 1,066км, тец болса онда кала орны мен багыты А.Е.Алексеев жазбасына сэйкес келедк

1 Археологическая карта Казахстана. - Алма-Ата, 1960. Пам-к. №1941.

2 Афанасьев В.К. Отчёт о работе Гурьевского археологического отряда на поселении Актобе-Лаэти в 1991 г.

3 Уральские войсковые ведомости. - 1867. №30. - С. 2-7.

1862 жылы Атырау мацындагы Каспий те^зЫ зерттеген Паллас, оныц (1769ж.) уакыттан бергi тартылуын белгтейтЫ картасын жасады. Аталган картада (1862ж. карта) Жайыктыц сол жагалауындагы курлыстар куландысы бар Актебе деп аталатын жер кeрсетiлген. ^уландыныц бiр бiрiне жакын жаткан екi жерi жэне кeлемi сопакша жэне Yш бурыш тэрiздi кeрсетiлген. Бул казiргi Актебе куландысы орны болып тур.

Х1Х гасыр II жартысында (карта Стрельбицкого) жасалган картада Атыраудыц солтYCтiк шыгыс бeлiгiнде (1870ж. карта) Актебе каласыныц куландысы кeрсетiлген.

Ал, ацыздар мен жыр-эпостарда «Актебе» мекенi туралы деректер жи кездеседi. Соган караганда Актебе каласы ерте кезден белгiлi болган.

Ацыз бойынша Асан ^айгы Едтден берi кeшкенде бiрнеше жYЗ адаммен Ойыл eзенi e^^ мекен салып он жыл отырган. Ол, туралы жыршы Мурат Мeцкеулыныц (1843-1906ж.) - киян» - деген жыр толгауында кездестiремiз.

«Актебе мен Крганша,

Асанкайгы бабаныц,

Кызыл тастан Yй салдырып,

Он жыл тутас отырып,

Эцпме курып кеткен жер...» - дейдк

Осындагы Актeбе каласын Актебе-Лаэти каласымен баламалауга болады. Батыс ^азакстан аймагында мундай атаудагы баска мекен жок.

Мунда Асанкайгы бабамыз отырып кетсе, онда кала XV гасырда салынган болады (Tarihi trlgalar 2004).

Ал, ^органша каласыныц орны белг^ ол, Ойыл eзенiнщ саласы Кдоойыл eзенiнщ бойында XV гасырда салынган (Korgansha men Aktobe 2010).

Москвалык археолог Лев Леонидович Галкин Актебе каласын XIV гасырдагы итальяндык-генеуэздiк жол картасында кeрсетiлген колжазбадагы «Лаэти» атты коныспен баламалайды (Afanas'ev, Bisenov, Galkin 1976).

«Лаэти» - атауыныц казакша маганасы тYсiнiксiз. Лаэти сeзi - (laeti) -француз жэне агылшындарда кездеседi.

Кейбiр зерттеушiлер Лаэти атауын «лай» сeзiнен шыкан дейдi. Су тYбiне кеткен кала лай, батпака айналып осылай аталган дейдi.

Парсыша: Лай, ылай. - ©зен суыныц тунбасы, судыц астындагы балшыгы, батпак деген сeз бар (Ondasynov 1974).

Махмут ^ашкари: Той: лай; кыш ыдыс жасайтын лай деп жазган (Mahmуt ^ash^ari 1998).

^азакша лай сeзi: Лайсац - Батпак, лац. Лайыту - Лайлану деген магана берген (Kakesh Kajyrzhan 2013).

Лаэти: сeзi кeне тYркi тiлiнде «ак» деген магана бередi дегендерек бар. Сондыктан Актeбе каласы - Лаэти каласы деп аталган дейдi. Бiрак булатауэлiтолык зерттелген емес. Сондыктан «Лаэти» атауыныц маганасы, толык ашылган жок.

Нумизматик Р.Ю. Рева (Татарстан Республикасы), 2006 жылы Саратов каласынантабылган Алтын Ордалык тиынды окып, Кутлугкент каласында согылганын аньщтаган.

