Научная статья на тему 'ШАХС ТАРБИЯСИ – БЕБАҲО МАЪНАВИЙ БОЙЛИК'

ШАХС ТАРБИЯСИ – БЕБАҲО МАЪНАВИЙ БОЙЛИК Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

111
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ШАХС ТАРБИЯСИ – БЕБАҲО МАЪНАВИЙ БОЙЛИК»

ШАХС ТАРБИЯСИ - БЕБАХО МАЪНАВИЙ БОЙЛИК

Хусниддин Ахмедов

Узбекистан халкаро ислом академияси Малака ошириш маркази директори,

сиёсий фанлар доктори, доцент

Хдмма даврларда хар кандай жамиятда хам тарбия ижтимоий тараккиёт манбаи булиб келган. Узбекистоннинг эртанги порлок келажаги кандай булиши ёш авлод тарбияси, фарзандларимизнинг уз хаётини узлари яхши хулк билан безаши, маънавий меросларимиздан тугри фойдаланиши ва узи учун хулоса чикариши, ахлоки, дунёкараши, ижтимоий-сиёсий ва демократик жараёнлардаги фаоллигига боглик булади. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев "Ёшларимизни она Ватанимизга, мустакиллик гояларига мухаббат ва садокат рухида тарбиялаш, уларнинг истеъдод ва кобилиятини, эзгу интилишларини руёбга чикариш йулида бошлаган катта ишларимизни бундан буён хам катъият билан давом эттирамиз" - дея таъкидлагани бежиз эмас [1]. Ёш авлод тарбияси ва маънавиятига алохида эътибор каратилаётган, инсон кадри улугланаётган Янги Узбекистонда хозирги даврда утмиш аждодларимизнинг бой маънавий меросларини чукур урганиш, уларнинг ибратли ишларидан ижобий сабок олиш, умуминсоний ва маънавий кадриятларга асосланган янгича дунёкарашни хамда миллий маънавиятни шакллантириш, миллатнинг узлигини англаши тараккиётимиз йулидаги мухим масалалардан хисобланади.

Х,ар кандай давлатнинг пойдевори, унинг мустахкамлиги, баркарорлиги, келажаги ана шу юртда вояга етиб келаётган ёш авлоднинг хар томонлама маънавий - ахлокий жихатдан камол топишига бевосита богликдир. Шундай экан, бу вазифани аъло даражада бажариш давлатнинг олиб бораётган сиёсати, барча сохаларда олиб борилаётган ислохотларга бевосита богликдир.

Тарбия хар бир инсоннинг бебахо маънавий бойлигидир. Маълумки, шахснинг баркамоллиги унинг ташки куринишига караб эмас, балки купрок унинг маънавий дунёсига караб белгиланади. Ватан равнаки ва юрт келажаги, Сиз билан биз яшаётган жамиятда яшовчи инсонларнинг маънавий хамда моддий камолотига боглик эканлиги барчамизга яхши маълум. Шундай экан, бутун эътиборимизни, куч-гайратимизни таълим-тарбия масаласига, айникса ёш авлод тарбиясига сарфлашимиз зарур. Шундай экан, Ватан равнаки, юрт ва миллат келажаги,

