Научная статья на тему 'Шанхайская организация сотрудничества и ее роль в региональных отношениях'

Шанхайская организация сотрудничества и ее роль в региональных отношениях Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
309
52
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Созмони Њамкории Шанхай / ташкилоти байналхалќї / муносибатњои дуљониба / Конвенсия / амният / сохтори зиддитеррористї / Панљгонаи Шанхай / саммити Маскав / Шўрои сарони кишварњо

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Алимов Б., Юнусов Дж

В статье отмечается история развития, роль и значение современных международных, региональных и субрегиональных организаций, которые играют важную роль в решении социально-экономических, политических вопросов безопасности в регионе. В частности, уделяется особое внимание деятельности Шанхайской организации сотрудничества в укреплении отношений в различных сферах общественно-политической жизни членов организации.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The matters of the history development, the role and significance of contemporary international, regional and sub regional organizations, which play a great role in decision of social-economic, political and safety matters in the region are considered in this article.

Текст научной работы на тему «Шанхайская организация сотрудничества и ее роль в региональных отношениях»

1B. http://www.centrasia.ru 19. http://www.tajikistan.ru

РИЗОЕВ Б.М.

ЮСУПОВ М.Ю.

РОаИ TAЪСИСИ СОЗМОНИ^АМКОРИ^ОИШAНXAЙШАМЧУН ТАШК ИЛОТИ БАЙНИДАВЛАТИИ БАЙНАЛХАЛКЇ

Макола ба мacouлu ma^rnu сабабко, мywuмmapuн омшк>о ва тaъpuхu тaъcucu Co3mohu waMKopuwou Шанхай к>амчун uнъuкocгapu oro3u гузapuш ба Mapwrnau Haeu pушдu waMKopuwou дaвлamwou aъзou uh co3moh бахш^а шуда, анл>ом ёфтaнu uh тaдбupu MywuM камчун aмaлu лавобу тaлaбoтu 3aMOHu Myocup, eoKemmu мaнomuкu Ocrnu Mapm3i ва мaнфuamwou халку мuллamwou waмau кuшвapwou aъзou uh coзмoн нuшoн дода шудааcm.

RIZOEVB.M., YUSUPOVM.Y.

THE WAY TO THE FORMATION OF SHANGHAI ORGANIZATION FOR

COOPERATION AS INTERGOVERNMENTAL AND INTERNATIONAL

ORGANIZATION

The article is dedicated to the causes and history of formation of Shanghai cooperation organization, which became the beginning of transition of cooperation of states-participants to the new stage of development, which meet the tendency of modern epoch, realities of Central Asian regions, root interests ofpeople of all states-participants.

АЛИМОВ БОТУРЛОН-

H.u.m., capмyaллuмu кaфeдpau Cuёcamшuнocuu ДДЛБ^, ЮНУСОВ ЛА&ОНГИР- oмyзгopu

ДДІЇБ^.

СОЗМОНИ &АМКОРИИ ШАНХАЙ ВА НАКШИ ОН ДАР МУНОСИБАТ&ОИ МИНТАКАВЇ

Дар лашони муосир ташкилотшои 6онуФузє фаъолият мебаранд, ки дар роши шалли бисёр муаммошои лашониву минтакавї накши мушим доранд. Дар ин самт фаъолияти чунин созмоншои бонуфуз ба монанди Созмони Милали Мутташид, Иттишоди Aврyпо, Иттишоди Давлатшои Мустакил, СAAД (Созмони Aшдномаи Aмнияти Дасталамьї (ОДКБ), Иттишоди иктисодии Aвро Осиё, Созмони йамкории Шанхай ва гайрашо боиси кайд аст. Aз лумла, чанде андешашои худро оиди яке аз ин созмоншо, ки дар шалли масъалашои мушаххаси минтакавї макоми махсусро дорад, баён менамоем.

Созмони йамкоришои Шанхай ин ташкилоти байналхалкии субминтакавї буда, ба он б давлатшои мустакил —Казокистон, Чин, Киргизистон, Русия, Толикистон ва Узбекистон шомиланд. Ситоди он дар Пекин карор дорад.

Бояд кайд намоем, ки фаъолияти Созмони йамкории Шанхай бо муносибатшои дулонибаи байни Русия ва Хитой соли 1996 огоз гардидааст.

Баъд худи аамон сол ба ин ташкилот Толикистон, Киргизистон, Казокистон ва соли 2001 ба он Узбекистон аамроа шуд.

