Научная статья на тему 'ШИМОЛДАН ЖАНУБГА: ХАЛҚАРО ТРАНСПОРТ ЙЎЛАКЛАРИ ТИЗИМИДА ЎЗБЕКИСТОННИНГ ЎРНИ ВА РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ШИМОЛДАН ЖАНУБГА: ХАЛҚАРО ТРАНСПОРТ ЙЎЛАКЛАРИ ТИЗИМИДА ЎЗБЕКИСТОННИНГ ЎРНИ ВА РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

82
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Транспорт йўлаклари тизимидаги муаммолар / муқобил транспорт коридорларини излаб топиш / Ўзбекистон Республикасининг транспорт соҳасидаги давлат сиѐсати

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Неъматов Аҳмаджон, Муҳаммадюсуф Фаҳриддинов, Бахтиёр Эргашевич Йўлдашев

Ушбу мақола Ўзбекистон Республикаси Транспорт коммуникацияси ва Халқаро транспорт йўлаклари тизимида ўз ечимини кутаѐтган қатор муаммолар мавжуд эканлигини аниқ маълумотлар асосида таҳлил қилиб, мазкур муаммоларни бартараф этиш борасида Ўзбекистон Республикасининг транспорт соҳасидаги давлат сиѐсати (республикада яхлит темир йўл, ҳаво ва денгиз транспорт коммуникация тизимини барпо этиш, модернизациялаштириш ва унинг инфратузилмасини ривожлантириш, жаҳон бозорига чиқишнинг муқобил транспорт коридорларини излаб топиш), унинг мазмун ва моҳиятини очиб беради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ШИМОЛДАН ЖАНУБГА: ХАЛҚАРО ТРАНСПОРТ ЙЎЛАКЛАРИ ТИЗИМИДА ЎЗБЕКИСТОННИНГ ЎРНИ ВА РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

ШИМОЛДАН ЖАНУБГА: ХАЛЦАРО ТРАНСПОРТ ИУЛАКЛАРИ ТИЗИМИДА УЗБЕКИСТОННИНГ УРНИ ВА РИВОЖЛАНИШ

ИСТЩБОЛЛАРИ

Неъматов Ахмаджон

Тошкент давлат транспорт университети талабаласи ahmadj onnematov0827@gmail. com

Мухаммадюсуф Фахриддинов

Тошкент давлат транспорт университети талабаласи fahriddinovmuhammadyusuv0@gmail. com

Бахтиёр Эргашевич Иулдашев

Имий рахбар, Тошкент давлат транспорт университети доценти

АННОТАЦИЯ

Ушбу макола Узбекистон Республикаси Транспорт коммуникацияси ва Халкаро транспорт йулаклари тизимида уз ечимини кутаётган катор муаммолар мавжуд эканлигини аник маълумотлар асосида тахлил килиб, мазкур муаммоларни бартараф этиш борасида Узбекистон Республикасининг транспорт сохасидаги давлат сиёсати (республикада яхлит темир йул, хаво ва денгиз транспорт коммуникация тизимини барпо этиш, модернизациялаштириш ва унинг инфратузилмасини ривожлантириш, жахон бозорига чикишнинг мукобил транспорт коридорларини излаб топиш), унинг мазмун ва мохиятини очиб беради.

Калит сузлар: Транспорт йулаклари тизимидаги муаммолар, мукобил транспорт коридорларини излаб топиш, Узбекистон Республикасининг транспорт сохасидаги давлат сиёсати.

Халкаро транспорт тизимларининг ажралмас кисми ва мухим бугини булган Узбекистон темир йулларининг халкаро ташувлар тизимидаги роли янги боскичга кутарилмокда.