https://ares.uz/

May 21

Republican Scientific and Practical Conference

31

хар бир инсоннинг орзу-умидлари, ишончи - тарбияга, тарбия билан шугулланаётган, ёшлар орасида таълим-тарбия олиб бораётган ишларимизнинг самарадорлигига бевосита боглик. Бугун аксарият ёшларимиз яхши тарбияга мухтожлиги хеч кимга сир эмас. Негаки, айнан бугунги кунда ота-оналаримизнинг хаддан зиёд дунё ташвишларига уралашиб колаётгани ёш авлод тарбиясида жиддий тузатиб булмас хатоликларга билиб-билмай йул куяётганликлари ачинарли холдир. Фарзандлар тарбияси ота-оналаримиз олдидаги энг катта масъулият эканлигини деярли эсларидан чикариб куймокдалар. Бунга реал хаётимиздан бунга куплаб мисоллар келтиришимиз мумкин. Масалан, бугунги кунда купчилик узига тук оилаларда фарзанд тарбиясини мутлако бегона энагалар кулига топшириб куйиш холлари одат тусига айланиб бормокда. Бу эса, уз навбатида кутилмаган янги муаммоларни келтириб чикармокда. Масалан, бола агар яхшиликка ургатилса, албатта худди шундай вояга етади. Аксинча, бола ёмонликка ургатилса, худди шундай усиб улгаяди. Шу уринда буюк олим Абу Х,омид Газзолий узининг "Мукошафатул кулуб: калблар кашфиёти" асарида тарбия, нафс тарбияси мавзуларида теран ва айни хакикий хаётий фикрларни билдириб улмас гояларни ёзиб колдирган. "Эй инсон, билиб куйки, доим ёмонликни хохлаб турувчи нафс сенга шайтондан хам хавфлирок душмандир. Шайтон нафсинг хою хаваси сабабли буйнингга миниб олиб, сени Аллохнинг йулидан адаштиради. Нафсинг эса сени бехуда амаллар ва курук хаёллар билан алдаб куяди! Чунки нафс табиатан тинчлик-осудаликни, локайдлик, гафлат ва бепарволикни ёктиради ва умрни тубанлик билан утказишингни истайди. У доимо сени бехуда ва ботил (бузук) нарсаларга уралаштиради. Бехуда кибр-хавога йуликтиради. Агар нафсингдан мамнун булиб, унинг хохишларига юрсанг, манзилинг фалокат ва улимдир" - дея таъкидлаган [2].

Шундай экан, бу келтирилган фикрлардан биз ота-оналар фарзандларимизга яхши таълим-тарбия бермогимиз шарт эканлигини англаб етмогимиз зарур. Токи уларни бегоналар турли алдовларга, инсон хаёти учун ута мухим булмаган зебу зийнатларга, бекорчи хою хавасларга ургатмасин. Улар вояга етиб улгайганларида мол-дунё ортидан кувиб, инсонийлик, одамгарчилик каби шахснинг мухим хислатларидан айрилиб колмасин, умрини шунчаки бекорчи ишларга сарфламасин. Бунинг учун ота-оналаримиз уз фарзандларини болалигидан бошлаб уларнинг окил инсон булиб етишишлари ва камол топишлари учун

https://ares.uz/

фарзандлариининг яхши хулкди, одобли, аклли ва тарбияли

Щ_May 21

Republican Scientific and Practical Conference

булиб вояга етишларига масъул эканликлари биринчи галдаги вазифа эканлигини унутиб куймасликлари лозим. Шундагина одамлар уртасида хакикий мехр-окибат, инсоний муносабатлар ривожланади.

Бугунги кундаги энг катта муаммоларимиздан яна бири бу ёшлар уртасида бундай фазилатларни шакллантириш масаласини факат таълим муассасаларига ташлаб куйганимиз билан боглик. Бу холатнинг узиёк бир ёклама, тарбия масаласида жиддий камчиликлар чукур илдиз отиши мумкин булишига замин яратилади. Чунки ёш авлодда пайдо буладиган сифатларнинг хаммаси хам ижобий эмас, яъни фарзанд тарбиясидаги кайсидир хислатларга учликни англаш ва уни ечимини топиш биринчи навбатда ота-онага боглик. Хрзирги кунда куплаб ота-оналар фарзандини тарбиясидан ташвишда эканлиги очик ойдин айтишмокдалар. Бунга эса уз навбатида, фарзанд тарбиясида унинг болалигида йул куйилган камчиликларнинг натижаси сифатида карашимиз керак. Фарзанд тарбиясида хар бир деталга катта ёки кичик демасдан жиддий эътибор бериш лозим. Тарбия борасида масаланинг катта ёки кичиги булмайди. Шундай экан, болани илк кунларидан бошлаб овкатланиш одобига, кийиниш одобига, илм урганишга кизиктириш ва илм олиши учун барча зарур шарт-шароитларни яратишга, номаъкул ишлардан тийилишга ва шу каби яхши хислатларни унинг онгига сингдириш хамда ота-она уз урнида намуна булиши лозим. Куп холларда биз ёши катталар куйидаги хатоларга купрок йул куямиз: биринчидан, ёшларнинг дардини, муаммоларини уз вактида эшитишни билмаймиз; иккинчидан, уларни хали ёш деб гапларига беписандлик киламиз ва узимизнинг айтганимизни мажбурлаб килдирмокчи буламиз. Агар биз айтганларимиз чиндан хам тугри ва манфаатли булса яхши, албатта; учинчидан, аксарият холларда уларга ишонмаймиз ва ёшларнинг йулини тусишга харакат киламиз. Бу эса, уз-узидан уртадаги ишончни йукотади ва уларни хато килишига имкон яратамиз; туртинчидан, ёши улуг кишиларнинг маслахатига доим хам амал килинмайди, нега чунки узимиз шахсий намуна курсата олмаймиз.

