Научная статья на тему 'СИГИРЛАР ЕЛИНИНИНГ МОРФОФУНКЦИОНАЛ ХУСУСИЯТЛАРИНИ СУТ МАҲСУЛДОРЛИГИГА БОҒЛИҚЛИЛИГИ'

СИГИРЛАР ЕЛИНИНИНГ МОРФОФУНКЦИОНАЛ ХУСУСИЯТЛАРИНИ СУТ МАҲСУЛДОРЛИГИГА БОҒЛИҚЛИЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
елин / елин индекси / ваннасимон елин / косасимон елин / лактация / сут ёғи / сут оқсили / сутдорлик коэффициенти / 4 %-ли сут

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Шакиров Қахрамон Журабаевич

Мақолада Германия селекциясига мансуб соф зотли голштин сигирларнинг сут маҳсулдорлигини елин шаклларига боғлиқлигини ва елинининг морфофункционал хусусиятларини, сигирларнинг лактациясининг кечиш хусусиятлари ва мақбул бўлган елин шаклларига эга бўлган сигрлар аниқланган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по животноводству и молочному делу , автор научной работы — Шакиров Қахрамон Журабаевич

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СИГИРЛАР ЕЛИНИНИНГ МОРФОФУНКЦИОНАЛ ХУСУСИЯТЛАРИНИ СУТ МАҲСУЛДОРЛИГИГА БОҒЛИҚЛИЛИГИ»

СИГИРЛАР ЕЛИНИНИНГ МОРФОФУНКЦИОНАЛ ХУСУСИЯТЛАРИНИ СУТ МА^СУЛДОРЛИГИГА

БОГЛЩЛИЛИГИ

Шакиров ^ахрамон Журабаевич

ТДАУ профессори https://doi.org/10.5281/zenodo.11472736

Аннотация. Мацолада Германия селекциясига мансуб соф зотли голштин сигирларнинг сут маусулдорлигини елин шаклларига боглицлигини ва елинининг морфофункционал хусусиятларини, сигирларнинг лактациясининг кечиш хусусиятлари ва мацбул булган елин шаклларига эга булган сигрлар аницланган.

Калит сузлар: елин, елин индекси, ваннасимон елин, косасимон елин, лактация, сут ёги, сут оцсили, сутдорлик коэффициенти, 4 %-ли сут.

Аннотация. В статье установлено, что молочная продуктивность чистокровных голштинских коров немецкой селекции зависит от форм вымени и морфофункциональных особенностей вымени, особенностей течения лактации коров и коров с оптимальными формами вымени.

Ключевые слова: вымя, индекс вымени, вымя ванны, вымя чашечки, лактация, молочный жир, молочный белок, коэффициент молочности, молоко 4%.

Annotation. In the article, the dependence of milk yield of purebred Holstein cows of German selection on the shape of the udder and the morphofunctional characteristics of the udder, the characteristics of the course of lactation of cows and the cows with the optimal shape of the udder are determined.

Key words: udder, udder index, tub-shaped udder, cup-shaped udder, lactation, milk fat, milk protein, lactation coefficient, 4% milk.

КИРИШ. Х,озирги вактда замонавий жадал чорвачилик, хайвонларни янги технологик шароитида мослашишига купрок эътибор каратади. Х,айвонларни махсулот ишлаб чикаришда ва уларни юкори махсулдорлигини таъминлашда куйиладиган асосий талаблардан бири хдйвонларни машина согимига яроклилиги хисобланади. [1]

Маълумотига кура, голштин зотли сигирларини елини мутаносиб равишда ривожланган ва сут бериш тезлиги юкори. Елин ривожланиш индекси 42-45% га тенг булиб, сут бериш тезлиги 1,7 кг/м ни ташкил килади. Сигирлари машинада согишга яхши мослашган. Елинини хажми буйича кора-ола зотли сигирлардан сезиларли даражада устунликка эга. [2]

Х,озирги замон селекционерлари сигирларни ийдириш жараёнига тускинлик килиб охир окибатда махсулдорликни камайиб кетишига сабаб буладиган елиннинг ривожланишига катта ахамият каратишмокда. Ушбу белгилар ирсиятга боглик булган белгилардир [3]

Сигирларнинг насл кийматини ва замонавий согиш ускуналарига мослашганлиги ва яроклилигини бахолашда уларнинг елин хусусиятлари алохида урин эгаллайди. Юкори махсулдор подалар яратиш сигирларни елин шакли ва морфофункционал хусусиятларига боглик булади.

