Научная статья на тему 'ШОҲИГАРИИ АРАБИСТОНИ САУДӢ: ДАР ОҒОЗИ АСРИ ХХI'

ШОҲИГАРИИ АРАБИСТОНИ САУДӢ: ДАР ОҒОЗИ АСРИ ХХI Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
201
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
внешная политика / Саудовская Аравия / методы / пироритеты / система международных отношений / глобализация / проблемы двухсторонних отношении / Республика Таджикистан / региональная политика / новые партнеры / политическая стабильность.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Холиқзода Абдурозиқ, Гулямов Абдукодир Махмадрахимович, Назаров Мустафо Абдухоликович, Маҳмадалиев Камолиддин Саймуминович

В статье рассматривается некоторые теоретико-методологические подходы в определение внешняя политика Королевства Саудовская Аравии (КСА) на современном этапе в условиях формирование однополярная система международных отношений. Определена основные принципы и приоритеты межгосударственных отношений в новых исторических условиях, особенно когда обостряется отношение с Ираном за лидерства в регионе. При этом указывается на то, что Республике Таджикистану необходимо учитывать произошедшие изменение во внешней политики КСА при выстраивание отношение с этим государством на современном этапе развитие сотрудничества. Как отмечает автор политическая реальность начало ХХ1 века показывает, что сегодня Королевство Саудовская Аравия продолжает играт очень большую роль в исламском мире. Роль Королевства Саудовская Аравия в современной системе глобальных и региональных международных отношений необычайно велика. Этому способствуют историческое положение, наличие главных мусульманских святынь на территории Королевство Саудовская Аравия, значительный экономический потенциал. Имеющиеся у Королевства значительный экономический потенциал и ресурсы, связанные с крупнейшими нефтяными запасами, позволили ей стать ведущим участником мировых торгово-экономических организаций и форумов. Влияние и авторитет Королевство Саудовская Аравия в мусульманском мире подкрепляются финансовым могуществом, используемым для поддержки единоверцев во всем мире.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по истории и археологии , автор научной работы — Холиқзода Абдурозиқ, Гулямов Абдукодир Махмадрахимович, Назаров Мустафо Абдухоликович, Маҳмадалиев Камолиддин Саймуминович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ШОҲИГАРИИ АРАБИСТОНИ САУДӢ: ДАР ОҒОЗИ АСРИ ХХI»

УДК: 327.3(620)

ШОХИГАРИИ АРАБИСТОНИ САУДЙ: ДАР ОFОЗИ АСРИ ХХ1

ХОЛИЦЗОДА АБДУРОЗИЦ ГУЛЯМОВ АБДУКОДИР МАХМАДРАХИМОВИЧ НАЗАРОВ МУСТАФО АБДУХОЛИКОВИЧ

МАХМАДАЛИЕВ КАМОЛИДДИН САЙМУМИНОВИЧ

преподаватели кафедры истории таджикского народа Бохтарского государственного

университета имени Носира Хусрава.

Аннотация В статье рассматривается некоторые теоретико-методологические подходы в определение внешняя политика Королевства Саудовская Аравии (КСА) на современном этапе в условиях формирование однополярная система международных отношений. Определена основные принципы и приоритеты межгосударственных отношений в новых исторических условиях, особенно когда обостряется отношение с Ираном за лидерства в регионе. При этом указывается на то, что Республике Таджикистану необходимо учитывать произошедшие изменение во внешней политики КСА при выстраивание отношение с этим государством на современном этапе развитие сотрудничества. Как отмечает автор политическая реальность начало ХХ1 века показывает, что сегодня Королевство Саудовская Аравия продолжает играт очень большую роль в исламском мире. Роль Королевства Саудовская Аравия в современной системе глобальных и региональных международных отношений необычайно велика. Этому способствуют историческое положение, наличие главных мусульманских святынь на территории Королевство Саудовская Аравия, значительный экономический потенциал.

