CC BY
9более расспрастраненный характер. Она функционирует наличием двух свойственной ей признаками, так: закреплением за терминами разных определений и способностью терминов-омонимов входить и врашатся в разных терминосистемах.
Ключевые слова: язык, таджикский язык, французский язык, термин, терминология, терминосистема, омонимия, внутриотраслевая омонимия, фонетика, фонетические термины, фонетическая терминология, явление, сопоставление, различие, лексико-семантические процессы, стилистические функции, межнаучная омонимия.
HOMONYMY IN THE PHONETIC TERMINOLOGY OF THE TAJIK AND FRENCH LANGUAGES
This article discusses the homonymy of the phonetic terms of the Tajik and French languages as one of the types of lexico-semantic processes necessary for constructing the term-system of the subject area "phonetics ". Having a complex structure of meanings, the phonetic system of the studied terms in comparing languages have such phenomena as intrasectoral and intersectoral homonymy. The basis of the distinction between the homonymy of each studied special lexeme lies in the peculiarities of their meanings. In the phenomenon of homonomy, those lexemes appear in which the sound structure of the form is identical, but have a different semantic structure. From the total volume of the considered terms, the material shows that 15 terms with intra-and intersectoral signs of homonymy were found in the French corpus, which makes up 17% of the whole array of the considered terms. Tajik terms make up 12% of the total array of the terms. In the phonetic terminology of the Tajik and French languages, interscientific homonymy is more common. It functions by the presence of two features peculiar to it, like this: by assigning different definitions to the terms and the ability of the homonyms to enter and vary in different terminology systems.
Keywords: language, Tajik language, French, term, terminology, terminology, homonymy, intrasectoral homonymy, phonetics, phonetic terms, phonetic terminology, phenomenon, comparison, distinction, lexical-semantic processes, stylisticfunctions, inter-scientific homonymy.
Сведения об авторе:
Ганиева Мохира Ахмаджоновна - соискатель кафедры языкознания и сопоставительной типологии Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, тел.: (+992) 934458663, электронная почта gmohira719@gmail.com.
About the author:
Ganieva Mohira Ahmadjonovna - researcher in the Department of Linguistics and Comparative Typology, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel.: (+992) 934458663, E-mail: gmohira719@gmail.com.
МОНАНДЙ ВА ГУНОГУНИИ ВО^ИД^ОИ ФРАЗЕОЛОГИИ ЗАБОЩОИ ТОНИКИ ВА ФАРОНСАВИ (ДАР ЗАМИНАИ РОМАНИ "ДУХТАРИ ОТАШ'-И ^АЛОЛ ИКРОМИ)
Бойматова Д.М.
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Маълум аст, ки вохидхои фразеологй фасехтарин василаи ифодаи хар як забон мебошанд. Онхо бо обурангию муассирии худ фарк мекунанд. Вохидхои фразеологй усули тафаккур ва фарханги хар халкро дар худ тачассум мекунанд. Бояд кайд намуд, ки максади аввалиндарчаи вохидхои фразеологй ин баён намудани маълумот мебошад. Аз ин нуктаи назар бар меояд, ки бо тарчумаи вохидхои фразеологй танхо забоншиносон ва мутарчимони бехтарин метавон сару кор дошт. Равияи мазкури забоншиносй дар илми тарчума накши мухим мебозад. Нависанда будан ин эчод аст, вале эчод дар асоси эхсос ба вучуд меояд, вохидхои фразеологй бошанд ба нависанда барои баён кардани эхсосоти хискардаи худ дар когаз кумак мерасонад, бе вохидхои фразеологй нависанда ба навистан ва тарчумон бошад ба тарчума кардани асар кобил нест.