Макбул елин шаклларига эга сигирлар нафакат юкори сут махсулдорлиги, балким замонавий согиш ускуналарига хам яхши мослашган булади. Бундай сигирларни тез согиб

o^Hffl hmkohhath offlagu. By y3 HaBÖaTHga cyT cofhG onufflra KeTraH Ba;THHH KHCKapTupuö, cyT Hfflnaö HH^apHffl caMpagopnuruHH offlupufflga MyxHM ax,aMHATra эгa xucoGnaHagu.

1-2-:®:agBannapga Ta^puöa rypyxgapugaru BaHHacuMOH Ba KocacuMOH enuH fflaKnura эгa curupnapHHHr enuHHHHHr TexHonorHK KypcaTKHHnapuHH KenTHpgHK.

1-^agBa^. Ta^puöa rypy^iapugaru BaHHacrnviOH e^HH maR.nira эга curup-iap e^HHHHHHr TexHO^oruR RypcaTRun-iapu, cm

E^UH RypcaTRun^apu rypy^^ap

I II III

Boffl cohh i=10 i=10 i=10

EnHH aMnaHacu 121,9±1,0 122,7±0,81 125,1±0,90

EnHH y3yHnuru J7,4±1,68 Î7,6±1,50 Î7,7±1,41

EnHH 3hh U,2±1,16 51,6±1,05 î 1,9±0,94

EnuHHHHr onguHru khcmhhhhf HyKypnuru >7,9±0,69 >8,1±0,55 >8,7±0,47

EnuHHHHr op;a khcmhhhot Hy;ypnurH 50,8±0,66 51,1±0,69 î 1,5±0,82

OnguHru cypFHHnap y3yHnuru $,31±0,08 $,36±0,08 $,39±0,07

Op;a cypFHHnap y3yHnuru 7,77±0,06 7,85±0,07 7,88±0,05

EnuH HHgeKCH 43,4 43,7 43,9

CyT Gepuffl Te3nuru, Kr/ga;u;a l,71±0,02 I,74±0,03 I,79±0,05

1-:®:agBan MatnyMoTnapuHHHr Taxgunu, III-Ta^puGa rypyxugaru BaHHacHMOH enHH fflaKnura эгa curupnapuHHHr enHH aMnaHacu I Ba H-Ta^puGa rypyxgapugaru BaHHacHMOH enHH fflaKnura эгa curupnap KypcaTKHHnapugaH moc x,onga 3,2 cm Ba 2,4 cm, enHH y3yHnurH 0,3 cm Ba 0,1 cm, enHH энн 0,7 cm Ba 0,3 cm, enuHHHHr onguHru khcm Hy;ypnurH 0,9 cm Ba 0,6 cm, op;a khcm Hy;ypnurH 0,7 cm Ba 0,4 cm, onguHru cypFHHnap y3yHnurH 0,08 cm Ba 0,03 cm, op;a cypFHHnap y3yHnurH 0,11 cm Ba 0,03 cm, enHH HHgeKCH 0,5 % Ba 0,2 %, x,aMga cyT Gepuffl Te3nuru, 0,08 Kr/ga;H;a Ba 0,05 Kr/ga;u;ara ro;opu GynraH.