Ёшларда келажакка ишонч, интилиш билан боглик булган катта ташаббус, куч-гайрат булади. Ёши улугларимиз эса, хаёт йулида куп иссик ва совукларни бошидан кечиргани, бой тажриба орттиргани боис, уларда узок уйлаб, босиклик билан иш тутиш, етти улчаб бир кесиш каби етук тафаккур салохияти мавжудлигини тугри тушунтириш зарурлигини баъзан эсдан чикариб куямиз. Айнан шундай холларда, ёшларнинг ташаббуси, кучи ва гайрати кексаларнинг бой

May 21

https://ares.uz/ Republican Scientific and Practical Conference

33

хаётий тажрибаси билан боглангандагина натижага эришиш, яхши ижобий самара бериши мумкинлигини уларнинг онгига сингдириш зарур. Бу йулнинг энг макбул усули тарбиядир. Керак булса агар фарзанд яхши хулк ва мактовга арзийдиган иш килса, уни уз вактида эътироф этиш лозим, яъни ё модий нарса билан такдирлаш ё маънавий нуктаи назардан купчиликнинг олдида уни хурсанд киладиган ширин сузлар билан макташ зарур. Бу ёш авлод эркин фикрлашида, ишонч билан дадил харакат килишига замин яратиш демакдир.

Агар эътибор берсак, кейинги пайтларда инсон омили хакида тез-тез гапирилмокда. Бирок, инсоннинг туб мохиятини баъзан чукур англаб ета олмаймиз ёки ундаги бор булган ютукларни эътироф этишга узимизда куч топа олмаймиз. Аслида, инсон омили шахснинг маънавий жихатдан камол топишидир. Инсоннинг камолоти факат соглик, бойлик, моддийликдан иборат булмай, балки жисмонан, аклан ва ахлокан юксалишдан иборатдир.

Айни пайтда дунёда руй бераётган вокеа ходисалар - бу дунё кураш майдони эканлигини курсатиб турибди. Бу майдоннинг куроли соглом рухият, ахлок ва тарбиядир. Бу борада ёшларимизни тарбиялашда ота-онанинг масъулияти ва тарбияси, билими, хаётий тажрибаси, малакаси, хаётий куникмалари ва албатта маънавияти юксак булиши шарт. Факат мана шу жихатлар оркали ёш авлодни турли тахдидлардан уз вактида асраб колиш мумкин. Шу уринда улуг мутафаккирмиз Абдулла Авлонийнинг "Туркий гулистон ёхуд ахлок" асарида таъкидланганидек, "Инсон жавхари кобилдир, агар яхши тарбия топиб, бузук хулклардан сакланиб, гузал хулкларга одатланиб катта булса, хар ким кошида макбул, бахтиёр инсон булиб чикар"- деган хикматли фикрлари билан якунламокчимиз [3]. Хулоса урнида таъкидлаш жоизки, агар ёш авлод тарбиясида саодат, хотиржамлик, ор-номус, гурур, уларнинг эртанги бахтли кунлари, келажаги ва истикболи керак булса, кеч колмасдан ёш авлод тарбияси билан хар биримиз жиддий шугулланишимиз ва оилада, мактабларда, техникум ва лицейларда, олий таълим муассасаларида тарбия масаласига масъулият билан эътибор каратишимиз зарур.

1. Мирзиёев Ш.М. (2020) Миллий тикланишдан миллий юксалиш сари. Узбекистан.

2. Еаззолий А.Х,. (2018) Мукошафатул кулуб: калблар кашфиёти. Еафур Гулом.

REFERENCES

3. Авлоний А. (1992) Туркий гулистон ёхуд ахлок. Укитувчи.

https://ares.uz/

I_May 21

Republican Scientific and Practical Conference

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.