Научная статья на тему 'Состояние нормальной индигенной микрофлоры кишечника у детей при диареях аденовирусной этиологии'

Состояние нормальной индигенной микрофлоры кишечника у детей при диареях аденовирусной этиологии Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
228
58
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОСТРЫЕ КИШЕЧНЫЕ ИНФЕКЦИИ / SHARP INTESTINAL INFECTIONS / АДЕНОВИРУСЫ / ADENOVIRUSES / МИКРОФЛОРА / MICROFLORA / ТОЛСТЫЙ КИШЕЧНИК / LARGE INTESTINE / ДИАРЕЯ / DIARRHEA / ДИСБИОЗ / DYSBIOSIS

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Алиев Шавкат Рузиматович, Ёдгорова Нодира Тургуновна

Цель исследования: Исследование кишечной микрофлоры у детей с аденовирусной диареей. Материалы и методы исследования: Было исследовано 11 больных с диареей аденовирусной этиологии, микрофлора кишечника была изучена бактериологическим методом, антигены аденовируса были найдены методом ИФА. Полученные результаты: У больных аденовирусной инфекцией было обнаружено изменение баланса микробиоценоза кишечника между строгими анаэробами и факультативными аэробами в сторону факультативных аэробов. Такое состояние возникает на основании снижения индигенной флоры кишечника и увеличения патогенных, условно-патогенных бактерий. При исследовании уровня дисбактериоза у детей до 1-3 года больных аденовирусной инфекцией дисбактериоз кишечника I степени составил 54,5%, II степени составил 27,3%.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Алиев Шавкат Рузиматович, Ёдгорова Нодира Тургуновна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CONDITION OF NORMAL INDIGEN INTESTINAL MICROFLORA AT CHILDREN AT DIARRHEAS OF THE ADENOVIRAL AETIOLOGY

Research objective: A research of intestinal microflora at children with adenoviral diarrhea. Materials and methods of a research: 11 patients with diarrhea adenovirusno of an etiology have been investigated, intestinal microflora has been studied by a bacteriological method, antigens of adenovirus have been found the IFA method. The received results: At patients with an adenoviral infection change of balance of a microbiocenosis of intestines between strict anaerobe bacterias and facultative aerobes towards facultative aerobes was revealed. Such state arises on the basis of decrease in indigenny flora of intestines and increase in pathogenic, opportunistic bacteria. At a dysbacteriosis level research at children to 1-3 years of patients with an adenoviral infection the intestinal dysbiosis of I degree has made -54,5%, II has made degrees 27,3%.

Текст научной работы на тему «Состояние нормальной индигенной микрофлоры кишечника у детей при диареях аденовирусной этиологии»

УДК: 616.34-008.87+ 616-022.7 + 616.34-002.191 + 616-093/-098 БОЛАЛАРДА АДЕНОВИРУС ЭТИОЛОГИЯЛИ ДИАРЕЯЛАРИДА ИЧАКНИНГ НОРМАЛ ИНДИГЕН МИКРОФЛОРАСИНИНГ ХОЛАТИ

АЛИЕВ ШАВКА Т РУЗИМА ТОВИЧ тиббиёт фанлари номзоди, Тошкент тиббиёт Академияси микробиология, вирусология ва иммунология кафедраси доценти.

Тошкент шахри. Узбекистон Республикаси ЁДГОРОВА НОДИРА ТУРГУНОВНА тиббиёт фанлари номзоди, Тошкент тиббиёт Академияси микробиология, вирусология ва иммунология кафедраси доценти.

Тошкент шахри. Узбекистон Республикаси АННОТАЦИЯ

Илмий ишнинг мацсади: Аденовирусли диарея касалликларида ичак микрофлораси цолатини урганиш.

Материал ва текшириш усуллари. Мазкур изланишга аденовирусли диарея 11 нафар бемор болалар киритилди. Текшириш учун бемор болаларнинг нажаси олинди ва лабораториясида утказилган иммунофермент тахлили (ИФА) усули ёрдамида нажасдан аденовируслар антигени аницланиб 11 болаларга "Аденовирусли гастроэнтрит" ташхиси цуйилди.

