CC BY
6.ЛД.ЛЬШТЩШЮСП / ЛИГКР.ЛГУРОНКДКНИК
ШЕВAИ НИГОРИШИ ^СРИ СУФ^^ BA ТAЧAССУМИ ОН
ДAP ОСОРИ HAСAФЙ
РщмонзодаA.A., СатторовХ..Ц.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни
Мyсаллам аст, ки насри суфиёна ё суФия дар каламрави адабиёти Форсу точик бо касби вижагихои хоси хеш, ки дорои истилохоти хос, забони пyррамзy роз, кор6урди мyарработ ва амсоли ин шинохта шyдааст, макоми маxсyс дорад. Вале тавре борхо ишорат шуд, сабки таълифоти расоили ирфонии Азизуддини Насафй пеш аз хама, дар соддагиву равонй ва салосати хоси он тачассум ёфтааст.
Аз чумла, Луид Винисис, Ч,он Ричвун дар асари хеш кайд карда, ки «Ч,анбаи мумайиз дар осори Насафй сабки форсии сода, равшан ва холй аз пургуй аст. Х,адафи аслии у ин аст, ки хонанда паёми уро бифахмад ва барои косили ин хадаф Насафй хар мавзуеро аз чандин дидгох арза мекунад ва дар поёни хар мавзуъ тавзех мебахшад, ки «чунин медонам, ки тамом фахм накардй, рушантар аз ин нагуям» [126,39-40].
Дар таснифоти анвои наср аз руи мазмун ва мохияти аслии асар ва ё мавзуъ, ки дар тахкикоти донишманди сохибноми ватаниву хоричй, чун Худой Шарифзода, Носирчон Салимй, Ч,амоли Мирсодикй, Хусайни Хатибй, Хусайни Размчу ва дигарон насри суфиёна ё ирфонй ба унвони як навъи мустакили насри классикии точик муаррифй шудааст, ки он аз вижагихои мухим ва хосе бархурдор буда, ба ин вачх аз дигар анвои наср фарк мекунанд. Рочеъ ба мухтаво ва аслу чавхари ин навъи наср донишмандон нуктаи назари мухталиф доранд. Аз чумла, академик Носирчон Салимй бар мабнои мухтаво ва матолиби осори мансури суфиёна онхоро дар се даста гурухбандй намудааст:
1. Осори рамзй-ирфонй, ки дар он матолиби суфиёна бо шеваи мармуз ё аз забони туюру вухуш иброз мегарданд;
2. Осори илмй-назарии тасаввуфй, ки дар он бештар ахком ва аркони тасаввуф ва масъалахои назарии он шарху тавзех меёбанд;
3. Осоре, ки наклу хикоёт ва ривоятхои марбут ба зиндагии шуюх ва гуфтори эшонро фаро мегиранд, ки дар табакот, манокиб ва тазкирахои ирфонй гирд омадаанд [129,284].
Алиасйари Х,алабй низ бар асоси такя бар мавзуъ ва матолиб ин навъ осорро ба се даста чудо намудааст:
1. Осоре, ки матолиби сода ва мафохими хамагониро фаро мегиранд;
2. Осоре, ки матолиби нодуруст ва нобихрадонаро фарогиранд; [129,284].
3. Осоре, ки матолиби рамзиву истиоравй доранд ва дасти хамагон аз фахму дарёфти онхо махрум аст [129, 284].
Тавре академик Салимй таъкид мекунад, «Манзури Х,алабй аз ин бахши осори ирфонй хамон матолибе аст, ки дар онхо гуфтори ийрокомез ва ривоёти дур аз фахму мантик чой доранд.
Аз ин чо равшан мешавад, ки насри суфиёна аз вижагихои хосе бархурдор буда, дар адабиёти классикии точик зухури аносири онро ба расоили «Рисолат-ат-Тайр» ва «Х,ай ибни Якзон»-и Ибни Сино нисбат медиханд. Яке аз аввалин рисолахои комил ё намунахои барчастаи насри ирфонй китоби «Нур-ул-улум»-и Абулхасани Хараконй дониста мешавад. Вале дар умум, китоби чомеъ ва нахустин намунаи насри ирфонии форсу точик асари маъруфи Алии Хучвирй «Кашф-ул-махчуб» дониста шудааст.