Энг йирик халкаро бозорларни узаро боглаб турган Марказий Осиёнинг мухим геостратегик жойлашувини хисобга олган холда, минтакамизнинг халкаро транспорт йулаклари тизимига интеграциялашувини жадаллаштириш максадида

April 21-22

746

мамлакатларимиз саъй-харакатларини бирлаштириш алохида ахамият касб этмокда. Бугунги кунда денгиз портларига тугридан-тугри чикиш имконига эга булмаган минтака давлатларининг транспорт-транзит харажатлари сезиларли даражада катта булиб, улар экспорт килинаётган махсулот кийматининг 70-80 фоизигача етмокда. Божхона тартиб-таомилларининг мукаммал эмаслиги окибатида юк ташувчилар товарларни етказиб беришга кетадиган вактнинг 40 фоизгача булган кисмини бехуда йукотмокда. Жахон банкининг логистика сохасидаги самарадорлик индексига кура, Марказий Осиё мамлакатлари 167 давлат орасида куйи уринларни эгаллаб келмокда. Буларнинг барчаси бутун минтака транспорт сектори ракобатбардошлигининг пасайишига олиб келмокда. Транспорт тизимини ривожлантириш борасидаги давлат сиёсати, унинг мазмун ва мохиятини урганиш мухим ахамият касб этади.

Халкаро савдо-иктисодий хамкорликни янада ривожлантириш шароитида янги мукобил минтакавий ва минтакалараро транспорт коридорларини шакллантириш масалалари катта ахамият касб этмокда.

Бу масалалар жахон денгиз коммуникацияларига тугридан-тугри чикиш имконига эга булмаган Узбекистон ва Афгонистоннинг иктисодиётини баркарор ривожлантиришда асосий урин тутади.

Узбекистон учун Гарбий ва Шаркий денгиз портлари билан бепул темир йул алокасини таъминловчи халкаро транспорт коридорлари ривожланганига карамай, Жанубий йуналишдаги вазият кескинлигича колмокда. Шу билан бирга, Марказий Осиё, МДХ,, Россия Федерациясидан Покистон портларига олиб борилаётган транспортлар халкаро савдони ривожлантириш учун кенг имкониятлар яратмокда.

Келажакда "Транс-афгон" йулаги доирасида транспорт ва янги темир йуллар куриш сохасида Афгонистон билан хамкорликнинг ривожланиши Марказий Осиёга Х,инд океани ва форс курфази портларига энг киска кириш имкониятини беради, Жанубий ва Жануби-Шаркий Осиёни Узбекистон бозорлари билан боглайди.

МДХ ва Шаркий Европанинг энг йирик темир йуллари, Эрон ва Туркия, шунингдек, ХХР, Покистон ва Х,индистон темир йуллари билан транспорт алокасини таъминлашнинг узига хос калити Афгонистондир. Айнан режалаштирилган Мозори Шариф-Кобул-Пешовар темир йули Покистон портлари (Гвадар, Карачи) оркали Форс курфази мамлакатларига чикиш учун янги жахон парадигмасини шакллантиради.

April 21-22

747

^^pecialists^n^heFleldOfTranspOr^

Шундай килиб, Мозори Шариф - Кобул - Пешовар йули лойихаси МДХ, давлатларининг Жанубий Осиё давлатлари билан ягона темир йул инфратузилмасини ташкил этади. Лойиханинг амалга оширилиши бир вакктнинг узида минтакалараро ва китъалараро транзит окимларини шакллантирган холда Афгонистон иктисодиётини ривожлантириш учун ноёб истиккболларни яратади.

Бундан ташкари, Афгонистоннинг марказий ва шаркий вилоятларида жойлашган унлаб йирик фойдали казилма конлари икктисодий айланмада иштирок этади. Янги йул курилиши лойихасининг узи ун минглаб янги иш уринларини яратишга ваъда бермокда.

Янги темир йул линияси буйлаб юкори волтли "Сурхон-Пули-Хумри" ва CАSА-1000 электр узатиш линиялари лойихалари амалга оширилади.Бу хам ушбу темир йул линияси истикболида Узбекистон манфаатларига хизмат килувчи асосий омиллардан бири булиши кузда тутилган.

