Научная статья на тему 'Сотиш рентабеллиги таҳлили: миллий ва халқаро тажриба'

Сотиш рентабеллиги таҳлили: миллий ва халқаро тажриба Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1265
370
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сотиш рентабеллиги / маҳсулот сотишдан олинган соф тушум / ялпи фойда / соф фойда / товар айланмаси / муомала харажатлари / товар / ялпи даромад / profitability of the sales / net receipts from selling the product / gross margins / net profit / goods turn / operating expenses / goods / gross income

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Болтаев А. С.

Мақолада сотиш рентабеллиги кўрсаткичини аниқлашга ёндашувлар тадқиқ қилинган бўлиб, тадқиқот объектининг фаолият хусусиятларидан келиб чиқиб сотиш рентабеллиги кўрсаткичини таҳлил қилиш ва унинг услубий жиҳатлари миллий ва халқаро тажрибалар асосида қиёсий ўрганилган. Монографик маълумотлардан фойдаланилиб, хориж амалиётида қўлланилаётган услуб бўйича сотиш рентабеллигини омилли таҳлил қилиш натижалари мамлакатимиз тажрибаси билан таққосланган ҳамда хориж амалиётидаги таҳлил услубини таъминот корхоналарида қўллашнинг афзаллиги кўрсатиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS TO PROFITABILITY OF THE SALE: NATIONAL AND INTERNATIONAL EXPERIENCE

There is explored in the article approaches to determination of the sales profitability factors, taking in mind particularities of the investigation object’s activity. As well there is analyzed profitability of sales. There is studied methodical aspects of profitability evaluation, applying comparative estimation of national and international practice. Using data of the monographic study, results of the factorial analysis of profitability of the sales with using the foreign experience is revealled advantage of the foreign methods of the analysis of supplying enterprises.

Текст научной работы на тему «Сотиш рентабеллиги таҳлили: миллий ва халқаро тажриба»

Болтаев А.С.

Тошкент давлат аграр университети "Бухгалтерия х,исоби" кафедраси катта илмий ходим изланувчиси

СОТИШ РЕНТАБЕЛЛИГИ ТА^ЛИЛИ: МИЛЛИЙ ВА ХАЛКАРО ТАЖРИБА

БОЛТАЕВ А.С. СОТИШ РЕНТАБЕЛЛИГИ ТАЦЛИЛИ: МИЛЛИЙ ВА ХАЛК.АРО ТАЖРИБА

Маколада сотиш рентабеллиги курсаткичини аниклашга ёндашувлар тадкик килинган булиб, тадкикот объектининг фаолият хусусиятларидан келиб чикиб сотиш рентабеллиги курсаткичини тах,лил килиш ва унинг услубий жих,атлари миллий ва халкаро тажрибалар асосида киёсий урганилган.

Монографик маълумотлардан фойдаланилиб, хориж амалиётида кулланилаётган услуб буйича сотиш рентабеллигини омилли тах,лил килиш натижалари мамлакатимиз тажриба-си билан таккосланган х,амда хориж амалиётидаги тах,лил услубини таъминот корхоналарида куллашнинг афзаллиги курсатиб берилган.

Таянч иборалар: сотиш рентабеллиги, мах,сулот сотишдан олинган соф тушум, ялпи фойда, соф фойда, товар айланмаси, муомала харажатлари, товар, ялпи даромад.

БОЛТАЕВ А.С. АНАЛИЗ РЕНТАБЕЛЬНОСТИ ПРОДАЖ: НАЦИОНАЛЬНЫЙ И МЕЖДУНАРОДНЫЙ ОПЫТ

В статье исследованы подходы к определению показателей рентабелности продаж, исходя из особенностей деятельности исследуемого объекта, изучен анализ рентабельности продаж, методические аспекты их оценки на основе национальной и международной практики.

Используя данные монографического исследования, результаты факторного анализа рентабельности продаж с применением зарубежного опыта сравнены с отечественной практикой и выявлены преимущества зарубежной методики анализа в снабженческих предприятиях.

Ключевые слова: рентабельность продаж, чистая выручка от продажи продукции, валовая прибыль, чистая прибыль, товарооборот, операционные расходы, товар, валовый доход.

BOLTAYEV A.S. ANALYSIS TO PROFITABILITY OF THE SALE: NATIONAL AND INTERNATIONAL EXPERIENCE

Summary:

There is explored in the article approaches to determination of the sales profitability factors, taking in mind particularities of the investigation object's activity. As well there is analyzed profitability of sales. There is studied methodical aspects of profitability evaluation, applying comparative estimation of national and international practice.

