CC BY
53
УДК 80 ББК 812-7
Хомидова Наргис Шарифцоновна, н.и.ф, дотсенти кафедраи забонуои хориции ДПДТТ ба номи акад. М. С. Осими (Тоцикистон, Хуцанд)
Хамидова Наргис Шарифджоновна, к. филол. н., доцент кафедры иностранных языков ПИТТУ им. акад. М. С. Осими (Таджикистан, Худжанд)
Hamidova Nargis Sharifjohnovna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of foreign languages under the Polytechnical Institute attached to the Tajik Engineering University named after academician M.S. Osimi (Tajikistan, Khujand)E-MAIL: [email protected]
Калидвожа^о: адабиёти муосири тоцик, тарцумаи бадеи, эцодиёти Сергей Есенин, Лоик Шерали, "Савтуои форси ", Бозор Собир, Муъмин Каноат
Дар мацола фаъолияти тарцумонии яке аз шоирони барцастаи тоцик Лоиц Шерали дар намунаи тарцумаи ашъори Сергей Есенин ба забони тоцики мавриди таулил царор гирифтааст. Дар асоси тадцици муцоисавии тарцумаи шеъруои Сергей Есенин ба забони тоцики аз цониби мутарцимони гуногун, аз цумла Аслам Адуам ва Лоиц Шерали бартариуои тарцумаи Лоиц собит карда шудааст. Таулили муфассал ва амицу циёсии тарчумаи тоцики ва асли русии баъзе шеъруои С. Есенин аз силсилаи "Савтуои форси " сурат гирифтааст. Таъсири сабки шоирии Сергей Есенин ба эцодиёти Лоиц Шерали таъкид шудааст. Муаллиф ба хулоса омадааст, ки солуои 60-70-уми царни ХХ фаъолияти тарцумонии Лоиц Шерали байни шеъри форсу тоцик ва адабиёти цауон пайванде ба вуцуд овард. Дар бораи вижагиуои фаъолияти тарцумонии Бозор Собир ва Муъмин Каноат изуори ацида шудааст.
Ключевые слова: современная таджикская литература, художественный перевод, творчество Сергея Есенина, Лоик Шерали, «Персидские мотивы», Бозор Собир, Мумин Каноат
Предпринята попытка изучить переводческую деятельность одного из выдающихся таджикских поэтов современности Лоика Шерали на примере перевода на таджикский язык образцов творчества Сергея Есенина. На основе изучения и сопоставления переводов стихотворений Сергея Есенина на таджикский язык в исполнении разных переводчиков, в том числе Аслама Адхама и Лоика Шерали, доказывается несомненное превосходство последнего. Проведены скрупулёзный анализ и сопоставление некоторых таджикских переводов и оригиналов стихов С. Есенина из знаменитого цикла ««Персидские мотивы». Отмечается влияние поэтической манеры Сергея Есенина на творчество Лоика Шерали. Делается вывод, что в 60-70-е годы ХХ столетия переводческая
45
МУЛОХИЗАХО ДАР БОРАИ ФАЪОЛИЯТИ ТАРЦУМОНИИ ЛОИЦ ШЕРАЛИ
НЕКОТОРЫЕ СООБРАЖЕНИЯ О ПЕРЕВОДЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ЛОИКА ШЕРАЛИ
SOME CONSIDERATIONS RELATED TO LOIKSHERALIS ACTIVITY CONCERNED WITH TRANSLATION
деятельность Лоика Шерали проложила мост от персидско-таджикской к мировой литературе. Также изложены соображения об особенностях переводческих опытов Бозора Собира и Мумина Каноата.
Keywords: modern Tajik literature, belles lettres translation, Sergey Yesenin's creation, Loik Sherali, "PersianMelodies", Bozor Sobir, Mumin Kanoat.
The author of the article undertakes an endeavor to analyze the translatory activity of one of the outstanding Tajik Poets of contemporaneity Loik Sherali; the patterns of Sergey Yesenin's creation translated into Tajik being taken as examples. Proceeding from the translated poems and correlation of the paragons belonging to different men-of-letters, comparing diverse versions the author proves the undoubtful supremacy of Loik Sherali over others. Even such master of poetry as Aslam Adham concedes Loik. The author has conducted a scrupulous analysis of Tajik translations comparing them with Yesenin's originals presented with the fragments from his famous cycle "Persian Melodies". She underscores the influence of Sergey Yesenin's poetical manner over Loik Sherali's creation. The conclusion is made that in the period of the 60-ies - the 70-ies Loik Sherali's activity in the field of translation laid a bridge from the Tajik-Persian literature to the world one. Considerations related to the peculiarities of translatory experiments effectuated by Bozor Sobir and Mumin Kanoat are touched upon concurrently.
