Научная статья на тему 'СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ АСОСЛАРИ'

СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
234
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОРТИқЧА ВАЗН / СЕМИЗЛИК / ЖИСМОНИЙ МАШқЛАР / СОғЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Дауренов Э.Ю., Маҳмудова Н.Ҳ.

Мақолада ҳозирги кунда долзарб масалалардан бири бўлиб колаётган камҳаракатлилик оқибатида юзага келаётган ортиқча вазн тўплашнинг асосий сабаблари ҳамда унинг оқибатлари аниқ ёритиб берилган. Муаллиф ортиқча вазндан ҳалос бўлишда нималарга аҳамият бериш кераклиги ва босқичма-босқич соғлом турмуш тарзини ташкил этиш ҳақида атрофлича маълумот бериб ўтган.В ные причины ожирения и его последствия, которые сегодня являются одной из самых актуальных проблем. Авторы подробно рассказали, на что следует обратить внимание, чтобы похудеть и постепенно наладить здоровый образ жизни. Ключевые слова: лишний вес, ожирение, гиноид, андроид, упражнения, здоровый образ жизни. Мақолада ҳозирги кунда долзарб масалалардан бири бўлиб колаётган камҳаракатлилик оқибатида юзага келаётган ортиқча вазн тўплашнинг асосий сабаблари ҳамда унинг оқибатлари аниқ ёритиб берилган. Муаллиф ортиқча вазндан ҳалос бўлишда нималарга аҳамият бериш кераклиги ва босқичма-босқич соғлом турмуш тарзини ташкил этиш ҳақида атрофлича маълумот бериб ўтган.The article clearly explains the main causes of obesity and its consequences, which are one of the most pressing problems today. The author told in detail what you should pay attention to in order to lose weight and gradually establish a healthy lifestyle.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ АСОСЛАРИ»

воситалардан фойдаланиб, тажриба гурудининг машгулот юкламаларини режалаштириш оркали мусобака машкларида натижаларни усишига му-ваффак булдик. Тажриба давомида 5 тур буйича 6 нафар спортчи шахсий рекордлардан юкори булган 6 натижани намойиш этишди. Мусобака фаолият сифатининг яхшиланиши аникланди. Узбекистон чемпионатида тажриба гурудининг спортчилари 6 та тур буйича 6 та шахсий рекорд урнатдилар; Осиё чемпионатида тажриба гурудининг спортчилари 7 та тур буйича 3 та шахсий рекорд урнатиб, 7 та медални кулга киритдилар, улардан 3 таси олтин, 2 та кумуш ва 2 та бронза медаллардан ташкил топди. Тажри-бадан сунг Узбекистон чемпионатидаги спортчилар натижаларининг уртача яхшиланиши: ядро итки-тишда (н= 5) - 0,78 м (ъ <0.05); диск улоктиришда (н= 2) - 2,07 м (ъ <0.05); найза улоктиришда (н= 5) - 1,06 м (ъ <0.05).

Тажриба охирида махсус жисмоний тайёргарлик даражасини тавсифловчи педагогик тестлар натижа-ларида яхшиланиш кузатилди.

Хулоса. ТХД шикастланиши булган юкори мала-кали спортчиларни машгулот юкламаларини назорат килиш тизимини урганишда жисмоний тайёргарлик-нинг 4 та жидатини - жисмоний, техник, функционал, психологик жидатларни бадолаш воситаларидан фойдаланиш зарурлигини аниклашга имкон берди.

ТХ.А шикастланиши булган юкори малакали спортчиларнинг машгулот юкламаларини режа-

УУК (УДК, UDC): 796.015:21

U,*

Муаллиф билан ботланиш учун:

daurenov.uzdjtsu.@maH.ru

лаштириш учун махсус жисмоний фазилатларни ривожланишини дар томонлама бадолай оладиган ва ногиронлик билан боглик спортчиларнинг функционал хусусиятларини дисобга оладиган, ишончли, тенглаштирилган тестлардан фойдаланиш тавсия этилади.

