CC BY
51
сложившиеся в нём проблемы и разработаны практические предложения для развития рыночных отношений в хлопковом комплексе. Особое внимание авторы уделяют внедрению поточной (сезонной) системы переработки хлопка-сырца, повышению конкурентоспособности хлопководческой отрасли, а также вопросам совершенствования экономических взаимоотношений, развитию фермерской кооперации.
Ashurov S., Kenjaeva F. Y.
Cotton complex development support matters in market conditions
The article deals with scientific - practical issues of providing the development of cotton-growing complex of Sugd region, which conducts leading role in increasing of agricultural economics, analyzed its problems and developed practical suggestions for development of market relations in cotton complex. The authors have paid attention to introducing flow (season) system of conversion of row cotton, increasing the competitiveness of cotton-growing sphere, development offarmer cooperation.
Азимов Абдуратим Лалолович -
номзади илмпои кишоварзг, дотсенти кафедраи маркетинг-агробизнеси ДД^БСТ Рашидов Наим Лалолович -унвонлуи филиали сугдии Институты богпарварию сабзавоткории Академияи илмтои кишоварзии Лумтурии Толикистон
СОДИРОТИ МЕВА^ОИ АСИЛ АЗ ^ИСОБИ БУНЁД ВА БАРЦАРОРСОЗИИ БОГУ ТОКЗОР^ОИ НАВ
Бунёди богистону гулистон^о дар баробари риволи дигар соуауои кишоварзг яке аз рукн^ои таркибии фар^анги зиндагии мардуми кууанбунёдамон мебошад, ки мо имрузуо ин суннати цадимаи ниёгонамонро идомаи нек мебахшем.
(Суханронии Президенти Шумтурии Толикистон Эмомалг Ра^мон дар маросими бунёди боги нав дар нощяи Шиликул./"Шум^урият " аз 17.02.2011, №24)
Махз натилаи захмати наслхои гузашта аст, ки дар кишварамон навъхои гуногуни мевахои шахдбору лазиз ва серхосилу хушсифат парвариш меёбанд. Дар баробари ин, гиёххои шифобахш, гулхои рангорангу буттахои ороиш! ва обхои софу зулоли кишварамон низ аз сарватхои миллии мо махсуб мешаванд. Ин сарватхои табш ба кишвари курсор ва зебоманзари мо шукуху лилои камназиру хос бахшида, мухити сарсабзу хавои тоза ба хаёти илтимоии халки мо ва тарзи зиндагии мардумамон таъсири нек мерасонанд. Дар кучаву хиёбонхо ва холагихои дехкониву заминхои наздихавлигии мардум дарахтони мевадихандаву ороиш! зиёд парвариш меёбанд, ки худ
шохиди аз насл ба насл гузаштани анъанаи писандидаи халкамон, яъне маданияти кадимаи заминдор'' ва фарханги деринаи ободкор'' мебошад.
Солхои охир мо дар доираи вусъати корхои ободониву созандаг'' ва махсусан лихати рушди сохаи кишоварз'' ба бунёди богу токзорхои нав ва талдиди богу токзорхои кухна ахамияти хоса дода истодаем. Дар натилаи андешидани чунин тадбирхо имруз дар микёси нохияву вилоятхои кишварамон, пеш аз хама дар заминхои бекорхобида хазорхо гектар богу токзорхои нав бунёд шуда, садхо гектар богу токзорхои кухна талдиду баркарор гардиданд, ки ин раванд, бешубха ба вусъат ёфтани истифодаи самараноки замин ва афзоиши истехсоли махсулоти кишоварз' мусоидат хохад кард.
Богу токпарвар'' дар баробари лузъи таомули суннати кадимаи мардуми мо буданаш, инчунин яке аз бахшхои сердаромади сохаи кишоварз'1 ба хисоб меравад. Баъди чор-панл сол ин нихолхо ба самар меоянд ва барои конеъ гардонидани талаботи истеъмолии мардум, инчунин афзудани иктидори содиротии мамлакат кумаки зиёд мерасонанд. Бинобар ин зарур аст, ки хангоми бунёди богу токзорхои нав ва аз нав баркароркунии майдонхои кухна, хам ба масъалаи истифодаи талрибаи гании кишоварзони асили гузашта ва хам ба фархангу усулхои илмии муосири богутокпарвар!', заминдор' ахамияти лидд' дода шавад.