Тарчумаи ашъори Сергей Есенин дар фаъолияти эчодии Лоик яке аз мавзуъхои мухими раванди адабии солхои 60-70-уми асри ХХ ба шумор меравад. Аз фехристи мухтасари тарчумахои шоир равшан мешавад, ки нахустин пайкори Лоик дар ин замина ба фазои адабии точикй ворид кардани шоири пуршуру шайдо ва хунинчигари рус С.Есенин аст. Лоик бо хама омодагие, ки дар роди андухтани тачрибахои гании шоирй дошт, мархалаи махсусеро дар шеъри муосири точикй тай кард. Аммо тарчумаи С.Есенин огози давраи наве дар фаъолияти адабиву эчодии у гардид. Чанд нуктаи мухим пайванди орзухои инсонй ва ниятхои эчодии мутарчимро ба шеъри С.Есенин ва тарчумаи у исбот менамоянд.
Силсилаи «Персидские мотивы», ки солхои 1924-25 таълиф шудааст, «шаходат-номаи гардиши амик дар эчодиёти Есенин» (1,303) мебошад. Дар ин силсила авзои рухии шоир пайваста ба ишки Эрон ва ормонхои у аз тамаддуни эронй ба таври олй ва муассир накш ёфтаанд. Мегуянд, ки С.Есенин хохишманди ашадии сафар ба Эрон (Персия) буд. Аммо зимомдорони вакт, ки намехостанд ба сафари хоричи кишвари С.Есенин ичозат диханд, бо рохи фиребу найранг уро ба Боку оварданд. Ин шахр ба вай писанд афтод. Дар ин чо якчанд вокеаи мухим, аз чумла бархурди вай бо Шагане-Шохонаи маъруф рух доданд ва аз хама мухим силсилаи маъруфи "Персидские мотивы" дар ин сарзамини афсонавй таълиф шуд.
«Персидские мотивы», ки дар тарчумаи Лоик «Охангхои форсй» ном гирифт, бори аввал дар мачаллаи «Садои Шарк» (2, 112-119) иборат аз 12 шеъри дорои 73 банди чор, панч, шашмисрай, чамъулчамъ 314 мисраъ ба табъ расид.
Ин силсила хамон сол дар нашриёти «Ирфон» бо номи «Савтхои форсй» ба сурати мачмуаи чудогона манзури хонандаи точик гардид, ки бино ба андешаи М.Нарзикул «кушиши нахустини ба забони точикй тарчума кардани ашъори Есенин будааст» (3, 41).
Мyваффакияти ин тарчума ва омилдои дигар боиси таваччуди бештари Лоик ба ашъори шоири рус гардид ва пас аз 12 сол китоби мyкаммали ашъори y тадти унвони «Гулафшон» бо сарсухани адабиётшиноси номии точик А.Сатторов интишор ёфт.
Чдвдари силсилаи "Савтдои форсй"-ро пеш аз дама шеъри «Ту, эй Шодона, эй Шодонаи ман» ташкил медидад, ки шоир аввалан ин шеърро дамроди "Ту гуфтй: Саъдии окил..." ба чоп фиристод ва он боиси гуфтугуи чиддй карор гирифт. Дар бораи ин шеър адли тадкик издори назар кардаанд (4, 126). Аз чумла, як кори мудиме, ки дар ин самт анчом ёфт, мукоисаи ду тарчумаи ин шеър мебошад, ки ба калами Аслам Аддам ва Лоик мансуб аст (4, 97-109).
Ба шеъри асл ва тарчумадои он таваччУд мекунем: Шаганэ ты моя, Шаганэ, Потому, что я с севера, что ли, Я готов рассказать тебе поле, Про волнистую рожь при луне. Шаганэ ты моя, Шаганэ, (4, с. 112).
Тарчумаи Аслам Адуам: Тарчумаи Лоиц:
Шогуна, эй дилбари цон, Шогуна! Ту, эй Шодона, эй Шодонаи ман!