ТХ.А шикастланиши булган спортчилар учун спортнинг дар бир интизомида ракобатбардош жисмоний машклар билан юкори даражада боглик булган тестлар туплами шакллантирилган, улардан фойдаланиш нисбатан хавфсиз, укув жараёнида фойдаланиш мумкин, махсус жисмоний фазилатларни ривожланишини дар томонлама бадолайдиган, шу билан биз амалга оширган нозологик хусусиятларни дисобга олиш ва машгулотларини режалаштириш оркали амалга оширилди.

Адабиётлар:

1. И.И. Ахметов. Мушак толалари тури билан ген полиморфизмлари ассоциацияси / И.И. Ахметов., И.В. Астратенкова., А.М. Друзх,евская.,

A.И. Комкова., Э.В. Любаева., П.П. Таракин., Б.С. Шенкман., В.А. Рогозкин // Россия физиологик журнали И.М. Сеченов. - 2006. - Т.92, № 7. - С.883-888.

2. И.И. Ахметов., ППАРГ ген полиморфизми уюшмаси. Тезлик-^увват фазилатлари ривожланишига мойиллик / И.И.Ахметов. Кучли жисмоний куч шароитида ишлаш: ма^олалар туплами. - Вол. 3. - М., 2007. - П.22-28.

3. А.А. Барев. Паралимпия ва Деафлймпик спорт турлари буйича ноги-рон спортчиларни тайёрлаш тизими / А.А. Барев., А.И. Чернй; П.Ф.Лесгафт номидаги Миллий давлат жисмоний тарбия, спорт ва соFли^ни са^лаш университети, Санкт-Петербург.: [б.и.], 2015. - 183 п.

4. Башкин В.М. Спортчи танасининг функционал хрлатига асосланган у^ув жараёнини бахрлаш ва тузатишга тизимли ёндашув: монография /

B.М. Башкин. - СПб: СПб СУАИ, 2009-108 б.

5. Миржамолов М.Х., Жисмоний имконияти чекланга укувчиларнинг спорт машFулотларига мослашиши. У^ув услубий мажмуа, Тошкент 2014.

Доцент в.б Э.Ю. ДАУРЕНОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шадри, Узбекистон

Талаба

НД. МАХМУДОВА2

2Карши давлат университети Карши шадри, Узбекистон

СОГАОМ ТУРМУШ ТАРЗИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ АСОСЛАРИ

Аннотация

Annotation

см о см

го га t

0 Q. W

1

В статье четко разъясняются основные причины ожирения и его последствия, которые сегодня являются одной из самых актуальных проблем. Авторы подробно рассказали, на что следует обратить внимание, чтобы похудеть и постепенно наладить здоровый образ жизни.

Ключевые слова: лишний вес, ожирение, гиноид, андроид, упражнения, здоровый образ жизни.

Маколада ^озирги кунда долзарб масалалардан бири булиб колаётган кам^аракатлилик оки-батида юзага келаётган ортикча вазн туплашнинг асосий сабаблари хдмда унинг окибатлари аник ёритиб берилган. Муаллиф ортикча вазндан ^алос булишда нималарга а^амият бериш кераклиги ва боскичма-боскич соглом турмуш тарзини ташкил этиш ^акида атрофлича маълумот бериб утган.

Калит сузлар: ортикча вазн, семизлик, гиноид, андроид, жисмоний машклар, cofmom турмуш тарзи.

The article clearly explains the main causes of obesity and its consequences, which are one of the most pressing problems today. The author told in detail what you should pay attention to in order to lose weight and gradually establish a healthy lifestyle.

Key words: overweight, obesity, gynoid, android, exercise, healthy lifestyle.