Using data of the monographic study, results of the factorial analysis of profitability of the sales with using the foreign experience is revealled advantage of the foreign methods of the analysis of supplying enterprises.

The keywords: profitability of the sales, net receipts from selling the product, gross margins, net profit, goods turn, operating expenses, goods, gross income.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

Рентабеллик курсаткичларини таулил уилишдан асосий маусад уларга таъсир курсатувчи омилларни урганиш на-тижаларига асосланиб, ички имкониятларни аниулаш ва таулил уилинаётган корхона фаолиятининг самарадорли-гини ошириш йулларини белгилашдан иборатдир. Жумла-дан, фермер хужаликларига ишончли ва сифатли хизмат курсатувчи корхоналар рентабеллиги, уишлоу хужалиги маусулотлари таннархидаги урни алоуида ауамиятга эга уисобланади.

Президентимиз И.А. Каримов томони-дан «Фермерликни ташкилий жиуатдан мустаукамлаш, фермер хужаликларининг узини-узи бошкариш таъсирчан механизм-ларини яратиш, уларнинг давлат ва хужалик бошкаруви органлари, тайёрлов, таъми-нот ва хизмат курсатиш ташкилотлари билан узаро муносабатларни такомиллаштириш»1 мууим вазифа этиб белгиланди. Жумладан, фермер хужаликларининг таъминот корхо-налари билан узаро муносабатларини тако-миллаштиришда мавжуд муаммо ва камчи-ликларни бартараф килиш учун таъминот корхоналари фаолиятини туFри йулга куйиш, хусусан, улар фаолиятига мос уисоб сиёса-ти элементларини шакллантириш, уисоб ва таулил услубларини такомиллаштириш за-рурати вужудга келмокда. Бу эса, таъминот корхоналари фаолиятини уар томонла-ма чукур урганиш, назорат ва таулил килиш натижасида мавжуд имкониятларни аниклаш уамда уларни сафарбар килишни такозо этади. Кишлок хужалик корхоналари фаолиятини таулил килиш натижасида ишлаб чикаришни купайтириш, таннархни пасайти-риш, меунат унумдорлигини ошириш, фойда-ни купайтириш, тулов кобилияти ва, ниуоят, умумий молиявий баркарорликни яхшилаш имкониятлари аникланади уамда улардан са-марали фойдаланиш буйича тегишли чора-тадбирлар ишлаб чикилади. Шунинг учун бо-зор иктисодиёти шароитида корхоналар фаолиятининг самарадорлигига бауо бериш-да рентабеллик даражаси мууим курсаткич булиб уисобланади.

1 Узбекистонда фермерлик фаолиятини ташкил килишни янада такомилаштириш ва уни ривожланти-риш чора-тадбирлари туFрисида. Узбекистон Респу-бликаси Президенти Фармони. 22 октябрь 2012 йил. Халк сузи №208(5628) 2012 йил 23 октябрь

Иктисодий адабиётларда иктисодчи олим-лар томонидан корхоналарнинг рентабеллик курсаткичларини тавсифлашда турлича ёндашувлар келтирилган. Тадкикот объек-тининг фаолият хусусиятидан келиб чиккан уолда сотиш рентабеллиги курсаткичини таулил килиш ва унинг услубий жиуатларига тухталиб утмокчимиз.

Бугунги кунда иктисодчи олимларнинг илмий, укув-услубий асарларида уамда амалдаги меъёрий уужжатлар шаруи шуни курсатадики, уларда аник бир рентабеллик курсаткичи турли номлар билан аталмокда. Масалан, "сотув рентабеллиги", "реализация рентабеллиги", "сотилган маусулот рен-табеллиги", "маусулот сотиш рентабеллиги", "маусулот рентабеллиги" ва "сотиш рентабеллиги" каби номлар кулланилмокда. Шу билан бирга, сотиш рентабеллиги курсаткичини аниклашда турли услубий ёндашувлар мавжуд. Жумладан, А.Н. Ли ва С.И. Шевченколар-нинг2 тавсиясига кура, маусулот сотиш рен-табеллигини аниклашда ялпи фойда ёки соф фойдани маусулот сотишдан олинган соф тушумга булиш лозим. Бу тавсияда фойда-нинг аник бир тури, яъни ялпи фойдами ёки соф фойдадан фойдаланиш лозимлиги аник курсатилмаган.