Фразеологияи мукоисавй - як кисми ояндадор ва зуд тараккиёбандаи илми фразеология буда, ба омузиши фразеологияи ду ва зиёда забонхо бо максади ошкор кардани асоси мувофикат ва тафовут миёни онхо равона шудааст. Доираи тахкики ин бахш мунтазам васеъ гардида, бештари забонхо мавриди мукоиса карор мегиранд. Б.А.Серебренников ба ахамияти методи омузиши забонхои мукоисавй-типологй ишора карда, чунин кайд намудааст:
«Омузиши таъсири мутакобила яке аз масъалахои мухимми илми забоншиносй ба хисоб меравад. Мухиммияти ин масъала боиси таъсири мутакобилаи забонхои комилан факти амалй ва вокеии хакикат аст, ки онро илми забоншиносй меомузад». [4, с.6]
Дар маколаи мазкур масъалаи баррасии монандй ва гуногунии вохидхои фразеологии
забонхои точикй ва фаронсавй дар намути романи «Духтари оташ"-и Чалол Икромй мавриди баррасй карор дода мешавад. Чалол Икромй дар роман аз ганчинаи забони халк ибора ва ифодахои машхурро интихоб намуда, вобаста ба тасвири ходисахои вокей, амалиёти кахрамонхо чун воситаи босазои тасвир истеъмол менамояд. Ин гуна иборахо асосан дар хамон шакли тайёр ва дар забон маъмули худ истифода бурда шудаанд. Бояд гуфт, ки дар романи «Духтари оташ»-и Чалол Икромй хамаи навъи вохидхои фразеологй, яъне хам иборахои рехтаи фразеологй ё идиомахо, хам ифодахои фразеологй ё фраземахо ва хам иборахои тасвирии фразеологй ё фразеологизмхои гайри идиоматикй ба мушохида мерасанд. Вале бояд кайд намуд, ки тарчумаи вохидхои фразеологй аз як забон ба забони дигар мушкилоти зиёд ба бор меорад. Бинобар ин, хангоми ба забони фаронсавй тарчума шудани романи «Духтари оташ» мутарчим хангоми тарчумаи вохидхои фразеологй гохе ба тарчумаи хуб ва муодилёбй муваффак шуда, гохе камтар муваффак гардидааст ва гохе тамоман аз тарчумаи вохидхои фразеологй сарфи назар кардааст. Максади асосии тарчумаи вохидхои фразеологй дар он аст, ки тарчумон хангоми тарчума фасохати вохиди фпазеологиро гум накарда, маънои онро ба хонанда ва ё шунаванда расонда тавонад. Дар тадкикоти мазкур дар натичаи тахлили мукоисавии вохидхои фразеологии романи «Духтари оташ»-и Чалол Икромй мо тарчумаи фаронсавии вохидхои фразеологии романи мазкурро ба се кисмат таксим намудаем;
A) хаммаънои вохидхои фразеологии точикй дар забони фаронсавй;
Б) тарчумаи вохидхои фразеологии точикй ба забони фаронсавй аз руи маъно;
B) тарчумаи тахтуллафзии вохидхои фразеологии точикй ба забони фаронсавй:
Барои исботи гуфтахои боло дар зер намунахо оварда мешавад.
Дар мисоли зерин нависанда вохиди фразеологии «то шамол набошад, шохи дарахт намечунбад»-ро истифода бурдааст, ки дар Фарханги иборахои рехтаи забони хозираи точик чунин «хеч чиз бе сабаб намешавад, хар як гап, кор сабабе дорад» [6, c.430] маънидод карда шудааст.
«— Камолиддин тангдил шуда буд, - Модоме ки барг мечунбад, пас шамол хаст». [2, с.422]
Тарчумаи фаронсавй:
«— Que devons-nous faire? interrompit Kamoleddine avec impatience. Je suis sûr que ces bruits ont un fondement. Il n'y a pas de fume sans feu. Il faut se hâter d'éteindre ce feu». [8, с.485 ]
Вохиди фразеологии дар боло зикршуда ба забони фаронсавй чунин «il n'y a pas de fumée sans feu», яъне «дуд бе оташ намешавад» тарчума шудааст. Дар забони точикй низ вохидхои фразеологии «модоме ки барг мечунбад, пас шамол хаст» ё ки «то шамол набошад, шохи дарахт намечунбад» ва «оташ бе дуд намешавад» мавчуд хастанд, ки онхо хаммаъно мебошанд, яъне тавре дар боло кайд намудем маънои «хеч чиз бе сабаб намешавад»-ро дорад.