Олинган натижалар: Аденовирусли диарея булган беморларда ичак микробиоценизининг анаэоб ва факультатив аэробларининг факультатив аэроблар томонига силжиши кузатилди. Бундай холат ичак индиген флораси пасайиши ва патоген, нисбатан патоген бактерияларнинг ошиши асосида келиб чикади. Дисбактериоз даражаси текширилганда I - даража - 54,5%, II-даража - 27,3% ташкил цилди.

Калит сузлар: уткир ичак юиуумли касалликлари, аденовируслар, микрофлора, йугон ичак, диарея, дисбиоз.

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №2-февраль(19) 2018

СОСТОЯНИЕ НОРМАЛЬНОЙ ИНДИГЕННОЙ МИКРОФЛОРЫ КИШЕЧНИКА У ДЕТЕЙ ПРИ ДИАРЕЯХ АДЕНОВИРУСНОЙ

ЭТИОЛОГИИ

АЛИЕВ ШАВКА Т РУЗИМА ТОВИЧ

кандидат медицинских наук, доцент кафедры микробиологии, вирусологии и иммунологии Ташкентской медицинской Академии.

Город Ташкент, Республика Узбекистан ЁДГОРОВА НОДИРА ТУРГУНОВНА кандидат медицинских наук доцент кафедры микробиологии, вирусологии и иммунологии Ташкентской медицинской Академии.

Город Ташкент, Республика Узбекистан АННОТАЦИЯ

Цель исследования: Исследование кишечной микрофлоры у детей с аденовирусной диареей.

Материалы и методы исследования: Было исследовано 11 больных с диареей аденовирусной этиологии, микрофлора кишечника была изучена бактериологическим методом, антигены аденовируса были найдены методом ИФА.

Полученные результаты: У больных аденовирусной инфекцией было обнаружено изменение баланса микробиоценоза кишечника между строгими анаэробами и факультативными аэробами в сторону факультативных аэробов. Такое состояние возникает на основании снижения индигенной флоры кишечника и увеличения патогенных, условно-патогенных бактерий. При исследовании уровня дисбактериоза у детей до 1-3 года больных аденовирусной инфекцией дисбактериоз кишечника I - степени составил - 54,5%, II - степени составил - 27,3%.

Ключевые слова: острые кишечные инфекции, аденовирусы, микрофлора, толстый кишечник, диарея, дисбиоз.

CONDITION OF NORMAL INDIGEN INTESTINAL MICROFLORA AT CHILDREN AT DIARRHEAS OF THE ADENOVIRAL AETIOLOGY

ALIYEV SHA VKAT RUZIMATOVICH

candidate of medical sciences associate professor of microbiology, virology and immunology of the Tashkent medical Academy. City of

Tashkent of Republic of Uzbekistan YODGOROVA NODIRA TURGUNOVNA candidate of medical sciences associate professor of microbiology, virology and immunology of the Tashkent medical Academy. City of

Tashkent of Republic of Uzbekistan ABSTRACT

Research objective: A research of intestinal microflora at children with adenoviral diarrhea.

Materials and methods of a research: 11 patients with diarrhea adenovirusno of an etiology have been investigated, intestinal microflora has been studied by a bacteriological method, antigens of adenovirus have been found the IFA method.

The received results: At patients with an adenoviral infection change of balance of a microbiocenosis of intestines between strict anaerobe bacterias and facultative aerobes towards facultative aerobes was revealed. Such state arises on the basis of decrease in indigenny flora of intestines and increase in pathogenic, opportunistic bacteria. At a dysbacteriosis level research at children to 1-3 years of patients with an adenoviral infection the intestinal dysbiosis of I - degree has made -54,5%, II - has made degrees - 27,3%.

Keywords: sharp intestinal infections, adenoviruses, microflora, large intestine, diarrhea, dysbiosis.

Мавзунинг долзарблиги. Хрзирги кунда халкаро статистика маълумотларига Караганда вирусли диареялар умумий уткир ичак инфекциялари (УИИ)нинг 50-80% ташкил килади ва х,ар йили 180 млн. вирусли этиолгияли диареялар руйхатга олинади - [2, 6, 8, 10, 11]. Бу вирусли диареялар ичида асосий этиологик ролни рота-, норовируслар бир каторда аденовируслар х,ам уйнамокда. Аденовирус ичак инфекциялари (РИИ) асосан ёши кичик ва мактабгача болаларда учраб ошкозон ичак системасини жаро^атлаб энтерит, гастроэнтерит (вирусли диарея) куринишида утиши кузатилмокда. Ичак диареяларини аденовирусларнинг F40-41 серотиплари келтириб чикаради - [1, 2, 3, 4, 9].