Ушбу фикр иктисодчи олима, профессор М.М.Тулаходжаева3 томонидан аниклаштирилиб, сотиш рентабеллиги курсаткичи маусулот сотиш рентабеллик ко-эффициенти деб номланган ва корхонана-нинг соф фойдасини маусулот сотишдан кел-

2 Ли А.Н., Шевченко С.И. Основные принципы финансового анализа предприятия. -Т.: Сборник "Финансовое законодательство Республики Узбекистан", 1995, выпуск 11. -С. 117.

3 Тулаходжаева М.М. Молиявий уисоботни ва молиявий коэффициентларни таулил килиш. - Т., 1996. -83-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

ган тушумга булиш оркали аниклаш тавсия этилган.

Т.К. Кудратов ва Н. Файзиевалар1 бу курсаткични сотилган махсулотлар рентабел-лиги деб номлаб, уни аниклаш учун олинган ялпи фойда суммасини 100% га купайтириб, махсулот таннархига булиш керак деб ёзиш-ган. Фикримизча, бундай ёндашув сотиш рен-табеллигини эмас, балки корхонанинг иш-лаб чикариш фаолияти рентабеллигини ифо-далайди. Чунки ушбу курсаткич корхонанинг 1 сумлик ишлаб чикариш харажатига канча ялпи фойда туFри келишини курсатади. Бу эса килинган харажатларнинг кандай сама-радорликка эга булганлигини ифодалайди.

Ш.М. Эргашевнинг2 фикрига кура, махсулот сотиш рентабеллиги курсаткичи аниклашда соф фойдани ишлаб чикариш тулик таннархига (махсулот ишлаб чикариш харажатла-ри плюс давр харажатлари) булиш керак. Бизнингча, таклиф этилаётган махсулот сотиш рентабеллигини аниклаш курсаткичи назарий жихатдан тулик асосланмаган. Ш.Эргашев, факатгина махсулотни ишлаб чикариш учун, яъни асосий фаолият даво-мийлигини таъминлашда корхона функционал хаётийлиги (давр харажатлари) билан боFл и к харажатларнинг хам амалга оширил-ганлигини алохида инобатга олиш лозимли-гини таъкидлаб, таклиф этилаётган курсаткич махсулот ишлаб чикаришнинг хакикий сама-радорлигини ифодалайди ва курсаткичнинг сунъий равишда ошириб курсатилишининг олдини олади, деб изохлайди. Юкорида таъ-кидлаганимиздек, таклиф этилган курсаткич махсулот сотиш рентабеллигини эмас, фикримизча, махсулот рентабеллиги курсаткичини ифодалайди.

Шунингдек, иктисодчи олимлар И.Т. Аб-дукаримов3, Э.А. Акрамов4, А.В. Вахобов, А.Т.

1 Кудратов Т.К., Файзиева Н. Кишлок хужалик корхо-налари фаолиятининг тахлили. - Самарканд, "Н.Добф", 2010. -169-б.

2 Эргашев Ш.М. Давр харажатлари хисоби ва тахлили: 08.00.08. - "Бухгалтерия хисоби, иктисодий тахлил ва аудит" ихтисослиги буйича номзодлик диссертацияси. -Т.: БМА, 2008. -93-б.

3 Абдукаримов И.Т. Молиявий хисоботни укиш ва тахлил килиш йуллари. - Т.: "Иктисодиёт ва хукук дунё-си", 1999. -320-б.

4 Акрамов Э.А. Корхоналарнинг молиявий холати

тахлили. - Т.: "Молия", 2007. -101-б.

Иброхимов ва Н.Ф. Ишонкуловларнинг5 асар-ларида сотиш рентабеллиги курсаткичини махсулот сотишдан олинган ялпи фойдани махсулот сотишдан олинган соф тушумга булиб аниклашни тавсия этганлар. Бирок ушбу рентабеллик курсаткичи иктисодчи олимлар томонидан турлича номланган. Ма-салан, И.Т. Абдукаримов уни махсулот сотиш рентабеллиги, Э.А. Акрамов махсулот рентабеллиги, А.В. Вахобов, А.Т. Иброхимов ва Н.Ф. Ишонкуловлар эса сотиш рентабеллиги деб аташган.