Имеющиеся у Королевства значительный экономический потенциал и ресурсы, связанные с крупнейшими нефтяными запасами, позволили ей стать ведущим участником мировых торгово-экономических организаций и форумов. Влияние и авторитет Королевство Саудовская Аравия в мусульманском мире подкрепляются финансовым могуществом, используемым для поддержки единоверцев во всем мире.

Ключевые слова: внешная политика, Саудовская Аравия, методы, пироритеты, система международных отношений, глобализация, проблемы двухсторонних отношении, Республика Таджикистан, региональная политика, новые партнеры, политическая стабильность.

Бо пур;увват гаштани низоми якка;утбй дар низоми муносибатхои байналмилалй дар ибтидои асри XXI метавон мушохида кард, ки рафтори сиёсии бисёр кишвархои чдхон дар масъалаи мушаххас намудани принсипхо, манфиатхо ва афзалиятхои сиёсати хоричй дар муносибатхои байнидавлатй ба тахаввулоти чиддй дучор мегардад. Ин як амри табий аст, зеро мархилаи нави рушди муносибатхои байналмилалй бархурди навро дар ин замина та;озо мекунад. Шохигарии Арабистони Саудй яке аз давлатхои мухим махсуб ёфта, дар сиёсатхои байналмилалй на;ши назаррас дорад. Дар муносибатхои байналмилалии Чумхурии Точикситон Шохигарии Арабистони Саудй чойгохи хос дошта, дар холи хозир ин муносибатхо дар сатхи хеле арзишманду мута;обилан судманд ;арор доранд. Аз ин ру, мо дар навиштаи худ кушиш ба харч медихем, ки ин муносибатхоро ами;тар ва хамачониба мавриди омузишу баррасй ;арор бидихем. [1]

Арабистони Саудй аз соли 1945 узви Созмони Миллали Муттахид буда, дар созмонхои байналмилалй ба мисли ЮНЕСКО ЮНИСЕФ, Хдвопаймой, Кор, Бехдошти

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

чахонй, ОРЕС ва монанди инхо низ узвият дорад. Хамчунин узви кишвархои гайримуттахдд, иттиходияи араб, Созмони конфронси исломй, Шурои хамкории Халичи Форс низ мебошад.

Мухаккикон кайд мекунанд, ки аз назари таърихй «Давлатдории Саудй чор мархаларо паси сар кардааст. Давлати аввалини Саудй (солхои 1745 - 1811) дар натичаи экспедитсияи Артиши Мухаммад Алй ба нимчазираи Араб пароканда гардид. Давлатдории дуюми Саудй (солхои 1843 - 1865) дар натичаи ихтилофоти худи хонаводаи Ал Ассауд ва аморати Чдбал-Шаммар бо пойтахташ Хайла сукут намуд. Ва бо забти шахри Ар-Риёз дар соли 1902 аз тарафи Абдул Азиз ибни Сауд асоси давлати сеюми Саудихо, яъне давлати имрузаи онхо гузошта шуд».[ 6, с. 48-58]

Ба андешаи мо метавон гуфт, ки дар огози карни ХХ бавежа соли 2011 (огози «бахори арабй») мархалаи нави рушд дар Арабистони Саудй огоз ёфтааст.

Арабистони Саудй ба хайси яке аз давлатхои бузургтарини исломй дар байни давлатхои дунё нуфузи хеле зиёд дошта ва бо Иёлоти Муттахидаи Амрико, ки дар дунё хамчун бузургтарин кишвари дунё ва иктисоди раками аввал пазируфта шудааст, равобити зичи дустона дорад. Дар тайи муддати мавчудияти хеш Шохигарии Арабистони Саудй хамеша кушидааст, бо ИМА равобити хуб дошта бошад, сарфи назар он ки дар ин равобит баъзе фарозу нишебхо низ вучуд доштанд. Дар тули солхои баъд, шуруъ аз соли 2011 ба ин тараф чандин масъалаи наве вориди муносибатхои ИМА ва Арабистони Саудй шуд ва ояндаи хамкории ин ду кишварро бо тардидхое ру ба ру кард, ки натичаи он боиси ошуфтагии амниятии равонии тасмимгирандагони Арабистони Саудй гардид. Ин пеш аз хама иртиботи Арабистони Саудй бо чараёнхо ва унсурхои ифротгарой ва терористй ва химоят аз онхо мебошад. Арабистони Саудй пас