^айд намудан лозим аст, ки бо максади рушди сохаи богу токпарвар'1' бо карори йукумати Толикистон аз 6-уми апрели соли 2007 барномаи максадноки давлат'' ва тадрилан зиёд намудани истехсоли меваю ангур ва парвариши нихолхои мевадихандаву хамешасабз дар Чумхурии Толикистон тасдик гардида буд, ки дар асоси он то имруз дар вилояти Сугд дар майдони зиёда аз 3 хазор гектар богу токзорхои нав бунёд гардида, инчунин 1625 гектар майдонхои богу токзорхои кухна баркарор карда шуданд. То санаи 1-уми январи соли 2011 дар холагихои нихолпарварии вилоят 5 190 000 бех нихол аз лумла 1 848 000 бех дарахтони мевадихандаю ангур ва 3 342 000 бех нихолхои хамешасабзу ороиш'' тайёр карда шуд. Барои рушди минбаъдаи соха 27-уми августи соли 2009 Фармони Президенти мамлакат №683 "Дар бораи тадбирхои иловап доир ба рушди сохаи богу токпарвар'' барои солхои 2010-2014" содир гардид. Дар асоси он карори раиси вилоят ^охир Расулзода аз 17-уми сентябри соли 2009 №242 кабул карда шуд, ки дар давоми 5 сол 20 000 гектар майдони богу токзор бунёд гардида, аз он 10 548 гектар нихолхои мевадиханда ва 1 685 гектар майдони токзор мебошад. Соли 2010 дар майдони 5 714 гектар богу токзори нав дар микёси нохияхои вилояти Сугд бунёд гардид, ки ин илроиши 105 фоизаи накшаи дурнамои бунёди богу токзорхоро таъмин намуд. Яке аз хадафхои асосии мутахассисони сохаи кишоварзии вилоят аз он иборат аст, ки камбудиву мушкилоти дар сохаи кишоварз'' лойдоштаро бартараф намуда, бо хамин рох ба рушди минбаъдаи соха суръати тоза бахшида шавад.
Чунки вилояти Сугд барои рушди саноатy кишоварз'1 хам аз лихати 6оду хавои мусоид, майдонхои замини кишт ва аз лихози захирахои ашёи хом имкониятхои зиёд дошта, дар таъмини амнияти озукавории мамлакат сахми бузург мегузорад. Аз ин ру, мо бояд корро чунин ташкил намоем, ки хам мардумамонро бо махсулоти озукаи худ! таъмин намоем ва хам содироти махсулоти кишоварзиро ба хорили кишвар афзоиш дихем.
Бинобар маълумотхои сарраёсат ва раёсатхои кишоварзии вилоятхо дар шахру нохияхои лyмхyрï то 1-уми январи соли 2G11 дар майдони 13 S27 гектар богу токзори нав бунёд шудааст, ки аз он б S16 гектарро боги зардолу ва 1 1GS.4 гектарро токзорхо ташкил медиханд. Аз ин микдор 1 623.S гектар богу токзор дар заминхои лалмï бунёд шудаанд. Бахри амалï гаштани Фармони Сарвари давлат хамаи онхое, ки бо богу токпарварй машгуланд, диккати худро ба ин самт равона намудаанд. Дар соли 2G1G аз хисоби маблагхои бyлавï 1.S млн. сомош барои бунёди 16g гектар богу токзори нав лудо карда шуд. Соли 2G11 бояд дар сатхи лyмхyрï 1G 982 гектар богу токзор бунёд ёбад. Х,оло дар 14 нохияи лyмхyрï холагихои махсуси нихолпарварï, корхонаи вохиди давлатии "Толикнихолпарвар"-и Вазорати кишоварзï ба мизолони худ навъхои бехтарини нихолхои себ ба монанди "Хусни Юсуф", "Мирзо Aрбобï" , "Мирзо Назарï" , "Симиренко", "Старкримсон", ноки навъхои "Дилаф-руз", "НошпотГ , "Мурут", навъхои зардолуи "Мирсанлалï" , "Бобоï" , "Хyрмоï" , "Султош" , "^андак", навъхои гуногуни шафтолу, гелос ва нихолхои току дарахтони ороиширо пешниход менамоянд.