Шуни таъкидлаш мумкинки, болаларнинг ичак юкумли касалликлари патологиясида диареяген вируслар билан бир каторда шартли патоген бактерияларни роли х,ам ортиб бормокда. Бу эса уз навбатида организмнинг нормал микрофлораси, унинг дисбиотик холатига ва унинг келиб чикишида катнашувчи омилларни урганишга булган кизикишларни ортиб боришига сабаб булмокда - [1].

Ох,ирги йилларда Республикамизда ВД клиникаси, организмнинг иммунологик холатлари, вирусларни бактериологик инфекциялар билан бирга кечишлари, даволаш со^аларида бирмунча илмий изланишлар амалга оширилмокда, лекин шуни такидлаш зарурки х,ар кандай ичак юкумли касалликларида ва шу жумладан болаларда кечувчи ВД да нормал ичак микрофлорасини а^амияти жуда юкоридир - [7].

Келтирилган маълумотларга асосланиб, шуни айтиш мумкинки, болаларда кечувчи ВД ва уларнинг ривожланиши уз навбатида ичак микробиоценозини шаклланишига х,ам салбий таъсир этиши ва унда узига х,ос узгаришларни келтириб чикариши табиийдир. Шу билан бир каторда ичак микробиоценозининг шу даврдаги холати эса уз навбатида асосий касалликларни (ВД) ошр, узок давом этишига ва

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №2-февраль(19) 2018

турли асоратларни (камконлик, авитаминоз, рахит, диарея) келтириб чикаришига сабаб булиши мумкин. Афсуски илмий адабиётларда бу сох,ада илмий изланишлар етарли эмас ва Узбекистан шароитида илмий изланишлар деярли йук хисобланади. Бу эса килинган илмий изланишларни долзарблигига асос булади.

Илмий ишнинг максади: Аденовирусли диарея касаллик-ларида ичак микрофлораси хрлатини урганиш.

Материал ва текшириш усуллари. Мазкур изланишга Тошкент шах,ар Х,амза туманидаги 2-болалар юкумли касалликлар шифохонасининг УИИ булимларида даволанган ва ТТАсининг микробиология, вирусология ва иммунология кафедраси кошидаги "Клиник микробиология, микология ва иммунология" лаборато-риясига мурожаат килган 110 нафар бемор болалар киритилди. Бемор болаларнинг ёши 6 ойдан 7 ёшгача, 40 таси киз болалар (36,4%), ушл болалар эса 70 та (63,6%). Текшириш учун бемор боллаларнинг нажаси олинди ва лабораториясида утказилган иммунофермент тахлили (ИФА) усули ёрдамида нажасдан аденовируслар антигени аникланиб 11 болаларга (10%) "Аденовирусли гастроэнтрит" ташхиси куйилди. Назорат гуру^ига х,ам 13 та 1-7 ёшгача булган болалар олинди.

Ичак микробиоценози буйича текширувлар кафедра кошидаги "Клиник микробиология, микология ва иммунология" лаборато-риясида утказилди. Олинган натижалар йутан ичакда текширув утказилган болаларнинг умумий сонига нисбатан топилган микроорганизмларнинг учраш фоизи ва бир грамм нажасдаги бактерияларнинг микдорий курсаткичи унлик логарифмда (КХДБ/г) берилди. Ажратиб олинган бактериялар тургача идентификация килинди (Вегдеу. 2005).

