CC BY
21>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
SOG'LOM VA VIRUS BILAN KASALLANGAN PHASEOLUS VULGARIS
>
O'SIMLIGI PEROKSIDAZA FERMENTI AKTIVLIGINI O'RGANISH
Fayziyeva Nazira Baxromovna
Chirchiq davlat pedagogika instituti Tabiiy fanlar fakulteti Bioligiya kafedrasi magistranti Normurodova Qunduz Tog'ayevna O'zMU Mikrobiologiya va biotexnologiya kafedrasi mudiri, b.f.d., prof https://doi.org/10.5281/zenodo.6783538
I
Annotatsiya: Inson hayoti davomida tanovul qiladigan oziq-ovqatlar orasida dukkakli don mahsulotlari va poliz ekinlarining o'rni beqiyos. Ulardagi vitaminlar odam organizmi uchun juda muhim hisoblanadi. Mana shunday dukkakli don mahsulotlari vakillaridan biri loviyadir. Loviya, dunyoda oziq-ovqat mahsulotlari
1 rcfa ' m a 11 Krv'\n/>nn 1 A r\ ' n n/in -fi irn r\ 1 T AT7itrn a'oi ml 1 m n 1 nom prv'-nm t n I I o rrl n nn+rv-r
iste'moli bo'yicha 10 o'rinda turadi. Loviya o'simligini ham so'ngi yillarda qator
>
*
viruslar kasallantirib, hosildorlikni pasaytirish bilan bir qatorda mahsulot sifatini ham yomonlashuviga olib kelmoqda. Bunga asosiy sabab loviya o'simligi turli xil mikroorganizmlar, shu jumladan, fitopatogen viruslar bilan kasallanishidir. Bu
m?
fitopatogen viruslardan biri bu - loviya mozaikasi virusi (LMV) bo'lib, dukkakli don mahsulotlariga zarar yetqazib, o'simlikning o'sishi, rivojlanishi va hosildorligiga ta'sir etib hosildorlikni 80% gacha kamaytirish xususiyatiga ega virus hisoblanadi [2]. Ushbu maqolada LMV bilan kasallangan va sog'lom loviya o'simligi (Phaseolus vulgaris) bargidagi peroksidaza fermenti dinamikasi o'rganilgan.
Kalit so'zlar: Peroksida, mazaika, virus, Phaseolus vulgaris, ferment, faolligi,
morfologiyasi, alomatlari.
J> d )><#
PEROXIDASE ENZYME ACTIVITY IN PHASEOLUS VULGARIS PLANT
IN HEALTHY AND VIRUSED DISEASES
»-'] 1
Fayziyeva Nazira Bakhramovna
Chirchik State Pedagogical Institute, Faculty of Natural Sciences
J-jt
Researcher of the Department of Biology. Normuradova Kunduz Togayevna
Head of the Department of Microbiology and Biotechnology of the National
University of Uzbekistan, b.f.d
y s J^sw-
i >}:>• •,:K'j>
Annotation: Human life during food do food between legumes of crops place incomparable in them vitamins man organism for very much important is calculated. That's it legumes representatives one beans. Beans, in the world food products * : j*
^tottot^- a >
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
consumption on the 10th place costs Bean o ' wire is also the last years series viruses
morbidity and productivity reduce with a in a row product deterioration of quality take is coming. That's it basic cause bean plant different kind of microorganisms, that is including phytopathogens _ viruses with disease. It is a phytopathogen from viruses one this is a bean mosaic virus (LMV) in legumes _ harm of the plant growth, development and productivity effect reach productivity up to 80 % reduce feature is a virus that has [2].
Keywords: ^roxidas^ m°sai^ wm^ Phaseolus vulgaris enzyme Phaseolus
iM.'