Мисоли дигар:
«— Обро лой карда, мохиро доштан мехоханд. Як дугу газаб карда, халкро мешуронанду амирро метарсонанд». [2, с.344]
Дар мисоли боло нависанда вохиди фразеологии «обро лой карда мохй гирифтан (доштан)"-ро истифода бурдааст, ки маънои «дар байни касон низоъ ва иштибох андохта, аз он фоида бурдан; бо рохи фиреб ба максади худ муваффак шудан» [5, с.747]-ро дорад.
Тарчумаи фаронсавй:
«— Vous verrez! On veut jeter de la poudre aux yeux... On fait du bruit, on éveille les passions, on fait peur à l'émir, et c'est ce qu'il leur faut!» [8, с.407]
Вохиди фразеологии «обро лой карда мохй доштан» ба забони фаронсавй чунин «jeter de la poudre aux yeux» тарчума шудааст. Вохиди фразеологии фаронсавй «jeter de la poudre aux yeux» айнан ба маънои бо рохи фиреб ба максади худ муваффак шудан истифода бурда мешавад. Метавон гуфт, ки мутарчим аз ухдаи ёфтани хаммаънои вохиди фразеологии «обро лой карда мохй доштан" дар забони фаронсавй баромадааст.
Мисол:
«— Поёни шаби сиях сафед аст! — гуфт Х,айдаркул як навъе карда ба забони туркй». [2, с.
395]
Дар мисоли мазкур маколи «поёни шаби сиях сафед аст» истифода шудааст.
Тарчумаи фаронсавй:
«— Après la nuit vient le jour, fit Khaïdarkoul. Pour nous aussi, l'aube viendra!». [8, с.461]
Дар тарчумаи фаронсавии маколи точикй «après la nuit vient le jour", яъне «баъд аз шаб руз меояд" тарчума шудааст. Х,ангоми тарчума тарчумон шабро ба ранги сиёх ва рузро ба ранги сафед киёс кардааст. Тарчумаи фаронсавй метавонад маънои маколи точикии «поёни шаби сиях сафед аст»- ро ифода кунад.
Дар забони фаронсавй маколе «Après la pluie le beau temps» [7, с.8] (тарчумаи тахтуллафзй -баъд аз борон хавои хуб аст) - ро мушохида кардан мумкин аст, ки хаммаънои маколи точикии
«Поёни шаби сиях сафед аст» мебошад. Мисол:
«Шиорашон хамин, ки «Хам лаъл ба даст ояду хам ёр наранчад»!» [2, с.404] Дар мисоли зикршуда зарбулмасали «хам лаъл ба даст ояду хам ёр наранчад» истифода шудааст, ки дар Фарханги иборахои рехтаи забони хозираи точик чунин маънидод карда шудааст: «хам мурод хосил шавад ва хам каси дигаре озор набинад». [6, с.576] Тарчумаи фаронсавй:
«Ils veulent ménager la chèvre et le chou». [8, с.467]
Зарбулмасали точикии «хам лаъл ба даст ояду хам ёр наранчад» ба забони фаронсавй чунин «ménager la chèvre et le chou» (тарчумаи тахтуллафзй - буз ва карамро нигох доштан) тарчума шудааст. Дар натичаи тахкикоти худ метавон гуфт, ки тарчумон дархакикат пайдо намудани хаммаънои зарбулмасали точикиро дар забони фаронсавй ба мувафаккият ноил гардидааст. Мисол:
«Чурахо як кад парида шах шуда монданд». [2, с.151]
