Научная статья на тему 'Шаклњои андозситонї ва шартњои он'

Шаклњои андозситонї ва шартњои он Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
268
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АНДОЗСИТОНИИ МАњАЛБАЙЪ / ИНФИРОДї / АНДОЗИ љОНБАЙЪ (САРИКАСї) / МЕњНАТИ КИРОЯ / ѓАЙРИРЕЗИДЕНТњО / БАњОДИњИИ АНДОЗї / КАДАСТРИ ЗАМИН / ЭЪЛОМИЯИ АНДОЗї / ШУМУЛї / АДОЛАТНОКї / ШАФФОФї / МУСОИДАТКУНАНДАГї / КАМХАРљї ВА ЧАНДИРї / МЕСТНОЕ НАЛОГООБЛОЖЕНИЕ / ИНДИВИДУАЛЬНОЕ НАЛОГООБЛОЖЕНИЕ / ПОДУШНЫЙ НАЛОГ / НАЁМНЫЙ ТРУД / НЕРЕЗИДЕНТЫ / НАЛОГОВАЯ ОЦЕНКА / ЗЕМЕЛЬНЫЙ КАДАСТР / НАЛОГОВАЯ ДЕКЛАРАЦИЯ / ОХВАТЫВАЮЩЕЕ / СПРАВЕДЛИВОЕ / ОБЪЕКТИВНОЕ И ПРИЕМЛЕМОЕ НАЛОГООБЛОЖЕНИЕ / LOCAL TAXATION / INDIVIDUAL TAXATION / POLL TAX / HIRED LABOR / NONRESIDENTS / TAX EVALUATION / LAND CADASTER / TAX DECLARATION / COVERING / JUSTICE / OBJECTIVE AND APPLICABLE TAXATION

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Маьмуров Анвар Махмуджонович, Маьмуров Анвар Мањмудљонович

Статья посвящена одной из актуальных проблем теории, практики и форм налогообложения, которое является основным способом реализации налоговой политики. В данной статье, с точки зрения классической и современной теории, полностью раскрыта практическая реализация налоговой политики. Статья является доступной для понимания и раскрывает сущность форм налогообложения, здесь проведен анализ видов налогов, с научной точки зрения освещена их сущность, а также принципы налогообложения.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Формы и условия налогообложения

The article is considered one of the actual problems and is directed on study of the forms of taxation, which is the main way of tax policy realization. In the given article, from the point of view of classical and modern theory practical realization of tax policy is completely revealed. The article is available for understanding and reveals the essence of forms of the taxation, also was carried out analysis of the types of taxes from scientific point of view elucidated their essence, as well as principles of the taxation.

Текст научной работы на тему «Шаклњои андозситонї ва шартњои он»

Маъмуров Анвар Маммудлоновнч -

сармуаллими кафедраи андоз ва андозбандии факултаи молияи ДД^БСТ

ШАКЛШОИ АНДОЗСИТОН1 ВА ШАРТ&ОИ ОН

Дар талриба ва таърихи андоз ду шакли андозситон'1 - машалбайъ ва инфирод'1 вулуд дорад.

Шакли машалбайъи андозситон'1 дар замони гуломдор'1 ва феодализм, шине ки макомоти мутараккии андозситон! вулуд надошт, пашн гашта буд. йангоми истифодаи ин шакл маблаги андоз аз тарафи давлат барои музофотшо, шашршо, ношияшо ва дешашои мамлакат мукаррар карда мешуд. Баъд маблаги барои вошиди маъмур'1-марз1 мукарраршудаи андоз дар байни ашолии машалли мазкур таксим мешуд. Таксимот дар ламъомадшои ашолии машал гузаронида мешуд. Дар аксари маврид таксимотро амалдорони машал мегузарониданд ва одатан оншо ба беадолат'1 рош дода, андозшоро бештар бар души дешконон ва косибони камбизоат вогузор мекарданд. Заминдорон ва сошибкорони бой бо рошшои гуногун, амсоли ришвадиш'1, истифода аз алокашои шахс'1, шиносбоз'1, хешутабор'1 ва гайрашо аз андозсупор'1 озод карда мешуданд ё аз эшон назар ба дигарон камтар андоз ситонида мешуд. Андози лонбайъ ё ба истилоши дигар сарикас'1, ки дар Русия соли 1724 аз тарафи Пётр 1 лор'1 шуда ва то охири асри XIX амал кард, филмасал ба шакли машалбайъ ситонида мешуд.1

Андози лонбайъ аз мардон, новобаста аз синну сол, ситонида мешуд. Асосан ин андоз ба души дешконони крепостной бор карда шуда буд. Дворяншо ва амалдорони давлат!' аз супоридани андоз озод буданд. Шумораи оншое, ки аз андозсупор'1 озод буданд, масалан соли 1862 то ба 1250 шазор нафар расида буд. Тавассути руйхатгир'1 шумораи ашол'1, алалхусус шумораи мардони деша муайян карда шуда, онро ба шисоби миёнаи андози лонбайъ ( аввалшо - 85 тин барои як нафар шахс ва минбаъд якчанд рубл) зарб зада маблаги андози лонбайъ барои деша муайян карда мешуд. Мулкдори (помещики) деша маблаги андози дешконони дешаро ба хазинаи давлат супурда, баъд онро байни дешконони крепостнои худ худсарона таксим мекард, яъне аз дешконон ба тарики илбор'1 ламъовар'1 карда мегирифт.

