Научная статья на тему 'ЎСМИР ВАЛЕЙБОЛЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТЛАРИДА ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРНИ ҚЎЛЛАШ МЕТОДИКАСИНИ ИЛМИЙ ПЕДАГОГИК АСОСЛАШ'

ЎСМИР ВАЛЕЙБОЛЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТЛАРИДА ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРНИ ҚЎЛЛАШ МЕТОДИКАСИНИ ИЛМИЙ ПЕДАГОГИК АСОСЛАШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
58
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жисмоний тарбия / спорт / волейбол / ҳаракатли ўйинлар / дидактик ўйинлар / интенсивлаштириш. / physical education / sports / volleyball / action games / didactic games / intensification.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — X. Eshbaev

Ушбу мақолада ўсмирлар учун волейболчиларни тайёрлашда очиқ ўйинлардан фойдаланиш усуллари, волейболчиларни тайёрлашни бошқаришнинг илмий-педагогик асослари, волейболчиларнинг жисмоний фазилатлари, ўсмирларнинг жисмоний тайёргарлигини ошириш мактаби ва жисмоний тарбия ва спортга бўлган эҳтиёж.Жисмоний тарбиянинг шакллари, воситалари ва усулларини баъзи техникалар, ҳаракатли ўйинлар ва ноанъанавий машқларни ўргатиш асосида такомиллаштириш зарур, такомиллаштириш бўйича тегишли хулосалар ва тавсиялар ишлаб чиқилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCIENTIFIC PEDAGOGICAL JUSTIFICATION OF THE METHODOLOGY OF USING ACTION GAMES IN TRAINING OF TEENAGE VOLLEYBALL PLAYERS

This article discusses the methods of using movement games in the training of adolescent volleyball players, the scientific and pedagogical basis for the management of volleyball players' training, the physical qualities of volleyball players, the school to increase the physical fitness of adolescents and the need for physical education and sports. There is a need to improve the form, means and methods of physical education, based on the teaching of some technical skills, movement games and non-traditional exercises, appropriate conclusions and recommendations for improvement have been developed.

Текст научной работы на тему «ЎСМИР ВАЛЕЙБОЛЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТЛАРИДА ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРНИ ҚЎЛЛАШ МЕТОДИКАСИНИ ИЛМИЙ ПЕДАГОГИК АСОСЛАШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

УСМИР ВАЛЕЙБОЛЧИЛАРНИНГ МАШГУЛОТЛАРИДА ^АРАКАТЛИ УЙИНЛАРНИ ЦУЛЛАШ МЕТОДИКАСИНИ ИЛМИЙ ПЕДАГОГИК АСОСЛАШ

Эшбаев Химмат Аблакул ^ли

Жиззах давлат педагогика университети Мактабгача таълим факультети укитувчиси

https./Moi. org/10.5281/zenodo.7191653 Аннотация. Ушбу мацолада усмирлар учун волейболчиларни тайёрлашда очщ уйинлардан фойдаланиш усуллари, волейболчиларни тайёрлашни бошцаришнинг илмий-педагогик асослари, волейболчиларнинг жисмоний фазилатлари, усмирларнинг жисмоний тайёргарлигини ошириш мактаби ва жисмоний тарбия ва спортга булган э%тиёж.Жисмоний тарбиянинг шакллари, воситалари ва усулларини баъзи техникалар, %аракатли уйинлар ва ноанъанавий машцларни ургатиш асосида такомиллаштириш зарур, такомиллаштириш буйича тегишли хулосалар ва тавсиялар ишлаб чицилди.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, волейбол, %аракатли уйинлар, дидактик уйинлар, интенсивлаштириш.

НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ОБОСНОВАНИЕ МЕТОДОЛОГИИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ АКТИВНЫХ ИГР В ПОДГОТОВКЕ ПОДРОСТКОВ-

ВОЛЕЙБОЛИСТОВ Аннотация. В данной статье рассматриваются методы использования подвижных игр в подготовке волейболистов подростков, научно-педагогические основы управления подготовкой волейболистов, физические качества волейболистов, школа повышения физической подготовленности подростков и необходимость по физическому воспитанию и спорту Необходимо совершенствовать формы, средства и методы физического воспитания, на основе обучения некоторым техническим приемам, двигательным играм и нетрадиционным упражнениям разработаны соответствующие выводы и рекомендации по совершенствованию.

Ключевые слова: физкультура, спорт, волейбол, подвижные игры, дидактические игры, активизация.