Дар як чумла омадани ду ва ё зиёда иборахои фразеологй хамчун ифодахои тайёр ва чилодихандаи забон дида мешавад. Дар чумлаи дар боло буда ду вохиди фразеологй истифода бурда шудааст, яъне «як кад паридан" ва «шах шуда монданд». Вохиди фразеологии «як кад паридан» дар Фарханги иборахои рехтаи забони хозираи точик чунин маънидод карда шудааст «аз ходисаи ногахоние сахт тарсидан» [6, с.500] ва вохиди фразеологии «шах шуда мондан» бошад маънои «сахт хайрон, гаранг шудан, аз хаячон чй кор кардани худро надониста мондан; карахт шуда мондан» [6, с.500] -ро дорад. Тарчумаи фаронсавй:
«Les amis du jeune marié s'arrêtèrent stupéfaits» [8, с.184], яъне рафикони домоди чавон хайрон истода монданд тарчума шудааст. Тавре мебинем, дар тарчумаи фаронсавии чумлаи точикй вохидхои фразеологии «як кад паридан» ё ки «шах шуда мондан ба назар намерасад». Аз ин гуфтахо бар меояд ки дар тарчумаи мазкур мутарчим вохиди фразеологии мазкурро аз руи маъно, яъне хайрон шудан тарчума кардааст. Мисоли дигар:
«Хар як садо, хар як харакат ба вай таъсир мекард, уро як кад мепаронд». [2, с.51.] Дар чумлаи дар боло гуфташуда вохиди фразеологии «уро як кад мепаронд" истифода шудааст. Ба нисбати вохиди фразеологии «касеро як кад парондан» чунин тавсиф дода шудааст, яъне касеро нохост тарсондан. Дар натичаи тахкикот мо ба хулоса омадем, ки чумла ва вохиди фразеологии точикии зикршуда ба забони точикй тарчума нашудаанд.
Бояд зикр намуд, ки нависандаи санъаткор вобаста ба нияту услуби дар ин ё он асари пешгирифтаи худ вохидхои фразеологи ва зарбулмасалу маколхоро мохирона истифода мебарад ва дар шакли навъу маънои нав ба хонанда ба пешкаш менамояд. Истифодаи вохидхои фразеологй дар асархои бадей ба кобилияти нависанда вобаста аст ва ба воситаи онхо нависанда кувваи эммотсионалй ва бадеияти сухани асари худро тагйир медихад.
Дар мисолхои зерин мутарчим вохидхои фразеологии «чашм дар рох будан», «чашм доштан», «дар рохи касе чашм духтан»-ро ба маънои интизорй кашидан истифода бурдааст. Мисол:
«—Хайрият омадед, гардам, оим, — гуфт кайвонии кекса хамирро мушт карда шуда, — ба шумо чашм дар рох шуда мондем». [2, с.21]
Вохиди фразеологиии «чашм дар рох будан» дар Фарханги иборахои рехтаи забони хозираи точик чунин маънидод карда шудааст «ба омадани касе интизор будан, нигарони касе будан». [6, 372 с.]
Тарчумаи фаронсавй:
«— Vous avez eu raison de venir, ma chère, lui dit la cuisinière en pétrissant la pâte, nous vous attendions». [8, 24 с.]
Вохиди фразеологии «чашм дар рох будан» чунин «nous vous attendions», яъне мо шуморо интизор мешудем тарчума шудааст.
Мисоли дигаре, ки дар он вохиди фразеологии «чашм дар рох будан» истифода шудааст: «Миршаб дар мехмонхонаи худ хакикатан ба вай чашм дар рох буд». [2, с.249] Маънои вохиди фравзеологии "чашм дар рох будан»-ро мо аллакай дар боло гуфта гузаштем.