2-^agBa^. Ta^puöa rypy^iapugaru ROcacuMOH e^HH maR^ura эra curup-iap e^HHHHUHr

texho^orur rypcatrun^apu, cm

E^UH RypcaTRun^apu rypy^^ap

I II III

Boffl cohh n=5 n=5 n=5

EnuH aMnaHacu 119,9±1,45 120,6±1,48 122,8±1,54

EnuH y3yHnuru 35,1 ±1,94 35,6±1,77 36,4±1,63

EnuH 3hh 29,5 ±1,13 29,9±1,02 30,5±0,90

EnuHHHHr onguHru khcmhhhot HyKypnuru 26,9±0,67 27,2 ±0,61 27,7±0,55

EnuHHHHr op;a khcmhhhot Hy;ypnurH 29,9±0,62 30,2±0,67 30,5±0,74

OnguHru cypFHHnap y3yHnuru 8,2 ±0,09 8,24±0,06 8,27±0,08

Op;a cypFHHnap y3yHnuru 7,61 ±0,07 7,67±0,0 5 7,72±0,06

EnuH HHgeKCH 42,8 43,0 43,3

CyT Gepuffl Te3nuru, Kr/ga;u;a 1,56±0,03 1,60±0,05 1,65±0,06

2-^agBan MatnyMoTnapugaH KypuHHfflHHa, KocacuMoH enuH fflaKnura эгa I Ba II Ta^puGa rypyxgapugaru curupnap KypcaTKHHnapura ;aparaHga, III-Ta^puGa rypyx,Hgaru curupnapHHHr enHH aMnaHacu 2,9 cm Ba 2,2 cm, enHH y3yHnurH 1,3 cm Ba 0,8 cm, enHH энн 1,0 cm Ba 0,6 cm, enuHHHHr onguHru khcm Hy;ypnurH 0,8 cm Ba 0,5 cm, enuHHHHr op;a khcm Hy;ypnuru 0,6 cm Ba 0,3 cm, onguHru cypFHHnap y3yHnurH 0,07 cm Ba 0,03 cm, op;a cypFHHnap y3yHnurH 0,11 cm Ba 0,05 cm, enHH HHgeKCH 0,5 % Ba 0,3 %, x,aMga cyT Gepuffl Te3nuru, 0,09 Kr/ga;H;a Ba 0,05 Kr/ga;u;a ro;opu KypcaTKHHnapra эгa Gyngu.

Тажриба гурухларидаги ваннасимон ва косасимон елин шаклга эга сигирларнинг I-лактациядаги сут махсулдорлигини урганиб 3 ва 4-жадвалларда келтирдик.

3-жадвал. Тажриба гурухларидаги ваннасимон елин шаклига эга сигирларнинг

I-лактациядаги сут махсулдорлиги

Курсаткичлар Гурухлар

I II III

X±Sx Cv,% X±Sx Cv,% X±Sx Cv,%

Бош сони n=10 n=10 n=10

Тирик вазни, кг 453,1±5,5 3,64 471,0±2,13 1,43 490,3±2,94 1,90

Сут микдори, кг 4343,2±71,9 4,97 4473,7±94,3 6,66 4618,4±75,3** 5,15

Сутдаги ёг, % 3,91±0,04 3,07 3,91±0,03 2,43 3,91±0,04 3,23

Сут ёги чикими, кг 169,8±1,91 3,37 174,9±1,76 3,18 180,6±2,17*** 3,8

Сутдаги оксил, % 3,54±0,01 0,85 3,54±0,02 1,79 3,54±0,01 0,89

Сут оксили чикими, кг 153,7±1,8 3,51 158,4±1,9 3,79 163,5±1,98*** 3,83

4 %-ли сут микдори, кг 4245,5±80,1 5,66 4376,7±76,5 5,52 4514,5±62,9** 4,4

Сутдорлик коэффициенти 959,9±20,8 6,50 949,9±19,8 6,59 942,5±31,0 10,4

Изох: **(P>0,99) ***(P>0,999)

Сигирларнинг елин шакллари сут махсулдорлигига боглик эканлигини 3-жадвал маълумотлари шуни курсатди, I-лактациядаги ваннасимон елин шаклига эга III тажриба гурухидаги сигирлар I ва II-тажриба гурухларидаги тенгкурларига нисбатан тирик вазни буйича 37,2 кг ёки 8,2 фоиз; 19,3 кг ёки 4,1 фоиз; сут микдори буйича 275,2 кг (Р>0,99) ва 144,7 кг, сут ёги чикими буйича 10,8 кг (Р>0,999) ва 5,7 кг, сут оксил чикими буйича 9,8 кг (Р>0,999) ва 5,1 кг, 4 %-ли сут микдори буйича 269,0 кг (Р>0,99) ва 137,8 кг юкори курсаткичга эга булди. Сут таркибидаги ёг барча тажриба гурухларида 3,91 фоизни ташкил этди. Сутдорлик коэффициенти буйича эса I-тажриба гурухидаги сигирлар II ва III-тажриба гурухларидаги тенгкурларидан мос холда 8,7 кг ёки 0,9 фоиз;16,5 кг ёки 1,7 фоизга юкорирок курсаткичга эришганлиги аникланди.