Сурхон-Пули-Хумри электр узатиш линиясининг курилиши Узбекистондан Афгонистонга электр энергияси етказиб беришни 70 фоизга -йилига 6 миллиард кВт/соатгача ошириш имконини беради. Бундан ташкари, Сурхон-Пули-Хумри электр узатиш линияси CАSА-1000 лойихасининг ажралмас кисмига айланиши ва Покистон ва ундан кейинги Жанубий Осиё мамлакатларига электр энергияси етказиб беришни осонлаштириши мумкин.

20 октабр куни Осиё тараккиёт банки (ОТБ) ва Афгонистон уртасида Узбекистондан "Сурхон - Пули-Хумри" электр узатиш линияси курилишини молиялаштириш буйича келишув имзоланди. Маблагларнинг асосий кисми узбекистонлик пудратчилар томонидан амалга оширилиши режалаштирилган курилиш ишларига йуналтирилади.

Лойиханинг умумий киймати 150 миллион доллар булиб, шундан 118 миллион доллари Афгонистон томонидан (жумладан, 110 миллион доллари -ОТБ кредит маблаглари), 32 миллион доллари еса Узбекистон томонидан инвестиция килинган.

"Узбекистон Миллий электр тармоклари" АЖ ва Афгонистон Брешна Шеркат (ДАБС) уртасида ушбу электр узатиш линиясини куриш буйича тегишли келишув якин кунларда имзоланади.

Электр линияларининг мавжудлиги темир йулни куриш ва ундан кейинги фойдаланиш боскичида сезиларли молиявий ресурсларни тежаш имконини беради, бу еса келажакда уни электрлаштириш имконини беради. Баланд тогли худудларда электр тортиш дизелга нисбатан афзалликларга эга.

April 21-22

748

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-746-749

p

ort

Мозори Шарифдан Пешоваргача булган темир йулнинг узунлиги хисоб-китобларга кура, 573 км.

Умуман олганда, трансафгон темир йули лойихасининг амалга оширилиши "Шимол-Жануб" йулаги буйлаб юк ташиш вакти ва нархини 30 фоизга кискартиради.

Шундай килиб, Россия чегарасидан (Озинки стансияси) Карачига товарларни йетказиб бериш муддати 16-18 кунни, Термиздан Карачига еса 8-10 кунни ташкил этади. Х,исоб-китобларга кура, фойдаланишнинг дастлабки йилларида транспорт хажми 10 миллион тоннагача усиши мумкин.

ХУЛОСА

Ушбу макола мазмунида кузда тутилаётган Мозори Шариф-Крбул-Пешовар темир йул линиясининг Карачи ва у оркали Гвадаргача давом эттириш лойихаси Узбекистон учун кенг манфаатларга эга булган янги савдо йулини очади. Бу манфаатлар асосан, Узбекистонни Покистон оркали Форс курфази ва бошка Араб мамлакакатлари билан боглаб, Жахон бозорига янги дарвоза очиш, шунингдек, Россия Федератцияси юкларининг Узбекистон оркали Покистонга ва тегишли йуналиш буйича бошка манзилларга етказиш учун сарфланадиган вактни сезиларли камайтиришдан иборат.

3."Мозори-Шариф - Кобул - Пешавар" темир йулининг таъминоти 573 км булди. (2021-йил 3 феврал) https://www.газета.уз /2021/02/03/мазари-шариф-пешавар

4.Зохидов А.А. Марказий Осиё транспорт тизими самарали бошкариш механизмини таъминлаш. Икт. мухлис. док. (фан доктори) дисс. Т.; Узбекистон,

5.Жураев Ф. Марказий Осиё халкаро транспорт йулаклари тизимида: Узбекистон куриниши. (2018 йил 6 сентябр).

6.Шавкат Мирзиёев. Дустлик ва яхши кушинчиликнингн ёркин тимсоли. // Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб,

янги боскичга кутарамиз. 1 -жилд, Т. "Узбекистон", 2018,

REFERENCES

1. http://www.uzbekembassy.in/the-mazar-i-sharif-kabul-peshawar-railway-will-open-up-broad-prospects-for-international-trade%EF%BB%BF/

2.Узбекистоннинг мухим стратегик тармоги // "Халк сузи", 2019 йил, 3 август

2018

365-бет.)

April 21-22

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.