SCIENTIFIC PEDAGOGICAL JUSTIFICATION OF THE METHODOLOGY OF USING ACTION GAMES IN TRAINING OF TEENAGE VOLLEYBALL PLAYERS Abstract. This article discusses the methods of using movement games in the training of adolescent volleyball players, the scientific and pedagogical basis for the management of volleyball players' training, the physical qualities of volleyball players, the school to increase the physical fitness of adolescents and the needfor physical education and sports. There is a need to improve the form, means and methods of physical education, based on the teaching of some technical skills, movement games and non-traditional exercises, appropriate conclusions and recommendations for improvement have been developed.

Keywords: physical education, sports, volleyball, action games, didactic games, intensification.

КИРИШ

Мамалакатимизда ёш авлодни х,ар тамонлама баркамол инсон этиб тарбиялаш давлат сиёсатининг бош масалалари сифатида каралади. Узбекистан Республикасининг Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг ъъУзбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича 2017-2021-йилларга мулжалланган харакатлар стратегияси тугрисида"ги

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ШТЕКМАТЮМЛЬ 8С1БОТ1Р1С ГОШ1ЧАЬ УОШЫБ 1 188иБ 6 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

фармонига асосан давлат дастури ишлаб чикилди. 2017-йил 3-июлдаги ,,Жисмоний тарбия ва оммовий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-3031сонли карори ва 2018-йил 5-мартдаги ,,Жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги давлат бошкарувини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисидаъъги П^-5368 сонли фармони, 2020-йил 30-октабрдаги „Соглом турмуш тарзини кенг таргиб этиш ва оммовий спортни янада ривожлантириш чора- тадбирлари тугрида"ги П^-6099 фармони ва 2020-йил 23-сентабрдаги "Таълим тугрисида"ги конунлар кабул килиниб. Ёшларга оид давлат сиёсатини такомиллаштиришда уларни жисмонан соглом, рухий ва интеллектуал ривожланган, мустакил фикрлайдиган, катъий хаётий нуктаи-назарга эга, Ватанга содик ёшларни тарбиялаш, демократик ислохотларни чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида уларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш....ёш авлоднинг ижодий ва интеллектуал салохиятини куллаб-кувватлаш хамда амалга ошириш, болалар ва ёшлар уртасида соглом турмуш тарзини шакллантириш, уларни жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш белгилаб куйилган.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Валейболчиларнинг машгулотларида харакатли уйинларни куллаш ва харакатли уйинлардан самарали тарзда фойдаланиш услубларини урганиш ва тахлил килиш.

Тадкикотнинг асосий масалалари ва фаразлари.

1. Усмир волейболчилардан иборат тажриба ва назорат гурухларида волейболчига хос жисмоний сифатлар, айрим техник малакалари, хдракатли уйинлар хамда ноанъанавий машклар ёрдамида шакллантириш усулини ургатиш:

2. Волейбол машгулотларида ва жисмоний тарбия дарслари жараёнида волейбол машгулотларини самарали ташкил килиш усулини ургатиш:

3. Синфдан ташкари волейбол машгулотларини утказишда;

4. БУСМ ларда волейбол мутахассислигининг болалар ва усмирларида жисмоний ва техник тайёргарлиги ривожлантириш усуллари. Л.Р. Айрапетянтс, М.А. Годик (2009) ларнинг фикрича волейболга ихтисослашган машгулотлар билан илк бор шугулланишни 11-13 ёшдан бошлаш максадга мувофикдир. У узининг тадкикотларида айнан шу ёшдага болаларни жисмоний ва техник тайёргарлигини жадал сур атлар билан устириш имкониятларини очиб берди .

Тадкикотда кулланадиган усул ва технологиялар.

Волейбол буйича тренернинг малака ошириш курси машгулотларида " пинборд" " рефлексия" ва курси "Кейс-стади" вар каби инноватсион технологиялардан фойдаланиш буйича шакл, услублар, илгор тажрибаларини илмий - услубий ёндашган холда умумлаштириш тахлил килиш .

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Таълим жараёнини модернизатсиялаш боскичида харакатли уйинлардан фойдаланишнинг дидактик асосларини яратиш оркали усиб келаётган ёш авлоднинг маънавий-ахлокий фазилатларини камол топтириш, жисмоний тарбия дарсларида укувчи фаолиятини бошкариш мухим педагогик масалалар сирасига киради.

Х,аракатли уйинлардан фойдаланишнинг дидактик асосларини яратиш учун: оптимал педагогик-психологик вазиятларни ташкил килиш, фанлараро интегратсиялашув жараёнини таъминлашда такдим килинаётган материалларнинг педагогик имкониятларидан кенг фойдаланиш лозим.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Усмир волейболчи укувчиларида харакатли уйинлар оркали спорт малакаларини устириш уларда: спорт техникасини англашлари, укув материалини идрок килиш жараёнини интенсивлаштириш зарур. Бу эса уз навбатида мустакиллигимизни кадрлай оладиган, узлигини, жамият, давлат ва оила олдидаги маъсулиятни англайдиган этук шахсни шакллантириш каби вазифалар билан боглик жараёндир.