Тарчумаи франсавй:
«Le mirchab attendait Moukharramma avec impatience». [8, с.298]
Вохиди фразеологии «чашм дар рох буд» ба забони франсавй аз руи маъно, яъне «Миршаб Мухаррамро бесаброна интизор буд» тарчума шудааст. Дар тарчумаи вохиди фразеологии мазкур метавон гуфт, ки тарчумаон ба муваффаккият ноил гаштааст.
Мисоли дигар:
«Дар осмон касе набуд, ки он тангаю тиллохоро чинад, лекин дар замин, дар хавлй ва бурени хавлии Оллоёр-бй одами бисере, бача качаи бешуморе чамъ шуда буданд ва хама омадани домодро чашм дошт". [2, с.144]
Дар мисоли зикр шуда вохиди фразеологии «чашм доштан» истифода бурда шудааст. Вохиди фразеологии «чашм доштан» чунин маънидод карда мешавад: интизор будан, нигарон шудан; умедвор будан, дар мадди назар доштан. [6, с.374] Тахкикотхои мо нишон дод, ки вохидхои фразеологй ва хатто чумлаи фавку зикр ба забони фаронсавй тарчума нашудаанд.
Чй тавре дар боло кайд карда гузаштем дар тарчумаи фаронсавии романи «Духтари оташ»-и Ч^алол Икромй мутарчими фаронсавй аксарияти вохидхои фразеологиро тарчумаи тахтуллафзй кардааст. Барои исботи ин гуфтахо дар зер баъзе иборахоро мушохида менамоям, ки тарчумаи тахтуллафзй шудаанд.
Мисол:
«— Ту, оксакол, хануз ба собуни ман чомашуй накардай! — гуфт вай тахдидомезона». [2, 132
с.]
Дар чумали зикршуда вохиди фразеологии «хануз ба собуни ман чомашуи накардай» истифода бурда шудааст, ки маънои «кувваи касеро наозмудан, аз дасти касе чихо омаданашро надонистан, чй будани касеро надонистан»-ро дорад [6, с.106].
Тарчумаи фаронсавй:
«— Aksakal, tu n'as pas encore nettoyé ton linge avec mon savon, alors que sais-tu de moi?» [8, с.160]
Дар тарчумаи фаронсавй вохиди фразеологии «хануз ба собуни ман чомашуи накардай" хамчун «tu n'as pas encore nettoyé ton linge avec mon savon» яъне «ту холо бо собуни ман либосатро нашустй" тарчумаи тахтуллафзй шудааст. Шояд барои ба хонанда фахмо шудани тарчума мутарчим чунин илова кардааст «alors que sais-tu de moi», яъне «пас ту дар бораи ман чиро медонй». Дар инчо маънои аслии вохиди фразеологии «хануз ба собуни ман чомашуи накардай»-ро дарёфт кардан мумкин аст.
Мисоли дигар:
«Буз дар гами чон, кассоб дар гами чарбу» мегуянд, рост аст. [2, с.8]
Дар чумлаи фавкузикр зарбулмасали «буз дар гами чон, кассоб дар гами чарбу» истифода шудааст, ки маънои «хар кас дар бораи манфиати худ фикр мекунад»-ро дорад ва ба забони фаронсавй чунин тарчума шудааст:
«On dit: «La chèvre se soucie de vivre, le boucher se soucie d'avoir du lard» et c'est vrai». [8, с.10]
Дар натичаи тахкикотхо мо гувохи он гаштем, ки зарбулмасали дар боло зикршуда ба забони фаронсавй айнан «La chèvre se soucie de vivre, le boucher se soucie d'avoir du lard», яъне «буз дар бораи зиндагй кардан, кассоб дар бораи ба даст овардани чарбу фикр мекунад» тарчума шудааст, Метавон гуфт, ки дар инчо зарбулмасали точикии фавкузикр ба забони фаронсавй айнан, яъне тарчумаи тахтуллафзй шудааст.