Осори Шайх Азизуддини Насафй бо он ки бо забони содаву равон ва шево ба калам омадааст, аммо фарогири истилохоти зиёди ирфонй ба шумор меравад, ки метавон чилвахои хоси насри ирфониро дар хар яке аз ин таълифоти вай мушохида кард, ки дар навбати аввал корбурди истилохоти ирфонй дар он барои бозтоби вижагихои ин навъи наср муассир афтодааст. Х,атто дар аксари таълифоти ин нависандаи суфимашраб нуфузи истилохоти ирфонй ва шарху тафсири онхо ба мушохида мерасад. Мусаллам аст, ки маъруфтарин истилохи ирфонй ишк аст, ки дар бораи он дар аксари осори тасаввуфй ва фархангхои истилохоти тасаввуф ба шарху тавзехи он дучор меоем. Насафй низ дар китоби «Инсони комил» назари хешро рочеъ ба истилохи мазкур баён дошта, аз чумла таъкид мекунад, ки «Ишк буроки соликон ва маркаби равандагон аст». Пас, маълум мешавад, ки дар шархи ирфонии ин нависандаи суфй ишк василаи камолот аст, яъне маркабест, ки соликони рохи хак тавассути он ба макоми маънавй мерасанд.
Дар китоби «Фарханги истилохоти ирфонй» дар шархи ирфонии вожаи ишк чунин омадааст: «Ишк завки муфрат ва майли шадид ба чизеро мефахмонад. Ишк оташе аст, ки дар
калб чой гирифта ва махбубро бисузад. Ишк дарёи бало, чунуни илохй ва киёми калб аст бо маъшук билофосила» (139,580). Аз тафсири ирфонии истилохи ишк хам маълум мешавад, ки пайванде бо назари ирфонии Насафй чой дорад, зеро вакте завки муфрат ва майли шадид мегуяд, манзур хамон буроки соликон ва маркаби равондагон аст, зеро танхо завки муфрат ва майли шадид метавонад макоми буроки соликро сохиб шавад, то уро ба самти маъшуки азалй боло бубарад.
Х,ар чй акл ба панчох сол андухта бошад, ишк дар як дам он чумларо бисузонад ва ошикро пок ва софй гардонад ва солик ба сад чилла он микдор сайр натавонад кард, ки ошик дар як турфатулайн кунад» [26, с.279]. Дар истилохи урафо се зинаи аслии тасаввуф ба таври «шариат», тарикат» ва «хакикат» мукаррар гардидаанд. Х,амзамон мафхумхое чун вахдат ва ахли вахдат, ки онхоро муваххидон низ хондаанд, ба кор мераванд. Насафй хатто дар шархи ин мафхум дар рисолаи «Зубдат-ул-хакоик» назароти хешро баён доштааст. Аз чумла чунин фармуда: «Асли аввал: дар маърифат худованди субхон аст [25, с.ВС].
Ибора ва вожагони «зоти хак», «хакикат» ва «мачоз» низ дар шумори мухимтарин истилохоти ирфонй карор доранд. Бар ин асос Насафй низ мулозихоти хешро дар мавриди онхо баён дошта, Худовандро зоти хакикй ва дигарон, яъне оламу инсонро мачозй номида, аз чумла таъкид медорад: «Зоти Худо, хакикй ва зоти дигарон, мачозй аст, чун зоти дигарон аз зоти вай аст. Вучуди мачозй аз вучуди хакикй, на ба тарики эчоб беиродааст, балки ба тарики эчод бо ирода аст». Дар тасаввуф равандаи рохи хакро солик унвон мекунанд, ки тавассути риёзат ва мучохидот пок ва софй мегардад. Дар ин порчаи асари Насафй ба мушохида мерасад, ки мухимтарин истилохоти ирфонии «солик», ба маънии равандаи рохи хак, «миръот», оинаи мучаллои илохй, инсони комил, рухи инсон, олами кабир ва сайир ва амсоли ин ба кор рафтаанд, ки хамагй ба забони ахли хосон будани таълифоти нависандаро ба субут расонида, корбурди истилохоти мазкурро яке аз вижагихои хоси забонии насри суфиёнаи адиб муаррифй мекунанд. Ба порчаи зер аз ин равиш мурур мекунем: " Чун дили солик ба риёзот, пок, софй, мусаккал ва мунаввар шавад, миръоти нури Худо мегардад ва акси нури Худо дар ин миръот зохир мешавад ва чун дил солики миръоти Нури Худо гашт ва акси Нури Худо дар миръоти дили солик зохир шавад, дар ин сурат солик ба камоли худ мерасад ва инсони комил мегардад, пас солик то акнун, ки ба худ мешунид ва ба худ медид ва ба худ мегирифт ва ба худ медод, акнун ба нури Худо мешунавад ва ба нури Худо мебинад ва ба нури Худо мегуяд ва ба нури Худо медихад ва ба нури Худо мегирад.