аз соли 2011 равобити худро бо Чин дар заминаи иктисодй ва тичорат чоннок намудааст. Ин падидаи наве мебошад, ки солхои кабл ба мушохида намерасид. Илова бар ин, ба максади накшофаринии фаъолонаи Россия дар минтака, ин кишвар хамкорй ва додугирифти иктисодй ва тичоратиро бо Москва ба рох андохта, таквият бахшид. Бо таваччух ба чараёнхои нав дар фазои сиёсии дунё сиёсати Арабистони Саудй тагйир ёфта истодааст. Аз ин ру, Чумхурии Точикистонро лозим аст, ки дар тавсеаи равобити дучонибаи худ бо ин кишвар бояд ин тахаввулотро ба назар бигирад. [1.]

Дар ин мархила, нуктаи асосие, ки сиёсати хоричии ин кишварро мушаххас мекунанд ба карори зайл аст: хифзи хамкорихои стратегй бо ИМА; таквияти равобити амниятй бо кишвархои аврупой; пайвастагии равобити иктисодй бо Чин; хифзи робита ва фурсатхои доду гирифт бо Россия. Масоили минтакавй бештар характери мукобала бо Эрон; таъсиргузорй бар бухронхои минтакавй; зери назорат гирифтани тахдидхои терористии минтакавй; хамкории тактикй бо чараёнхои ихвонй; густариши хамкорй бо режими Исроилро дар бар мегиранд. Масоил бештар перомуни (атрофи) шаклдихй ва тагйир додан ба иттиходияи Халичи Форс; поён додан ба бухрони Яман; зери назорат гирифтан ва бартараф кардани инкилоби мардумй дар Бахрайн нигаронида шудаанд.[ 2, с. 68-69]

Масъалаи мухимми дигаре, ки дар ибтидои асри ХХ1 боиси барангехтани чанчол гардид, ин бо диди тоза нигаристан ба чойгохи Арабистони Саудй дар минтака мебошад. Давлати Шохигарии Арабистони Саудй бо чойгир будан дар минтакаи хассоси Халичи Форс ва сохиби захирахои бузурги нефтй будан аз дидгохи чахонй дорои ахамияти хос мебошад. Ин кишвар то кабл аз пирузии инкилоби исломии Эрон ба унвони яке аз ду сутуни стратегии Иёлоти Муттахидаи Амрико ва ба унвони сутуни иктисодй дар суботи минтака накши муассир дошт. Пас аз сукути режими шох дар Эрон, Арабистони Саудй тавонист накши кобили эътимодро дар чихати чойнишини шох шудан ба унвони кишвари таъминкунандаи манофеи Амрико дар минтакаро ичро намояд. Илова бар ин,

бо сабаби чой доштани хонаи Худо (Каъба) ва ;иблагохи мусулмонони чахон дар ин кишвар низ ахамияти фаровонеро дар чахони ислом ба худ касб карда аст.

Аз инчост, ки мав;еи геостратегии Арабистон Саудй дар Шар;и Миёна ва Халичи Форс пайваста ин кишварро дар маърази таваччухи ;удратхои бузург ;арор додааст. Дастрасй ба Халичи Форс ва дарёи Сурх ва аз тарафи дигар дар даст доштани аз чахор як хиссаи захирахои нефти чахон хамеша ин кишварро дар мав;еияти афзалиятнок аз дигар кишвархои Халичи Форс (ба истиснои Эрон ва Иро;) ;арор додааст.

