CC BY
32
Asistent mr Sreten Perić,
major, dipl. inž.
Vojna akademija, Beograd
SERBIATRIB 2007 - MEĐUNARODNA KONFERENCIJA O TRIBOLOGIJI
- prikaz naučno-stručnog skupa -
U organizaciji Jugoslovenskog druš-tva za tribologiju, od 19. do 21. 6. 2007. godine, u Kragujevcu je održana među-narodna konferencija o tribologiji pod nazivom SERBIATRIB 2007.
Izvršni organizator bio je Mašinski fakultet u Kragujevcu, a pokrovitelj Mi-nistarstvo za nauku i zaštitu životne sre-dine Republike Srbije. Po već ustaljenoj praksi štampan je zbornik radova na 310 stranica, čiji je redaktor prof, dr Miroslav Babić, profesor na Mašinskom fakultetu u Kragujevcu, a predsednik Programskog odbora bio je dr Branko Ivković, neka-dašnji profesor na Mašinskom fakultetu u Kragujevcu.
U predgovoru zbornika konstatova-no je da su tribološki procesi trenja, ha-banja i podmazivanja redovna i neizbe-žna pojava. Trenje se javlja kao sveprisu-tan otpor kod svih vrsta relativnog kreta-nja elemenata u kontaktu. Istovremeno je i uslov i ograničenje. Procesi prenošenja mehaničkih opterećenja između kontakt-nih površina, na kojima se zasniva funk-cionisanje celokupnog spektra mašinskih sistema, bili bi nemogući bez trenja. Me-đutim, trenje i prateća pojava habanja, kao osnovni procesi rasipanja materijala i energije uzrok su čitavog niza direktnih i indirektnih gubitaka. Mazivo kao sred-stvo podmazivanja oduvek je bilo osnov-
no oružje u borbi za smanjivanje procesa trenja i habanja. Tribologija najčešće ob-jašnjava uzrok otkaza i istovremeno daje predlog rešenja za probleme održavanja. To znači da se primenom teorijskih zna-nja iz tribologije mogu postići značajne uštede u oblasti održavanja.
Međunarodna konferencija o tribo-logiji SERBIATRIB 2007 ima višegodiš-nju tradiciju na prostorima bivše Jugosla-vije i redovno se održava, uprkos činjeni-ci da postoje mnoge otežavajuće okolno-sti i nedaće koje su pratile njenu organi-zaciju i održavanje. Ipak, okupljen je veliki broj naučnih i stručnih kadrova iz oblasti tribologije. Predmet rada skupa bio je trenje, habanje i podmazivanje ma-šinskih sistema i razvoj konstrukcijskih rešenja komponenata mašinskih sistema, baziranih na tribološki ispravnom kon-struisanju, kao novom zahtevu savreme-nog konstruisanja.
Radovi su bili razvrstani prema glavnim sadržajima u nekoliko grupa, odnosno oblasti. To su:
- područje kojim su obuhvaćeni ra-dovi koji tretiraju problematiku procesa trenja koje prati svaku vrstu kretanja tela. Trenje (u različitim formama) jeste nužan proces, jer se jedino efektima frikcije mogu ostvariti pokretanje, kretanje, promena brzine ili zaustavljanje. Bez trenja realiza-
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 4/2007.
493
cija bilo kakvog kretanja nije moguća i to je opšta zakonitost u prirodi. S druge stra-ne, u toku samog kretanja, kao posledica trenja, javlja se otpor koji mora da se sa-vlada da bi se kretanje nastavilo, usled če-ga nastaju energetski gubici;
- područje kojim su obuhvaćeni ra-dovi koji tretiraju problematiku procesa habanja. Habanje materijala kontaktnih površina je proces koji uvek prati proces trenja, što produkuje dodatne troškove i smanjuje funkcionalnost njegovih eleme-nata. Visoke vrednosti sile trenja pri kre-tanju kontaktnih elemenata izazivaju in-tenzivno habanje i velika oštećenja povr-šinskih slojeva. Radi adekvatnog rešava-nja problema koji se tom prilikom javlja-ju nameće se zaključak da se u oba sluča-ja može postići odgovarajući cilj ako se poznaje fizička suština procesa i faktori koji utiču na taj proces. Takvim pristu-pom može se delovati na tribološke para-metre i, na odgovarajući način, upravljati trenjem i habanjem;
- područje kojim su obuhvaćeni ra-dovi koji tretiraju problematiku procesa podmazivanja. Primena maziva je neiz-bežan način za rešavanje triboloških pro-blema kod većine osnovnih mašinskih elemenata, različitih mašinskih sistema, tehnoloških procesa obrade metala i „hi--tech“ uređaja. Ovako široka primena maziva posledica je značajne zavisnosti pouzdanosti rada i veka upotrebe pome-nutih elemenata i sistema od efikasnosti podmazivanja njihovih pokretnih delova.