Долзарблиги. Соглом турмуш тарзи фаол ра-вишда таргиб килинаётганига карамай, бутун сай-ёра тез суръатлар билан "семирмокда". Барчамиз биламизки, спорт билан шугулланиш саломатликни яхшилайди, фаровонликни яхшилайди ва танамизни

баркамол килади. Аммо дамма учун эмас, спорт тана фаровонлиги учун мунтазам равишда машгулотларга бориш учун етарли туртки. Аслида, спорт купрок нарсани беради. У бизнинг даётимизни яхши томонга узгартира олади.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 30 октябр кундаги "Соглом турмуш тар-зини кенг татбик этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 6099-сонли Фармони [2] ижросини таъминлаш мак-садида "Саломатлик учун 5000 кадам" акцияси таш-киллаштирилиб, акция давомида спортнинг юриш ва веломарафон турлари буйича оммавий жисмоний машгулотлар утказилмокда.

Иложи борича тезрок спорт билан шугулланишни бошлаш учун сизга оддий булмаган сабаблар хакида айтиб берамиз.

• Сиз мия фаолиятингизни яхшилайсиз;

• Стресс нима эканлигини унутасиз;

• Сиз узингизда хакикий ишончга эга буласиз ва узингиз билан фахрлана бошлайсиз, сиз тиникиб ухлайсиз;

• Сиз кучлирок ва муваффакиятли буласиз;

• Сиз янги танишлар орттирасиз ва хамфикр одамлар орасида буласиз.

Тадкикот максади. Х,озирги кунда долзарб ма-салалардан бири булиб колаётган камхаракатлилик окибатида юзага келаётган ортикча вазн туплашнинг асосий сабаблари ва окибатларини аниклаш хамда унинг олдини олиш чора-тадбирларини ишлаб чикиш.

Кам харакатли турмуш тарзи согликка энг салбий таъсир килувчи омилдир. Аввало, одам семириб ке-тишни бошлайди. Жисмоний харакатсизлик билан биргаликда калорияларни хаддан ташкари истеъмол килиш вазннинг тез усишига олиб келади. Бундан барча аъзолар азият чекади. Жигар, ошкозон-ичак тизими иши бузилади, кондаги холестерин даражаси кутарилади. Кандли диабетнинг 2-тури бу ортти-рилган касаллик булиб, унда хужайралар инсулинни сезгирлигини йукотади. Купинча касаллик кам хара-катсиз одамларга тез таъсир килади.

Кам харакатли турмуш тарзи нимага олиб келади? Кам харакатли турмуш тарзини олиб борадиган киши, у истеъмол киладиган килокалориясидан уртача 600 килокалория камрок сарфлайди. Ортикча калория микдори куйидагича белгиланади: 10 кун ичида танада 100 грамм ёг йигади - бунда уч ойда деярли бир килограмм ва йилига деярли турт килограмм ёг йигилади.

Фаол хаёт тарзи канча кам булса, шунча кон артериялар оркали утиши секинлашади ва бундан хам ёмони бутун тананинг хужайралари кислород ва бошка фойдали моддалар билан таъминланиши секинлашади. Ёмон моддалар алмашинуви барча органларга салбий таъсир килади.

Х,аракатсизлик, мушак тонуслари ва мушак ак-тивлигини аста-секин йукотади. Тонус - бу тулик бу-шашиш холатида хам давом этадиган мушаклардаги минимал кучланиш. Тонус канчалик баланд булса, мушаклар ишини осонлаштиради ва суяклар хамда бугимларга камрок юк тушади.

Бу мушак инсоннинг кам харакат турмуш тарзида,

кувват кучини пасайтирадиган, нафас олиш органла-рида газ алмашинувини пасайтирадиган, хужайралар кислород билан туйинишини ва барча жараёнларни секинлаштирадиган мушакдир. Шу сабабли, кам харакатлик турмуш тарзи юрак-кон томир касаллик-ларини ривожланишини хавфини орттиради.