Балки шимолияму бар ман чунин, Чу фарзанди шимолам, ман, аз ин боб
Нацл кунам, бишнав, аё нозанин Дилам хоуад, бигуям васфи сауро,
Чилваи цавдори шаби моутоб, Хам аз цавдорзори зери маутоб,
Шогуна, эй дилбари цон, Шогуна! (4, 112) Ту, эй Шоуона, эй Шоуонаи ман! (б, 100)
С.Есенин тавонистааст, ки мудаббати гармашро ба ин сарзамин, табиат ва мардуми он равшан ифода намояд. Мутаносибан мутарчим низ имкони ифодаи шевои матолиби шоири русро дар тарчума аз даст надодааст. Дар тарчума низ мо изтироб, интизорй ва яъсу навмедии шоирро чун дар шеъри асл эдсос мекунем. Шояд дар ягон давраи дигар мо шодиди ин гуна тарчумае нагардем, ки бо ин тарзу чилва муаммои романтикии як нафар шоири шайдо ва шyридадилро ба забоне ноб ва шево баргардонида бошад. Тавсифдое, ки шоир эчодкорона корбаст кардааст ва мутар-чимон низ ба забони дигар дарёфтаанд, бадеияти волои шеърро нишон медиданд. "Ч,илваи чавдори шаби мадтоб", "моди мунир", "манзараи Шероз", "паднои Рязань", "муи тиллоранг", "ранги чав", "шаби модтоб", "дилбари шухию шанг" (А.Аддам), «чавдорзори зери мадтоб», «мулки Шероз», «муи дамранги чавдор», «муй ба ангушт печондан», «мавчи муи печон» (Лоик) ва гайра манзарадои чозибадореро пеши чашми хонанда меоварад. Лоик ба офаридани дусни Шодона ва тавсифи хубидои y бо назардошти рудияи шеъри маъруфи С.Есенин «Ту гуфтй: Саъдии окил, Факат аз сина мебусид...» наздик шудааст.
Баъзе костагидои ин тарчума дар таълифоти есениншиносони точик мавриди интикод низ карор гирифт, аммо бо вучуди ин, чи навъе ки мудаккики асосии эчодиёти шоир дар Точикистон А.Давронов гуфтааст: «Гуишдои гуногуни тарчумаи шеър кариб дар дар забон дарёб шудаанд, вале, дар тасаввури мо, тарчумаи шеъри «Ту, эй Шодона, эй Шодонаи ман...» дар ягон забон ин кадар шево чу лафзи Шогуна, ин кадар хушру чун дусни Шогуна ва ин кадар тавъам ба кавми Шогуна садо надодааст, дамчунон ки дар забони точикй» (4, 1G9).
Дар тарчума намунаи олии лирикаи ишкй будани силсилаи мазкур нигод дошта шудааст. Аз батни он эдсоси амики дили навхостаи шоир садо медидад ва аз шеър наво ва оданги хосе ба гуш мерасад. Равшан аст, ки С.Есенин ба Саъдй ва Фирдавсй
таклид накарда, балки бунёди шеърро бар тибки кавонини анъанавии назми класси-кии форсй гузоштааст:
У меня в душе звенит тальянка, При луне собачий слышу лай. Разве ты не хочешь, персиянка, Увидать далекий синий край?
Тарчумаи Лоиц: Тахрири дигари Лоиц:
Шаби маутобу овози сагонро Шаби мау аккаси саг бишнавам боз,
Чунон уам дуст дорам, дуст дорам, Дилам мецушад аз шеъру тарона Намехоуй магар созй тамошо, Ту уам мулки маро, эй духти Эрон
Ту боре кишвари дури маро уам (2, 114) Хаёли боздидан дорй ё на? (6, 102) Дар тарчума мушодидаи нозуки зиндагй, ходиш ва ормондои шоири рус садед нигаддорй шудаанд. Хусусан, дар тадрири сонй мутарчим ба шоири рус наздикй чустааст. Инро, масалан, аз хитоби мутарчим ба «Духти Эрон» («персиянка») равшан пай бурдан мумкин аст, ки дар тарчумаи аввал вучуд надошт.
Таваччуд ба шеъри «Ту гуфтй: Саъдии окил, Факат аз сина мебусид...» (6,101) низ барои муайян кардани адамияти ин шеър ва тарчумадои он мудим аст. Чизи дигаре, ки таваччуди адабиётшиносонро ба ин шеър чалб кардааст, мазаммати адли адаб ва андеша дар бобати ин шеър аст, ки В.Самад дар ин бора баъзе мулодизадо рондааст (1, 324-327).
Асли шеър «Ты сказала, что Саади...» ном дорад ва яке аз маъруфтарин сурудадо дар силсилаи «Савтдои форсй» мебошад, ки тарчумаи онро Лоик дар гояти дунармандо анчом додааст:
Ты сказала, что Саади Целовал лишь только в грудь. Подожди ты, бога ради, Обучусь когда-нибудь!
Ту гуфти: Саъдии оцил Фацат аз сина мебусид. Худоро, сабр кун охир, Зи ман уам он тавони дид.
Ты пропела: «За Евфратом Сурудй: «Он суи Ифрот
Розы лучше смертных дев». Зи духтаруост гул зебо».
Если был бы я богатым, Расад гар даст, мебастам
То другой сложил напев. (7, 112) Суруди тозаю шево. (6, 101; 48, 113) Муцоисаи ин ду пора дар ду забон нишон медиуад, ки тарцума ба назар сатр ба сатр, дар сатуи олй ва шинам сурат гирифта ва тагйироту тафовути зиёде дар синтаксиси шеър дида намешавад, аммо дар таурир баъзе тагйирот ба назар мерасад: Я б порезал розы эти,
Ведь одна отрада мне -Чтобы не было на свете Лучше милой Шаганэ. Гули зебо чу медидам, Зи шохаш дур мекардам, Ки чуз Шодина дар дунё, Набошад деч гул зебо.