Вобаста ба иклими мавзеи нохияхои интихобнамуда бояд богу токзорхои нав бунёд карда шаванд. Мутахассисони соха ва дехконони асил медонанд, ки яке аз омилхои асосии баланд бардоштани хосилнокии зироатхои кишоварзï - дар мухлатхои хуби агротеxникï гузаронидани шудгор ва гизодихии саривактии зироатхо мебошад. Мутаассифона, солхои охир ин кор аз лониби на хамаи кишоварзони вилоят риоя мешавад, ки ин боиси паст гардидани хосилною ва дар навбати худ баланд шудани арзиши аслии махсулот мегардад.
Бахри таъмини бозори истеъмолии мамлакат, махсусан дар мавсими тирамоху зимистон аз гармхонахо истифода намуда истехсоли помидор, бодиринг ва якчанд намуди кабудихоро ба рох мондан лозим аст, чунки талаботи ахолï ба ин навъи сабзавот сол аз сол зиёд мегардад. Рохбарону мутахассисони сохаи кишоварзï дар ин лода талрибаи зиёд доранд, аз ин ру онхо аз имкониятхои мавлуда истифода бурда, барои афзун намудани халми истехсоли сабзавот дар хамаи фаслхои сол - 4ï дар гармхона ва 4ï берун аз он ва бо хамин рох харчï бехтар таъмин кардани бозори истеъмолï кушиш ба харл медиханд.
Бояд зикр кард, ки яке аз омилхои паст шудани истехсоли махсулоти кишоварзï илро нагардидани вазифахо оид ба идоракунии захирахои об мебошад. Бинобар ин ба мутахассисони сохаи мелиоратсия ва шабакахои
обтаъминкун! зарур аст, ки корро махсусан дар самти таъмин намудани заминхои кишоварз!, ахолии дехот ва чарогоххо бо об, аз худ намудани заминхои нав, бехтар намудани холати мелиоративии заминхо пурзур намуда, ба гузаронидани корхои сохилмустахкамкун!, дар холати зарур! нигох доштани иншооти обёр! ва ба мавсими обдих! омода сохтани пойгоххои обкаш! ахамияти бештар зоаир намоянд. Соли лор! мавсими обдих! бояд барвакгтар огоз гардад, чунки тирамоху зимистон хеле камбориш омад.
Тибки маълумотхои Кумитаи давлатии заминсоз! ва геодез! соли 2010-ум дар микёси кишвар 19 000 гектар заминхои корам аз гардиши кишоварз! берун монданд, гайр аз ин 32 000 гектар заминхои кишоварз!, аз лумла 24 000 гектар заминхои об! ба заминхои партов мубаддал гардиданд. Дар микёси нохияхои вилояти Сугд низ чунин заминхо мушохида карда мешаванд. Илова бар ин, дар шахру нохияхои вилоят майдони заминхои аз гардиши кишоварз! холимонда ба лои кам шудан баръакс зиёд шуда истодааст. Тавре ки ба хама маълум аст, солхои охир тагйир ёфтани иклим ва вазъи носолими эколог! ба яке аз мушкилоти иддии сатхи лахон! табдил ёфтааст. Махсусан гармшавии хаво ба иклими минтакаи Осиёи Марказ! аз лумла Толикистон таъсири манфии худро расонида истодааст. Бо максади бехбуд бахшидани мухити зист ва бехтар гардонидани вазъи эколог! Президенти кишвар Эмомал! Рахмон дар созмону конфронсхои сатхи лахон! баромаду суханрониао намуданд ва дар натила як силсила таклифу пешниходхои Толикистон дар сатхи лахон! кабул ва тасди; гардиданд. Дар доираи он карордодао дар сайёра, аз лумла дар кишвари мо низ корхои зиёде суръат гирифтанд.