Тадкикотлар натижаси шуни курсатадики, ушбу рентабеллик курсаткичининг номи ва уни аниклаш тартиби иктисодчи олимлар томонидан турлича тавсия этилган. Бизнинг фикримизча, бу рентабеллик курсаткичини сотиш рентабеллиги деб номлаб, И.Т. Абду-каримов, Э.А. Акрамов, А.В. Вахобов, А.Т. Иброхимов ва Н.Ф. Ишонкуловларнинг тав-сияларининг эътиборга лойиклигини таъ-кидлаган холда, уни аниклашда албатта ялпи фойда курсаткичини махсулот сотишдан олинган соф тушумга булиш лозим. Чунки ушбу курсаткич 1 сумлик сотилган махсулот корхонага канча фойда келтираётганлигидан далолат беради. Яъни, бу корхонанинг асосий хужалик фаолиятининг самарадорлиги-ни ифодалайди. Шу боис, у махсулот сотишдан олинган ялпи фойда курсаткичи оркали аникланиши лозим.

Умуман олганда, монографик тадкикот объектининг фаолияти хусусиятидан келиб чикиб, юкорида билдирилган фикримизга та-янган холда, таъминот корхоналарида сотиш рентабеллигини аниклаш учун куйидаги фор-мулани тавсия киламиз:

Рс= ЯФх100 / ТО, (1)

бунда: Рс - сотиш рентабеллиги;

ЯФ - ялпи фойда (молиявий хисоботнинг 2-шакли 030-сатр);

ТО -товар обороти(молиявий хисоботнинг 2-шакли 010-сатр).

Демак, юкоридаги формуладан куринадики сотиш рентабеллигининг узгаришига ялпи фойданинг узгариши ва товар айланма-

5 Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т., Ишонкулов Н.Ф. Молиявий ва бошкарув тахлили. - Т.: "Шарк", 2005. -259-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

си (обороти) уажмининг узгариши бевоси-та таъсир курсатар экан. Бунда иккала омил бир-биридан мустакил уолда узгаради, деб фараз килинади.

Бу борада хорижлик ва мамлакати-миз олимларининг илмий ва укув-услубий ишланмаларини урганиш натижаси шуни курсатадики, халкаро амалиётда кенг кулланилаётган сотиш рентабеллигини таулил килиш услублари бизнинг амалиёти-мизда кулланилаётган таулил услубларидан фарк килади. Жумладан, хориж амалиётида курсаткичлар уртасидаги узаро боFликликни туликрок уисобга олиш ва омиллар таъсири-ни аникрок улчаш имкони мавжуд.

Хусусан, турли хил товарларни сотиш ша-роитида сотиш рентабеллигини таулил килиш услуби бироз мураккаблашади. Шу боис, халкаро амалиётда сотиш рентабеллигининг узгаришига таъсир курсатувчи омилларни урганишда тизимли ёндашувни таъминлаш учун куйидаги формула кулланилади:

ЯФ = (ТОхДс) - ДМХ, (2)

бунда: Дс - 1 сумлик товар айланмасига туFри келадиган маржинал даромад ставкаси;

ДМХ - доимий муомала харажатлари сум-маси.

Маржинал даромаднинг уртача ставкаси (Дс), уз навбатида, уртача ялпи даромад-га (ЯДД) ва уртача узгарувчан харажатлар (УМД)га боFлик:

Дс = ЯДД - УМД. (3)

Ялпи даромаднинг уртача даражасига уму-мий товар айланмаси уажмидаги алоуида то-варлар турларининг улуши (УлО ва итовар турига куйилган устаманинг микдори (УЯДО таъсир курсатади:

ЯДД = I Улi хУЯДЬ (4)

Муомала харажатлари товар айланмаси (ТА), уртача узгарувчан харажатлар (УМД) ва доимий муомала харажатлари суммаси (ДМХ)га боFлик:

МХ= (Iqxp х УМД) + ДМХ (6)

Шундан сунг таъминот корхоналари сотиш рентабеллиги таулилининг омилли модели куйидаги куринишда булади:

Рс = ЯФх100 / ТО= (Iqxp х[ I (Улi xУЯДi) -УМДi] - ДМХ) х 100/ ^ х р, (7)

Ушбу формула сотишнинг физик уажми, товарлар бауоси, товар айланмаси структу-раси, итоварлар буйича ялпи даромад дара-жаси, узгарувчан муомала харажатларининг уртача даражаси ва доимий харажатларнинг умумий суммаси курсаткичларининг таъси-ри уисобига сотиш рентабеллигининг кандай узгарганлигини аниклашга имкон бера-ди. Ушбу омиллар таъсирини аниклаш учун "Кишлокхужаликкимё" ХОАЖ Кибрай тума-ни филиалининг бирламчи маълумотларидан фойдаланамиз (1- жадвал).