Хамин тавр, омилхое, ки боиси афзоиши ахамият ва чойгохи Арабистони Саудй дар минта;а шудааст инх,о мебошанд: чойгиршавй дар Шар;и Миёна; пирузии ин;илоби исломии Эрон ва ба хатар афтодани манфиатхои Г арб дар минта;а ва на;ши Арабистони Саудй ба унвони хамсояи Эрон; талош чихати ба даст гирифтани рахбарии чахони араб ва на;ши мухим дар ин росто; иртибот бо Халичи Форс ва бахри Сурх; даст доштан ба як чахоруми захирахои нефти чахон; ;иблагохи мусулмонони чахон; ;удрати муносиби и;тисодй ва мавчудияти бозори муносиб барои мухочирон ва ширкатхои бузурги и;тисодй. [4]

Яке аз хислатхои асосии сиёсати хоричии Арабистони Саудй пайваста тобеи сиёсати хоричии ИМА ва кишвархои гарбй будан мебошад. Ин як во;еият аст, ки пайвандхои ;авии и;тисодии давлатхои гарбй бо Арабистони Саудй заминасози ин равобит мебошанд. Сарфи назар аз он ки солхои охир пешбурди як навъ исти;лоли сиёсати хоричй низ аз тарафи рохбарони Арабистони Саудй (хосатан баъд аз ба сари ;удрат расидани Малик Абдулло) ба мушохдда мерасад. Аз чумла, нисбатан кам шудани хузури сармоядорони бузурги нефтии гарбй, бавежа ИМА дар Арабистони Саудй ин андешаро собит месозад.

Арабистони Саудй хамеша дар талоши он аст, ки рохбарии чахони ислом ва чахони арабро ба даст гирад ва бо бахрагирй аз тавозуни и;тисодй ва иттиход бо ИМА дар ин чих,ат гомхои муассир гузорад. Тавре ки мух,а;к;ик;и шинохтаи рус Крючков И. В. менависад: «Хузур дар Созмони конфронси исломй ба унвони як кишвари фаъол баёнгари ин матлаб аст. Сарфи назар аз ин ки бо муборизахои фаровоне дар чахони араб ру ба ру мебошад». [ 5, с. 144]

Яке аз масъалахои мухимме, ки асосхои консептуалии сиёсати хоричии ин кишварро тагйир дода аст, масъалаи равобит бо Чумхури Исломии Эрон мебошад. Дар ибтидои асри ХХ1 нигаронии аслии Арабистони Саудй ин масъалаи талоши Эрон барои халу фасли мусолиматомези масъалаи силохи растай аз тари;и музокира бо Амрико мебошад. Дар Арабистони Саудй чунин тасаввур мекунанд, ки халлу фасли масъалаи силохи растай аз тари;и роххои дипломатй боиси наздик шудани Ч,умх,урии Исломии Эрон ба Иёлоти Муттахддаи Амрико хохдд шуд. Дар тасаввури саудихо исти;рори равобит ЧИЭ бо ИМА хатаре ба амнияти кишвари онх,о тафсир мешавад. Дар ин замина чунин ну;таи назари стратегй аз чониби сиёсатмадорони Арабистони Саудй дар арсаи байналмилалй кор карда баромада шуд, ки х,ар гуна наздикии Эрон ва Гарб бо иштироки ИМА, тахдиде барои равобити стратегии Арабистону Амрико аст ва амнияти режими Арабистон Саудиро дар хатар мегузорад.

Бо назардошти ин матлаб, тавре ки мушохида мегардад, баъд аз ин;илобхои арабй дар соли 2011 ва таъсири он ба кишвархои Бахрайн ва Яман ва хусусан баъд аз музокира байни Эрон ва Амрико (солхои 2013-2015) дар масъалаи силохи хастай як навъ сиёсати хоричии шадид дар Арабистони Саудй ба мушохида мерасад. Аз чумла, лашкаркашхои Арабистони Саудй ба Бахрайн нишондихандаи он аст, ки ин кишвар нуфузи Эрон дар минта;аро ба унвони тахдиде алайхи худ медонад ва кушиш ба харч медихад, ки як рохи эчоди тавозуни тахдид дар му;обили Эронро пайдо намояд. Чунбиши хусусихои шиъамазхабро дар Яман, ки тахти химояти Эрон хастанд ва дар хамсоягии Арабистони Саудй ;арор доранд, барои худ хатари стратегй мешуморад. Тавре ки мух;;и;и