Утирган холатда умурткага (агар киши тугри утирган булса хам) тик турган холатга караганда 40 фоизга купрок юк тушади. Бу сколиоз, остеохондроз ва бошка касалликларга олиб келади. Айникса, бел ва буйин сохаларига купрок юк тушади. Шу билан бирга бош ва миянинг кон таъминоти ёмонла-шади, шунинг учун жисмоний машгулотларга имкон кадар купрок буш вакт ажратиш керак.

Ёмон кон айланиши аста-секин тузатиб булмай-диган узгаришларга олиб келади. Масалан, якинда Америка Кушма Штатларидаги Уейн университети олимлари нафас олиш ва юрак уришини тартибга солиш учун масъул булган мия хужайраларини айнан шу сабаб ёмонрок ишлашини аникладилар.

Кон секин тезликда айланганда тургунлашади, куюклашади, кон куйкалари пайдо булади, бу юрак хуружлари ва кон томирлари касалликларига олиб келади.

Кам харакат турмуш тарзи ичаклар ва томир-ларда кон тургунлигига олиб келади. Тургунлик бу органларнинг яллигланишини энг куп таркалган сабабидир: простатит, нефрит, геморрой, импотенция ва бошкалар.

Ортикча вазн нима? Ортикча вазн - бу ортикча патологик ёгнинг тупланиши, бу хаёт ва соглик учун хавф тугдиради.

Ёг йигилиши ва ортикча вазннинг пайдо булиши бир катор сабабларга кура юзага келади асосий сабаб бу - инсон энергия сарфлаш мувозанати бузилганли-гидир. Озик-овкат махсулотларини истеъмол килиш тартибини бузиш, узок муддат оч колган даврдан кейин ортикча овкат ейиш одатига олиб келади. Ётишдан олдин куп микдорда овкатланиш танадаги ёг алмашинувининг бузилишига олиб келади. Семи-риб кетиш бир вактнинг узида ривожланмайди, аммо аста-секин ривожланади, чунки соглом овкатланиш коидаларини мунтазам равишда бузиш натижасида ёг алмашинуви тобора купрок узгариб боради.

Куринишидан, бу одатий савол, ортикча овкат-ланиш ва туйиб овкатланиш туфайли ортикча вазн ортиб боради. Аммо бу ягона сабаб деб уйлаш хато. Бунга, шунингдек кам харакатли турмуш тарзи хам сабаб булади.

Ортикча вазн йигишнинг бошка сабаблари хам бор:

• гармонларни бузилиши

• метаболизмнинг паст даражаси

• моддалар алмашинуви бузилиши

Семиз одамда бир вактнинг узида ушбу сабаблар-нинг хаммаси ёки биттаси булиши мумкин.

Шу билан бирга, тиббиётда 2 та тушунча мавжуд:

• ортикча вазн;

см о см

го га

0 ^

и

1

с го

• семириш.

Биринчисини вазн олиш деб аташ мумкин, бу ка-саллик эмас, аммо кейинчалик семиришга айланади. Иккинчиси - бу семириш, алохида касаллик сифатида, ривожланиш боскичларига эга ва уни жиддий касал-ликка айлантирмаслик учун даволаш керак.

Fайритабиий куриниш ортикча вазннинг ягона камчиликлари эмас. Семириб кетиш тананинг барча аъзолари ва тизимларининг ривожланишини бузиши мумкин. Танадаги ортикча ёглар куйидаги окибатлар-га олиб келишига йул куймаслик учун имкон кадар эрта олдини олиш керак:

• варикоз томирлари кенгайиши;

• аритмия;

• умуртка ва бугим касалликлари;

• кон томир атеросклероз;

• диабет.

Аммо ортикча вазн борлигини узингиз кандай аниклашингиз мумкин? Бунинг учун олимлар то-монидан тана массаси индексини (ТМИ) хисоблаш учун ишлаб чикилган формула мавжуд (1-жадвалга каранг).