Дар мархилаи кунун! барои бехтар сохтани вазъи эколог! ва хифзи мухити зист бояд дар атрофи шахру дехот, теппахо, канори роххои мошингард аз лониби сокинон сабзонидани богу дарахтони мевадиханда ва ороиш! ба рох монда шуда, ба ин кор суръати тоза бахшидан зарур аст. Ин омили бисёр мухим буда, ба ин васила мухит аз ифлосшав! хифз мегардад ва ин икдом барои харч! нармтар шудани хавои махалхои ахолинишин мусоидат менамояд. Лекин аз беахамият! кисми муайяни нихолхои кадди роху кучахо хар сол хушк мешаванд. Аз ин лихоз, зарур аст баъди шинонидани нихолхои гуногун, ки барои он маблагхои зиёди давлат! сарф мешаванд, барои парвариш ва нигохубини мунтазами онао тадбираои лозим! андешида шаванд. Танхо дар ин сурат мо метавонем хам мухити зистро мусоид гардонем ва хам маблагхоро сарфа намуда, барои эхтиёлоти дигар самтхои зиндагии илтимоии мардум ва сарсабзиву ободонии кишвар истифода барем. Аз тарафи дигар, ин имкон медихад, ки насли лавон дар рухияи хифзи табиат, мухити зист ва эхсоси зебоипараст! тарбия ёбад.
Ба хама маълум аст, ки проблемаи оби ошомидан! дар сатхи чахон! руз аз руз вазнин шуда истодааст. Бар замми ин офатхои гуногуни таби! аз лумла хушксол! ва камоб!, заминларза ва нобудшавии китъахои замин бисёр кишвархои лахонро ба мушкилоти сангин ру ба ру сохтааст. Дар чунин шароит, харчанд ки Толикистон дар саргахи захирахои об карор дорад,
истифодаи окилонаи об ва шарч'1 бештар манфиат бардоштан аз ин неъмати бебашои худодод, пешгирии шуршавии замин ва татбики технологияхои пешрафтаи обёр'1 вазифаи мукаддаси хар як мутахассиси сохаи кишоварз'1 мебошад.
Дар сурати истифодаи окилона ва самараноки замин, баланд бардоштани сатхи маданияти заминдор'1 ва бехтар кардани хосилнокии зироатхо кишоварзон метавонанд аз ухдаи вазифахои дар наздашон гузошташуда бароянд. Дар баробари ин, афзун гардонидани иктидори содиротии кишвар аз лумлаи вазифахои асосии кишоварзон ба хисоб меравад. Бахусус ба рох мондани коркарди ашёи хоми кишоварз'1, аз чумла меваю сабзавот, яъне рушди саноати коркард аз самтхои мухимтарини фаъолияти сохаи кишоварз'1 ва рохи хуби ба даст овардани даромади зиёд, инчунин афзоиши лойхои кор'1 мебошад. Сохибкорони вилоят низ метавонанд, ки дар азхудкунии заминхои бекорхобида, ташкил кардани бог ва кишти зироатхои гуногуни кишоварз'1 дар онхо, инчунин таъсиси корхонахои хурди коркарди махсулот ва фарохам овардани лойхои нави кор'1 сахм гузоранду даромад гиранд.
Соли лор'1 мо 20-солагии Истиклолияти давлатии Лумхурии Толикистонро лашн мегирем. Бинобар он хар як кишоварзи ватандуст бояд дар ин самт корро дучанд намуда, вазифахои касбии дар наздаш гузошташударо илро намояд ва бо ин барои илрои барномаи таъмини амнияти озукавор'1 сахм гузорад.