Дар баробари ин, маълум мешавад, ки зимни корбурди истилохоти ирфонй Насафй дар мавориди зарурй чун дигар нависандагони ахли тасаввуф ба шархи луйавй ва ирфонии мафохим ё истилохоти ирфонй низ мепардозад. Аз чумла, дар асли савуми рисолаи «Зубдал-ул- хакоик», ки «Дар баёни сулук чист ва нияти солик дар сулук чист» дар шархи маънии сулук, ки яке аз мафохими мехварй ва истилохи махсуси ирфонй ба шумор меравад, чунин оварда: «Бидон, ки сулук дар луйати араб, иборат аз рафтан аст, яъне раванда шояд, ки дар олами зохир сайр кунад ва шояд дар олами ботин сайр кунад ва ба наздики ахли тасаввуф сулук иборат аз рафтани махсус аст ва агар ин иборат фахм намекунй ба иборати дигар мегуям [25, с. 111].
Нуктаи чолиби таваччух он аст, ки дар ин пеш аз хама сабки хос ва шеваи махсуси нигориши худи Насафй дар чанд нукта мучассам аст;
Аввал ин ки y ба шархи луйавии мафохими ирфонй пардохта, онро аз хар чихат тавзех медихад, яъне дар асли луйат сулук ин рафтан аст ва он имкон дорад, ки дар олами зохир ва ё ботин сурат бигирад;
Дувум ин ки нависанда шархи ирфониро бо ишорат ба ин «наздики ахли тасаввуф чунон аст» тавзех медихад ва таъкид мекунад, ки яъне ин мафхуми хос аст ва ин рафтан аз рафтани аввал фарк дорад. Ин маъниро танхо дар забони ахли ирфон метавон фахмид намуд;
Савум ин ки бо таъкид бар ин ки агар ин маънй нафахмй ба иборати дигар мегуям, истилохро ба гунаи дигар шарх медихад, яъне аз диди ирфонй онро аз чанд тамоюл ва бар чанд маънй тафсир мекунад. Масалан, дар идомаи шархи хамин мафхум чунин менависад:
«Бидон ки ба наздики ахли тасаввуф сулук иборат аз рафтан аст, аз акволи бад ба акволи нек ва аз афъоли бад ба афъоли нек ва ахлоки бад ба ахлоки нек ва аз хастии худ ба хастии Худой» [25, с.111]. Ба назар чунин мерасад, ки ин чо нависанда ин истилохро ба забони бисёр шево ва равону салис баён мекунад, ки гуё як навъ дар таркиби он сачъ хам эчод шудааст. Содагии баён худ шорехи он аст, ки мафохими мазкур барои наврохон ё соликоне, ки тоза ба чодаи ирфон кадам гузоштаанд, гуфта шудааст.
Тавре гуфта шуд, аз мухимтарин истилохоти ирфонй макоми тавхид аст, ки он хоси муваххидон бошад. Насафй рочеъ ба тавхиди амалй ва назарй дидгоххои хешро баён намуда, таъкид медорад, ки тавхиди амалй дар тарикат, амалй намудани чизхои бисёр бошад, ки дар
натича яке шавад: «Тавхид амали он аст, ки инсон, ба амал чизхои бисёрро яке кунад, хамчун маълумот ва машрубот ва тавхид илми он аст, ки ба илм, чизхои бисёрро яке донад».