Унинг хисоб-китоби: вазнингизни килограммда буйингизнинг метр квадратига булиниши [3]. Маса-лан: ТМИ = 68кг: (1.72м х 1.72м) = 23

1-жадвал

Тана массаси индекси 16 ва ундан кичик Инсоннинг вазни ва буйи уртасидаги богликлик Огирлик вазн етишмаслиги

16-18,5 Танага вазн етишмаслиги

18,5-24,9 Нормал тана вазни

25-29,9 Тананинг ортикча вазни (семириш)

30-34,9 Семизликнинг биринчи даражаси

35-39,9 Семизликнинг иккинчи даражаси

40 ва ундан катта Семизликнинг учинчи даражаси (касаллик)

Сиз уз вазнингиз ва баландлигингизни билиб, ТМИни жадвалдан тезда хисоблашингиз мумкин:

2-жадвал

Ёши Жинси Буйи, см/ огирлик, кг (пастки ва юкори чегара)

150-160 161- 170 171- 180 181- 190

20-29 эркак 51,3- 62,9 64,6- 72,7 74,1- 85,1 87,2- 97,3

аёл 48,9- 59,8 61,6- 69,2 72,8-80,9 83,3- 92,3

30-39 эркак 56,7- 69,2 71- 77,7 79,3- 88 90,6- 99,5

аёл 53,9- 65,8 68,5- 75,8 77- 83,9 87,7- 95,6

40-49 эркак 58,1- 72,3 74,4- 81 82,8- 89,9 91,4- 100,7

аёл 56,5- 69,9 72,2- 79,8 81,7- 88,1 89,3- 97,4

50-59 эркак 58- 69,7 72,7- 79,6 81,1- 87,5 89,5- 99,4

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

аёл 55,7- 65,8 68,7- 76,8 77,7- 84,1 86,5- 95,6

60 ва ундан эркак 57,3- 68,2 69,1- 76,9 78,3- 84,4 85,4- 94,8

катта аёл 54,8- 64,6 66,5- 75 76,3- 81,6 82,9- 92,9

СМ О СМ

ГО

га

0

ю

1

Факат ортикча вазннинг мавжудлиги эмас, балки унинг таркалиши хам мухимдир. Шунинг учун сиз семириш турини аниклаб, муаммони хал килишни бошлашингиз керак. Семириб кетишнинг андроид ва гиноид турлари ажралиб туради.

Гиноид (аёл) тури ёки уни нок шаклидаги семи-риш сон ва думба атрофида ёгларни йигилиши деб хам аташади.

Андроид (эркак) тури олма шаклида ёки юкори

кисмида семириш дейилади, у ички ёгнинг чукиши билан бир каторда бел ва ошкозонда хам шаклла-нади, бу олма шаклини беради. Эркакларда диабет, юрак-кон томир асоратларни ривожланиш хавфини оширади.

Яна бир мухим курсаткич - бу белнинг хажми. Одатда, эркакларда у 94 см дан, аёлларда 80 см дан, ошмаслиги керак. Бу курсаткичлардан ошиб кетиши диабет ва юрак-кон томир касалликларини ривожла-ниш хавфини оширади.

1-даражали семизлик мавжуд булса, 2-тоифа диабет билан касалланиш хавфи 2 баравар, 2-чи да-ражали семизлик 5 баравар, 3-чи даражали семизлик 10 мартадан купрок ошади. Корин бушлигида ёг таркалиши семириб кетиш касалликнинг ривожла-ниши билан купрок боглик булади. Огирлик курсат-кичларини нормал холатига келтириш учун одатда пархез терапияси ва жисмоний фаоллик кулланилади, агар керак булса, дорилар танланади.

Бир неча кун ичида жисмоний машклар оркали семизликни олдини олиб булмайди. Огирликни нормал холатга келтириш учун вакт ва сабр-токат, шунингдек машклар тупламини мунтазам равишда бажариш керак. Машгулотларни бошлашдан олдин танани тугри тайёрлаш керак. Машгулотларга мослашиш учун бир катор тавсияларга амал ки-линса самарали булади:

✓ Машгулотларнинг таъсири тез орада курин-маслиги сабабли, сиз узок машгулотларга хиссий жихатдан тайёр булишингиз керак.