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "ЕпсИвББ Ь^М ш 8с1епсе"

шинохтаи рус Г. Г. Косач менависад: «Мухимтарин хадаф дар сиёсати хоричии Арабистони Саудй «амният»-и режими Саудй мебошад».[3, с. 57]

Дар ин замина тахлилгарон чунин рафтори сиёсии ин кишварро ёдрас мешаванд, замоне ки аз тарафи кудратхои бузурги минтака масъалаи тахдиди низоми давлатии ин кишвар матрах мегардад, Арабистони Саудй хатархои зиёди мухолифат бо онро ба вучуд меоварад ва аз ИМА такозои кумак мекунад. Аммо вакте кудратхои минтакавй режими сиёси Арабистони Саудиро тахдид намекунанд, макомоти сиёсии ин кишвар бо онхо хамрохй мекунад, хатто агар ин амал равобиташ бо ИМА-ро печида намояд. Хамин аст, ки дар масоили минтакавй дар сиёсати хоричии Арабистони Саудй ду нигаронии чиддй ба назар мерасад: яке хуручи ИМА аз минтака ва дигаре зухури Эрон ба унвони кудрати минтакавй. Равандхои сиёсй дар Арабистони Саудй дар ибтидои асри ХХХ нишон медихад, ки ин кишвар ба унвони яке аз бозингарони калидй дар минтакаи Ховари Миёна ва Халичи Форс накши мухимме дар тахаввулоти сиёсию амниятии ин минтака ичро менамояд. Агар ба маълумотномахои муосир мурочиат намоем, чунин мулохизахо ва омори ташхискунанда ба мушохида мерасад: дар соли 2019 ахолии Арабистони Саудй 28147000 нафар буд, ки аз онхо 22571000 нафарашон бумихо, 5574000 нафарашон афроди хоричии мукимишуда мебошанд. [ 7, с.34]

Арабистони Саудй аз 13 музофот иборат буда, дар сари хар минтака амире бо хукми подшох мансуб мегардад. Музофотхо иборатанд аз: Риёз, Макка, Мадина, Хоил, Шаркия, Касим, Табук, Боха, Асир, Начрон, Чдвф, Чдйзон, Худуди Шимолия. Пойтахти Арабистони Саудй шахри Риёз буда, дар маркази кишвар карор дорад. Хамчунин мухимтарин шахрхои сиёсй ва иктисодии Арабистони Саудй шахрхои Ч,идда (пойтахти пешинаи Саудй), Макка, Мадина, Думом, Табук, Тоиф ва Янбуъ мебошанд. Дини расмии ин кишвар ислом ва 99 % мардуми он мусулмон буда, 79 % он пайравони ахли суннат (дар мазхаби Ханбалй, Моликй) ва 10 % шиахо ва 1% фиркахо ва динхои мухталиф (ки аксарият мухочир хастанд) мебошанд. Теъдоди шиахо дар Арабистон 2 800 000 нафарро ташкил медихад. [ 8, с. 16]