Ол, «Кутлугкент» (^утыкент) каласы Атырау жерiнде дейдi. «Здесь следует добавить, что сам порядок перечисления населенных пунктов в отрывке из ал-Умари, который теперь следует читать не иначе как: «...между ним (Хорезмом) и Сарайем - город Учик (Уйшик - современный Атырау - Р.Р.) и Кутлукент (Кутлугкенд - РР) ...» - сопадает с реальным маршрутом: Ургенч - Атырау -Сарайчик-Сарай». - «Кутлугкент 672 ж.х. дирхемЬ» - «^йшк - Атырау» каласын мацында согылган деген (Reva 2015).

1 сурет. Ацтвбе-Лаэти цаласы. Жобасы

поселение Актюбе

масщтоб /*С0

Ол, еюшшкеорай, Актебе-Лаэти каласын бтмейдк Оныц Кутлугкент (^утыкент) каласы, Актебе-Лаэтцф каласына сэйкескеледi. (М.С.Касенов).

^аланы алгаш елкетанушы В.К.Афанасьев аныктаган. Ол, езЫщкаламен алгашкы танысуы туралы былай депеске тYсiредi: «1950 жылдардыц соцында Гурьев каласындагы Геология институтыныц (КазНИГРИ) гылыми кызметкерi, байыргы мунайшы, Сапар ^арымсаков паракка машинамен терiлген кешiрме бердк Мунда Соколокка (Соколок ауыл жэне Жайыктыц сол жак колтыгы - езек атауы) барар жолдыц жартысында агарган CYЙектер баскан, YЙДЩ кабырга iздерi жаксы керiнетiн коныс бар, бул кандай да бiр «калмак каласыныц» калдыктары делiнген. Бул ресейлк галымныц жазбалары тэрiздi. Содан кейЫ Сапар ^арымсаков кыстыц бiр ^нЫде маган осы орынды керсеттi. Жаца келген адамга бул орынды табу киын, ейткенi алыстан караганда коныс жер бетЫен белiнiп керiнбейдi.

Сол кезде мен Актебеден оцтуспк шыгыста 500 метрде орналаскан корганды таптым. Оныц ене бойы алтынордалык керамикадан тунып турды. 9кiнiшке карай, бул корган соцынан мацында «Орбита» телестансасыныц курылысын салган кезде жойылып кеттк Бiрак, бiз казiрдiц езiнде курылыс-шылар корганды бузган кезде жер бетЫе шыгып калган ескi корган калдыктарын керемiз» (Afanas'ev 1996, Р.51-56).

Содан кейЫ мен бул орынды Ш.Ш.Уалиханов атындагы Тарих, археология жэне этнография институтыныц археологы М.С.Мерщиевке керсет^м. Ол шлактардыц молдыгына назар аударып, бiрнеше Yлгiнi алды. Бiраз уакыттан кейiн республикалык басылымдардыц бiрiнде осы ескерткiш туралы хабарлама бертдк Ол бiр бiрiнен 400м, кашыктыкта орналаскан екi коныс туралы жазады (Mershhiev 1969).

Л.Л.Галкин ойынша, екiншi коныс болмаган. М.С.Мерщиев кыш кумырашы-лар мен кiрпiш дайындаушылар ауылын белек коныс деп санаган дейдк

В.К.Афанасьев, бiрак, осы оц жак жагалауда бакша шаруашылыгы учаскесi болган, кешннен казактардыц кабыр кауымдары жерленген деп санайды.

1975 жылы «Археологические открытия» жылдык альманахында (КСРО баспасы) Л.Л.Галкин, В.К.Афанасьев жэне С.Бисеновтыц: «Батыс ^азакстан-дагы жумыстар» атты макаласы жарияланды. Мунда Актебе конысындагы казба жумыстары туралы айтылды (Afanas'ev 1976).

1977 жылы осы авторлар «Археологиялык ашылулар» альманахында осы коныстагы казба жумыстарыныц жалгастырылуы туралы «Алтын Орда каласы Лаэти туралы зерттеу» - атты хабарлама басылды (Afanas'ev, Bisenov, Galkin 1978, P.511).

Л.Л. Галкинныц бернеше макаласы мен естелiктерi жарияланды (Galkin 1976, 2003).