4-жадвал. Тажриба гурухларидаги косасимон елин шаклига эга сигирларнинг

I-лактациядаги сут махсулдорлиги

Курсаткичлар Гурухлар

I II III

X±Sx Cv,% X±Sx Cv,% X±Sx Cv,%

Бош сони n=5 n=5 n=5

Тирик вазни, кг 444,7±10,0 4,50 467,7±4,27 1,58 488,1±3,53 1,25

Сут микдори, кг 4164,4±75,2 3,61 4312,5±127,1 5,11 4420,5±52,2** 2,05

Сутдаги ёг, % 4,0±0,09 4,5 3,97±0,07 3,0 3,9±0,03 1,33

Сут ёги чикими, кг 166,6±1,64 1,96 171,2±1,86 1,88 172,4±1,53** 1,54

Сутдаги оксил, % 3,6±0,02 1,11 3,56±0,02 0,97 3,54±0,01 0,49

Сут оксили чикими, кг 149,9±1,6 2,13 153,5±1,3 1,47 156,5±1,96** 2,17

4 %-nu cyT MHKgopu, Kr 4164,4±44,9 2,16 4280,0±68,4 2,77 4310,0±33,4** 1,34

CyTgopnuK кoз$$нцнeнтн 936,4±19,3 4,12 922,1±18,6 3,49 905,6±5,75 1,10

№ox,: **(P>0,99)

Ta^puGa rypyxnapugaru KocacuMoH enHH fflaKnra 3ra GynraH curupnapHHHr I-naктaцнagarн cyT MaxcyngopnuruHH ypraHuG 4-^agBanga KenTupguK. ^agBan MatnyMoTnapu fflyHH KypcaTgHKH, KocacuMoH enHH fflaKnura 3ra III Ta^puGa rypyxugaru curupnap I Ba II Ta^puGa rypyxnapugaru curupnapra HucGaTaH TupuK Ba3HH GyMuHa 43,4 Kr ëKH 9,8 $oh3; 20,4 Kr ëKH 4,4 $oh3; cyT MH;gopu GyMuHa 256,1 Kr (P>0,99) Ba 208,0 Kr, cyT ëFH hhkhmh GyMuHa 5,8 Kr Kr (P>0,99) Ba 1,2 Kr, cyT o;cun hhkhmh GyMuHa 6,6 Kr (P>0,99) Ba 3,0 Kr 4%-nu cyT MHKgopu GyMuHa 145,6 Kr (P>0,99) Ba 30,0 Kr ro;opu KypcaTKHHra 3ra GynraH Gynca I-Ta^puGa rypyxugaru curupnap II Ba III-Ta^puGa rypyxnapugaru TeHr;ypnapugaH moc x,onga cyT TapKuGugaru ëF 0,03 Kr ëKH 0,8 $oh3; 0,1 Kr ëKH 2,6 $ou3ra cyTgopnHK кoз$$нцнeнтн 14,3 Kr ëKH 1,6 $oh3; 30,8 Kr ëKH 3,4 $ou3ra WKopupo; GynraHnuru Ky3aTHngu. Bu3 BaHHacuMoH Ba KocacuMoH enHH fflaKnra 3ra curupnapHHHr II-naктaцнagarн cyT MaxcyngopnuruHH ypraHgHK Ba KyMugaru 5 Ba 6-^agBannapga KenTupguK.