Х,амзамон, истилохоти дигаре чун олами ичмол, олами чабарут, олами ишк, олами тафсил, олами азамат ва асмоъ ва монанди ин ба кор гирифтааст. Маълум аст, ки дар тарикат мафхуми чараёни хоси ирфоние бо номи «хоси асмо» чой дорад, ки дар шинохти Худованд аз тарики шинохти номхои Худованд ба кор мегиранд. Дар заминаи истифодаи истилохи «олами асмоъ» Насафй дар назари аввал ба рукнхои хамин навъ силки ирфонй низ таъкид мекунад. Вобаста ба ин мефармояд: «Олами ичмол иборат аз олами чабарут ва олами ишк иборат аз олами кибриёст ва олами тафсил иборат аз олами азамат ва олами асмоъ иборат аз олами иззат аст. Сифати худой субхон, дар мартабаи зот ва феъли Худо, дар мартабаи нафс ва исм худо, дар мартабаи вачх аст» [25, с. 112].
Ин чо дар навбати аввал таъкиди нависанда ба он аст, ки солик бояд дар тарикати хеш барои расидан ба Х,ак аз олами асмоъ рох кушояд, яъне тавассути маърифати номхои Х,азрати Зулчалол сайри сулуки маънавй анчом медихад.
Равшан аст, ки яке аз аркони аслии тасаввуф ин маърифат ба шумор меравад. Маърифат хатто дар бархе аз шевахои таснифоти марохили суфиёна яке аз зинахои камолот дониста мешавад. Насафй яке аз аслхои тасаввуфро маърифати олам ба шумор меоварад ва бар асоси он табакахои камолоти маънавиро ба сурати ахли шариат, ахли хикмат, ахли вахдат тафсир мекунанд. Имкон дорад, ки дар андешахои Насафй зери мафхуми ахли шариат хатто макоми соликоне хам фахмида шавад, ки дар зинаи шариат карор доранд ё ба истилохи урафо мубтадиён хастанд: «асли дувум: ин асл, дар маърифат олам аст. Ахли шариат мегуянд, ки олам исме аст барои мосавои хак ва ахли хикмат мегуяанд, ки олам исме аст барои хар мачмуъ, мутачонис ва ахли вахдат мегуяанд, ки олам, исме аст барои хар мартабае аз маротиби хак [25, с. 114]. Хос ахли хикмат мегуянд, ки аз зоти Худои таоло як чавхар бештар содир намешавад ва номи он чавхар акл аст ва ин акл аст, ки мабдаи олами амр аст».
Ба мушохида мерасад, ки гохо маврид бо истифодаи истилохоти фалсафй низ Насафй афкори ирфонии хешро мучассам мегардонад. Масалан, дар матлаби каблй чавхар, акл, ва дар порчаи баъдй олами ачсом, олами арвох дар шумори хамин гуна истилохоте карор доранд, ки тобишхои ирфонй касб намудаанд. Баробари ин мучодалаи акл ва ишк низ аз дидгохи Насафй берун намондааст. «Ахли вахдат мегуянд, ки мулук иборат аз сабаб аст ва асбоб, аз олами ачсом ва чисмонй бошанд ва аз олами арвох ва рухонй хам бошанд. Ч,исми хар касе дунёи вай аст ва рухи хар касе охирати вай. Дар чавхари таълимоти тасаввуф маърифати инсон карор мегирад, яъне ба таъбире Инсон барои расидан ба Х,ак бояд нахуст худро бишносад. Ба андешаи Насафй инсон аз рухи набониву хайвониву инсонй дорад ва тамоми колаби инсонхо рухи инсонии уро мучассам мегардонад:» асли севум: ин асл, дар маърифати инсон аст. Х,ар одаме рухи наботй дорад, ки махалли он чигар аст ва дар пахлуи рост аст ва рухи хайвонй дорад, ки махалли он дил аст, ки дар пахлуи чап ва рухи инсонй дорад, ки махалли он тамоми колаб аст ва ин рух аст, ки аз олами амр аст ва пеш аз колаб офарида шудааст» [25, с. 109].