Шакли дуюми андоз, яъне андозситонии инфирод'1 таърихан шакли нави андоз буда дар замони муосир амал мекунад. Мувофики ин шакл маблаги андоз барои шар як андозсупоранда алошида, вобаста ба мукаррароти конунгузории андоз1 муайян карда мешавад ва онро андозсупоранда шисоб карда ба булети давлат'1 месупорад. Баъзе андозшо аз манбаи пардохт нигош дошта мешавад. Мувофики Кодекси андози Лумшурии Толикистон шахсони зерин вазифадоранд, ки аз манбаи пардохт андозро нигох доранд;

1 Тарлума аз китоби Смит А. Исследование о природе и причинах богатства народов. - М.: МП «Эконов», «ключ», 1993. -с.123.

АХБОРИДДЫБСТ№2(46), 2Q11

ВЕСТНИК ТГУПБП №2(46), 2Q11

а) шахсони шукукие, ки ба шахсони вокеи машгули мешнати кироя маблаг мепардозанд;

б) шахсони воке'- сошибкори инфирод'', ки ба шахсони вокеии дар оншо бо мешнати кироя машгулбуда, маблаг мепардозанд;

в) шахсони шукук' ва воке'1, ки ба дигар шахсон нафака медишанд ба истиснои нафакаи давлат'';

г) шахсони шукук'-резидентшо, ки ба шахсони шукуй ва воке'1' дивидент медишанд;

д) шахсони шукук' ва вокеие, ки ба шахсони шукук' ва воке' фоиз мепардозанд;

е) шахсони шукук' ва воке'1, ки ба гайрирезидентшо маблаг мепардозанд.

Андозситон'1' бо чунин мафшумшо ба монанди башодишии андоз'',

кадастри андоз'1 ё, ба ибораи дигар гуем, малмуи маълумот оид ба андоз ва эъломияи андоз'1 вобаста аст.

Барои он ки маблаги андоз барои шар андозсупоранда дуруст шисоб карда шавад, бояд башои объекти андозбанд'1 муайян карда шавад, Ин нукта маънии онро дорад, ки муайян кардани шарту шароите, ки маблаги нишо'1 аз он вобаста аст, зарур мебошад. Замоншои пеш, ки макомоти махсуси касбии андозситон'1 ва техникаи шозиразамони шисоббарор'' вулуд надошт, башои объекти андозбанд'1 аз руи нишонашои зошир'' - масошати замин, саршумори чорво, шумораи дастгошшои косиб'' ва гайра муайян карда мешуд. йатто дар Бритониёи Кабир мавриди андозбандии хонашо ба оншо аз руи микдори даршо, тирезашо ё дудборашо башо дода мешуд. Инро ба шисоб гирифта аглаби мардум то шадди имкон микдори дару тирезашои хонашоро камтар мемонданд. Дар ин бора шоири машшури рус С.Маршак пас аз ташриф овардан ба хонаи шоири намоёни шотланд'' Роберт Бернс чунин навишта буд:

Азбаски андозшои гарон,

Мепардохтанд он рузшо барои тирезашо,

Метобид дар хоначаи хоби урён

Як тирезачаи тираи таншо

йангоми муайян намудани андозбандии замин аз замоншои кадим низоми кадастр'' истифода мешавад. Кадастри замин (аз калимаи вайрон кардашудаи лотинии capitastrum - руйхат) шуллатест, ки ба воситаи он сарзамини мамлакат ба минтакашои алошида лудо карда шуда, дар шудуди шар як минтака вобаста ба таркиби хок, таиноти замин (киштзор ва богу токзор, чарогош ва мавзеъшои алафдарав'' ва гайра) обёришаванда ё лалм'' будани замин, шосилнокии мавзеи лойгиршав'' (шашрлой ё дешот), мавлудияти рошшо ва бозор барои кашондан ва фурухтани шосил, даромаднокии миёнаи замин муайян карда мешавад. Меъёри миёнаи андоз аз як вошиди ченаки замин (га, акр ва гайра) тибки минтакашои кадастр'' мукаррар карда мешавад.