^онысты жYЙелi тYPде казу жумыстарын Лев Леонидович Галкин бастаган КСРО ГА Орта-Волга экспедициясы 1974 жылдардан бастап жYргiздi. Археологиялык казба жумысы 1975, 1976, 1977 жылдары жалгасты4.

Сондай-ак Волга-Урал археологиялык экспедициясы 1981, 1983 жылдары

я

жалгастырды5.

1989-1991 жылдары казба жумыстарын З.Самашевтыц Батыс ^азакстан археологиялык экспедициясы жYргiздi6.

Ортагасырлык Актебе-Лаэти каласы теменп Едiлден Орта Азияга апаратын кереуен жолында XIII-XIVff. пайда болган Алтын Орданыц коленершiлiк елдi мекенк Табылган заттар сипаты калада металдан, шыныдан, темiрден, CYЙек-тен буйымдар дайындайтын шеберханалар болганын, зергерлiк шеберханалар болганын керсетедi. Булар коныс аркылы ететЫ сауда кереуендерiне кызмет керсеткен.

^ала тек коленершiлер каласы гана емес, кереуендерге кызмет керсетумен де айналыскан. Ол бас кала Сарайшыктан о^сткке карай бiр фарста (50 шакырымда) орналаскан.

Алтын Орда мемлекетЫщ мацызды функцияларыныц бiрi сауда делдалы болу жэне сауданы ез карамагында устау, осы кызметтен кiрiстер алу функциясы болды. Ежелден сауда жолдарыныц торабы болып келген Каспий е^рЫщ географиялык орналасуы Сарайшык пен Актебе-Лаэти калаларын ортагасырлык Шыгыстыц сауда процестерiне белсендi катысушы кылды (Kasenov 2007, 2012).

^аланыц мэдени кабатында кептеген бакыр тиындар табылган. Алтын Орданыц езара кыркысуынан кейЫ жэне Темiрлан жорыктарынан кейiн сауда жолдары бiртiндеп кулдырай бастады.

Актебе-Лаэти конысы Жайык езеынщ тармактарыныц бiрi сагасы езегiнде орналаскан. Усадьбалык тYPде жоспарланган кептеген алтынордалык кала-лардан айырмашылыгы - Актебе-Лаэти каласы накты жоспарланган. ^ала

4 Галкин Л.Л. Отчет СВАЭ - 1975 г.; Галкин Л.Л. Отчет СВАЭ -1977 г.

5 ВУАЭ - 1981 г. (Л.Л.Галкин).

6 Самашев З. Отчет ЗКАЭ 1989-1991 г.

жекелеген кварталдарга белЫген. Зерттеу кезЫде аныкталгандай, кварталдар эртYрлi мамандык шеберлерiне тиесiлi болган. Солардыц шЫде зергерлер де болган, булар алтыннан жасалган жапсырма тYЙiндiктер, табакша тэрiздi жэне сурак белгiсi тYрiндегi сыргалар жасаган. Сондай-ак CYЙектен ою оятын шеберлер де болган.

Кварталдан балык кабыршактары мен балык CYЙектерiн кептеп кездесед^ бул жерде балыктыц беюре, корытпа, кызыл балык сиякты багалы тукымдарынан енiмдер ецдеп дайындаган

^аланыц солтYCтiк шетiндегi Yлкен кварталды мыс балкытушы коленер-шiлер алып турган. Мунда мыстан жYзiк, бiлезiк, ыдыс, айналар жасаган. Сонымен бiрге бул кварталда шыны пастасынан моншак, алка, бiлезiк сиякты буйымдар дайындаган. ^азба кезiнде табылган, жасалган эшекейлер осы жерде «кез» тYрiндегi шыны тумарлар жасалганын керсетедi. Бул моншактар, тумарлар алуан тYрлi тYCтi жэне эр тYрлi мелшерде болды, ол буйымдар кез тиюден сактау Yшiн жасалатын болган.

^оныс XIV гасырда Каспий те^зЫщ суы децгей кетерiлуi нэтижеанде су астында калды. Оны Жайык езеынщ тасыган сулары басып калган.