o
aureus, activity, morphology, symptoms
! > i>¡ ' ¡ • Kirish
Har bir tirik organizmlarda kechadigan asosiy biokimyoviy jarayonlar, jumladan nafas olish, oziqlanish, energiya almashinuvi kabi qator jarayonlar fermentlar ishtirokida amalga oshadi. Bu fermentlar qatoriga o'simliklarda uchraydigan
rütmün+ini m 1 p a! m 11K al +1 n on m i i m I/in X A 1 r^'nmliV rarman+l nn iAni/in
peroksidaza fermentini misol qilib keltirish mumkin[4]. O'simlik fermentlari ichida
peroksidaza fermenti alohida ahamiyatga ega. O'simlikda immun tizimiga javob beruvchi ferment hisoblanadi [5]. Kasallangan o'simliklarda esa peroksidaza fermenti keskin o'zgarib ketishi kuzatiladi. Shuning uchun kasallangan mahalliy loviya
iw -
navalarida peroksidaza fermentini aniqlashni oldimga maqsad qilib oldim. Buning uchun mahalliy loviya "Qora ko'z" va " Ravot" navlari (nazorat, kuchsiz,o'rta, kuchli ) barg namunalari olib, barg to'qimasidan teng miqdorda 10 mg olib, chiimi hovonchaga solinadi. So'ngra uning ustiga 1:1 nisbatda 10 ml atsetat (CH3COOH) buferidan (pH=4,7) 0,04 M li eritmasidan solib, hovonchada yaxshilab ezildi va hosil bolgan massani to'rt qavatli doka yordamida suzib probirkalarga quyildi. Har bir hosil bo'lgan massani sentrifuga yordamida 3500 ayl./daq.da 15 daq. sentrifuga qilindi so'ng, cho'kma usti suyuqligini maxsus raqamlangan probirkalarga quyilib, cho'kma esa tashlab yuborildi. Olingan cho'kma usti suyuqligidan keyinchalik peroksidaza aktivligini o'rganish uchun foydalanildi. Cho'kma esa aktivligini aniqlash uchun dastlabki namuna bo'lib xizmat qiladi. Adabiyotlar tahlili va metodologiya
LMV birinchi marta 1894 yilda Rossiyada aniqlangan va Qo'shma Shtatlarda
J-jt
1917 yildan beri ma'lum bo'lgan, o'sha paytda kasallik jiddiy muammo bo'lib, hozirgi
kungacha o'simlik uchun qattiq xavf tug'dirib kelmoqda. LMV o'zining och sariq va
yashil rangdagi tartibsiz mozaika shaklida yoki yashil bargdagi tomirlar bo'ylab i 1 > ^^ <H>
quyuq yashil rangdagi chiziqlar, barglarning qattiqlashishi, buralish,o'ralib ketish kabi sifatlarni namoyon qiladi. Bu virusli kasallik loviyani oxir-oqibat o'limiga olib keladi. Bu virus butun dunyoda keng miqyosda tarqalgan va qishloq x o'jaligiga katta
zarar yetkazib hosildorlikni 80% gacha kamayishiga olib kelmoqda[6]. Shuning
, _ u :____• _______• .____,-u J___• •_____.___
uchun bu virusning mamlakatimizdagi tarqalish darajasi, rezervator o'simliklari,
31><}>
^ «KQí
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
tarqatuvchisi kabi bioekologik xususiyatlarini o'rganish muhim masalalardan biri
#
>
hisoblanadi. Biz bilamizki, viruslar o'simlikning immun tizimiga ta'sir etib o'simlikni o'sish va rivojlanishini keskin payashishiga olib keladi. Shu maqsadda virus bilan kasallangan loviya navlari qismlarida (uchki,o'rta,pastki) joylashgan barglardagi peroksidaza fermenti dinamikasi aniqlashni maqsad qilib olindi. Peroksidaza fermentini aniqlash uchun substart quyidagicha tayyorlanadi. Benzidin suvda qiyin suyuqlanadi atsetat buferida suyuqlanishi esa pH ga bog'liqdir. Buning uchun 92 mg benzidin 100 ml 0,2 M-li atsetat buferida pH 4,7 da suyiltiriladi, bu
r-
qiyidagicha tayyarlanadigan 0,005 M-li eritmaga to'g'ri keladi. Buning uchun 200 ml-li kolba olinib unga 2/3 (66,6 ml) qism atsetat buferi solinib, 184 mg benzidine solinib yaxshilab aralashtirgandan so'ng uning ustiga 2,3 ml (2,4 mg) konstentrlangan (ledyamioy) uksus kislota solindi. Kolbani taxminan 50-60° gacha suv hammomida doimiy ravishda benzidine tuzi erigunga qadar aralashtirilib turildi. Benzidin to'liq erib ketgandan keyin (10-15 min) kolbaga 5,45g natriy uksus solinib eritildi, so'ngra kolba sovutildi va unga distillangan suv solinib, 200 ml ga yetkazilib
*
filtrli qog'ozdan o'tkazildi. Qorong'uda aralashmani 7-10 kungacha saqlab ishlatish mumkin.
Pí^rr» Vci H Ü7Q fbrmí^riti a1rh4/lirn r»'cim1it \7cmic1 япНя fiirbti r>'rfci тлясНлЛ
Peroksidaza fermenti aktivligi o'simlik yaruslarida (uchki, o'rta, pastki)
barglarida turlicha miqdorda bo'ladi. Ayniqsa sog' o'simlik bilan kasallangan o'simlikda ferment aktivligi miqdori farq qilib, kasal o'simlikda peroksidaza fermenti yuqori bo'lishi tajribada kuzatildi. Buning uchun zararlangan va sog' o'simlikdan namuna tayyorlab uni spektrofotometriya (Agilent Cary 60 UV-Vis, Ger.) qurilmasi yordamida ferment aktivligi aniqlandi.