Низоми кадастрии андозситон'1' баъзе камбудишо дорад. Якум, тартиб додани кадастри замин кори басо мушкил ва серхаролот мебошад ва андозситонии кадастр'' барои мамлакат гарон меафтад. Дуюм, мукаррар

кардани мизони андоз нисбати масоаати замин ба андозбандии таназзулкунанда (регрессив'1) меоварад. Сеюм, маълумоти кадастри замин аз сабаби тагйир ёфтани сифати замин дар натилаи сармоягузориаои иловап ё тагйирёбии сатаи таваррум тез куана мешаванд. Аз ин сабаб низоми кадастрии андозситон'1 ба талаботи имруза лавобгу намебошад. Андозситон'1 бояд дар асоси муайян кардани даромаднокии аакикии объекти андоз (замин) сурат гирад.

Дар замони аозира дар мамлакатаои мутараккии лааон шакли андозситон'1 дар асоси эъломияи андоз'1 лой дорад.

Эъломияи андоз - изаороти хаттии андозсупоранда (шахси воке'1 ё аукуй) мебошад, ки ба макомоти андоз пешниаод карда мешавад ва дар асоси он маблаги андозе, ки андозсупоранда бояд супорад, мукаррар карда мешавад. Дар ин эъломия ном, раками мушаххас (фарккунанда) ва сурогаи андозсупоранда, маблаги умумии даромади вай, манбаи даромад, харолоти бо гирифтани даромад вобаста, таркиби оилаи андозсупоранда ва дигар маълумоте, ки барои аисоб кардани маблаги андоз заруранд, нишон дода мешавад. Ин эъломия яклоя бо ауллатаои тасдиккунандаи маълумоти овардашуда барои муайян кардани аалми даромад, маблагаои аз даромади умум'1 тарашаванда, имтиёзао барои завла ва фарзандон ва дигар нишондиаандаао асос мешавад.

Пешниаод кардани эъломияи андоз усули рузмарраи мукаррар кардани даромади андозсупоранда мебошад. Кодекси андози Лумаурии Толикистон дар асоси эъломияи андоз аисоб кардани андоз аз даромади шахсони воке'1, андоз аз фоидаи шахсони аукуй, андози арзиши иловашуда ва аксизаоро пешбиш мекунад. Аммо кайд кардан зарур аст, ки дар шароити иктисодиёти бозор'1 ва мавлудияти асрори тилорати шакли эъломиявии андозситон'1 барои аз тарафи андозсупорандагони алоаида пинаон кардани даромаду фоида ва аз будаш камтар супурдани андозао имкон медиаад. Мувофики маълумоти иктисодчиёни хорил'1 аз 30 то 40 фоизи даромади толирон, саноатчиён, банкирао ва шахсони касби озод (табибон, мушовирони ширкатао, адвокатао ва дигарон) ба эъломияи андоз ворид карда намешавад ва аз он андоз ситонида намешавад.

Бояд кайд кард, ки аангоми дар аар як кишвар мукаррар кардани низоми андозао шартаои андозситон'1 бояд риоя карда шавад. Шартаои мазкур мутааддиданд ва муаимтарини онао шумулУ, адолатнокУ, шаффофУ, мусоидаткунандап, камхар^У ва чандирУ мебошанд:

ШумулУ - аамаи шахсони аукуй ва воке'1, ки дорои объекти андозбанд'1 (фоида, музди кор, фоиз, замин ва г) мебошанд, бояд андоз супоранд.

АдолатнокУ - мизони андозаое, ки ситонида мешавад, аз як тараф бояд вобаста ба дороии модд'1 ва аалми даромади андозсупорандагон мукаррар карда шавад, аз тарафи дигар, ба воситаи андозао он кисми даромади андозсупорандагон ситонида шавад, ки пас аз пардохти онао барои конеъ кардани эхтиёли иктисод'1 ва илтимоии худи андозсупорандагон маблаги коф'1 бой монад.

АХБОРИДДЫБСТ№2(46), 2011

ВЕСТНИК ТГУПБП №2(46), 2011

ШаффофУ - тарзи аисоб кардан ва супоридани андозао бояд одд! ва барои андозсупоранда шаффоф ва фаамо бошад.

Мувофик ва мусоидаткунанда - андозао барои андозсупорандагон набояд гарон бошанд ва муалати супоридани андозао ба муалати гирифтани даромад мувофикат кунад. Агар андозао пеш аз муалати гирифтани даромад ситонида шаванд, сабаби бад шудани вазъи иктисод! ва молиявии андозсупорандагон мегардад.

Камхар^У - макомоти андозситон'1 ва гумоштагони андоз (муаосибони андозсупоранда, ки мутасаддиёни андозсупор'1 мебошанд) набояд сершумор бошанд ва барои таъмини онао маблаги калон сарф нашавад.