(2, 113)
Агар меомад аз дастам хамекандам хама гулро,
Ки чуз Шодона дар олам Набошад х,еч гул зебо.
(6, 101)
Байти охири тарчумаи шеър низ тадрир шудааст:
И не мучь меня заветом, У меня заветов нет.
Коль родился я поэтом, То целуюсь, как поэт. (1, 325)
Маро ту бо уасад м-озор, Надорам ман уасад, цонам.
Чу шоир гаштаам тавлид, Маро модар чу шоир зод,
Чу шоир буса бистонам (2, 113). Чу шоир буса бистонам(6, 101).
Ин шеър, ки дар нусхаи асл хоност, тарчумаи онро низ мухаккикон бобарор хонданд. Далели ин аз чониби хонанда гарм пазируфта шудани ашъори шоири рус мебошад. Бино ба мулохизаи муаллифи сарсухани «Гулафшон» он «ба назар чун шеъри точикй мерасад ва бемухобот, кас як муддат аз русй будани асли шеър фаромуш мекунад» (8, 7). Шеъри «Бипурсидам зи саррофе ман имруз» ба Лайло ном донишчуе, ки ба С.Есенин ашъори форсй хонда ва дар дилу шуураш чой ёфта буд, бахшида шудааст (1, 322):
Я спросил сегодня у менялы, Что дает за полтумана по рублю, Как сказать мне для прекрасной Лалы По-персидски нежное "люблю"? (7, с. 110).
Хусусиятхои ба назар намоёни ин баргардонй аз мукоисаи ин ашъори мазкур маълум мешавад. Масалан, дар байти сонии ин банд Лайло сифати зебой ва кашангй дорад: «Как сказать мне для прекрасной Лалы». Аммо дар тарчума на сифати ин дилбари С.Есенин, балки сифати сухан «ширинтар» аст: «Чй сон ширинтар гуям ба Лайло». Тарчумаи шеъри дигар низ махсусияти коргохи тарчумонии Лоикро нишон медихад:
Никогда я не был на Босфоре, Ты меня не спрашивай о нем. Я в твоих глазах увидел море, Полыхающее голубым огнем (7, с. 113).
Дар ин чо ба назари мо чунин мерасад, ки дар тарчума тавсифхои баландтару чолибтаре сурат гирифтаанд, назар ба асли шеър. Масалан, ибораи хушоханги «бахри чашмони ту» ба чои «в твоих глазах» дар байти дувуми банд: Я в твоих глазах увидел море, Полыхающее голубым огнем.
Дар тарчумаи точикй хатто баъзан аз чониби мутарчим замони вокеа илова шудааст: Фацат дар баури чашмони ту дидам, Шабонгах мавцуои оташинро.
Мутарчим кушидааст, ки ба абёти тарчума чузъиёти точикй ворид кунад. Масалан, шоири рус чунин хушдор дода буд: Не ходил в Багдад я с караваном, Не возил я шелк туда и хну. Наклонись своим красивым станом, На коленях дай мне отдохнуть.
Ин хушдорро мутарчим чунин дидааст: Набурдам корвонро суи Багдод, Надорам шолу дебою хино уам. Каме хам шав, нишин, эй сарви озод, Ба руи зонуят гирам даме дам
Пайдост, ки мисраъдои «Надорам шолу дебою хино дам» ба чои «Не возил я шелк туда и хну», «Каме хам шав, нишин, эй сарви озод» ба чои «Наклонись своим красивым станом» дар тарчумаи точикй бори маънй мекашанд. Ин абёт аз нусхаи асл комилан тафовут дорад:
У меня в душе звенит тальянка, Шаби маутобу овози сагонро,
При луне собачий слышу лай. Чунон уам дуст дорам, дуст дорам.
Разве ты не хочешь, персиянка, Намехоуй магар сози тамошо,
Увидать далекий синий край? (7, с. 113) Ту боре кишвари дури маро уам.
Тарчумаи С.Есенин умумият ва фардияти сабки эчодии мутарчимро нишон меди-дад. Дар силсилаи «Савтдои форсй» яке аз шеърдои мудиме, ки таваччуди есенин-шиносонро бордо чалб карда буд, «Ватани сабзпуши Фирдавсй» (6, с. 112) аст. Дар ин чо мо ба асли шеър ва ду варианти тарчумаи он, ки Лоик солдои 1965 ва 1977 анчом додааст, таваччуд мекунем, зеро дар ин мукоиса на тандо дунари тарчумонии эшон, балки санъати тадриргарии у равшану барчаста падид омадааст:
Голубая родина Фирдуси, Ватани сабзпуши Фирдавсй,
Ватани нилгуни Фирдавсй,
Ты не можешь, памятью простыв,
Позабыть о ласковом урусе И глазах, задумчиво простых, Голубая родина Фирдуси (7, с.