Волейбол дарсларида уйинлар уз мазмуни ва коидалари, тарбиявий таъсир курсатишига кура: шартли равишда дидактик уйинлар, мусикий уйинлар ва харакатли уйинларга булиниб, улар оркали ёш волейболчи укувчиларида харакат малакалари, спорт техникаси шакллантирилади, аклий фаолияти ривожланади, билимлари чукурлашади ва кенгаяди; ахлокий фазилатлари таркиб топади. Кучли таъсирчан ва мустахкам тарбиявий ва таълим тизимини факатгина фан урнатган объектив асослар ва амалиётда тасдикланган коидалар ёрдамида ривожлантирилади. Демак, бошлангич синф укувчилари учун фан дастурига киритилган харакатли уйинларни маълум тизимлаштириш, уларнинг тарбиявий ахамиятини ва унга куйилаётган замонавий талабларни инобатга олиш, лозим булади. Бунда харакатли уйинларнинг педагогик характерини инкор этиб булмайди. Сакраш учун куйидаги микдорлар окилона хисобланади: 11 мартадан 3 серия - яхши тайёргарлик курган спортчилар учун ва 1-2 серияда 5-7 мартадан - камрок тайёргарлик курганлар учун. Сериялар орасидаги дам олиш 5-7 дак. давомида енгил югуриш ва бушашиш учун машклар бажарилади.

Огирликлар билан «жадал» усулда машкларни бажаришда куйидаги коидаларга риоя килиш зарур:

уларни мушакларни киздирувчи махсус машклардан кейин куллаш мумкин;

«жадал» харакатлар микдори серияда 4-7 марта такрорлашдан ортмаслиги лозим;

«жадал» таъсир катталиги юк вазни ва ишчи амплитуда катталиги билан ифодаланади. Х,ар бир холда бу курсаткичлар жисмоний тайёргарлик даражасига боглик холда аникланади;

тананинг бошлангич холати машгулотда ривожлантирилаётган ишчи кучланишнинг холатига мос равишда танланади.

Спорт таълимида инноватсиалар ( инглс "инноватсион "- янгилик киритиш , ихтиро ) - спорт таълим тизимда ёки укув-машгулот жараёнида мавжуд муаммони креатив ёндашув асосида ечимини топиш максадида кулланилиб самарали натижани кафолатлай оладиган шакл услуб ва технологияларни куллаш максадга мувофикдир.

Малака ошириш курсларида волейбол буйича назарий машFулотларида пинборд технологияси. Пинборд инглизча ( пин - мустахкамлаш , боард - доска , Доскага мустахкамлаш ). Волейболчилар машгулотсининг муваффакияти, уйинчилар МЖС ларининг ривожланиш даражасини аник ва тугри назорат килинишига богликдир. Педагогик назорат (ПН) алохида МЖСни узгариш даражаси динамикасини (суратини) аниклаш имкониятини беради. Буни асосида, МЖТни самарали бошкаришни янги йулларини белгилаш мумкин» Негаки «тайёргарлик тузилишини окилона ташкил этишни замонавий йулларидан бири, киска вакт ичида спорт формасини ривожлантиришни куп киррали моделини тузишдир».

Жисмоний тайёргарликни, педагогик назорат турларини урганиш, бошкаларни ишларида тез-тез учрайди, ма лум равишдаги МЖТни ПНнинг аник белгиланган саволларига жавоб бера олади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Усмир ёшидаги болаларнинг жисмоний тайёргарлиги хамда жисмоний тарбия ва спортга булган эхтиёжини ошириш учун мактаб жисмоний тарбия шакли, восита ва услубиятини такомиллаштириш заруриятини тугдиради

Бугунги кунда жахон спортидаги курсаткичларнинг жадал равишда янгиланиб бораётганлиги, ёш спортчиларни тайёрлашнинг янги, янада самарали воситаларини, услубларини ва шаклларини излашни таказо этади .

Волейболчиларнинг спорт махоратини юксалиши аксарият холларда тезлик-кучлилик сифати буйича белгиланади. Ушбу сифатни ривожлантириш волейболчиларни тайёрлашнинг мухим вазифаларидан биридир Юкорида кайд этилган ма'лумотлар шуни курсатадики, ёш волейболчиларни махсус жисмоний тайёргарлигини ошириш, уларнинг техник малакаларини шакилланиши мухим ахамият кашф этади. Демак, юкори малакали волейболчилар тайёрлашда махсус жисмоний сифатлар уларнинг асосий уйин малакаларини такомиллашишида мухим урин эгаллар экан.