5-^aflBa^. Ta^puöa rypy^iapugaru BaHHaciiiviOH e^uH maR^ura эra curup-iapHuHr

II-^aRтaцннflarн cyT Maxcy^aop-iuru

KypcaTKun^ap Typy^nap

I II III

X±Sx Cv,% X±Sx Cv,% X±Sx Cv,%

Boffl cohh n=10 n=10 n=10

TupHK Ba3HH, Kr 501,4±6,22 3,72 525,2±4,53 2,73 554,4±4,85 2,77

CyT MHKgopu, Kr 4819,6±101,8 6,33 5004,3±132,5 8,37 5276,9±141,4** 8,47

Cyrgaru ëF, % 3,89±0,03 2,31 3,88±0,03 2,44 3,85±0,04 3,28

CyT ëFH hhkhmh, Kr 187,5±1,63 2,6 194,2±2,02 3,29 203,2±1,87*** 2,91

Cyrgaru o;cun, % 3,53±0,02 1,7 3,52±0,02 1,8 3,50±0,01 0,9

CyT o;cunH hhkhmh, Kr 170,1±1,5 2,64 176,2±1,3 2,33 184,7±1,6*** 2,74

4 %-nu cyT MHKgopu, Kr 4687,0±77,9 4,99 4854,2±106,2 6,91 5079,0±122,9** 7,65

CyTgopnHK кoз$$нцнeнтн 961,2±9,61 3,0 953,3±25,7 8,54 951,7±25,9 8,62

H3o^: **(P>0,99) ***(P>0,999)

II naктaцнaga x,aM BaHHacuMoH enHH fflaKnura 3ra III Ta^puGa rypyxugaru curupnap y3 TeHr;ypnapu I Ba II Ta^puGa rypyxnapugaru curupnapra ;aparaHga roKopupo; KypcaTKHHnapra 3ra GynraHnurHHH KyMugaru 4.2.3-^agBan MatnyMoTnapugaH KypufflHMH3 MyMKHH. TupuK Ba3HH GyMuHa 53,0 Kr ëKH 9,6 $oh3; 29,2 Kr ëKH 5,27 $oh3; cyT MH;gopu GyMuHa 457,3 Kr (P>0,99) Ba 272,6 Kr, cyT ëFH hhkhmh GyMuHa 15,7 Kr (P>0,999) Ba 9,0 Kr, cyT o;cun hhkhmh GyMuHa 14,6 Kr (P>0,999) Ba 8,5 Kr, 4%-nu cyT Mu;gopu GyMuHa 392,0 Kr (P>0,99) Ba 224,8 Kr ro;opu KypcaTKHHnapra 3ra GynraH. CyT TapKuGugaru ëF KypcaTKHHH GyMuHa 0,01 Kr ëKH 0,3 $oh3; 0,04 Kr ëKH 1,0 $oh3; cyTgopnHK кoз$$нцнeнтн KypcaTKHHH GyMuHa 8,4 Kr ëKH 0,9 $oh3; 9,4 Kr ëKH 1,0 $ou3ra I-Ta^puGa rypy^ugaru curupnap II Ba III-Ta^puGa rypyx,napugaru TeHr;ypnapugaH roKopupo; KypcaTKHHra 3pufflgu.

6-жадвал. Тажриба гурухларидаги косасимон елин шаклига эга сигирларнинг

II-лактациядаги сут махсулдорлиги

Курсаткичлар Гурухлар

I II III

X±Sx Cv,% X±Sx Cv,% X±Sx Cv,%

Бош сони n=5 n=5 n=5

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тирик вазни, кг 488,4±11,7 4,79 518,2±7,83 2,61 546,8±4,18 1,32

Сут микдори, кг 4581,4±122 5,32 4796,8±171,5 6,19 5009,2±51,1** 1,77

Сутдаги ёг, % 3,95±0,07 3,54 3,92±0,06 2,65 3,88±0,04 1,78

Сут ёги чикими, кг 181,0±2,13 2,35 188,0±1,46 1,34 194,4±1,65*** 1,47

Сутдаги оксил, % 3,57±0,02 1,12 3,55±0,02 0,97 3,52±0,01 0,49

Сут оксили чикими, кг 163,6±1,7 2,08 170,3±1,5 1,52 176,3±1,9*** 1,86

4 %-ли сут микдори, кг 4524,1±105,3 4,65 4700,8±223,1 8,22 4858,9±65,4** 2,33

Сутдорлик коэффициенти 938,0±20,1 4,28 925,7±39 7,29 916,1±3,12 0,59

Изох: **(P>0,99) ***(p>0,999)