ЧандирУ - низоми аисоб кардан ва супоридани андозао аангоми болоравии иктисодиёт ва афзоиши даромади андозсупорандагон бояд афзоиши худ ба худи (автоматии) воридоти андозаоро ба булети давлат'1 таъмин намояд ва баръакс, мавриди пастравии иктисодиёт ва самаранокии он гаронии андозаоро барои андозсупорандагон токатпазир созад.

Низоми андозаое, ки дар асоси шартаои мазкур ташкил ва амал мекунад, омили пурзури пешрафти иктисодиёти ин кишвар ва беа шудани вазъи зиндагии мардуми он мебошад.

Калидвожашо: андозситонии мааалбайъ, инфирод!, андози лонбайъ (сарикас!), меанати кироя, гайрирезидентао, бааодиаии андоз!, кадастри замин, эъломияи андоз!, шумул!, адолатнок!, шаффоф!, мусоидаткунандаг!, камхарл! ва чандир!.

Ключевые слова: местное налогообложение, индивидуальное налогообложение, подушный налог, наёмный труд, нерезиденты, налоговая оценка, земельный кадастр, налоговая декларация, охватывающее, справедливое, объективное и приемлемое налогообложение. Key words: local taxation, individual taxation, poll tax, hired labor, nonresidents, tax evaluation, land cadaster, tax declaration, covering, justice, objective and applicable taxation.

Пайнавишт:

1. Кодекси андози Лумаурии Толикистон. - Душанбе: Шарки озод, 2011 (бо тагйироту иловаао).

2. Кодекси граждании Лумаурии Толикистон. - Душанбе: Конуният, 2000.

3. Хомидов Х.Х. Моаияти иктисод! ва ичтимоии андоз.//Паёми ДДШВСТ, Малаллаи илм'ьназарияв!.- Хуланд.- 2002, №1-2. - С.47-49.

4. Дастурамали №6 «Дар бораи тартиби аисоб кардан ва пардохти андози замин» бо карори йукумати ЛТ № 188 аз 3 маи соли 1999.- Душанбе, 1999.

5. Бобоев О., Оймахмадов М. Асосаои иктисоди соаибкор!.- Душанбе, 1997.

6. Добрынин А.И. Экономическая теория. - СПб., 1997.

7. Киперман Г.Я., Белолов А.З. Налогообложение предприятий и граждан в Российской Федерации.- М., 1992.

8. Сутормина В.Н. Финансы капиталистических государств.- Киев: Виша школа, 1983.

9. Черник Г.Д. Налоги. - М.: Финансы и статистика, 1999.

10. Юткина Т.Ф. Налоги и налогообложение. - М.:ИНФРА- М, 2000.

Маъмуров Анвар Махмуджонович-

ст.преподаватель кафедры налогов и налогообложения ТГУПБП Формы и условия налогообложения

Статья посвящена одной из актуальных проблем теории, практики и форм налогообложения, которое является основным способом реализации налоговой политики. В данной статье, с точки зрения классической и современной теории, полностью раскрыта практическая реализация налоговой политики.

Статья является доступной для понимания и раскрывает сущность форм налогообложения, здесь проведен анализ видов налогов, с научной точки зрения освещена их сущность, а также принципы налогообложения.

Mamurov A.M.

Forms and taxation conditions

The article is considered one of the actual problems and is directed on study of the forms of taxation, which is the main way of tax policy realization. In the given article, from the point of view of classical and modern theory practical realization of tax policy is completely revealed.

The article is available for understanding and reveals the essence of forms of the taxation, also was carried out analysis of the types of taxes from scientific point of view elucidated their essence, as well as principles of the taxation.

Абдуллаева Махфуза Абдужабборовна -

преподаватель ХГУ им. акад. Б.Гафурова

РЕГИОНАЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ РЫНКА ПЛАТНЫХ УСЛУГ НАСЕЛЕНИЮ

В условиях совершенствования национальной экономики, в силу переориентированных факторов и критериев развития из-за качественных изменений в целях развития рыночной экономики, появляется необходимость в новых теоретических построениях самой сущности, роли, места и значения рынка услуг для адекватной направленности его функционирования, развития и соответствия потребностям народного хозяйства и общества.

Вместе с тем, эффективность функционирования рыночной экономики предопределяется не только уровнем развития и степенью согласованности работы базисных и основных отраслей материального производства и сферы услуг, но и полнотой и своевременным удовлетворением их потребностей в продукции и услугах обслуживающих отраслей транспорта, связи и т. д.

В развитии каждой территории рынок платных услуг населению должен гарантировать нормальные условия для функционирования и развития отраслей основного производства и обеспечить максимально эффективное использование экономического и производственного потенциала данного

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.