Актебе кене каласы Yлкен гылыми-тарихи кызыгушылык тудырады. 9йткенi ол тутас коленершiлiк кешен болып табылады. Оган жасалган казба жумыстар коныстыц пайда болуы, халкыныц этностык тYрi туралы акпарат бередi. Ескерткiш деректерi коныстыц ХШг. басынан XlVf. соцына дейЫ тiршiлiк еткенiнен хабар бередi. ^оныс Орта Азиядан Едiл бойына барар жолда Сарайшыктан бiр кYндiк кереуен жолында орналаскан (Galkin 2013).

Жалпы Каспий е^рЫщ алтынордалык калаларыныц езЫе тэн ерекшелiктерi бар. Булар шеттен келген моцгол тiлдi халыкпен жэне жерплкт моцгол дэуiрiне дейiнгi тYркi тiлдес халыктыц, жалпы кешпелi дэстYPдiц ыкпалымен калып-таскан. Каспий е^рЫщ калалык мэдениетЫщ архитектуралык - курылыс ерекшелiктерi бiрнеше этномэдени курамдар катысуы нэтижесiнде калыптас-кан. Орта Азия халкы экелген дагдылар жаца кала мэдениетЫщ интеграция-сында басым рел алады. Бiрак калалар тек сауда ешмЫ тутынушы болып кана коймады, олар ез енiмдерiн де саудалады.

Каспий е^рЫщ калалары континент аркылы ететiн сауда жолдары жYЙе-анде орталык орын алды. Булар еуропалык елдердi ортаазиялык е^рмен байланыстырды. Саудагерлер, дипломатиялык миссиялар жэне жай саяхат-шылар ездерЫщ ХШ-ХМ гасырларда Батыс пен Шыгысты жалгайтын узак сапарларында Актебе-Лаэти каласына сокпай кетпейдi. Крныстыц мэдени кабатында осында баска елдерден экелЫген импорт заттардыц кептеп табылуы кедейсок емес.

Бiрак кала сауда енiмдерiн тутынушы гана емес, мунда езЫщ коленер ендiрiсi де болган. Ол эртYрлi техникалык куралдар колданган, жогары децгейде дамыган.

Токтамыс ханныц баскаруы кезiнде е^рдщ саяси жэне экономикалык жагдайы бiраз туракталды. Бул кала емiрiнiц калпына келуiне колайлы ыкпал еттi.

Бiрак бул процесс эмiр Темiрдiц 1395 жылгы жойкын согысынан кейiн токтап калды. Осыдан кейiн Каспий е^рЫдеп калалар мен мекендердiц азып тозып, кулдырау процесi басталды.

Список литературы/ Эдебиеттер TißiMi

1. Афанасьев В.К. К истории северо-восточного Прикаспия. Реестр археологических памятников области. ЗО НАН РК. - Атырау,1996.

2. Афанасьев В.К, Бисенов С.Б. Галкин Л.Л. Исследование Золотоордынского города Лаэти // Археологические открытия 1977 г. - М., 1978.

3. Афанасьев В.К., Бисенов С.Б., Галкин Л.Л. Работы в Западном Казахстане // Археологические открытия 1975 г. - М.,1976.

4. Галкин Л.Л. Стеклянный медальон-амулет с поселения Актобе // Советская археология. -1976. - №2. - C.252-255.

5. Галкин Л. Коробейники Золотой Орды // Техника-молодежи. - 2003. - №2(Февраль). - C.52-56.

6. Галкин Л.Л., Касенов М.С., Афанасьев В.К. Средневековое городище Актобе-Лаэти (XIII-XV вв.). - Атырау, 2013.

7. Касенов М.С.Средневековое городище Актобе(Лаэти) // Х.Досмухамедов атындагы АМУ Хабаршысы // Вестник. Гуманитарльщ гылымдар сериясы. - Атырау, 2007. - №1(8). - 50б.

8. Касенов М.С. Средневековое городище Актобе-Лаэти // Вестник Прикаспия. Археология, История, Этнология. - 2012. - №3. - С.42-54.

9. Кэкеш Кайыржан. Сез сандыщ. Каза^тыц кене сездерк - Алматы, 2013. - 279 б.