Вазъияти иктисоди милии кишвар дар мархилаи кунунй нишон медихад, ки чун мархалахои каблй хочагии халки кишвар ба таври куллй бар пояи нафт бино шудааст. Афзоиш ё кохиши кимати нафт иктисоди ин кишварро сахт тахти таъсир карор медихад. Аз чумла, мутобик ба маълумотхои Вазорати нафти мамлакат захирахои нафтии кишвар дар поёни соли 2019 282, 8 млрд барел ва ё 29 % тамоми захирахои нафти дунёро ташкил медихад. Дар соли 2019 истихрочи нафт дар Арабистони Саудй то 8, 28 млрд барел нафт дар рузро ташкил дод, ки ин нишондиханда хиссаи Арабистони Саудиро дар чахон то 13 % боло бурд. Дар навбати худ Арабистони Саудй хамаруза ба бозори чахон 78 млн барел нафт содир мекунад, ки ин 20 % содироти нафти чахонро ташкил медихад. Сиёсати иктисодии Арабистони Саудй комилан вобаста ба нафт мебошад, ки ин барои шаклгирии он чун субъекти муносибатхои байналмилалй таъсири манфй мерасонад. Тамоми фаъолиятхои иктисодиаш иборат аз саноат, хадамот ва бозоргонй ба вазъияти фуруши нафт вобаста мебошад. Арабистони Саудй дар таърихи 11 ноябри соли 2005 дар чаласаи Шурои генералии Созмони Байналмилалии Савдо ба узвияти ин созмон хамчун узви 149-уми он пазируфта шуд. Дар айни хол Арабистони Саудй дар чахон дар байни бузургтарин кишвархои содиркунандаи коло чойи 13-ум ва дар байни кишвархои бузургтарини воридкунандаи коло чойи 23-юмро ишгол мекунад.

Арконхои хукуматй дар Арабистон бар чор поя устувор аст: Подшох; хайати вазирон; Мачлиси шуюх (ки аз сардорони кабилахо ташкил шуда ва беш аз 200 нафар мебошанд); минтакадорон, ки аз байни шохзодагон интихоб шуда, бо хукми подшох ба вазифа таъйин мегарданд, ки онхоро амир мегуянд ва пас аз хайати вазирон олитарин макоми ичроия дар хар минтака мебошанд ва аз мустакилияти том бархурдор буда вазифаи ичроияи сиёсатхои куллй ва умури ичроиро дар минтака бар ухда доранд. [ 8]

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Омилхое, ки барои пешрафт ва вусъати Арабистон Саудй монеа эчод мекунанд, ин пеш аз хама вазъияти ичтимой ба монанди кучнишинии кабилахои чудогона ва вобастагй ба ахлоки кабилавй мебошад. Гузашта аз ин вучуд надоштани имконоте аз кабили барк, об, мактаб, бемористон ва гайра; набудани иртиботи кофй байни кишвархои нимчазираи Арабистон ва вучуд надоштани низоми рушдёфтаи хамл ва накл (доду гирифт); набудан ва ё бисёр махдуд будани мубодилаи мол миёни кишвархои минтака; мукаммал набудани тавлидоти минтакавй (дар саноат ё кишоварзй) мушкилоти иловагиро ба вучуд меоварад. Дар натича содираоти онхо ба хорич аз минтака ва воридоти онхо аз хорич ба кишвар дар холати гайританосуб карор гирифтааст. Аз ин лихоз, стратегияи вусъат ва густариши Арабистони Саудй дар хакикат бо таваччух ба мачмуи омилхои хоричй ва дохилй ва бо назардошт ба бозор ва неруи кории махдуд, дастрас набудани дониши тахассусй ва фаннй ва вазъияти чугрофи муайян гардидааст. Дар масъалаи тавсеаи сиёсати хоричии ин кишвар масъалаи суботи сиёсй дар хошияи тахаввулоти «бахори араб» хеле мухим аст. Арабистони Саудй тавонист монеи нооромии сиёсй шавад, ки аз соли 2011 саросари минтакаро фаро гирифта буд. Дар Арабистони Саудй бошад, тазохуротхои зиёди умумй ё муборизахои чиддй нисбат ба хонадони Сауд рух надод.