Насафй камолоти инсониро дар чахор мафхуми чавхарии хам тасаввуф ва хам фалсафа мукаррар мекунад, ки онхо аз аклу илму амалу ихлос сарчашма мегиранд. Вобаста ба ин мавзуъ назари ахли хикматро изхор дошта, таъкид медорад, ки кабл аз хастии чисмонии инсонй нафси у мавчуд набудааст, зеро нафс дар колиби инсонй карор гирифтааст. Дар ин маврид низ истилохоти «нафс», «колаби инсон», «малак», «мулк» ва «малакут» ба кор рафтаанд. Камоли инсон ба чахор чиз аст: «аклу илму амал ва ихлос» ва фазли одамиён бар якдигар ба яке аз ин чахор чиз аст. Ба назари ахли хикмат, нафси инсонй пеш аз колаби инсон, билфеъл мавчуд набуд, балки бо колаби инсон билфел мавчуд шуд. Чун колаб тамом шуд ва тамом тасвия ёфт, нафси инсон пайдо омад ва ин нафси инсонй дар колаби инсон нест, аммо тааллукй ба колаб дорад; Он хам тааллуки тадбирй [25, с.113]. Дар меъдаи инсон, чахор кувва вучуд дорад: «чозиба, мосика, хозима ва дофеа» ва сохиби шариат, ин чахор кувваро чахор малик мегуяд. рухи нафсонй, ки дар димой аст, бар ду кисм мудрака ва мухаррика аст ва мухаррика, худ, бар ду кисм боиса ва фоила аст» [25, с.67].
Дар китоби «Фарханги истилохоти ирфонй»-и Зиёуддини Саччодй зимни шархи маънии ирфонии истилохоти илм, акл, амал чунин омадааст: «Акл ба назди орифон чизе аст, ки бад-он васила Худоро ибодат кунанд. Дар «Каламот»-и Бобо Тохир аст, ки «ал-аклу сирочул убудият» ва хак аз ботил ва тоат аз маъсият, илм аз чахл бад-он имтиёз нихода шавад. Акл ду гуна аст: акли маош, ки махалли он сар аст ва акли маод, ки махалли он дил аст [139, с.575]. Дар ин фархангномаи ирфонй маънии ирфонии «илм» бошад ба маънии зер тавзех ёфтааст:
«Илм-дониш ва донистан. Кошонй гуяд: Мурод аз илм нурест муктабас аз машкути нубувват дар дили бандаи муъмин, ки бад-он рох ёбад ба Худой, ё ба кори Худой ё ба хукми
Худой. Ва ин илм васфи хоси инсон аст ва идрокоти хиссй ва аклии у аз он хорич. Ва фарк миёни ин акл ва илм он аст, ки акл нурест фитрй, ки бадон салох аз фасод ва хайр аз шарр мутамайиз гардад ва он муштарам аст миёни муъмин ва кофар. Ва илм хоси муъминон аст. Ва илме, ки муштарак аст миёни муъмин ва кофар акле аст, ки тамйиз кунад миёни салох ва фасоди умури дунёй [139, с.586-587]. Дар бахши дигари ин китоб шархи валй, набй, дуст, якин ва истилоху мафохими дигари ирфонй шарху тавзех ёфтаанд ва ин матолиб баёнгари он аст, ки Насафй кушида, ки бар асоси фарханг ва осори дигари ирфонй диду назари хешро дар бораи ин мафохим баён намояд. Аз ин чост, ки гохо шархи луйавии мафохими мазкурро меорад ва хатто хамин чо хам маълум аст, ки ишорати вай ба луйот хамоно луйоти ахли ирфон ба шумор меравад, ки ин аз маънии тавзехдодааш бармеояд: «асли чахорум: ин асл, дар маърифати набй ва валй аст. Дар луйат, «валй» ба маънои наздик ва «набй» ба маънои огохкунандааст. Ахли шариат мегуянд, ки «валй» он аст, ки Худойи мутаол якеро аз бандагон худ ба дусти худ баргузид ва мукарраби хазрати худ гардонид ва ба илхоми худ уро махсус гардонид то хастии Худо ва ягонагии Худо уро якин шавад ва «набй» он аст, ки Худойи таоло якеро аз бандагони худ ба дустии худ баргузинад ва мукарраб хазрат худ гардонад ва ба илхоми худ уро махсус гардонад, хастии Худо ва ягонагии Худо уро якин шавад, он гох ба вахйи худ уро махсус гардонд ва ба халк фиристад то халкро аз Худо хабар кунад..., ба назари хавос ахли вахдат, «набй» он аст, ки ба хавоси ашёъ расида бошад ва бар хавоси ашёъ иттилои тамом дошта бошад, аммо «валй» он аст, ки ба хакоики ашёъ расида бошад. Касе, ки хам ба хавоси ашёъ расида ва хам ба хакоики ашёъ тамом иттилоъ ёфта бошад, инсон комил аст ва инсони комил, бар ду кисм аст: як кисмро болий ва як кисмро хур мегуянд. Mиёни болий ва хур дар илм тафовут нест; Дар катъи пайванд тафовут аст; Болий, халкро даъват кунад ва хохад, ки мардум тобеъ ва мункоди вай бошанд, аммо хур, даъвати халк накунад ва феъли у чуз низора кардан набошад ва сифати у чуз ризо ва таслим набошад».