Волейбол назарияси ва амалиёти сохаси доирасидаги купгина мутахассислар фикрича сакровчанлик ва сакраш тайёргарлигининг уйин давомида ижро этиладиган техник малакалар самарасини белгилаб беради. Х,ар бир уйинда иштирок этувчи жамоа уйинчиларнинг уйин махорати, жисмоний тайёргарлиги ва уйин партияларининг давом этишга караб техник малакалар хажми ва самарадорлиги турлича булиши уз-узидан ма'лум.

МУ^ОКАМА

2019-2021 йилларда фойдаланилган дидактик, методик адабиётларни урганиб чиккан ва танкидий тахлил, умумий урта таълим муассасалари учун жисмоний тарбия фан дастури ва укув кулланма хамда дарсликларни тахлилий урганиш, укиш ва укитиш жараёнларини кузатиш, укитувчилар билан сухбат утказиш, анкета, огзаки суров, ёзма назорат хамда тахлил килиш ва умумлаштириш, назария билан амалиётнинг бирлигига амал килиш, умумий урта таълим мактабларида педагогик тажриба-синов утказиш хдмда ундан олинган натижаларни тахлил килиш жараёнида укувчиларда волейбол уйнашга кизикиш кузатилди ва уларни жисмоний чиникиши куникмаси ортди.

9-11- синф укувчиларидан иборат назорат ва тажриба гурухларида олиб борилган тадкикотлар шуни курсатадики, жисмоний тарбия дарсларида кулланиладиган стандарт ва стереотип машклар (назорат гурухида) укувчилар фаоллиги, сакровчанлик, тезкорлик ва харакат аниклиги каби кобилиятларни этарли даражада ривожлантира олган экан. Дарс жараёнида укувчиларда волейболга булган куникмани шакиллантиришда кулланилган махсус харакатли уйинлар ва хар хил холатларда ижро этиладиган айланма тезланишларга оид машклар (ноанъанавий машклар), юкорида кайд этилган волейбол уйнаш сифатларини тажриба гурухидаги укувчиларда самарали ривожлантириш имкониятига эга эканлиги исбот килинди, хамда шу укувчиларнинг дарсга булган кизикиши, фаоллиги ва кайфиятларига ижобий таъсир этганлиги кузатилди. ХУЛОСА

Танлаб олинган ва тадкикот асосида самарадорлиги урганилган жисмоний тарбия дарсидаги махсус харакатли уйинлар ва айланма тезланишларга оид турли ноанъанавий машклар 9-11-синф укувчиларида волейболга уйнини ташкиллаштиришда, хар бир дарсда ва дарсдан ташкари шароитларда мунтазам куллаш укувчилар уртасида жисмоний тарбия жараёнини фаол погонага кутариш, уларнинг жисмоний тарбия ва спортга булган

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

кизикиши хамда соглом турмуш тарзни ортишига олиб келади. Амалиётга тавсия этилаётган махсус харакатли уйинларни ва айланма тезланишларга оид ноанъанавий машклардан волейбол уйнини ташкиллаштиришда укув йилининг барча чоракларида, йилнинг барча мавсумларида очи; ва ёпик спорт иншоотларида утказиладиган машгулотларда мунтазам фойдаланиш, айникса мактабларининг жисмоний тарбияни жараёнини оммавий шаклланишига туртки булади. Юкорида келтирилган хулосалар асосида методик тавсиялар ишлаб чикилда ва амалиётга тадбик килинди.

REFERENCES

1. Усмонходжаев Т.У. Ф.Ходжаев Х,аракатли уйинлар Тошкент 2005-й.

2. Пулатов А.А. Ёш волейболчилар тезкорлик-куч сифатларини шакллантириш услубияти. Услубий кулланма. -Т., 2008.

3. Рахимкулов К.Д.Миллий харакатли уйинлар .Тафаккур Бустони 2012й.Сафаров О. Узбек халк миллий уйинлари.-Т.: Укитувчи, 1994. -

4. Машарипов Й. Спорт психологияси.- Самарканд:СамДу нашр-матбаа маркази,2003.—

5. Саламов Р.С. Укувчиларни Жисмоний тарбиялаш жараёнида харакатли уйин 2002й.

6. Ayrapetyants L.R., Пулатов А.А. Волейбол назарияси ва услубияти // Олий укув юртлари учун дарслик. -Т.: «Фан ва технология»,2012.

7. Болтаев З.Б.Воллейбол // Олий укув юртлари учун дарслик. - СамДУ наширёти 2020.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.