✓ Пиёда сайр килиш учун вакт ажратиш фойдали-дир. Дастлаб кунига 20 дакика кифоя килади. Юриш давомийлигини аста-секин ошириш керак.

✓ Агар хохласангиз юришни велосипед учишга алмаштиришингиз мумкин.

✓ Тайёргарлик боскичида фаол вазн йукотишда сизга сузиш ёрдам беради.

✓ Нафас олишни назорат килиш мухимдир. Агар нафас кисилиши булса, сиз тухтаб, пулснинг нормал-лашишини кутишингиз керак.

✓ Югуриш уртача тезликда (10-15 дакика) амалга оширилади.

✓ Секин юриш тезлаштирилган холда, нафас олиш машклари билан алмаштирилиши керак.

✓ Дар бир машгулотдан олдин юрак уришини улчашингиз керак. Агар беморда 1 ёки 2 даражали семириш булса, машгулот пайтида юрак уриши максимал 75% га ошиши мумкин.

✓ 5 дакикали шугулланишдан сунг сиз 3 дакика-лик танаффусларни ташкил килишингиз керак. Би-ринчи машгулотларнинг давомийлиги 30 дакикадан ошмайди. Келажакда сиз тахминан 1-1,5 соат машк килишингиз мумкин.

Бундан ташкари, туликлик билан курашишни куйидагилар самарали дисобланади:

Даволаш жисмоний тарбияси(ДЖТ) мажмуаси

Д.д. - турган долатда юриш 30 сония давомида:

a) уртача темпда, бир жойда туриб оддий юриш 5-6 маротаба такрорлиги;

b) ёкларнинг панжа кисмларида юриш 5-6 маро-таба такрорлиги;

c) ёкларнинг товон кисмида юриш 5-6 маротаба такрорлиги;

Д.д. - турган долатда товонлар бирлашган, бармоклар узоклашган, куллар тананинг ён бошида турган долатда. Кулларни олдинга узатиб, олдинга унг оёкни кутариш ва оркага узатиб бармокларда туриш (нафас олиш). 8 маротаба дар бир оёк билан машклар бажарилади.

Д.д. - турган долатда. Унг оёк билан унг томонга узатиш, куллар ён томонга, кафтни юкорига караб узатиш. Дастлабки долатга кайтиш. Секин темпда 5 маротаба икки томонлама бажарилади.

Д.д. - турган долатда, оёклар елка кенглигида. Гавдани секин ён томонларга букиш, куллар оёк буй-лаб силжийди. Унг томонга эгилганда нафас олиш, чап томонга эгилганда нафас чикариш. 5-8 маротаба такрорланади икки томонга.

Д.д. - турган долатда, оёклар елка кенглигида, куллар белда. Гавдани унгга ва чапга айлантириш. Нафас олиш эркин. 5-8 марта икки томонга.[4]

Машгулот тугагач, турган долда секин нафас олиб ва чикариш машкини бажаринг. Машк килишни хохдайсизми, лекин нимадан бошлашни билмаяпсиз-ми? Сиз учун асосий машклар руйхатини туздик.

1-машк: Утирган долатда куллар белда. Бо-шингизни орка томонга эгиб, буйин мускулларини тортинг. Бошингизни олдинга туширинг, мушакла-рингизни бушаштиринг (4 марта такрорланг).

2-машк: Утирган долатда куллар белда. Угири-лиш ва чап кулнинг орка кисми билан танани чапга айлантиринг. Дастлабки долатга кайтинг. Сунгра карама-карши тарафга машкни бажаринг (4-6 марта такрорланг).

3-машк: Утириш, куллар пастда. Секин, ён то-монлардан кулларингизни кутаринг, чузинг, умуртка погонангизни тугриланг. Кулингизни пастга туширинг, дам олинг - нафас олинг (5-6 марта ишлатинг).