Куйидаги жадвалда келтирилган маълу-мотлар асосида, занжирли боFланиш усу-ли билан сотиш рентабеллиги курсаткичини ва унга таъсир килувчи омиллар таъсирини аниклаймиз.

Рср = (880000-(15,228-4,023)/100-11598) / 880000 = +9,89 %

Шундан сунг уакикатдаги сотиш уажми, аммо товарларнинг режадаги сотиш бауоси ва барча бошка омилларнинг ре-жадаги кийматлари буйича рентабеллик курсаткичини аниклаймиз:

Рш1= (1298652-(15,228-4,023)/100-11598) / 1298652 = 10,31%

Товар айланмаси уажми сотилган товар-лар массаси ва товарлар бауоси (р) га боFлик:

ТА = Iqx р, (5)

Олинган натижани бизнес режадаги сотиш рентабеллиги курсаткичи билан таккослаганимизда сотилган товарлар физик уажмининг кушимча усиши уисобига корхо-нада сотиш рентабеллиги 0,42 (10,31 - 9,89) фоизга ошганлигини курамиз.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

Сунгра хакикий сотиш хажми ва товар-ларнинг хакикий сотиш бахоси, аммо бошка барча омил курсаткичларининг режада-ги микдори буйича сотиш рентабеллигини аниклаймиз:

Рш2 = (1611454-(15,228-4,023)/100-11598) / 1611454 = 10,48 %

Товарлар бахосининг узгариши хисобига сотиш рентабеллиги 0,17 (10,48 - 10,31) фо-изга купайганлигини курамиз.

Кейинчалик уртача ялпи даромад курсаткичи ва фойда суммасининг товар ай-ланмаси структураси хисобига узгаришини аниклаш зарур.

Товар айланмасининг хакикий хажми ва структураси, аммо товарларга куйиладиган устаманинг режадаги курсаткичи буйича ялпи даромаднинг уртача даражаси куйидагича булади:

УЯДш = I Улiх х УЯДiр / 100 = 16,734 %..

Бундай шарт-шароитларда сотиш рентабеллиги куйидагича аникланади:

Рш3 = (1611454-(16,734 - 4,023)/100-11598)/ 1611454= 12 %

Шундай килиб, товар айланмаси структу-расининг узгариши хисобига сотиш рентабеллиги курсаткичи 1,52 (12 - 10,48) фоизга ошган.

Шундан сунг хакикий товар айланмаси хажми, унинг хакикий структураси ва алохида товарларга куйиладиган устамалар-нинг хакикий суммаси, режадаги узгарувчан харажатлар ва режадаги доимий муомала харажатлари буйича сотиш рентабеллигини аниклаймиз:

Рш4= (1611454-(13,979-4,023)/100 -11598) / 1611454 = 9,24

Демак, товарларга куйилган устаманинг режадаги (18%)га нисбатан хакикат (16,3%) даги узгариши хисобига сотиш рентабеллиги 2,76 (9,24-12) фоизга пасайган.

Энди доимий харажатлардан ташкари барча омиллар буйича хакикий курсаткичларга асосан сотиш рентабеллигини аниклаймиз:

Фш5 = (1611454413,979 - 5,385)/100-11598) / 1611454 = 7,87 %

Олинган натижани аввалгиси билан таккослаш шуни курсатадики, узгарувчан муомала харажатларининг режадаги 4,023%дан хакикатдаги 5,385%га ошиши хисобига сотиш рентабеллиги 1,37 (7,87-9,24) фоизга пасайган.

Хакикий сотиш рентабеллиги куйидагича аникланади:

Рсх= (1611454-(13,979 - 5,385)/100-32000) / 1611454 = 6,61 %

У инфляция муносабати билан доимий харажатлар суммаси режага нисбатан хакикатда 20402 минг сумга купайиши хисобига сотиш рентабеллиги 1,26 (6,61-7,87) фоизга пасай-ганлигини билдиради.