Хусусияти асосии С&Ш аз дигар ташкилотаои минтакавии марзи собик Иттиаоди Шуравї дар он аст, ба гайр аз аъзоёни ИДМ давлати Чин низ ба он дохил гаштааст. Сараввал Созмони йамкории Шанхай аамчун лигаи бехатарии коллектив’ ташкил шуда, Эъломия оиди ташкили он 15 июли соли 2001 ба имзо расид. йуллати аввалини Созмон ин «Конвенсия дар бораи мубориза алайаи терроризм, сепаратизм ва экстремизм» гашта буд. Сараввал фаъолияти Созмон асосан ба аамкорї дар соааи амният, хусусан мубориза зидди терроризм, экстремизм ва гайра равона карда шуда, дар назди СйШ сохтори зиддитеррористї ташкил гардид, ки ситоди он дар шаари Тошканд карор дошт. Бо вулуди ин муносибатаои савдо ва иктисодиёт аоло дар даралаи аввал карор дорад.

Дар ибтидо С&Ш аамчун «Панлгонаи Шанхай» (Русия, Казокистон, Киргизистон, Чин ва Толикистон) дар натилаи ба имзо расидани Созишнома дар бораи мустаакамсозии боварї дар соааи аарбї дар минтакаи сараад (соли 1996) ва Созишнома оиди маадудкунии дулонибаи куввааои мусаллаа дар минтакаи сараад (соли 1997) ташкил шуда буд. Муттааидшавии ин давлатао пеш аз аама таадиди амнияти марзи наздисараадї аз тарафи Афгонистон аамчун асоси ноустувории Осиёи Миёна буд, ки дар он ло ланги байни иттиаоди Шимолї ва йаракати толибон мерафт. Ба имзо расидани ин ду созишнома дар Шанхай барои пайдоиши мафауми «Панлгонаи Шанхай» асос гардид.

Фаъолияти муштарак дар саммитао дар Алма-ато (соли 1998), Бишкек (соли 1999), Душанбе (соли 2000) имконияти ташкили муаити боварии бисёрлониба, бо талрибаи аввали машварати байни давлатао ба механизми консенсус бо розигии худ илро намудани тарафаои шартнома имконият фароаам оварданд. Доираи масъалаао дар соаааои сиёсати хорилї, иктисодиёт, маданият, муаофизати муаити атроф аамчунин истифодаи захирааои обї низ инкишоф ёфтанд. йамаи ин ба зарурати ташкили системааои саммитао ва машваратао дар иттиаодияи нави минтакавї оварда расонд.

Соли 2001 дар Шанхай вохурии сарони 6 кишварао - Русия, Чин, Казокистон, Киргизистон, Толикистон ва Узбекистон баргузор гардид, ки дар он оиди ташкили СйШ эълон гардид. йадафаои асосии эъломияи дар саммит кабулгардида нигоадорї ва таъмини сула, амният ва устувори дар Осиёи Миёна, аамчунин рушди аамкориао дар соаааои сиёо.', иктисодї, илмї-техникї, маданї, энергетик’, наклиёт’, эколог’ ва дигар соааао мебошад.

Дигар ауллати муаим ин Конвенсия дар бораи мубориза зидди терроризм, сепаратизм ва экстремизм буда, он аввалин шуда мафаумаои сепаратизм ва экстремизмро дар арсаи байналхалкї аамчун амали гайриконунї инъикос намуд. Ба имзо расидани ин Конвенсия бо он вобаста буд, ки ааракатаои сепаратисті’ дар наздикии сараади Осиёи Миёна огоз

гаштанд ва бояд зикр намуд, ки дар он ло уйгурао, мусалмонони туркзабон умр ба сар мебаранд.

Давраи дуюм ин вохурии сарони кишвараои аъзои С&Ш дар Санкт-Петербург аст, ки дар он се ауллати муаим ба имзо расид. Ин аам бошад, хартияи СйШ, Созишномаи байни кишвараои аъзоёни СйШ дар бораи сохтори зиддитерористии минтакавї ва Эъломияи сарони кишвараои аъзоёни С&Ш мебошад.

Дар хартия ба таври аукукї роааои рушди С&Ш, ки дар эъломия дарл ёфта буд, мустаакам гардидаст. Ин оиннома ба «шашгона» макоми ташкилоти байналхалкї медиаад ва барои муайян намудани аадафаои асосии аамкорї, сохтори дохилї ва механизми ташаккули созиши муносибатао бо дигар кишварао ва ташкилотао ауллати асосї мебошад.

