226SINONIMLARNING TURLARI, O'XSHASH VA FARQ QILUVCHI
JIHATLARINI TASNIFI
Nodira Timur qizi Baltayeva
Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti magisrtanti nadirabaltaeva3 0 @gmail.com Ilmiy rahbar: f.f.n., dos. v.b M.A. Yusupova
Meirxan Batirovich Baltayev
Toshkent davlat transport universiteti Vagon va vagon xo'jaligi kafedrasi assistenti meyrxan 17 @gmail.com
ANNOTATSIYA
Sinonimlar sozning manoli shakllaridan biri bolib, talaffuzi, yozilishi har xil va birlashtiruvchi manosi bir xil bolgan qoshimcha mano nozikligi bilan emotsional manosi qollanishi kabi bir qator xususiyatlari bilan ozaro farqlanadigan sozlardan tashkil topgan. Hozirgi zamon ingliz tilida sinonimlarni nazariy va amaliy organishda lingvistlar va oqituvchilar oldiga qator vazifalarni qo'yiladi. Bu esa ingliz tilini oqitish, sozlashuv aloqalarini yolga qoyish jarayonini onsonlashtirishning ayrim tadbirlarini va talablarini korib chiqishni talab qiladi. Sinonimlar haqida umumiy talqinlar talabalar va oquvchilarda ingliz tilida sinonimlarning ishlatilishi haqida tushuncha hosil qilishdan tashkil topgan.
Kalit so'z: sinonimlar, ingliz tili, qo'llanilishi, aloqalari, vazifalari, nazariy va amaliy o'rganish, talablar, o'qituvchilar, talabalar, ingliz tili darslari.
ABSTRACT
Synonyms are one of the semantic forms of a word, with a number of features such as the use of emotional meaning with additional subtlety of meaning, with different pronunciation, spelling and unifying meaning. consists of words that differ from each other. Linguists and teachers are faced with a number of tasks in the theoretical and practical study of synonyms in modern English. This requires consideration of some measures and requirements to facilitate the process of teaching English, the establishment of conversational communication. General interpretations of synonyms are to help students understand the use of synonyms in English.
Keywords: synonyms, English, application, connections, tasks, theoretical and practical study, requirements, linguists, teachers, students, english lessons.
May, 2022
1066
KIRISH
Dunyodagi barcha tillarning asosini so'z tashkil etadi. Shuningdek insonlarning nutqi ham aynan shu so'zlarning qo'llanilishiga bog'liq. Nutqimizning ravon bo'lishi va so'zlagan so'zlarimizning takrorlanmasligi uchun so'z boyligimiz ko'p bo'lishi va sinonim so'zlarni qo'llashimizga bog'liq desak mubolag'a bo'lmaydi va til birliklarining bir xil ma'noga ega bo'lish hodisasasi sinonimiya deb ataladi. [1] Sinonimiyaning birligi bir umumiy ma'noga ega bo'lgan so'zlar deyiladi ya'ni, sinonimlardir. sinonim so'zlar shunchaki xashamdorlik emas, balki tilning chinakam boyligidir. Sinonimlar so'zning ma'noli shakllaridan biri bo'lib, talaffuzi, yozilishi har xil, birlashtiruvchi ma'nosi bir xil bo'lgan qo'shimcha ma'no nozikligi, emotsion ma'nosi qo'llanishi kabi bir qator xususiyatlari bilan o'zaro farqlanadigan so'zlar deyiladi. Sinonim so'zlar xaqida so'z borar ekan, biz sinonimlarni tilshunoslikda asosan ideografik va stilistik turlarga bo'lamiz. Ideografik sinonimlar masalan: to understand-to realish, to expeet-to anticipate-tushunmoq, anglab yetmoq, kutmoq, oldindan ko'rmoq - bir xil ma'noni anglatadi va bir xil neytral stilistik turga tegishli bo'ladi. Stilistik sinonimlar ularni ba'zida emotsional ekspressiv deb ham atashadi. Stilistik sinonimlar stilistik xususiyatiga ko'ra turli hil ma'noni anglatadi. Masalan: to help - to aid - to assist yordamlashmoq ma'nosini anglatadi. Yuqoridagi ta'riflarga ko'ra, sinonimiya asosan semantik ko'rinish har qanday xolatda ham sinonimlarni belgilash stilistik me'zonlar, boshqa me'zonlar va birikadigan sof semantik me'zonlar asosida amalga oshiriladi. Sinonimlar doim kutilmagan birliklarni yoki logik ma'nolarni beradi, shuning uchun sinonimik takrorlash asarni stilistik jixatdan bezaydi. Ideografik sinonim tarjimon eng to'n xolatda til birliklarining takrori natijasida yuzaga keladigan ifoda kambag'alligi, rangsizligidan qochish uchun foydalanadi. Sinonimlar qator bir necha so'zdan iborat bo'lishidan qat'iy nazar unda bir so'z asosiy shu sinonimik qatorning harakterini belgilovchi so'z bo'ladi. [2] Bu so'z dominanta deb yuritiladi. Sinonimlik qatorining chegarasini belgilashda shuningdek undagi har bir so'zning o'ziga xos xususiyatini ochishda shu qutordagi asosiy so'zni to'g'ri belgilash muhim rol o'ynaydi. Sinonimik qatorda ma'no xajmi boshqalrnikiga nisbatan keng bo'lgan so'z asosiy so'z xisoblanadi. Sinonimik qatorning chegarasini belgilashda asosiy so'z xisobga olinadi, boshqa so'zlar bir-biriga qiyoslanmaydi, balki asosiy so'zga qiyoslanadi. Masalan: accomplish, attain, gain sinonimik qatorida achiwe so'zi asosiy so'z xisoblanadi. Ushbu gapda naked sinonim saniqlovchi vazifasida keladi. Sinonimlarni marfalogik jixatdan uch turga bo'lib o'rganamiz.[4]
May, 2022
ADABIYOTLAR TAHLILI
Odatda, odamlar ingliz tilida so'zning ekvivalentini topish uchun ikki tilli lug'atlardan yordam so'rashadi. Xo'sh, siz lug'atda faqat asosiy so'zning tarjimasini emas, balki barcha ekvivalentlarni boshqaradigan barcha sinonimiy qatorni darhol ko'rsatganingizda. Albatta, muayyan leksemani qo'llash kontekstga bog'liq. Shuning uchun suhbatdoshga nima qilishni aniq o'ylab ko'ring. Agar siz aniq tarjimani bilsangiz, unda siz qiymatga yaqin bo'lgan ekvivalentni osongina tanlashingiz mumkin. [6]
METODOLOGIYA
Tarjimaning vazifasi so'z va gapning ma'nosini bera bilishgina emas balki avtor uslubining ichki energiyasidan kelib chiqadigan eng nozik va nafis hususiyatlarini, chunonchi badiiy ohang harakat so'z va so'zlar tizmasining zamirida yashirinib yotgan samantik hodisani har bir avtorning o'ziga hos yumor yaratish hususiyatini uning so'z tanlash va so'z biriktirish borasidagi yangiligini badiiy asarni eng muhim hossasi bo'lgan. Shu kabi ko'plab sinonim so'z va birikmalar har birini o'z o'rnida ishlatish ma'qul, basharti noo'rin qo'llanilsa, shunda qo'pol hato kelib chiqishi mumkin. [8]
TAHLIL VA NATIJALAR
Biz yuqorida ko'rib chiqqan bo'limlarda ta'kidlab o'tilgan umumnazariy mulohazalar. Agar ular aniq muammolarni ko'rib chiqishda zarur ekanligi isbotlansa, unda bu ma'lumotni ishonchli asosda deb qabul qilamiz. Shunday muammolaridan biri bu - leksik antonimiya muammosidir. Sinonimiya an'anaviy kategoriyalaridan biri bo'lib, nazariy jihatdan u deyarli o'rganib chiqilmagan. Odatda sinonimlar tipik hisoblangan, tahminan olingan misollar orqali umumiy holda aniqlanadi. O. S. Ahmanova bu muammoga o'z fikrini quyidagicha bildiradi. Tilshunoslikda umum qabul qilingan tushuncha, bu sinonimlar, ya'ni talaffuzi har xil, ma'nosi bir xil yoki ma'nosi bir-biriga mos so'zlardir. A. B. Sharipov bu tarifga aniqliklar kiritadi, "Ma'nosi butunlay mos keladigan, tovush tarkibi bilan farq qiladigan so'zlar sinonimlar emas, bunday moslik tillarda bo'lmaydi". Shunday qilib, sinonimlar -tovush tarkibi bilan farq qiladigan va o'zining o'hshash ma'nolarida u yoki bu farqlarni mujassamlashtirilgan so'zlardir.[10]