Кай тавонй кунй фаромушам. Накунй ёди мехрубон русе,
В-аз хаёли ду чашми хомушам? Ватани сабзпуши Фирдавси!
115).
Кай фаромуш кунй зи будани ман. Ёд н-орй зи мехрубон урусе,
В-аз хаёли ду чашми бе фани ман, Ватани нилгуни Фирдавси (6, с. 112).
Хороша ты, Персия, я знаю, Розы, как светильники, горят И опять мне о далеком крае Свежестью упругой говорят. Хороша ты, Персия, я знаю (7, с. 115).
Ва%, чй зебой, эй Ацам, донам, уар гулат мисли шамъ афрузад. Ёд орад ба цалби пазмонам Аз диёрам, зи кишвари дурам, Ва%, чй зебой, эй Ацам, донам!
Мулки Эрон, цашангу зебой, Хар гулат шамъсон фурузон аст, Бо тароват зи кишвари дуре, Ёд орад, ки ропати он аст. Мулки Эрон, цашангу зебой!
Я сегодня пью в последний раз Ароматы, что хмельны, как брага. И твой голос, дорогая Шага, В этот трудный расставанья час Слушаю в последний раз. Охирин бор накуатат нушам, Ки чу бода бидорадам сархуш Охирин бор мекунам ман гуш, Лафзи ширини цонфизоятро Дар дами хайрбод, Шохина.
Охирин бор нагуатат нушам, Ки чу буса бидорадам сархуш, Лафзи ширини цонфазоятро Охирин бор мекунам ман гуш, Дар дами хайрбод, Шо%она!(6, с. 100).
Но тебя я разве позабуду? И в моей скитальческой судьбе Близкому и дальнему мне люду Буду говорить я о тебе -И тебя на веки не забуду (7, с.115).
Лек оё туро барам аз ёд? Лек оё зи дил барорам? На!
Бо чунин уоли бесарупой Бо чунин уоли бесарупой
Баури уар ошное бегона Баури уар ошною бегона,
Гуям аз хубиуои ту доим, Гуям аз хубиуои ту доим,
Цовидона туро намоям ёд! Цовидона ту дар дили мой!
Я твоих несчастий не боюсь, Но на всякий случай твой угрюмый Оставляю песенку про Русь: Запевая, обо мне подумай, И тебе я в песне отзовусь ...(7, с.116).
Ман зи рузи бадат наметарсам, Ман зи рузи бадат наметарсам,
Лек дар васфи Русия акнун Лек дар васфи Русия акнун
Як суруди хазин туро бахшам, Як тарона нишона бигзорам,
Гоу-гоуе суруда ёдам кун, Гоу-гоуе суруда ёдам кун,
Ман дар он савт бо ту хохам буд... Андар он савт ман ба ту ёрам...
(2, с. 115) (6, с. 112-113)
Ин шеър, ки чавхари андеша ва афкори шоирро дар ин силсила фаро мегирад ва дар он сухан дар мавриди ватани Фирдавсй-Эрон, сарзамини ориёихои бузург Форс (Персия) меравад. Ёди кишвари Эрон хамеша бо гуянда аст. Ин кишварро «Ватани сабзпуши Фирдавсй» тарчума кардани мутарчим шахомату бузургй ва неруи кашиши Фирдавсиро собит мекунад. Дар тахрири шеър сифати «нилгун» дарёфтани ватани Фирдавсй рангинии вусъати назари мутарчим ва парвози хаёли уст. Шеър дар ботин такрорхо дорад. Масалан, ситоиши Ачам дар банди дувум идомаи тавсифи ватани Фирдавсй дар банди аввал аст, ки зебоии Ачамро меситояд. Ин чо диёри афсонавй ва дастнорас будани Ачам ба гуши хонанда мерасад. Кдхрамони шеър Шага-Шогуна-Шохина-Шохона низ ба тору пуд шаркиёна ва ин ном пайвандгари силсилаи мазкур аст. Шохона ба назари шоир рамзи пайванд бо Эрон аст, бинобар ин «охирин бор нагхат»-и уро менушад. Ин нагхат уро чу бода сархуш медорад. У охирин бор «лафзи ширини чонфазо»-и Эронро «дар дами хайрбод» бо Шохона гуш мекунад. Гуянда хушдор медихад, ки хеч гох ин кишварро фаромуш нахохад кард.