Умуман олганда, сотиш рентабеллиги-нинг режага нисбатан 3,28 фоизга пасайи-ши корхона фаолияти учун ижобий холат хисобланмайди. Чунки ушбу курсаткич корхонанинг 1 сумлик товар сотишдан олинган тушуми хисобига канча фойда туFри кели-шини курсатади. Бу сотилган товарларнинг кандай самарадорликка эга булганлигини ифодалайди. Сотиш рентабеллигининг режага нисбатан пасайишига, асосан, муомала харажатларининг режага нисбатан 71777 минг сумга (узгарувчан муомала харажатлари 55375 минг сумга, доимий муомала харажатлари 20402 минг сумга) ёки 152,7 фоизга ошганлиги таъсир курсатган. Шу боис, корхона рахбарияти режага нисбатан муомала харажатларининг ошишига йул куймаслик учун ички имкониятларидан келиб чиккан холда тегишли чора-тадбирларни ишлаб чикиши тавсия этилади.

Шундай килиб, хориж амалиётида кулланилаётган услуб буйича сотиш рентабеллигини омилли тахлил килиш (7-фор-мула) натижаларини мамлакатимиз тажри-баси (1-формула) билан таккослаганда, хориж амалиётидаги тахлил услубини куллаш афзалрок, деб хисоблаймиз. Чунки унда

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

1-жадвал. "К,ишлок,хужаликкимё" ХОАЖ К,ибрай тумани филиалининг сотиш рентабеллиги ва унинг омилли

таулили учун бирламчи маълумотлар

№ Курсаткичлар Режа буйича Х,ак,ик,атда Узгариши (+;-)

1 Товар айланмаси, минг сум 880000 1611454 + 731454

2 Товар айланмаси режа бауоси, уак,ик,атда, минг сум - 1298652

3 Ялпи даромад, минг сум 134000 225264 +91264

4 Муомала харажатлари, минг сум, шу жумладан: - шартли узгарувчан муомала харажатлари, минг сум - шартли узгармас муомала харажатлари, минг сум 47000 35402 11598 118777 86777 32000 +71777 +51375 +20402

5 Ялпи фойда, минг сум 87000 106487 +19487

6 Уртача ялпи даромад даражаси, %да 15,228 13,979 -1,249

7 Уртача узгарувчан муомала харажатлари даражаси, %да 4,023 5,385 + 1,362

8 Сотиш рентабеллиги, % 9,89 6,61 -3,28

модел элементларининг, жумладан, сотиш уажми, харажатлар ва фойданинг узаро алокадорлиги туликрок уисобга олина-ди. Бу, уз навбатида, омилларнинг таъсири-ни аникрок бауолашни ва таулил самараси юкорирок булишини таъминлайди. Умуман, сотиш рентабеллигини таулил килишнинг турли услубларини куллаш, уларнинг хусуси-

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ятларини киёсий таулил килиш, муомала ха-ражатларини доимий ва узгарувчан харажат-ларга булишга асосланган услубнинг афзал-лигини курсатади. Шу билан бирга, корхона-ларнинг хужалик жараёнларини самаралирок бошкариш буйича менежерларга тавсиялар ишлаб чикиш имконини уам беради.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистонда фермерлик фао-лиятини ташкил килишни янада такомиллаштириш ва уни ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 2012 йил 22 октябрдаги ПФ-4478-сонли Фармони.

2. Ли А.Н., Шевченко.С.И. Основные принципы финансового анализа предприятия. - Т.: Сборник "Финансовое законодательство Республики Узбекистан", 1995, выпуск 11. -С. 117.

3. Тулаходжаева М.М. Молиявий уисоботни ва молиявий коэффициентларни таулил килиш. - Т., 1996. -83-б.

4. Кудратов Т.К., Файзиева Н. Кишлок хужалик корхоналари фаолиятининг таулили. - Самарканд: "Н.Добф", 2010. -169-б.

5. Эргашев Ш.М. Давр харажатлари уисоби ва таулили: 08.00.08. - "Бухгалтерия уисоби, иктисодий таулил ва аудит" ихтисослиги буйича номзодлик диссертацияси.

- Т.: БМА, 2008. -93-б.

6. Абдукаримов И.Т. Молиявий уисоботни укиш ва таулил килиш йуллари. - Т.: "Иктисодиёт ва уукук дунёси", 1999. -320-б.

7. Акрамов Э.А. Корхоналарнинг молиявий уолати таулили. - Т.: "Молия", 2007. -101-б.

8. Вауобов А.В., Ибрагимов А.Т., Ишонкулов Н.Ф. Молиявий ва бошкарув таулили.

- Т.: "Шарк", 2005. -259-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.