XULOSA
Xulosalaydigan bo'lsak, sinonim so'zlar shunchaki i xashamdorlik emas, balki tilning chinakam boyligidir. Sinonimlar I
May, 2022'
so'zning ma'noli shakllaridan biri bo'lib, talaffuzi, yozilishi har xil, birlashtiruvchi ma'nosi bir xil bo'lgan qo'shimcha ma'no nozikligi, emotsion ma'nosi qo'llanishi kabi bir qator xususiyatlari bilan o'zaro farqlanadigan so'zlardir. Sinonim so'zlar xaqida so'z borar ekan, biz sinonimlarni tilshunoslikda asosan ideografik va stilistik turlarga bo'lamiz. bIdeografik sinonimlar masalan: to understand-to realish, to expeet-to anticipate-tushunmoq, anglab yetmoq, kutmoq, oldindan ko'rmoq - bir xil ma'noni anglatadi va bir xil neytral stilistik turga tegishli bo'ladi. Stilistik sinonimlar ularni ba'zida emotsional ekspressiv deb ham atashadi. Stilistik sinonimlar stilistik xususiyatiga ko'ra turli hil ma'noni anglatadi. Masalan: to help - to aid - to assist yordamlashmoq ma'nosini anglatadi. Yuqoridagi ta'riflarga ko'ra, sinonimiya asosan semantik ko'rinish har qanday xolatda ham sinonimlarni belgilash stilistik me'zonlar, boshqa me'zonlar va birikadigan sof semantik me'zonlar asosida amalga oshiriladi.[11]
REFERENCES
1.Алехина А.И. Семантические группы в фразеологии современного английского языка. - М., 1977. 2. Смиринцкий А.И. Синтаксис английского языка. - М., 1957 3. Tursunov U., Muxtorov J. Hozirgi o'zbek adabiy tili. - T., 1975
2. Manba: https : //englishfull.ru/leksika/sinonimy.html
3. Mamatov, A., & Mirzaakbarov, S. B. (2019). UZBEK COMPERATIVE ANALYSIS OF HYPONYMY IN ENGLISH GRADUONYMIC PHRASEMES. Central Asian Problems of Modern Science and Education, 4(2), 617-625.
4. Mamatov, A. (2020). O'zbek tili frazeologiyasi. Архив Научных Публикаций JSPI.
5. Mamatov, A. (2020). ANTONIMIYA ASOSIDA FRAZEOLOGIK SHAKLLANISH MASALALARI. Архив Научных Публикаций JSPI.
6. Алехина А.И. Семантические группы в фразеологии современного английского языка. - М., 1977.
7. Смиринцкий А.И. Синтаксис английского языка. - М., 1957
8. Tursunov U., Muxtorov J. Hozirgi o'zbek adabiy tili. - T., 1975
9. Mirzaakbarov, S. (2021). INGLIZ VA O'ZBEK TILIDA SINONIMALARNI O'QITISHNING MUHIMLIGI .
10. Маматов, А. (2020). Фразеологик бирликларнинг семантик-прагматик тадкики. Архив Научных Публикаций JSPI.
11. Mamatova, A. (2020). Frazeologik ma'no: lingvopragmatik
yondashuv. Архив Научных Публикаций JSPI.
May, 2022
12. Mamatov, A. (2020). PHRASEOLOGICAL FORMATION AND LEXICALIZATION PHENOMENON. Journal of Critical Reviews, 7(13), 10151018.
13. Mamatov, A., & Boltayeva, B. (2020). ФРАЗЕОЛОГИК БИРЛИКЛАРНИНГ ЛИНГВОМАДАНИЙ ВА СЕМАНТИК-ПРАГМАТИК ТАД^ЩИ. Архив Научных Публикаций JSPI, 1-100.
14. Mamatov, A. (2020). УЗБЕК ТИЛИ ФРАЗЕОЛОГИЯСИ. Архив Научных Публикаций JSPI, 1-204.
15. Mamatov, A. (2020). УЗБЕК ТИЛИДА ФРАЗЕМИК НЕОЛОГИЗМЛАР. Архив Научных Публикаций JSPI, 1-3.
16. M. A. Yusupova. Successful way of being a skilled English teacher. Science and Education 1 (Special issue 2) 198-203. 2020.
17. M. A. Yusupova. KGK Jumanova. The use of source language in teaching foreign languages. Science and Education 2 (5), 765-767. 2021.
18. M. A. Yusupova. KGK Jumanova. Teachin english in primary classes. Science and education 2 (3). 2021.
19. M.A. Yusupova. The role of phonetics in languages teaching. Science and education 1 (2). 495-500. 2020
d ©
®'
May, 20221
1070