Нависандаи эчодкор ба воситаи зарбулмасалу маколхо чахонбинй ва хусусиятхои характерноки кахрамонхои асарро тасвир мекунад. Аз чумла зарбулмасалхои «буз дар гами чон, кассоб дар гами чарбу» ва «хар ки ба фикри хеш аст, куса ба фикри риш аст» бо хамдигар муродиф мебошанд ва як маъно, яъне «хар кас пеш аз хама гами худро мехурад, хар кас орзу ва эхтиёчи худро пеш меронад" [6, с.587 с.] -ро ифода мекунанд.
«Хар кй ба фикри хеш аст, куса ба фикри риш аст! мегуянд, аммо ин оксаколи куса холо ба фикри риши худ хам набуд, холо фикру хаёли уро Дилором-кампир ва набераи у ба худ кашида буданд». [2, с.8]
Нависанда дар романи «Духтари оташ» зарбулмасалхои «буз дар гами чон, кассоб дар гами чарбу» ва «хар кй ба фикри хеш аст, куса ба фикри риш аст»-ро барои ифода кардани характери як кахрамони асар яъне оксакол истифода кардааст, ки дар фикри манфиати худ аст. Чумлаи мазкур ба забони фаронсавй тарчума нашудааст.
Мисол:
«— Дам! — гуфт Мухаррами Гарч ба таври чиддй. — Деворхо муш доранд, мушхо гуш!» [2, с.310]
Дар мисоли фавкузикр вохиди фразеологии "деворхо муш доранд, мушхо гуш» ба назар мерасад, ки маънои «бо эхтиёт шудан даркор, сирре, суханеро бояд бо эхтиёт гуфт, ки касе
шунида фош накунад» истифода бурда мешавад. [5, 346]
Тарчумаи фаронсавй:
«— Doucement! Et Moukharrama regarda d'un air significatif. Derrière ce mur il y a des souris et les souris ont des oreilles!». [8, с.372]
Вохиди фразеологии «деворхо муш доранд, мушхо гуш» ба забони фаронсавй чунин «derrière ce mur il y a des souris et les souris ont des oreilles», яъне «дар пушти ин девор мушхо хастанд ва мушхо гушхо доранд» тарчума шудааст. Чй тавре мебинем вохиди фразеологии зикршуда айнан тарчума шудааст. Х,ангоми тадкикоти худ мо гувохи он гаштем, дар забони фаронсавй низ вохиди фразеологии «les murs ont des oreilles» [9, с.39] мавчуд буда, маънои «on peut être surveillé, épié sans qu'on s'en doute», яъне «эхтимол дар зери назорат будан ё ки таъкиб будан»-ро дорад.
Хрсили сухан, пас аз тахлили мукоисавии масъалаи баррасии монандй ва гуногунии вохидхои фразеологии забонхои точикй ва фаронсавй дар намунаи романи «Духтари оташ»-и Чалол Икромй мо ба хулосае омадем, дар тарчумаи романи «Духтари оташ»-и Чалол Икромй тарчумони фаронсавии романи мазкур Антуанет Маззи Копиргт ба тарчумаи вохидхои фразеологй таваччухи хос зохир карда, кушиш ба харч додааст, ки то андозае ба тарчумаи сахехи вохидхои фразеологй асари номбурда муваффак шавад. Дар тарчумаи фаронсавии романи «Духтари оташ"-и Чалол Икромй баъзе вохидхои фразеологй ба забони фаронсавй ба таври бадей, вобаста ба маъно ва баъзеи онхо айнан, яъне тахтуллафзй тарчума шудаанд. Дар баробари ин, дар баъзе мавридхо тарчумаи вохидхои фразеологй сарфи назар шудааст.
АДАБИЁТ
1. Забони адабии хозираи точик (Лексикология, фонетика ва морфология). Кисми 1. - Душанбе: Ирфон, 1973. - 451 с.
2. Икромй Чалол. Духтари оташ / Ч. Икромй. -Душанбе: Адиб, 2009. - 560 с.
3. Мачидов X. Фразеологияи забони хозираи точик / X. Мачидов -Душанбе: 1982. -103 с.