Дар коргохи мутарчим ва назари хосаи у «садои» Шохона («И твой голос, дорогая Шага») дар сифати шоиронаи точикй ба «лафзи ширини чонфизо» бадал шудааст. Гохо мухотаби шоири шеъри асл дар сурати танхо карор дорад: «Буду говорить я о тебе». Дар тарчума ин мухотаб бевосита ба сифати «хубй» омехта мешавад: «Гуям аз хубихои ту доим». Синтаксиси шеър низ аз мухимтарин мавзуест, ки мутарчим ба он пайваста мутаваччех будааст:
Но на всякий случай твой угрюмый Оставляю песенку про Русь... (7, с. 116). Дар тарчума: Лек дар васфи Русия акнун,
Як суруди уазин туро бахшам.
.ohk TaBaccyTH 3aMOH, MaKOH, pyngog Ba ^axoHH 6oTHHHBy .mpuKHH metp xoHaH-gau to^hkpo 60 Tatpuxu upra6oTy xaMHa3apuu MapgyMH pyc Ba to^hk gap u6Tug0H acpu XX 0mH0 Mec03ag. Ba ryHae, kh KaxpaMOHH oh fflara-fflaraHe-ffloxHHa-ffloxoHa, 6hho 6a TatKHgu MyxaKKHKOHH pycy to^hk, a3 ^yM^a M.Be^oycoB, B.CaMag Ba gurapoH-fflaraHgyxT (fflaraHe HepcecoBHa TamaH) naHBaHgrapu pyxoHHBy MatHaBHH C.EceHHH 60 onaMH TaMaggyHH $opcH acT (1, c. 306).
3uKpu hom Ba TaBcu^u 3e6ouxou ffloxoHa gap mam metpu cu^cu^au «CaBTxou $opcH» pa^Ta Ba hh Mopo a3 эxcоcн ^aTu^y ho6h moupoHa orox Mec03ag.
Taxpupy TaKMu^u metp a3 ^ohh6h MyTap^HM gap MaKTa6u xocau Tap^yMOHH 6a TaBpu Ba paHropaHr cypaT rupu^TaacT. Taxpupxou .ohk gap «ry^a^moH» Kopro-
xu Tap^yMapo xe^e paBmaH HumoH Meguxag. Maca^aH, BaTaHH OHpgaBcH-«ca63nym» gap TaKMH^au Tap^yMa cu^aTH «HH^ryH»-po rupu^TaacT, kh onaMH paHrHH Ba Taxanro.™ rycTypgau metpu to^hkhpo H^oga MeKyHag.
OxaHru Mapry6 Ba Maray6 gap Taxpupu hh Mucpat hh3 6a Ha3ap Mepacag: Rau maeoHu KyHu ^apoMywaM. Rau fiapoMyw KyHu 3u 6ydaHu MaH.
HaKym edu Meypy6oH pyce, Ed H-opu 3U Meypy6oH ypyce,
HamMOHH «3agyMHHB0 npocTHx» gap Tap^yMa «gy namMH xoMym» Ba gap TaKMH^au Tap^yMa «gy namMH 6e$aH» mygaacT:
B-a3 xaenu dy HawMu xoMywaM? B-a3 xaenu dy HawMu 6e $aHu MaH,
flap Tap^yMa ^yrpo^uau aHgemaxou moupu pyc 60 Ha3apgomTH ^yrpo^uau TatpuxuH $0pcu3a60H0H cypaT rupu^TaacT. BaTaHH OupgaBcH nepcua acT, kh gap Tap^yMa 6a cypaTH «A^aM» OMaga Ba gap Taxpupu oh 60 homh KyHyHH—3poH HBa3 mygaacT. MyTap^HM gap 6o3ryu cu^aTH 3e6ouxou Oopc a3 MaTHH aora («Xopoma th, nepcua, a 3Haro») ^apoTap MepaBag:
Bay, hu 3e6ou, эu Ацaм, doHaM, Mymu Эрон KawaHzy 3e6ou,
Boag TatKug Kapg, kh xaM gap metpu ac^ Ba xaM gap Tap^yMa Ba Taxpupu oh cyxaH a3 Oopc (nepcua), XypocoH, A^aM, maxpxoe nyH fflep03 Ba Bargog MepaBag. flap metpu C.EceHHH xap ry^u Эpон 6a mhco^h napor («CBeTHibHHK») Mecy3ag, kh MyTap^HM ohpo moupoHa KapgaacT: «xap ry^aT miiciii mamb a$py3ag». flap TaKMH^au Tap^yMa «mho™ maMt» 603 xaM moupoHaTap mambcoh mygaacT.
Taxpupu Tap^yMau hh a6eT hh3 6a Ba^xu 6exTape cypaT rupu^TaacT: Ed opad 6a K,an6u na3MOHaM Eo mapoeam 3U Kuweapu dype,
A3 duepaM, 3U Kuweapu dypaM, Ed opad, ku poyamu oh acm.