10. Корганша мен А^тебе ^аласындагы зерттеулер // Каспий ецрнщ тарихи жэне эдеби мураларын са^тау жэне одан эрi дамытудыц езектi мэселелерЬ> атты халыщаралыщ гылыми-практикалыщ конференциясыныц Баяндамалар жинагы. - Атырау, 2010. - Б.137-141.

11. Махмут Каш^ари. ТYрiк сездiгi. - Алматы, 1998. - 198 б.

12. Мерщиев М.С. Поселение XIII-XV веков в Западном Казахстане // Культура древних скотоводов и земледельцев Казахстана. - Алма-Ата, 1969. - C.153-161.

13. Рева Р.Ю. Очеканке монет и найменовании некоторых городов в конце XIII - начале XIV вв. в окрестностях современного Атырау // Каза^ хандыгыныц 550 жылдыгына арналган «Каза^ хандыгынан - егемен Каза^станга» атты халыщаралыщ Fылыми-тэжiрибелiк конференция материалдары. 25-26 ^ыр^йек 2015. - Атырау, 2015.

14. Тарихи тулFалар. Есет, Алдар, Мурат, Шернияз. - Алматы, 2004. - 58б.

15. Оцдасынов Н. Парсыша-^аза^ша тYсiндiрме сездiк. - Алматы, 1974. - 243б.

Reference

Afanas'ev 1996 - Afanas'ev, VK 1996, K istorii severo-vostochnogo Prikaspija. Reestr arheologicheskih

pamjatnikov oblasti. ZO NAN RK, Atyrau. (in Rus). Afanas'ev, Bisenov, Galkin 1976 - Afanas'ev, VK, Bisenov, SB, Galkin, LL 1976, Raboty v Zapadnom

Kazahstane, Arheologicheskie otkrytija 1975 g, Moscow. (in Rus). Afanas'ev, Bisenov, Galkin 1978 - Afanas'ev, VK, Bisenov, SB, Galkin, LL 1978, Issledovanie

Zolotoordynskogo goroda Lajeti, Arheologicheskie otkrytija 1977 g, Moscow. (in Rus). Galkin 1976 - Galkin, LL 1976 Stekljannyj medal'on-amulet s poselenija Aktobe, Sovetskaja

arheologija, №2, C.252-255. (in Rus). Galkin 2003 - Galkin, L 2003, Korobejniki Zolotoj Ordy, Tehnika-molodezhi, №2(Fevral'), P.52-56. (in Rus). Galkin, Kasenov 2013 - Galkin, L.L., Kasenov, M.S., Afanas'ev, V.K. Srednevekovoe gorodishhe

Aktobe-Lajeti (HIII - HV vv.). - Atyrau, 2013. (in Rus). Kasenov 2007 - Kasenov, MS 2007 - Srednevekovoe gorodishhe Aktobe (Lajeti), H.Dosmyhamedov

atyndary AMU Habarshysy. Gumanitarlyn rylymdar serijasy, №1(8). (in Rus). Kasenov 2012 - Kasenov, MS 2012, Srednevekovoe gorodishhe Aktobe-Lajeti, Vestnik Prikaspija.

Arheologija, Istorija, Jetnologija, №3, P.42-54. (in Rus). Kakesh Kajyrzhan 2013 - Kakesh Kajyrzhan. Soz sandyk. Kazaktyn kone sozderi, Almaty, 279p. (in Kaz). Korgansha men Aktobe 2010 - Korgansha men Aktobe kalasyndagy zertteuler, Kaspij oHjrinin tarihi zhane adebi muralaryn saktau zhane odan ari damytudyn ozekti maseleleri» atty halykaralyk gylymi-praktikalyk konferencijasynyn Bajandamalar zhinagy, Atyrau, P.137-141. (in Kaz). Mahmut Kashkari 1998 - Mahmut Kashkari. Turik sozdigi, Almaty, 198p. (in Kaz). Mershhiev 1969 - Mershhiev, MS 1969, Poselenie XIII-XV vekov v Zapadnom Kazahstane, Kul'tura