4. Серебренников Б.А. О недостатках сравнительно - исторического метода в языкознании / Б.А.Серебренников. ИзвАН СССР, ОЛЯ. - 1950. №3. - С. 6 - 13.
5. Фозилов М. Фарханги иборахои рехтаи забони хозираи точик (фархднги фразеологй). / М. Фозилов Чилди I -Душанбе: 1963. - 952 с.
6. Фозилов М. Фархднги иборахои рехтаи забони хозираи точик (фарханги фразеологй) / М. Фозилов. Чилди II. -Душанбе: Ирфон, 1964. - 804 с.
7. Florence Montreynaud, Agnès Pierron, François Suzzoni. Le Robert. Dictionnaire de proverbes et dictons // Montreynaud Florence, Pierron Agnès , Suzonni François . - Italie.: La Tipografica Varese Srl, 2015. - 491 p.
8. Ikromi Djalol. La fille du feu / Dj. Ikromi. -U.R.S.S: Editions du progrèss, 1966. - 622 p.
9. Sylvia Impal / De bouche à oreilles. Recueil d'expressions idiomatiques / Impal Sylvia. - Paris, Juin 2009. - 52 p.
СХОДСТВО И РАЗЛИЧИЕ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ ТАДЖИКСКОГО И ФРАНЦУЗКОГО ЯЗЫКОВ (НА ОСНОВЕ РОМАНА ««ДОЧЬ ОГНЯ» ДЖАЛОЛА ИКРАМИ)
В данной статье рассматриваются сходство и различие фразеологических единиц таджикского и французкого языков на основе романа «Дочь огня» Джалола Икрами. Мы постарались привести примеры из романа ««Дочь огня» и анализировать их с точки зрения эквивалентности фразеологических единиц таджикского и французкого языков, перевод фразеологических единиц таджикского языка на французкий язык по смыслу и дословный перевод фразеологических единиц таджикского языка на французкий язык.
Ключевые слова: фразеологических единиц, эквивалент, сходство и различие фразеологических единиц, анализ.
THE SIMILARITY AND DIFFERENCE OF PHRASEOLOGICAL UNITS OF THE TAJIK AND FRENCH LANGUAGES (BASED ON THE NOVEL "DAUGHTER OF FIRE" BY JALOL IKRAMI)
This article discusses the similarities and differences of the phraseological units of the Tajik and French languages based on the novel "Daughter of Fire " by Jalol Ikrami. We tried to give examples from the novel "Daughter of Fire" and analyze them from the point of view of equivalence ofphraseological units of the Tajik and French languages, translate the phraseological units of the Tajik language into French within the meaning and literal translation of the phraseological units of the Tajik language into French.
Keywords: phraseological units, equivalent, similarity and difference of phraseological units, analyse.
Сведения об авторе:
Бойматова Д.М. - ассистент кафедры французкого языка Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, Тел: (+992) 988-53-05-56. E-mail:charmant.2011@mail. ru
About the autor:
Boymatova D.M. - assistan of departmente of franche language Tajik State Pedagogical University after namedSadridin Ayni, (+992) 988-53-05-56. E-mail: charmant.2011@mail.ru
РОХДОИ КОРБУРДИ ФЕЪЛХ,ОИ МАЧ,ОЗИИ МАРБУТИ ШИНОВАРЙ ДАР ЗАБОЩОИ ТО^ИКЙ, РУСЙ ВА АНГЛИСЙ
Холицов А.Ю.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Дар забонхои точикй, русй ва англисй калимахои марбути шиновари на танх,о ба маънои аслй, балки ба маънои мачози низ зиёд мавриди истифода фаро мегиранд. Шоирон, навистандагон ин мафхуми ташбехии забонро дар шеърхо, газалхо, рубои, мисраъ, асархои мансур ва инчунин дар зарбулмасалу маколхо вожагони марбут ба «шиновари, оббози, гута задан, мавци об, киштисавори ва г.»-ро багоят зиёд истифода намудаанд, ки ин хам бошад дар осори эшон назаррас мебошад.