4-машк: Тик турган долда, куллар букилган мушт долатида. Шу билан бир каторда, кулларингизни тугрилаб, эгиб, муштингизни юкорига кутариб 6 та «мушт» килинг. Кейин бошингизни оркага эгиб, кул-ларингизни бушатинг ва кулларингизни силкитинг (2-4 марта такрорланг).

5-машк: Оёклар елка кенглигида, кулларни белга куйинг. Ярим эгилиш, оёклар эгилган долатда бел

билан айланма даракатлар килинг. Кейин бошка то-монга дам худди шундай даракат килинг (6-8 марта такрорланг).

6-машк: Танангизни орка кисмини стулнинг орка томонига якинрок ва ён томонларидан текис куллар билан ушлаб туринг. Олдинга бир кадам куйинг, стул-нинг орка кисмини бушатмасдан, эгилиб-кайтинг ва дастлабки долатга кайтинг. Худди шу даракатни унг оёк билан такрорланг (6-8 марта такрорланг).

7-машк: Энгашиб турган долда стулга суяниш. куллар букилмаган долатда елкаларни пастга ту-шуриш. Дастлабки долатга кайтиш (8-10 марта такрорланг). Тугри туриб, кулларингизни бушатинг, уларни силкитинг.

8-машк: куллар букилмаган долатда стулнинг четига таяниб утириш. Кулларингизни букинг ва тикланг. Дастлабки долатга кайтиш (6-8 марта такрор-ланг). Кейин стулга утириб, кулларингизни пастга туширинг, уларни бушаштиринг ва кулларингизни силкитинг.

9-машк: Стулда утирган долатда, куллар кукрак олдида эгилиб, кафтлар богланган: унг бармоклар тепага, чап бармоклар пастга (3 маротаба эгинг). Кулингизни пастга туширинг, мушакларингизни бушаштиринг. Худди шу машкни кафтлар урнини узгартириб бажаринг (6-8 марта такрорланг).

Машк килиш натижасида иш кобилияти кутарила-ди. Машк килиб юрган одам узокрок ишлай олади ва маълум вакт бирлигида ишни машк килмаган кишига караганда купрок бажаради[5]. Демак машк килиш оркали нафакат соглом турмуш тарзини олиб бориш, шу билан бирга фойдали иш коеффициентимизни ошириш имкониятига дам эга буламиз.

Хулоса. Ортикча вазн ва семизликка карши соглом овкатланиш, жисмоний фаоллик дамда зарарли одатлардан, яъни тамаки ва алкоголь мад-сулотларидан воз кечиш оркали курашиш мумкин. Бунда жисмоний фаоллик: спорт билан шугулланиш, пиёда юриш, гимнастика машкларини бажариш дамда бадантарбия билан шугулланиш мудим уринга эга. Согломлаштирувчи таъсир кучига эга машклар туфайли коматнинг тик ва тугри ривожланишини таъминланади. Куриниб турибдики, дар икки долат инсон танасининг чиникиб, ортикча вазндан халос булишига хизмат килар экан.

Адабиётлар:

1. М. Холи^ова "Оилада соFлом турмуш тарзини шакллантиришда овкатланиш маданиятининг урни" http://fencing.uz/ru/page/2687.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 30.10.2020 даги № ПФ-6099 сонли Фармони "СоFлом турмуш тарзини кенг татби^ этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари т^рисида".

3. МУМ^Ю - Salomatlik уа до^аШк sirlari са^ифаси https://mymedic.uz/ salomatlik/tana-massasi-indeksi/ .

4. Ш.Г. Ходжаев, К.А.Нурмухамедов "Даволаш жисмоний тарбияси". - Т.: "Фан ва технология", 2015, 307-бет.

5. Б.Т. Хдйдаров "Физиология ва спорт физиологияси", Илмий техника нашриёти, 2018, 22-бет.

СМ

о

см

го га

0 ^

ю

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.