Muhokama va natijalar
Peroksidaza aktivligini spektrofotometriya (Agilent Cary 60 UV-Vis, Ger.) yordamida aniqlash quyidagicha amalga oshadi. Buning uchun yuqorida tayyorlangan o'simlik bargidan olingan namuna va peroksidazani aniqlash uchun tayyorlangan substratdan foydalinilgan holda spektrofotometriya usuli yordamida ferment aktivligi aniqlanadi. Buning uchun 4 ta 2 sm li kyuveta olib, ulaming har biriga 1 ml dan ferment suyuqligidan pipetka yordamida quyib chiqildi. So'ngra ulaming ustiga (har bir kyuvetaga) 1 ml dan benzidin va 1 ml distillangan suv solindi. Dastlab J-jt
n 1 n rr n+v/л 1 lrn n 1 n 1 -niircfnrrrí г»'»ч1г»-1лг>/11 п/л'-мгт 1 m 1 s-\ -te
spektrofotometriya ning strelkasi nol nuqtaga tog'rilanadi, so'ng 1 ml distillangan
ш
suv, o'ng kyuvetaga esa 1 ml (0,04 M li) vodorod peroksid (H202) pipetka yordamida tomiziladi. Vodorod peroksid konsentratsiyasi obyektga bog'liq bo'ladi. Bir tomchi vodorot peroksid H202 solingan zahoti spektrofotometr qopqog'i yopilib sekundomer
! И*
qo'yiladi. 2, 20, 40, 60 sekuntlar, va oxirgi fermentning ko'tarilish nuqtasigacha tekshirildi. Hosil bo'lgan ferment aktivligini A.N. Boyarkin usuli yordamida hisoblab topiladi. Ferment aktivligi reaksiya borish tezligiga qarab quyidagi formula
yordamida aniqlanadi (A).
a > i
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
A=[£c« x P x n/crf x f)
*
>
Formuladagi: E-standart plastinka ekstinsiyasi (0,120-0,130 oralig'ida boradi); d-probirkaning 1 sm da harakatlanadigan nurning to'lqin uzunligi; t-reaksiya vaqti, sekundda a - olingan to'qima gr massasiga solingan suyuqlikning ml miqdori; P -o'rganilayotgan suyuqlikning sentrifuga yoki filtrlash jarayonida qo'shimcha suyultirish darajasi. У ~ reaksiya aralashmasidagi o'rganilayotgan suyuqlikning suyultirish darajasi; umumiy reaksiya miqdori 10 ml, shuning 2 ml ni o'rganilayotgan suyuqlik tashkil etadi, bu faktor 5 ml ni tashkil qiladi. E=0,125 va d=l,6 borganda
./ 1 > 1 > > о
formula quyidagi ko'rinishda amalga oshiriladi.
Q.125 0.39(» xgj
A-w «
Quyidagi formula orqali yakuniy natija olinadi va ferment aktivligi hisoblab
ГП
toPiladi [1].
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, peroksidaza fermenti o'simlik organizmida biologik
*
ahamiyati juda yuqori. Peroksidaza fermenti aktivligi o'simlik (uchki,o'rta,pastki ) barglarida turlicha miqdorda bo'ladi. Ayniqsa sog' o'simlik bilan kasallangan o'simlikda ferment aktivligi miqdori farq qilib, kasal o'simlikda peroksidaza fermenti
yuqori bo'lishi tajribada kuzatildi. Shuning uchun biz virus bilan kasallangan o'simliklar tarkibidagi fermentlar dinamikasini, miqdoriy o'zgarishini aniqlab ko'proq o'rganishimiz kerak...!
Шг
i | V
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yixati
1. Бояркин А.Н. Быстрый метод определения активности пероксидазы// Биохимия. (1951) C 352-357
2. Fayziyeva N.B., & Normurodova Q.T., Phaseolus vulgaris o'simligini kasallantiruvchi viruslar va ularning umumiy xususiyatlari// Academic Research in Educational Sciences, 2022y (2) 599-605 b
3. Jovliyeva D.T.,Fayziyev V.B.,Vaxabov A.H., Kartoshka X virusi bilan kasallangan kartoshka navlarida peroksidaza fermenti dinamikasini o'rganish// Respublika ilmiy anjumani (2021 y 17 noyabr) 37 b
4. Jumabayeva Ch.B.,Fayziev V.B., Rahmonova X.A.,O'simlik peroksidaza
m
w-
fermentining biologik ahamiyati// Academic Research in Educational Sciences, 2021y (2) 4-9 b
5. To'rajonova E.E.,Fayziyev V.B.,O'simlik peroksidazasini aniqlash
¿ж. (
uchun zarur substrat tayyorlash va fek yordamida ferment aktivligini o'rganish//Scientific progress journal 1.( 2021y 5 mart) 395-398 b
6. https: //www.gardeningknowhow.com/edible/vegetables/beans/treating-mosaic-in-beans.
-i >P>
>q ] i )> >
! > <>
32
is* ч