Мисол: Гар шиновар нести пой бар лаби дарёманеу.
Дар ин маколи халки маънои шиновари на танх,о марбути оббози намудан, балки дар муаммохои дигари забонй ба маънои мачози калимаи ташбех ва ё киноя ба кор бурда мешавад. Х,арчанд ки дар забони русй феълхои харакаткунанда дар об ду маъниро ба худ касб кардаанд: [1, с.276]: «плыть - плавать - шино кардан, шиновари, оббози», дар истифода ба маънои аслй ва ё мачоз хело хам зиёд корбаст шудаанд.
Мисол: облака плывут - абруо шино мекунанд, (В.Егоров песня «Облака») ё ин ки солнце -офтоб, луна - моутоб, дым плывёт - дуд шино мекунад.
Аз ин мисолхои фавк бар меояд, ки дар забони русй низ феълхои характкунанда дар вожаи об «плавать - оббози кардан ё плить - шино намудан» на танх,о харакати исмх,ои чондор ва бечонро дар дохили «об», балки ба маънои мачозй, ки ба вожах,ои осмон, абр, ситорауо, моутоб, дуд ва г. ташбех, медихднд, мавриди истифода карор додан зарур меояд. Ба ин монанд дар забони русй маколхои зиёде ба назар мерасанд, ки калимаи «плавать - шино кардан» ба монанди забони точикй маънои асли худро дигар намуда, амалеро мефахмонад, ки табиати хаёти инсониро ифода менамояд.
Мисол: Не идти в воду, пока не научится плавать - Гар шиновар нести пой бар лаби дарё манеу [4, c.996]
Дар инчо маълум мешавад, ки дар забонхои мукоисашанда зарбулмасали дар боло оварда шуда, ба хамдигар шабохати наздик доранд. Мо метавонем мисолхои овардашударо хам дар забони точикй «Гар шиновар нести пой бар лаби дарё манеу», ба маънои асли худ истифода бурда, хамчун маслихат ба шахси шунаванда бирасонем, то ки дарки маънии гуяндаро ба худ савк намояд. Ба маънои мачозиаш бошад метавонд ба амсоли «Коре ки аз дастат намеояд накун ва г.» истифода шавад. Дар забони русй низ чунин ба назар мерасад. Метавон хамчун маслихат истифода намуд, ки дар дигар холат бошад, амалеро шабохат медихад, амсоли:
В наше время многие политики имеют обыкновение с апломбом рассуждать о том, будто народ не заслуживает свободы до тех пор, пока не научится ею пользоваться. Это умозаключение сделало бы честь дураку из старой сказки, который решил не идти в воду, пока не научится плавать.
Дар замони мо бисёре аз сиёсатмадорон, бо кибру гурур аз он сухан менамоянд, ки гуё одамон сазовори озоди нестанд, то он даме ки чихел истифода бурдани онро ба худ писанд донанд. Ин хулосабарори аз афсонаи куунае, ки ба мацсади фиреб намудан, ба мисоли, ба назди об нарав, то даме ки шино карданро наомурзи [4, с.996].
Бояд тазакур дод, ки аз мисоли фавк бармеояд, ки калимаи «шино кардан - плавать» - ро на танх,о барои феълуои уаракаткунанда дар об ё ин ки уаво ба монанди офтоб, моутоб, абр, абри сиёу, туман ва г. балки дар шеъру зарбулмасал, маколхову масалхо истифода намудан мумкин аст. Дар афоризми дар боло омада ба хонанда мефахмонад, ки «коре ки хоси ту нест, ба он уамроу машав» ё ба мисоли дигар «амале, ки ба ту мутааллщ нест, ба он даст мазан».
Чихеле ки ба мо аён аст, дар забони англиси феълуои уаракаткунанда дар об аз забонуои