Олинган натижалар ва уларни тахлили. Аденовирусли (АВ) диарея билан огриган 1-3 ёшгача болаларда йутан ичак биоценозида

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №2-февраль(19) 2018

ишонарли узгаришлар руй берар экан (жадвал 1). Болаларнинг ичак биоценозида мух,им ах,амиятли булган ичакнинг индиген микрофлораси касаллик давомида микдорий сифат курсаткичлари буйича дисбиотик силжишларга учради. Агар со^ом 1-3 ёшли болаларда ичак микрофлорасида Bifidobacterium sp. 100 болаларда топилган булса АВ билан огриган болаларда бу курсаткич 72,4% ташкил килди. Бошкача килиб айтганда 3/1 касал болаларда Bifidobacterium лар топилмаган. Бифидобактериялар ичак бактериялари ичида катта а^амиятга эга булиб, болалар ичагининг таркибида 95% камаймаслиги зарур, улар патоген ва шартли патогенлар бактерияларнинг купайишига тускинлик килади. Уларнинг учрашини камайиши ичакда руй бераётган дисбиотик жараёндан дарак беради (Мух,амедов И.М.). Одам организимидаги яна бир му^им микроорганизимлардан бири Lаctobacillus авлодига мансуб бактериялардир. Лактобактериялар одамнинг нормал ичак микрофлораси таркибида 80-90% гача учрайди. Со^ом болаларга нисбатан АВ диареяларда бу курсаткич 1,5 баробар камайганлиги маълум булди. Шундай курсаткич нормал лактоза позитив ичак таёкчаси (1,4) ва Streptococcus (D) гуру^ига х,ам (1,7) таллукли булди.

Болаларнинг аденовирусли диарея касалликларида ичак микрофлорасининг болалар сонига нисбатан учраш даражаси.

Жадвал 1.

Аденовирусли Со^ом болалар диария билан (назорат гурухи) касалланган

Микроорганизмлар

болалар

1 -3 ёшгача

1-3 ёшгача

Учраш даражаси Учраш даражаси

%

%

1 Bifidobacterium sp. 12/12-100 11/8- 72,4

2 Ьа^оЬаоШив sp. 12/10- 83.3 11/6-54,5

3 Peptostreptococcus sp. 12/7- 58.3 11/8-72,4

4 E.coli L(+) 12/12-100 11/8- 72,4

5 E.coli L(-) 12/4- 33.3 11/7- 63,6

6 E.coli гем+ 11/5- 45,4

7 S.aureus 11/6- 54,5

8 Staphylococcus sp. 12/5- 41.6 11/3-27,2

9 Streptococcus (A) 0 11/6-54,5

10 Streptococcus (D) 12/11- 91.6 11/6-54,5

11 Proteus sp 12/3 -25.0 11/4-36,4

12 Candida sp. 12/2-16.6 11/4-36,4

Шундай килиб АВ диарея билан огриган 1-3 ёшгача булган болаларнинг нормал ичак микрофлорасини болаларда учраш даражаси курсаткичи асосида урганганимизда ичакнинг индиген микрофлораси таркибидаги нормал индиген микрофлора курсаткичлари со^ом болалар курсаткичларига нисбатан 1,5-2 маротаба камайиб кетганлиги аникланди. Шу билан бир каторда АВ диарея билан касалланган болаларнинг ичак микрофлораси таркибида (S.aureus, Streptococcus (A) 54,5% ва гемолитик ичак таёкчаси 45,4% ) шартли патоген бактерияларнинг улуши ошиб кетди.

Анаэроб л ар ■ Факультатив ва аэроблар ■ Анаэроб л ар Факультатив ва аэроб л ар

Диаграмма 1. АВ диареяли бемор боларда ичакнинг анаэроб флорасини факультатив ва аэроб бактерияларга нисбатан куриниши.

Шу билан бир каторда ичак микрофлорасига микробларнинг учраш даражаси билан тулик бахо бериб булмайди, шунинг учун ичак микрофлорасининг микдорий курсаткичлари урганиш мухим ахамиятга эга. Со^ом болалар ва АВ диареялар билан огриган болаларнинг ичак микрофлорасини микдорий курсаткичлари 1, 2 ва 3-диаграммаларда келтирилган.

Келтирилган диаграммалардан куриниб турибдики со^ом болалар ичак микрофлорасини микдорий жихатдан уз куринишига эга. Адабиёт шархларидан маълумки ичакнинг анаэроб микрофлораси умумий аэроб ва факультативларга киёсланганда карийиб 9598% ташкил килади. Бизнинг олган натижаларимиз хам назорат гурухида (диаграмма 1), улардан деярли фарк килмади. АВ диарея билан огриган болаларда бу курсткич со^ом болалар курсаткичидан кескин фарк килди. Со^ом болалар курсаткичига нисбатан 2,9 маротаба камайганлиги аникланди. Шу билан бир каторда факультатив ва аэроблар эса 13,4 маротаба ичак микрофлораси таркибида купайган.