Bay, hu 3e6ou, эu Aцaм, doHaM! Mymu Эpoн KawaHzy 3e6ou!(2,c. 113)
Ta6gum э^оgнн 6at3e HOMy BO^axo, Maca^aH, «ffloxuHa» - «ffloxoHa», «6oga» -«6yca» hh3 ko6h^h 3HKp acT.
^aMHH TapuK, .ohk nem a3 oh kh 6a Tap^yMau Huc6aTaH komhjh C.EceHHH gacT e6ag, HaxycT «CaBTxou $opcH»-po 60 MaxopaTy ca6KH xoce Tap^yMa Ba Hamp Kapg. Amtopu hh cu^cu^a a3 Huroxu goupau MaB3yt xe^e ^apoxy goMaHagop 6yga, 60 MyHga-pu^au MaB3y0TH 3aM0Ha aKpaHr Ba ma6exaHg. ^tHe, Ma^Myau Ma3Kyp oh metpxoepo gap 6ap Merupag, kh gap Bac^u BaTaH, 3aH, эxcоcxон 6othhh Ba gurap TaaccypoTH mapKue-Hau Mya^^H^ ry^Ta mygaaHg. OxaHrxou ^apaxy xaa^OHH gu^H moupu pyc 60 ^upuKau moupu to^hk Kapo6aT nango KapgaHg.
TaBa^^yxu .ohkpo aBBa^ a3 xaMa caBTueTH ^opcuu moupu pyc Kapg. Cunac a3 ^ohh6h y oh metpxoe Tap^yMa Ba Hamp mygaHg, kh ^aH6au pea^ucTH, rpa^gaHH, ^upuKH, эxcоcн, mothbxoh $0^uaaHre3 Ba oxaHrxou MaxpaMOHau 6emTape gomTaHg. C.EceHHH MueHH xoHaHgaoHH pyc xaMHyH moupu mypugagu^, omuKH mango, 6aeHrapu
нуктахои нозук, латиф ва махрамона шухрат ёфта буд. Чунин ба назар мерасад, ки таваччухи Лоикро камтар ва Б.Собирро бештар ашъори дорои рухияи романтикй ва ошиконаю тарабангези С.Есенин чалб карданд. Масалан, дар шеъри «Ба саги Качалов» бозтоби изтиробу розхои махрамонаи шоир ва ба хам омадани эхсоси дилу тугёни ботинии у ва Шохонаро эхсос мекунем. Аз ин чост, ки мутарчим зимни бозтоби ин холу кайфият дар тарчума чони суханро гуфтааст: Миёни меумонуои ту, эй Цим, Хазорон нокасу кас буд, аммо. Гамину паршикаста духтареро Надидй дар цатори меумонуо? Аминам мебиёяд у ба наздат, Ба цои ман ту уро деу тасалло: Билесу бус дасташ бо назокат, Бубахшад то уама неку бадамро... (6, с. 133-134) Аз ин чо шояд метавон изхор кард, ки ба ин умку пахно вусъат ёфтани сабку тарзи баёни махрамонаю эхсосангез дар шеъри точик то андозае бо тарчума, бахрабардоро ва умуман вуруди ашъори С.Есенин ва дигар шоирони русу чахон (масалан, шоирони навпардози эронй Фуруг ва Нодирпур) иртибот дошта бошад: Оу, ин чй шабе! Наметавонам Осуда кунам ба бистарам хоб. Гуё, ки уануз уам цавонам, Дорам уавасе ба ширмаутоб. (9, с. 97) Аз тарафи дигар, дар адабиёти халкхои мухталифи олам ашъори фаровоне мавчуданд, ки ба мавзуи Эрон ва Шарк ихтисос доранд, хамзамон гоя ва образхои он аз рангхои романтикии лирикаи ошиконаи точику форс саршор аст. Ба мо алхол донистани ибтидои таваччухи шоири точик ба мавзуи Эрон, ки дар шеъраш нуфузи хосе дорад, даст надодааст, аммо итминон кардан мумкин аст, ки охангхои эронгарой дар шеъри шоири рус бо дилбастагихои шоири точик ба мавзуи Эрон тавъам омадаанд.
Адабиётшиносони точик зимни тахкики макоми шеъри С.Есенин иртибот, шабохат ва умумияти онро бо шеъри Лоик низ таъкид карданд. Масалан, шеъри «Ба модарам» аз мачмуаи нахустини «Сари сабз» (1966) бо ашъори С.Есенин марбут мебошад, ки «огози мархалаи сифатан наве, давраи чустучухои адабй ва навовари-хои» Лоик аст: «Сабки баёни у, лахни гуфтори у дар ин шеър шеваи нигориши шоири овозадори русй Сергей Есенинро дар шеърхои «Мактуб ба модар» ва «Мактуби модар» ба хотир меоварад. Лоик махз дар хамин солхо ба омузиш ва тарчумаи осори ин шоир машгул буд ва нахустин китобе хам, ки нашр карда буд, «Савтхои форсй» (1965)-и С.Есенин буд» (10, с. 6).