6-жадвал маълумотлари тахлили шуни курсатдики, Ш-тажриба гурухидаги косасимон елинга эга сигирлар I ва II тажриба гурухларидаги тенгкурларидан мос равишда устунлик килди. III-тажриба гурухидаги косасимон елин шаклига эга сигирларнинг тирик вазни буйича 58,4 кг ёки 10,7 фоиз; 28,6 кг ёки 5,23 фоиз; сут микдори буйича 427,8 кг (P>0,99) ва 212,4 кг, сут ёги чикими, 13,4 кг (P>0,999) ва 6,4 кг, сут оксил чикими буйича 12,7 кг (P>0,999) ва 6,0 кг, 4%-ли сут микдори, 334,8 кг (P>0,99) ва 158,1 кг юкори курсаткичга эга булди. Сут таркибидаги ёг курсаткичи буйича 0,03 кг ёки 0,8 фоиз; 0,07 кг ёки 1,8 фоиз; сутдорлик коэффициенти курсаткичи буйича 12,3 кг ёки 1,3 фоиз; 21,9 кг ёки 2,4 фоизга I-тажриба гурухидаги сигирлар II ва III-тажриба гурухларидаги тенгкурлари курсаткичидан юкорирок булди.

Хулоса. Тажриба гурухларидаги сигирларнинг елин улчамлари уларнинг елини яхши даражада ривожланганлигини курсатди. Сигирларнинг сут махсулдорлик даражаси билан яхши даражада ривожланган елин узаро богликлигини юзага чикарди. Олинган маълумотлардан шундай хулоса килиш мумкинки, барча тажриба гурухларидаги сигирлар машинада согишга яроклилигидан далолат беради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Соатов У.Р. Продуктивные особенности коров швицкой породы разных типов в условиях жаркого климата. Материалы международной научно-практической конференции «Изменение климата и его вляние на устойьм вос и безопасное развитие сельского хозяйства»,. Тбилиси. 2014. стр. 361-363.

2. Стрекозов, Н. И., Амерханов, Х. А. Молочное скотоводство России. М., 2006. стр. 604

3. Волохов И.М. Биологические и продуктивные особенности голштинизированного скота Нижнего Поволжья: автореф. дис. д-ра биол.наук, 1997. стр. 45-49.

4. Рахимов У.Т. Голштин зотли сигирларнинг биринчи тугишидаги тирик вазнига богликликда махсулдорлик хусусиятлари. Автореферат дис.-Ташкент, 2022. -С.13-17 б

5. Shakirov Q. J. Acclimatization of Holstein Cows of German and Slovenian Breed under Different Conditions Formation of Productivity and Breeding Qualities in the Process. // International Journal of Biological Engineering and Agriculture ISSN: 2833-5376 Volume 1

| No 5 | Oct-2022.

6. Shakirov K.J. Dosmuxamedova M., Esanov A., Xodjaev U. Caring methods of male and female Holstein breed cattle and improving high-productive cattle herds in the condition of Uzbekistan. // E3S Web of Conferences 258, 04029 (2021) UESF-2021

7. М. Э Аширов, У.Р Соатов. Продуктивность коров швицкой породы в зависимости от типов телосложения. Журнал. Молочное и мясное скотоводство. 2015. №6. Ст 21-23

8. Ashirov M.E, Soatov U.R. Productive potential of schwyz breed cows of different industrial type and genotype. 2020/8/10. Academicia: An International Multidisciplinary Research Journal. 10.5958/2249-7137.2020.00974.

9. Эсанов А.Ш. Голштин генотипли тана ва гунажинларни парваришлаш хамда сермахсул сигирлар подасини такомиллаштириш технологияси. Автореферат дисс.-Ташкент, 2020. - С. 16-17 б.

10. Носиров У.Н., Досмухамедова М., Шакиров Голштин зотли наслчилик заводларини шакиллантириш. // «Зооветеринария», Ж., №7, 2013, Б. 27-28.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.