Хартия соли 2002 ба имзо расида, дар Шурои Федератсия соли 2003 эътироф шудааст. Он дар асоси Конвенсияи соли 2001 кабулшуда, ба максади беатар намудани аамкорї дар мубориза алайаи терроризм, сепаратизм, эктремизм, муомилоти гайриконунии маводи мухаддир ва ярок, аамчунин мух,олирати гайриконунї, сохтори зиддитеррористии минтакавї ташкил шуда, соли 2002 мавкеи макомоти доимоамалкунандаи СйШ-ро гирифт. Вазифаи асосии он координатсияи амалаои макомотаои аифзи аукуки кишвараои аъзои СйШ мебошад.

Давраи сеюме, ки барои рушди муносибатаои аъзоёни СйШ асос гардид, ин вохурии аъзоёни С&Ш дар Маскав мебошад, ки моаи майи соли 2009 баргузор гардид. Дар он ауллатаое ба имзо расиданд, ки тартиби кораои асосии макомотаои СйШ, механизми ташкили булет ва дигар масъалааое, ки бо фаъолияти сохтораои гуногуни С&Ш алокамандї доранд муайян карданд. Дар аамин ло парчам ва нишони созмон низ кабул гардиданд. Аввалин котиби СйШ намояндаи Лумаурии мардумии Чин Чжон Дегуан интихоб гардид. Ба акидаи аксарияти таалилгарон давраи ташкилии ин созмон дар аамин саммити Маскав ба охир расид, ки дар эъломияи сиёсии дар натилаи вохурї кабулгардида кайд гардидааст. йамчунин дар он вазифаи коркарди механизми дакики мутобиксозии амалаои аъзоёни С&Ш аам дар Осиёи Марказї ва аам дар арсаи байналхалкї вогузошта шуда буд.

Тартиби кори макомотаои С&Ш танао дар саммити Маскав (соли 2003) муайян гардида буд. Карор карда шуд, ки аамаи сохтораои СйШ аз моаи январи соли 2004 ба кор шуруъ хоаанд кард.

Ба макомотаои асосии СйШ дохил мешаванд:

- Шурои сарони кишварао-саммитаои аарсолаи С&Ш дар пойтахти кишвараои аъзо;

- шурои сарони аукуматао;

- шурои вазирони кораои хорилї;

- лаласаи вазирони мудофиа соли 2000-ум дар аудуди панлгона гузашта буд;

- котибот (Пекин)

- сохтори зиддитерористии минтакавї (PATC)

йамчунин давлатшои Эрон, Мугулистон, йиндустон, Покистон, ШMA ва ташкилотшои минтакавии Иттишоди Aврyпо ва AСЕAН хошиши шамкорї карданро бо СйШ доранд.

Дар шароити муосир шамкоришои аъзоёни СйШ дар сошашои гуногун бовусъат пеш меравад. Яке аз бахшшои мушими ин шамкоришо ин инкишоф додани сошаи маориф дар байни аъзоёни созмон ба шумор меравад. Чунончї дар моши июни 2009 шафтаи маорифи кишваршои аъзои Созмони йамкорихои Шанхай ташти унвони «маорифи бешудуд» лараён гирифт. Бояд зикр кард, ки дар ин маъракаи мушим намояндагони кишваршои Казокистон, Киргизистон, Чин, Русия, Толикистон, Узбекистон шамчун аъзо йиндустон, Эрон, Мугулистон, Покистон шамчун кишваршои нозир иштирок намуданд. Дар ин самт риволи муносибатшои неки дУстонаи кишваршои аъзои С&Ш, ба андешаи мо, барои инкишофи равандшои интегратсионї дар сошашои маориф, илм, технология имкониятшои васеъ фарошам меоваранд. йамчунин дар самаранок гаштани муносибат дар самти сиёсат, тилорату иктисод, илму техника ва фаршанг заминашои мусташкам пайдо менамоянд. Aз ин хотир, боиси ифтихор аст, ки дар катори донишгошшои бонуфузи кишваршои аъзои СйШ ректори Донишгоши давлатии шукук, бизнес ва сиёсати Толикистон доктори илмхои таърих, профессор Каримов ОД. низ дар ин вохурии мушим ширкат варзиданд ва андешашои мушаххаси худро оиди инкишоф додани шамкоришо дар самти рушди муносибатшои сошаи маориф, тайёр намудани кадршои сошибихтисос баён намуданд. Байни рошбарияти ДДйБСТ ва дигар мактабшои олї оиди вусъати фазои маърифат!, шамкории зич оиди тадкикоти муштараки илмї сухан рафт. Дар охир мувофика хосил гардид, ки мушаккикони лавони донишгош метавонанд дар шамоишшои илмие, ки дар кишваршои аъзои СйШ баргузор мешаванд фаъолона иштирок намоянд.