drevnih skotovodov i zemledel'cev Kazahstana, Alma-Ata, P.153-161. (in Rus). Reva 2015 - Reva, RJu 2015, Ochekanke monet i najmenovanii nekotoryh gorodov v konce XIII -nachale XIV vv. v okrestnostjah sovremennogo Atyrau, Kazan, handygynyn 550 zhyldygyna arnalgan «Kazak handygynan - egemen Kazakstanga» atty halykaralyk gylymi-tazhiribelik konferencija materialdary. 25-26 ^yrkYjek, Atyrau. (in Rus). Tarihi tulgalar 2004 - Tarihi tulgalar. Eset, Aldar, Murat, Shernijaz 2004, Almaty, 58p. (in Kaz). Ondasynov 1974 - Ondasynov, N 1974, Parsysha-kazaksha tusindirme sozdik, Almaty, 243p. (in Kaz).

Средневековый город Актобе-Лаэти

Касенов Марат Сейтжанович

старший преподаватель Атырауского государственного университета имени Х.Досмухамедова. Республика Казахстан, 060011, г.Атырау, пр.Студенческий, 212. E-mail: kasenov.1959@mail.ru.

Аннотация. В статье отражены исследовательские работы проведенные на средневековом городище Актобе-Лаэти в Атырауском регионе. С помощью собранных за последние годы данных автор делает новые концептуальные гипотезы. Проводится анализ легенд и источников. В определенных отраслях науки касательно Западно-Казахстанского региона сложилось мнение, что, якобы, неблагоприятные природные условия и связнная с этим социально-экономическая ситуация не способствовали развитию оседлой культуры. Однако, как показывают исследования последних лет в регионе имеются в наличии десятки городов и других древних и средневековых населенных пунктов. Один из которых - это город Актобе-Лаэти. Согласно результатам проведенных научно-исследовательских работ указанный город имел определенный социально-политический статус и был одним из крупных городов средневековья в пределах отмеченного ареала. В эпоху Золотой Орды город Актобе-Лаэти был одним из значимых пунктов расположенных на оси Великого Шелкового Пути, соединявшего Европу и Азию. Благодаря транзитной торговле город быстро развивался.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

По всей видимости, город был узловым пунктом в пределах обозначенного региона и здесь останавливались практически все торговые караваны. Вместе с тем в городе было развито ремесленное производство и соответственно торговля своей продукцией. С развитием города росло благосостояние правителей и простых жителей, появлялись новые ремесленные кварталы, которые объединялись в более конкурентоспособные цеха. Гончары, железных дел мастера, ювелиры, цеха кирпичников реализовывали свою продукцию внутреннему и внешнему потребителю. Некоторые вопросы последнего аспекта отражены в статье.

Также автор приводит свое мнение касательно первоначального наименования города. Ключевые слова: средние века; города; населенные пункты; торговые пути; исследования: оседлость.

Medieval city Aktobe-Laeti

Kassenov Marat Seytzhanovich

H.Dosmukhamedov Atyrau State University. The Republic of Kazakhstan, 060011, Atyrau, 212 Studencheskyi avenue. E-mail: kasenov.1959@mail.ru.

Abstract. The article presents the research conducted in Atyrau, Aktobe city - Laeti. Thanks to the data collected in recent years, the author makes new conceptual hypotheses. The analysis of legends and sources is made. There is a stereotype about the West Kazakhstan region's unfavorable nature and economic-social situation, which does not contribute to the development of cities and towns. The studies over the past years have shown that there are dozens of cities and towns in the region. One of them is the city of Aktobe-Laeti. Studies show that it had - socio-political status and was one of the major cities of the Middle Ages. In the era of the Golden Horde, the city was one of the most important points along the Silk Road, which connected Europe and Asia. Due to transit trade, the city developed rapidly.

All caravans passed the city. However, crafts flourished in the city and they traded their own goods to traders. The city coffers boosted, new crafts districts appeared in the city, which later united in more adapted production facilities. Ceramic potters, iron masters, jewelry masters, shops manufacturing clay bricks sold their products to local and foreign markets. This problem is reflected in the article.

However, there are different hypotheses about the origin of the city name. The author gives his concepts.

Keywords: the Middle Ages; cities; settlements and trade routes; research in the settlements and towns; causes of the development and fall of settlement; peculiarities of the medieval city

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.