^атъий анаэроб бактерияларнинг вакили Bacterоides лар АВ деареяли болаларда энг кам 5,67±0,43 КХДБ/г учраган. Бу курсаткич 1-3 ёшли назорат гурухида уртача 7,95±0,19 КХДБ/г эътироф этилди, бу биринчи гурух курсаткичларидан ишонарли ( P< 0,001) юкоридир.

Олинган натижалар асосида лактобактерияларни куриб чикканимизда, бу организм учун энг мухим булган облигат бактериялар вакили со^ом 1-3 ёш болаларда 8,32 дан 6,77 КХДБ/гр log гача учради, уртача 7,65±0,24 КХДБ/гр log ташкил килди. АВ диарея билан огриган болаларда лактобактериялар уртача 4,52±0,43 КХДБ/гр log ташкил килди. Бу курсаткич со^ом назорат

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №2-февраль(19) 2018

гурухига нисбатан ишонарли ( P< 0,001) 40,2 маротаба кам эканлиги маълум булди. Шундай натижаларни нормал ичак таёкчаси курсаткичига хам хос булди. Лекин ичакда учрайдиган облигат энтрококклар курсаткичлари АВ диарея билан огриган болаларда, со^ом назорат гурухи курсаткичларидан ишонарли ( P> 0,001) фарк килмади.

Диаграмма 2. АВ диареяли бемор боларда ичакнинг индиген микрофлораси (КХДБ/гр log).

АВ диарея билан огриган болаларда ичакнинг индиген флораси таркибидаги бу дисбиотик холат уз навбатида ичакнинг факультатив бактерияларининг холатига хам салбий таъсир курсатди. 2-диаграммадан куриниб турибдики текширилган гурухда факультатив ва аэроб бактерияларни умумий микдори назорат гурухига нисбатан 13,4 маротаба ошганлигини курамиз. Олинган натижалар шуни курсатадики АВ диарея билан огриган болаларнинг ичак микрофлораси таркибидаги анаэроб ва аэроб бактериялар уртасидаги табиий мувозанат бузилган, бу эса ичакда дисбиотик холатларга олиб келиши мумкин. АВ диарея билан огриган болаларнинг йугон ичак таркибидаги индиген микроорганизмларнинг бундай диспропорцияси

ичак биоценозига уз таъсирини курсатган булиб, ичакда шартли патоген ва патоген бактерияларнинг факат учраш даражасида эмас, балки уларнинг микдорий курсаткичларида ишонарли купайишларга олиб келган. Бу биринчи навбатда ичак таёкчасини ферментатив хусусияти узгарган штаммларини купайиб кетиши билан характерланди.

Диаграмма 3. АВ диареяли бемор боларда ичакнинг факультатив микрофлораси (КХДБ/гр log).

Агар со^ом болаларда ичак таёкчасини бу формаси 1,89±0,34 гача учраган булса АВ диарея билан огриган 1-3 ёшгача болаларда 4,94±0.19 КХДБ/г гача купайган, яъни назорат гурухига нисбатан 2,6 маротаба ошган. Гурухлар уртасидаги фарклар статистик ишонарли ( P<0,001). Шу билан бир каторда ичак микрофлораси таркибига нормал шароитга хос булмаган ёки жуда кам микдорларда учрайдиган бактерияларнинг гемолитик формалари бу гурух болалар ичак микрофлораси таркибида уларни микдорий курсаткичлари купайиб кетганлиги аникланди. Буларга асосан гемолитик ичак таёкчаси, гемолитик стретококклар (А) гурухи ва патоген S.aureus мисол булади.Буларни курсаткичлари уз навбатида назорат гурухи

курсаткичларидан мос равишда (3.77, 4. 67, ва 4.25) маротаба юкоридир.