Пас аз он боз хам ба ду мафхуми хам фалсафй, яъне муъчиза ва каромот, ки аввалй хоси нубувват ва дигаре хоси орифон бошад, мепардозад. Myаллиф, мохият, шабохат, тафовутхои муъчиза ва кароматро тавзех дода, ба баёни назари хукамо дар ин бора низ ручуъ мекунад. «асли панчум: ин асл, дар маърифат муъчиза ва каромат аст. Ба эътикоди ахли хикмат, ирода нафс, сабаби буруз ва зухури хаводис дар колаб ва чисм мегардад, вале ахли вахдат дар тафсири муъчиза ва каромат ба хосият таваччух менамоянд ва ишора мекунанд, ки бархе аз инсонхо хосияте доранд, ки дигарон фокиди он хастанд. Х,ама мавчудот, аз чумла инсон, дорои хосиятанд ва хосият асари замон ва макон аст ва наметавон онро бо касб ба даст овард.
Myъчиза ва каромат, коре хорики одат ба шумор меояд ва хорики одат дар инсон хосият аст ва муъчизаи анбиёъ, каромоти авлиёъ аз хосияти инсон махсуб мегардад, албатта хосият, дар машраби ахли вахдат ва камол нест балки аз ахли фазоил ба шумор меояд ва албатта ин фазл, замоне махмуд аст, ки дар он инсони доно карор дошта бошад».
Дар умум, баррасии чойгохи истилохоти ирфонй дар осори Насафй маълум менамояд, ки ин нависандаи суфимашраб дар таълифоти хеш силсилаи истилохот ва мафохими ирфониро ба кор бурдааст, ки забони нигориши асархояшро ба вижагихои хоси насри суфиёна пайванд бахшидааст. Дар канори ин, ба мушохида мерасад, ки дар мавориди зарурй бархе аз ин истилох ва мафохимро худ тавзех медихад, ки дар ин замина дидгоххои хоси ирфонии вай ба чунин рамз ва истилох мукарррар мегарданд. Имконият дорад, ки дар заминаи осори насрии Насафй як фархангномаи хоси мафохим ва истилохоти ирфонии таълифоти уро мураттаб намуд.
AДAБИЁТ
1. Насафй, Шайх Азизуддин. Кашф-ул-хакоик. Хасхех ва таълики Оаид Алиасйар Mирбокирии Фард. I Насафй - Хехрон: Оухан, 1391. - 627с.
2. Mоликй, Умед. Фарханги форсии фархехта I Умед Mоликй - Хехрон: Бадеха,1381.-1428с.
3. Myллоахмад M. Инсон, адабиёт, фарханг: Mачмyаи маголахо.М. Myллоахмад - Душанбе: Адиб, 1998.336 с.
4. Myдаррисй, Х,асан. Фарханги корбурдии авзони шеъри форсй I Х,асани Myдаррисй.-Tехрон: CAMT, 1384.- 417 с.
5. Насриддин, Абдулманнон. Фарханги мушкилоти адабиёт: номаи мухтасар!Абдулманнони Насриддин.-Хучанд: Ношир, 2016.-132 с.
6. Оаччодй, Оаидчаъфар. Фарханги истилохоти фалсафии Myлло Оадро.- Tехрон, интишороти созмони чоп ва интишот, 1379. 535 с.
7. Оаччодй, Оаидчаъфар. Фарханги истилохот ва таъбироти ирфонй I Оаидчаъфари Cаччодй.-Tехрон: 1ахурй, 1370.- 824 с.