Худи Лоик хам ба ин икрор аст, ки «дар шеърхои «Модарнома» таъсири Есенину Эрач Мирзо хаст». Аз ин эътироф ва тадкику баррасии шабохатхои ин ашъор мухаккик ба чунин хулоса омадааст, ки шеъри «Ба модарам» аз аввалин тачрибахои бобарори Лоик дар пайванд додани суннатхои шеъри форсии точикй бо шеъри мардуми дунё, дар айни замон бо шеъри русй буд» (10, с. 6).
Омузиши шеъри русй аз рохи тарчумаи он ба забони точикй, ки солхои 60-70-уми карни ХХ Лоик анчом дод, «миёни шеърхои форсии точикй ва шеъри мардуми дунё пайванде ба вучуд овард» (10, с. 6). Ба гумони голиб шеъри Лоик нахустин
намунах,ои адабии бобарори чунин имтизоч дар адабиёти кунунии точик ба шумор меравад.
Пайнавишт:
1. Самад В. «Шоунома»-и Фирдавсй ва Чернишевский.-Душанбе: Адиб, 2004.-400 с.
2. Есенин С. Оуангуои форси. Аз русй тарцумаи Лощ.-Садои Шарц.-1965.-№11.-С.112-119.
3. Нарзщул М. Фуруги уастй (зиндагинома, баррасй ва накди ашъори Лоик).-Душанбе: Адиб, 2002.-120 с.
4. Давронов А. Адабиёт ва вокеият (Мацмуаи маколауо).-Душанбе, 2003.-258 с.
5. Давронов А. Адабиёт ва замон ( Масъалауои равобити адабй ва тарцумаи бадей). -Душанбе: Ирфон, 1996. - 54 с.
6. Есенин С. Гулафшон (Шеъруо. Савтуои форсй. Достонуо). Тарцумаи Лоик,, Бозор Собир, Муъмин Каноат.-Душанбе: Ирфон, 1977.-208 с.
7. Лермонтов М.Ю. Шеъруо ва достонуо. Тарцума аз русй.-Душанбе: Маориф, 1980.-128 с.
8. Сатторов А. Маъцизаи шеър// Есенин С. Гулафшон (Шеъруо. Савтуои форсй. Достонуо). - Душанбе: Ирфон, 1977. - С. 3-8.
9. Есенин С. Ашки маутоб. Тарцумаи Лоик ва Бозор Собир.-Садои Шарк.-1977.-№11.-С.92-99.
10. Сатторзода А. Мероси дили шоири дилдода ва озода.// Лоик Шералй. Куллиёт (иборат аз 2 цилд). Цилди I (Китоби якум).-Хуцанд: Нашриёти давлатии ба номи Р. Чалил, 2001.-С.5-29.
Reference Literature:
1. Samad V. Firdawsi's "Shakh-Name" and Chernyshevsky. - Dushanbe: Man-of-Letters, 2004.
- 400 pp.
2. Yesenin S. "Persian Melodies". Tajik translation done by Loik from Russian. Sadoi Shark (The Voice of the Orient). - 1965, #11. - pp. 112 - 119.
3. Narzikul M. Radiance of Existence (Loik's Life, Research and Literary Criticism of his Poetry). - Dushanbe: Man-of-Letters, 2002. - 120pp.
4. Davronov A. Literature and Reality (Collection of Articles). - Dushanbe, 2003. - 258 pp.
5. Davronov A. Literature and Epoch (The Problems of Literary Ties and Belles Lettres Translation. - Dushanbe: Cognition, 1996. - 59pp.
6. Yesenin S. Lulled with Flowers (Poems. "Persian Melodies". Legends). Translations by Loik, Bozor, Mumin Kanoat. - Dushanbe: Cognition, 1977. - 208pp.
7. Lermontov M.Yu. Poems and Legends. Translated from Russian. - Dushanbe: Enlightenment, 1980. -128 pp.
8. Sattorov A. The Miracle of Verse // Yesenin S. Lulled with Flowers (Poems), "Persian Melodies". Legends). - - Dushanbe: Cognition, 1977. - pp. 3 - 8.
9. Yesenin S. Tears of the Moon. Translations by Loik, Bozor Sobir. - Sadoi Shark (The Voice of the Orient), 1977, #11. - pp. 92 - 99.
10.Sattorzoda A. The Heritage of the Heart of the Poet Adoring Freedom // Loik Sherali. Compositions in two volumes. V.1. (Book 1). - Khujand: Rahim Jalil publishing-house, 2001.
- pp. 5 - 29.