Вожаїьои калидї: Созмони йамкории Шанхай, ташкилоти байналхалкї,

муносибатшои дулониба, Конвенсия, амният, сохтори зиддитеррористї, Панлгонаи Шанхай, саммити Маскав, Шурои сарони кишваршо.

АДАБИЁТ:

1. «Лумшурият» / № 103-104 - 30 августи 2008с.

2. СйШ: рош лониби олами мутамаддин. / «Маъвои хирад». № б -

24.июни 2009с.

3. «Минбари халк» / № 5(б74) - 5 феврали 2009с.

АЛИМОВ Б., ЮНУСОВ Л.

ШАНХАЙСКАЯ ОРГАНИЗАЦИЯ СОТРУДНИЧЕСТВА И ЕЕ РОЛЬ В РЕГИОНАЛЬНЫХ ОТНОШЕНИЯХ

В cmamъe omмeчaemcя ucmopm paзвumuя, poлъ u знaчeнue coвpeмeнных мeждyнapoдных, peгuoнaлъных u cyбpeгuoнaлъных opгaнuзaцuй, Komopbie uгpaюm важную poлъ в peшeнuu coцuaлънo-экoнoмuчecкuх, noлumuчecкuх вoпpocoв бeзoпacнocmu в peгuoнe. В чacmнocmu, yдeляemcя ocoбoe внuмaнue дeяmeлънocmu

^anxaucKOU органuзацuu compydnmecmea e yKpemenm omnomenuu e pa3nunnux cfyepax o6^ecmeeHno-nommuHecKoU wu3nu menoe opгaнизaции.

ALIMOVB., YUNUSOVJ.

THE ROLE OF SHANHAI COOPERATION IN REGIONAL RELATIONS

The matters of the history development, the role and significance of contemporary international, regional and sub regional organizations, which play a great role in decision of social-economic, political and safety matters in the region are considered in this article.

ЭРКИНЖОН ТОЖИЕВ -

преподаватель Высшей школы Государственного комитета национальной безопасности Республики Таджикистан

ПРОБЛЕМЫ ЭТНИЧЕСКОЙ ИСТОРИИ СЕВЕРНОГО ТАДЖИКИСТАНА В ТРУДАХ АКАДЕМИКА Б.А.ЛИТВИНСКОГО

Фергана в течение длительного времени являлась важным центром культурной и политической истории, что нашло яркое отражение как в археологических, так и в письменных источниках. Эта область, вместе с тем, являлась одним из важнейших этногенетических узлов Средней Азии. Несмотря на большие успехи в изучении этногенеза среднеазиатских народов, ещё многое остается недостаточно исследованным. К числу таких проблем относятся и этногенетические процессы в древней и раннесредневековой Фергане.

Надо отметить, что, по мнению ряда исследователей,1 запад Ферганы -это Исфаринский и Канибадамский районы, а северо-западная Фергана - это территория Аштского района и частично города Ходжента. Нами в данной работе использованы термины «Ферганская часть Таджикистана», «Таджикистанские части Ферганы», которые обозначают территории Исфары, Ашта и Кайраккумское водохранилище.

Академик АН РТ, доктор исторических наук, профессор Б.А.Литвинский в двух статьях: «Проблемы этнической истории древней и раннесредневековой Ферганы» и «Этногенетические процессы в раннесредневековой Фергане»2 подробным образом исследует этнические процессы в древней и раннесредневековой Фергане по письменным, археологическим, антропологическим, лингвистическим и этнографическим источникам. Согласно его исследованиям, период У11-Ш вв. до н.э. в Фергане

1 Ферганская долина: этничность, этнические процессы, этнические конфликты. Отв. ред. С.Н. Абашин, В.И. Бушков. - М.: Наука, 2004. - С. 4.

2Литвинский Б.А. Проблемы этнической истории древней и раннесредневековой Ферганы// История и культура народов Средней Азии. - М., 1976. - С.49-65; Он же. Этногенетические процессы в раннесредневековой Ферганы (палеоантропологический и лингвистический аспекты)// Проблемы археологии Евразии и Северной Америки. - М., 1977. - С.170-176;

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.