Калидвожашо: богдор1, токпарвар1, холагишои дешкош-фермер1, вилояти Сугд, гармхонахо Ключевые слова: садоводство, виноградарство, дехканско - фермерские хозяйства, Согдийская область, плодопитомники, стандартные саженцы, сухофрукты, частные инвесторы.
Key words: gardening, vineyards, peasant-farmer economy, Sougd region, nurseries, standard plants, dried fruits, private investors.
Пайнавишт:
1. Абдуллоев З.Р. Ташкили истехсолоти кишоварзй. -Душанбе, 1996.
2. Азимов А.Л. Токпарвар'1 ва мошияти иктисодии он.-Хуланд, 2007.
3. Пелях М.А. Справочник виноградаря. -М., 1982.
4. Скрипников Ю.Г. Технология переработки плодов и ягод. -М.:
Агропромиздат, 1988.
5. Энциклопедия виноградарства. Том 1.-Кишинёв, 1986.
6. Эмомал'1 Рашмон. Суханрош дар маросими бунёди боги нав дар
ношияи Лилликул.//Лумхурият, №24, 17.02.2011.
Азимов Абдурахим Джалолович-
кандидат сельскохозяйственных наук, доцент кафедры маркетинга-агробизнеса ТГУПБП Рашидов Наим Джалолович-соискатель Согдийского филилала Института садоводства и овощеводства
Академии сельскохозяйственных наук РТ Экспорт безупречных фруктов за счет возобновления старых и закладки новых
садов и виноградников
С целью реализации приказа Президента Республики Таджикистан №683 от 29 августа 2009 года "О дополнительных мерах по развитию садоводства и виноградарства на период 2010 -2014 годов" в масштабе районов Республики Таджикистан, и в частности в Согдийской области, проводилась и проводится определенная работа. Для обеспечения дехканско - фермерских хозяйств и частных садоводов стандартными саженцами плодово - ягодных культур, а также декоративными саженцами, в четырнадцати районах республики функционируют плодопитомники "Толикник>олпарвар" Министерства сельского хозяйства Таджикистана.
Для освоения новых площадей под сады и виноградники, урожай которых предназначен для удовлетворения внутренних потребностей, и экспорта экологически чистых свежих фруктов и сухофруктов привлекаются предприниматели и частные инвесторы для создания новых рабочих мест в сельскохозяйственном производстве, чему и посвящена данная статья.
Azimov A.J., Rashidov N.J.
Export of faultless fruit at the expense of renewal of old and bookmarks of new gardens
and vineyards
For the purpose of realization President's order under №683 from August, 29th, 2009 "About additional measures on development of gardening and vine growing for 2010 - 1014" on the scale of Tajikistan areas, and in particular in Sogd Region certain works are carried out. There about fourteen areas of republic nurseries "Tojikniholparvar" at the Ministry of Agriculture of Tajikistan are functioning to prowide peasant- farms and private gardeners with standard saplings of fruit-berry cultures, and also decorative saplings.
For development of new areas under gardens and vineyards, which harvest is intended for satisfaction of internal requirements, and for export of ecologically pure, fresh fruit and dried fruits are attracted businessmen and private investors which creates of new workplaces in an agricultural production to what is devoted the given article.
Ашуров Сотибназар Худойназарович -
номзади илмпои биологг, дотсент, мудири кафедраи маркетинг-агробизнеси ДД^БСТ Мирсаидов Саидакмал Аброрович -
номзади илмтои иктисодг, омузгори кафедраи маркетинг-агробизнеси ДД^БСТ
БАЪЗЕ МУАММОШО ДАР РОШИ ФАЪОЛИЯТИ ДЕШКОНОН:
ТАШЛИЛИ НИ&ОД1
Бааодиаии вазъи бахши аграрии лумаур!, таъмини рушди он (баромадан аз буарон), муайян! бахшидан ба низоми аадафаову тамоили аввалияи инкишофи минбаъдаи ин соаа бидуни таалили талрибааои