Подшохии Арабистон, ки 23 сентябри соли 1932 ба рохбарии Абдулазиз ибни Абдурахмон Оли Сауд таъсис ёфта буд, то соли 1953 давом кард. Малик Сауд аз 1953 то 1964 дуюмин рохбари Арабистон буд. Малик Файсал аз 1964 то 1975 кудратро дар даст дошт. Аз соли 1975 то 1982 Малик Холид чорумин рохбар аз хонадони Оли Сауд буд. Аз соли 1982 то 2005 точи подшохй бар сари Малик Фахд карор дошт ва ба дунболи марги вай Малик Абдулло ба унвони чойнишин бар тахти подшохй то соли 2015 нишаст ва подшохи кунунии Арабистон Салмон ибни Абдулазиз мебошад, ки аз соли 2015 то ба имруз кудрати сиёсиро дар Арабистон дар даст дорад. [1]

Мушохидахои охир нишон медиханд, ки вактхои охир дар сиёсати дохилй ва хоричии Арабистони Саудй баъзе тагйиротхо ва дигаргунихо ба амал омада истодаанд, ки ин тагйиротхо аз ин кабиланд;

Якум, дар ибтидои асри ХХ1 сиёсати хоричии давлати Шохигарии Арабистони Саудй ба тахаввулоти чиддй дучор гаштааст, ки сабаби асосии он шакл гирифтани низоми яккакутбй дар равобити байналмилалии муосир ва равандхои чахонишавии имруза мебошад.

Дуюм, падидаи наве, ки дар сиёсати хоричии ин кишвар макоми хос дорад, ин ба чузъ аз ИМА пайдо кардани шарикони нав дар бахши сиёсй ва иктисодй мебошад. Ин омил боис гаштаааст, ки ШАС рафтори сиёсии худро дар самтхои нав рушду такомул дихад.

Сеюм, носуботихое, ки дар минтакаи Шарки Наздик ва Миёна (аз чумла Ирок, Яман ва Афгонистон), ба амал омадааст, ба назар чунин мерасад, ки боиси коста гаштани нуфузи ШАС дар ин минтака шуда ва баръакс боиси афзоиш пайдо кардани нуфузи Чумхурии Исломии Эрон шудааст. Ин хаводис боиси нигаронии чиддии Шохигарии Арабистони Саудй гаштааст.

РУЙХАТИ АДАБИЁТ ВА САРЧАШМАХОИ ИСТИФОДАШУДА

1. Выступление Президента Таджикистана на саммите ОИК в 1994 в Касабланке (Марокко).; 1997 в Тегеране (Иран),; 2000 в Дохе (Катар),; 2003 Куала-Лумпур (Малайзия) ;2005 в Мекке (КСА),; 2008 в Сенегале. Выступление министра иностранных дел РТ на саммите ОИК - Душанбе 2010.; Выступление Короля КСА Абдулла Бен Абдулазиз на саммите ОИК - Мекка,2005. ; Договор об основах взаимоотношений между Республикой Таджикистан и Королевством Саудовской Аравии от 22.02.1992.

2. Косач Г. Г. Политика Саудовской Аравии на постсоветском «мусульманском» юге: цели и итоги курса. М. 2016. - С. 28-58. - Саудовская Аравия: эволюция режима и пределы возможного в политическом развитии Институт изучения Израиля и Ближнего Востока. М., 2016., 103 стр.

3. Косач Г. Г. Эволюция внешней политики Саудовской Аравии после «арабской весны». Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского, 2015, № 3, С. 50-62

1. Косач Г.Г., Мелкумян Е.С. Внешняя политика Саудовской Аравии. М.: ИИИиБВ, 2003.

4. Крючков И. В. Внешняя политика Саудовской Аравии на Ближнем Востоке в начале XXI века // Вестник Волгоградского государственного университета. Серия 4, История. Регионоведение. Международные отношения. - 2017. - Т. 22, № 3. - С. 142149

5. Яковлев А. И. Модернизация Саудовской Аравии: итоги и перспективы в начале XXI века // Восточная аналитика. Ежегодник 2011: Экономика и политика стран Востока. М.: ИВ РАН, 2011. С. 48—58.

6. Саудовская Аравия. Королевства Саудовская Аравия. (Справочник). Тегеран, 2019. (Арбистон-е Сауди. Шохигри-е Арбистон-е Сауди. На персид. яз.). С. 34.

7. Данные цитируются по сайту министерства: http://www.mopm.gov.sa/html/ar/oil_a.html. Дата доступа 19 ноября 2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.