8. Фарханги забони точикй, иборат аз ду чилд х дар зери тахрири М.Ш. Шукуров, В.А. Капранов, Р. Хршим, Н. А. Маъсумй].-Москва: Советская эниклопедия, 1969.-955 с.- Ч..1
9. Фарханги забони точикй, иборат аз ду чилд хдар зери тахрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Х,ошим, Н. А. Маъсумй].-Москва: Советская эниклопедия, 1969.-955 с.-Ч,.2.
10. Фозилов М. Фарханги зарбулмасал, мадол ва афоризмхои точикию форсй. Иборат аз се чилд. / М.Фозилов Душанбе, «Ирфон». 1977.-584 с.
ШЕВАИ НИГОРИШИ НАСРИ СУФИЁНА ВА ТА^АССУМИ ОН ДАР ОСОРИ НАСАФЙ
Насри суфиёна ё суфия дар цаламрави адабиёти форсу тоцик бо касби вижагщои хоси хеш, ки дорои истилохоти хос, забони пуррамзу роз, корбурди муарработ ва амсоли ин шинохта шудааст, мацоми махсус дорад.
Осори Шайх Азизуддини Насафй бо он ки бо забони содаву равон ва шево ба цалам омадааст, аммо фарогири истилохоти зиёди ирфонй ба шумор меравад, ки метавон цилва^ои хоси насри ирфониро дар хар яке аз ин таълифоти вай мушохида кард, ки дар навбати аввал корбурди истилохоти ирфонй дар он барои бозтоби вижагщои ин навъи наср муассир афтодааст.
Хатто дар аксари таълифоти ин нависандаи суфимашраб нуфузи истилохоти ирфонй ва шарху тафсири онхо ба мушохида мерасад.
Калидвожахр: малак, нафс, мулк, малакут, ишц, солик, сулук, маъшук, обид, суфй, наср, рамз, хоца, малакут.
СПОСОБ ТВОРЕНИЯ СУФИЙСКОЙ ПРОЗЫ И ЕЕ ВОПЛОШЕНИЕ В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ НАСАФИ
Суфийская проза или суфизм имеет особый статус в области персидской и таджикской литературы, которая известна своими особенностями, имеющими специфические термины, полноценный язык, использование идиом и тому подобное. Произведения шейха Азизуддина Насафи написаны простым, беглым и изящным языком, но в них включено множество мистических терминов, что можно наблюдать в каждом его сочинении, что эффективно отражает особенности этого типа прозы.
Даже в большинстве сочинений этого известного суфийского писателя можно наблюдать влияние мистических терминов и их объяснений.
Ключевые слова: ангел, душа, царство, малакут, любовь, салик, сулук, любовник, обид, суфий, проза, символ, мастер.
WAY OF CREATING SUFI PROSE AND ITS EMBODIMENT IN NASAFI'S CREATIVE WORKS
Sufi prose or Sufism has a special status in the field of Persian and Tajik literature, which is known for its peculiarities, having specific terms, complete language, use of idioms and etc. The works of Sheikh Azizuddin Nasafi are written in simple, fluent and elegant language, but they include many mystical terms that can be observed in each of his works, which effectively reflects the features of this type of prose.
Even in most of the writings of this famous Sufi writer one can observe the influence of mystical terms and their explanations.
Keywords: angel, soul, kingdom, world of angels, love, salik (follower of Sufism), suluk (pathway), lover, worshipper, sufi, prose, symbol, master.
Маълумот дар бораи муаллифон:
Ра^монзода Абдуцаббори Азиз- доктори илмхои филологй, академики Академияи миллии илмхои Цумхурии Тоцикиситон.
Сатторов Хабибулло Цабборович - ассистенти кафедраи назария ва таърихи адабиёти тоцики Донишгохи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айнй, почтаи электронй:sattori1990@mail.ru. Тел.:(+992) 987822221;
Сведение об авторах:
Рахмонзода Абдуджаббори Азиз - академик Национальной Академии наук Республики Таджикистан, доктор филологических наук.
Сатторов Хабибулло Джабборович-старший преподаватель кафедры теории и истории таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, E-mail: sattori1990@mail.ru. Тел: (+992) 987822221;
About the authors:
Rahmonzoda Abdujabbori Aziz - Doctor of Philological Sciences, Academician of the National Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan,.
Sattorov Khabibullo Jabborovich - Senior Lecturer at the Department of Theory and History of Tajik Literature of the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, E-mail: sattori1990@mail.ru. Tel.: (+992) 987822221