Хулосалар:

1. УИИ этиологик таркибини 110 та бемор болаларда урганилганда 10% болаларда аденовируслар ташкил килди. АВ диарея билан огриган 1-3 ёшгача болаларни ичак микробиоценозида со^ом болалар микробиоценозидан фарк килиб, бу контингент болаларда ичак микрофлорасида анча чукур дисбиотик холатлар кузатилди. Дисбиотик холатлар ичакнинг асосий индиген флораси булган бактерияларнинг учраш ва микдорий курсаткичларини камайиб кетиши билан характерланди. Бу узгаришлар уз навбатида ичакни доимий булмаган ва умуман жуда кам учровчи транзит шартли патоген ва патоген бактерияларни купайиб кетишига сабаб булди.

2. АВ диарея билан огриган 1-3 ёшгача болалар микрофло-расидаги дисбактериоз даражаси аникланди: ДИ -I даражаси АВ диарея билан огриган болаларни 54,5% да топилди. ДИ-11 даражаси эса 27,3% болаларда учради. Умумий гурухда 81,8% болаларда дисбиоз холати борлиги маълум булди.

3. АВ диарея билан огриган болаларда меъёрга нисбатан микдор жихатдан куп булган шартли патоген микроорганизмларнинг йугон ичак микрофлораси таркибида учраши, ичакда дисбиотик холатни келтириб чикаради ва вирусли диарея инфекцияларининг ошр, давомли кечишига сабабчи булиши мумкин. Шу сабабдан, вирусли диарея инфекцияларини уз вактида аниклаш, улар ташхисотининг алгоритмини такомиллаштириш ва даволашда ичакнинг дисбиотик холатларига эътибор бериш давр такозо киладиган талаблардан деб караш лозим.

Адабиётлар руйхати:

1. Аденовирусы и Candida sp. у детей раннего возраста при дисбиозе кишечника: Научное издание / Е.В.Голошва, А.В.Алешукина // Проблемы медицинской микологии. - М., 2010. - Т.12 N2. 78-б.

2. Бабик Р. К. Клинико-иммунологические особенности вирусных кишечных инфекций у детей: автореферат дис. ... доктора медицинских наук.- Москва, 2013.

3. Болаларда кайд этилаётган юкумли ичак касалликларида аденовирусларнинг этиологик роли. / Мусабаев Э.И., Исмоилова Т.А. // «Актуальные проблемы экологии и гигиены в Узбекистане.» Тошкент-2008. 232-б.

4. Васечкина Л.И., Тюрина Т. К., . Лукина Е. В., Маяцкая М. А. Аденовирусная инфекция// Лечащий врач №6. Москва.-2013.

5. Климова Ю.А., Попова С.П., Безбородов Н.Г., Паршина О.В., Гусева Т.С., Токмалаев А.К. Аденовирусная и респираторно-синцитиальная инфекция у взрослых: клинико-иммунологическая характеристика // Сборник трудов - 75 лет кафедре инфекционных болезней РМАПО. М. 2008. 75- 78 б.

6. Крамарев С.А., Выговская О.В., и др. Вирусные диареи у детей: особенности клинической картины, диагностика, современные подходы к терапии// Дитячий лкар 3-4 (32-33) Ыфекцмы захворювання. 2014.

7. Нурузова З.А., Церетели С.З., Зокиров М.М. Бир ёшгача булган болаларда нормал ва патоллогик х,олатлардаги ичак микробиоценозининг узгариш динамикаси // Патология. - Тошкент. 2003. №1 63-66 б

8. Особенности клиники острых кишечных инфекций аденовирусной этиологии у детей: научное издание / А.В. Горелов, Г.А. Козина, Е.А. Дорошина, Е.А. Карасева, А.Т. Подколзин // Инфекционные болезни. - Москва, 2009. - №1. 33-37 б.

9. Хныков, А.М. Клинические особенности аденовирусной инфекции у детей.Вестник ВГМУ. 2011 .-№ 2 (10). 97-102 б. Материалы конференций и сборники научных трудов.

10. Anderson E.J. Prevention and treatment of viral diarrhea in pediatrics /E.J. Anderson// Expert. Rev. Anti. Infect. Ther. 2010. Vjl. 8, №2. 205-217 р.

11. Cortese M.M., Parashar U.D. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) MMWR Recomm. Rep. - 2009. - № 6. 1-25 р.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.