Научная статья на тему 'СИРПАНМА СОШНИК ТУМШУҒИНИНГ БАЛАНДЛИГИ ВА ЭГРИЛИК РАДИУСИНИ НАЗАРИЙ АСОСЛАШ'

СИРПАНМА СОШНИК ТУМШУҒИНИНГ БАЛАНДЛИГИ ВА ЭГРИЛИК РАДИУСИНИ НАЗАРИЙ АСОСЛАШ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Сошник / уруғ / баландлик / эгрилик радиуси / пушта / текислаш / куч / бурчак / тупроқ / параметр / Сошник / семена / высота / радиус кривизны / гребень / выравнивания / сила / угол / почва / параметр.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Турдалиев В., Асқаров Н., Шербоев М.

Мақолада пиёз уруғини экиш машинасининг сирпанма сошниги тумшуғининг баландлиги ва эгрилик радиусини асослаш бўйича ўтказилган назарий тадқиқот натижалари келтирилган. Ўтказилган тадқиқотлар натижасида сошник тумшуғининг баландлиги ва эгрилик радиусини аниқлашни имконини берадиган тенгсизлик ва тенгламалар олинган ҳамда уларни сонли ечими асосида параметрларнинг тавсия қийматлари берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Турдалиев В., Асқаров Н., Шербоев М.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Theoretical substantiation of the height and radius of curvature of the beak of the runner opener

Мақолада пиёз уруғини экиш машинасининг сирпанма сошниги тумшуғининг баландлиги ва эгрилик радиусини асослаш бўйича ўтказилган назарий тадқиқот натижалари келтирилган. Ўтказилган тадқиқотлар натижасида сошник тумшуғининг баландлиги ва эгрилик радиусини аниқлашни имконини берадиган тенгсизлик ва тенгламалар олинган ҳамда уларни сонли ечими асосида параметрларнинг тавсия қийматлари берилган.

Текст научной работы на тему «СИРПАНМА СОШНИК ТУМШУҒИНИНГ БАЛАНДЛИГИ ВА ЭГРИЛИК РАДИУСИНИ НАЗАРИЙ АСОСЛАШ»

УДК 635:133

СИРПАНМА СОШНИК ТУМШУГИНИНГ БАЛАНДЛИГИ ВА ЭГРИЛИК РАДИУСИНИ НАЗАРИЙ АСОСЛАШ

Турдалиев В., Аскаров Н., Шербоев М.

Аннотация. Маколада пиёз уругини экиш машинасининг сирпанма сошниги тумшугининг баландлиги ва эгрилик радиусини асослаш буйича утказилган назарий тадкикот натижалари келтирилган. Утказилган тадкикотлар натижасида сошник тумшугининг баландлиги ва эгрилик радиусини аниклашни имконини берадиган тенгсизлик ва тенгламалар олинган хдмда уларни сонли ечими асосида параметрларнинг тавсия кийматлари берилган.

Аннотация. В статье представлены результаты теоретического исследования, проведенного на обосновании значений высоты и радиуса кривизны клюва полозовидного сошника сеялки для посева семян лука. В результате исследований были получены неравенства и уравнения, позволяющие определить высоту и радиус кривизны сошника, а также рекомендуемые значения параметров на основе их численного решения.

Annotation. The article presents the results of a theoretical study carried out on the substantiation of the values of the height and radius of curvature of the beak of the runner opener of a seeder for sowing onion seeds. As a result of the research, inequalities and equations were obtained that make it possible to determine the height and radius of curvature of the opener, as well as the recommended values of the parameters based on their numerical solution.

Калит сузлар. Сошник, уруг, баландлик, эгрилик радиуси, пушта, текислаш, куч, бурчак, тупрок, параметр

Ключевые слова. Сошник, семена, высота, радиус кривизны, гребень, выравнивания, сила, угол, почва, параметр.

Keywords. Opener, seed, height, radius of curvature, ridge, alignment, force, angle, soil, parameter.

Маълумки, сабзавот уругларини пушта олиб экиш текис ерга экишга нисбатан самарали булиб, уругларнинг эртарок униб чикиши, яхши ривожланиши ва х,осил туплаши учун имкон яратмокда. Пушта юзасини текислаш хдмда зичлаш учун экиш машиналари таркибида хдракат йуналишига нисбатан перпендикуляр жойлашган турли куринишдаги иш органларидан фойдаланилади. Тавсия этилаётган сирпанма сошник х,ам пушта юзасини текислаш ва зичлаш учун кулланилади. Ушбу сошникнинг асосий ишчи кисми саналган тумшугининг параметларини назарий асослаймиз.

Сошник тумшугининг параметрларини аниклаш учун унинг тупрок катлами билан узаро таъсирлашишида х,осил буладиган кучларни куриб чикамиз (1-расм).

1-расм. Сирпанма сошник тумшуFининг параметрларини аниклашга доир схема

Сирпанма сошникнинг илгарланма хдракати давомида тупрок булакларига нормал N ва ишкаланиш Fишк кучлари таъсир этади. Тупрок булакларига таъсир этувчи нормал N кучни хдракат йуналиши ва сошник тумшугининг ишчи сирти буйлаб таъсир этувчи ташкил этувчи N ва Nт кучларга ажратамиз, у х,олда 1 -расмга кура

N =

N ап Р '

(1)

Nm = ^шР-N).

(2)

Пушта юзаси сифатли текисланиши учун N куч Fишк кучдан кичик булиши лозим, яъни [1].

N. < г.

(3)

Агар ишкаланиш кучи Fишк=Nf=Ntg (бунда ^ишкаланиш коэффициенти; ф-тупрокнинг ташки ишкаланиш бурчаги) эканлигини ва (2.2) тенгликни инобатга олиб, (2.3) тенгсизликни куйидагича ёзамиз

^(р-~) <

(4)

(2.4) дан куйидаги келиб чикади

д ж

(5)

[2] га кура ишкаланиш бурчаги 25о-35о оралигида булишини инобатга олсак, у х,олда сошник тумшугининг вертикалга нисбатан урнатилиш бурчаги купи билан 125° булиши лозимлиги келиб чикади.

Сошник тумшугнинг баланлиги Нс ва эгрилик радиуси Rc ни сошник олдида хосил буладиган тупрок уюмининг баландлиги hm дан келиб чикиб аниклаймиз (2.3-расм). Сошник тумшугнинг баланлиги Нс ни аниклашда куйидаги шарт бажарилиши кераклигидан фойдаланамиз [3].

V < V,

т с

(6)

бунда Vт-сошникнинг олдида хосил буладиган тупрок уюмининг хажми, м ; V-сошникнинг олдида жойлашиши мумкин булган тупрок уюмининг хажми, м3.

(2.6) шарт бажарилганда сошникнинг иш жараёнида пушта юзасидаги нотекисликларни тулдириш учун маълум хажмдаги тупрок тупланиб боради.

Текисланаётган пушта юзасининг нотекислиги у = у0 соб

V X У

конуният асосида

узгаради деб каралса [3], сошник олдида хосил буладиган тупрок уюмининг хажмини куйидагича ифодалаш

Vm = 2ВсУо |

соб

^ жх^ V К у

йх =

2Ву1 н

ж

(7)

бунда у0-пушта юзасидаги нотекисликларнинг баландлиги, м; 1н-нотекисликларнинг характерли узунлиги, м; Вс-сирпанма сошникнинг камраш кенглиги, м.

Сошникнинг олдида жойлашиши мумкин булган тупрок уюмининг хджмини куйидагича ифодалаймиз

1 9

Vc =- Вс(Нс -СШР),

(8)

бунда ^-тупрокнинг сошник таъсири остида деформацияланиш кийматини, м; ц-текислагич олдида хосил буладиган тупрок уюмининг огишбурчаги, градус; Р-сошник тумшугининг эгрилик бурчаги, градус.

Тупрокнинг сошник таъсири остида деформацияланиш кийматини куйидагича аниклаймиз [4]

0

Н0 = Н(1 -Ро), (9)

Р

бунда р0 - тупрокнинг сошник утишидан олдинги зичлиги, кг/м3; р - тупрокнинг сошник утгандан кейинги зичлиги, кг/м3; h- текисланиши ва зичланиши лозим булган тупрок

катламининг калинлиги, м.

(7), (8) ва (9) тенгликларни (2.6) шартга олиб бориб куйиб, Hc га нисбатан ечамиз

Н >

4у°1н + h(1 -Р). (10)

TZ{ctg/U- Ctgp) р

Юкорида олинган (10) тенгсизликни сонли ечими параметрларнинг куйидаги кийматларида амалга оширилди: у0=0,01 м; h=0,0321 м; 1н=0,1 м;Р=125°; |i=45°, h=0,0321 м; р=1200 кг/м3; ро=1000 кг/м3.

(10) тенгсизликни сонли ечими асосида сирпанма сошник тумшугининг баландлиги камида 7,8 см булиши лозимлигини аниклаймиз.

1-расмдан ва [2] ни инобатга олиб сирпанма сошник тумшугининг эгрилик радиусини куйидагича ифодалаймиз

Rc = . (11)

1 - cosa

бунда hp-сирпанма сошник тумшуги олдида уюлиб коладиган тупрок призмасининг баландлиги, м; а-тупрок булакларини сикиш бурчаги, градус.

Сошник тумшугининг вертикалга нисбатан урнатилиш бурчаги билан тупрок булакларини сикиш бурчагинининг йигиндиси 180о га тенг эканлигини инобатга олсак, у х,олда

a = 180°-р. (12)

(12) тенгликни инобатга олиб, (11) тенгликни куйидагича ёзамиз

h

Rc =-m-. (13)

c 1 - cos(180° -р)

cos(180o-P)=cosP эканлигини инобатга олсак, у х,олда

h

Rc . (14)

1 + cos р

Сирпанма сошник тумшугининг эгрилик радиусини аниклаш учун (14) тенгликнинг сонли ечимини параметрларнинг куйидаги кийматларидан амалга оширамиз: [2] га кура h=0,05 м; р=125°.

(14) тенгликни сонли ечими асосида сирпанма сошник тумшугининг эгрилик радиуси 2,8 см булиши лозимлигини аниклаймиз.

Хулоса. Сирпанма сошник тумшугинининг параметрларини аниклаш буйича утказилган назарий тадкикотлар шуни курсатдики, технологик жараён белгиланган талаблар асосида бажарилиши учун сошник тумшугинининг баландлиги камида 7,8 см ва унинг эгрилик радиуси 2,8 см булиши лозим экан.

АДАБИЁТЛАР

1. Тургунов А. Совершенствование технологического процесса и обоснование параметров рабочего органа для разуплотнения почвы в середине междурядий посевов хлопчатника: Автореф. дисс. ... канд. тех. наук. - Янгиюль, 1998. - 18 с.

2. Рудаков Г.М. технологические основы механизации сева хлопчатника. -Ташкент: Фан, 1974.-244 б.

3. Утепбергенов Б.К. Обоснование параметров выравнивающего рабочего органа рыхлителя-выравнивателя: Дис. .канд. тех. наук. - Янгиюль, 2001. - 147 с.

4. Кучкоров С.К. Чизелли юмшаткич текислагичининг параметрларини асослаш: Дис....техника фанлари буйича фалсафа доктори (PhD). - Наманган, 2020. - 163 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.