Pored navedenog, ova međunarodna konferencija tretira istraživanja i razvoj novih konstrukcijskih rešenja mašinskih sistema i njihovih komponenata, zasno-vanih na tribološki ispravnom konstrui-sanju, kao novom zahtevu savremenog
konstruisanja. Tribološki ispravno kon-struisanje značajan je pokazatelj kvaliteta konstruisanja i tehničkog nivoa proizvo-da. Osnovne karakteristike ovakve kon-strukcije su minimiziranje trenja i habanja do granice mogućeg, uz istovremeno povećanje nivoa pouzdanosti i produže-nja veka trajanja. Zahtevi su veoma slo-ženi i često nekompatibilni sa osnovnim pokazateljima kvaliteta konstrukcije, ali su neophodni ukoliko želimo da približi-mo vek trajanja veku funkcionalnog sta-renja konstrukcije.
Tribološki ispravno konstruisanje je novi aspekt u sistemskom pristupu i me-todološkoj razradi procesa konstruisanja. To je proces oplemenjivanja metodičkog konstruisanja i konstruisanja podržanog računarom. Koncept je zasnovan na pri-meni tribologije i triboloških znanja u procesu konstruisanja. U skladu s tim, održani SERBIATRIB 2007 predstavlja redovni dvogodišnji skup domaćih i ino-stranih istraživača u okviru koordinira-nog i organizovanog programa razmene naučno-stručnih informacija iz oblasti mašinstva, tribologije i njoj srodnih di-sciplina u tehničkim i tehnološkim siste-mima. Rangira se kao međunarodna konferencija.
Takođe, međunarodna konferencija je tretirala istraživanja i dalji razvoj mo-nitoringa maziva, imajući u vidu zahte-ve industrije za povećanjem raspoloži-vosti i pouzdanosti mašinskih sistema, te brzi napredak servisne i dijagnostičke opreme. U skladu s tim, u novije vreme se u sisteme podmazivanja i hidraulične sisteme uvodi tzv. on-line monitoring (stalna kontrola) kvaliteta ulja. To je skup mernih postupaka kod kojih se
494
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 4/2007.
analizirani uzorak dovodi u memi ure-đaj direktno iz sistema. Kada se govori o on-line monitoringu, prvenstveno se misli na neprekidnu kontrolu količine čvrstih čestica, tj. razreda čistoće i sadr-žaja vode u ulju. Moguće je pratiti i promenu drugih parametara: viskoznosti, dielektrične konstante, itd. Sve promene stanja u sistemu moguće je odmah regi-strovati, tako da je korisnik pravovreme-no obavešten o promenama i može spre-čiti neželjene posledice. Pri kontroli stanja ulja u praksi je neophodno poštovati važeće tehničke standarde i merne me-tode iz područja dijagnostike stanja sistema za podmazivanje i hidrauličnih sistema. Dijagnostička i servisna oprema mora biti u skladu sa važećim standardi-ma, proverena kako u laboratorijskim, tako i u terenskim uslovima, te prilago-đena industrijskoj upotrebi. Navedena oprema najčešće je konstruisana za stal-nu ugradnju u sisteme, tj. integrisana u funkcionalnost sistema. Izmerene vred-nosti se vode na kontrolna mesta, gde se obrađuju i prikazuju. Data je mogućnost da se izvrši priključivanje na različite sisteme alarmiranja u slučaju prekorače-nja zadatih graničnih vrednosti. Najveći deo mernih uređaja sadrži i upravljačke module, tako da se može upravljati de-lovanjem servisne opreme (npr. kod po-većane kontaminacije ulja čvrstim česti-cama automatski se uključuje filterski agregat u by-passu i radi sve dok se ne postigne potreban razred čistoće).
U zborniku je objavljeno 48 radova (25 radova na engleskom i 23 rada na srpskom jeziku). U pisanju tih radova učestvovalo je 157 domaćih i inostranih autora iz 16 zemalja: Poljske, Grčke, Ru-munije, Bugarske, Turske, Austrije, Be-
lorusije, Koreje, Rusije, Švajcarske, Hr-vatske, Ukrajine, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Nemačke i Srbije. Radovi su podeljeni u jednu plenarnu sesiju sa pet uvodnih referata i tri sekcije: trenje; ha-banje i podmazivanje.
Na plenarnoj sesiji, kao što je napo-menuto, izloženo je pet radova: Simulaci-ja tribomehaničkog sistema i tribometrije; PVD namaz pohabanog alata kod pove-ćane brzine sečiva alata i srazmerno na-pajanje usaglašeno sa dodirom rezultuju-ćeg testa kod FEM simulacije; Fluore-scentni senzor za karakterizaciju degra-dacije hidrauličnog ulja; Koncepcija raz-voja tribologije u Bugarskoj i Uticaj to-plotnog tretmana na tribološko ponašanje Zn-Al legure, autora iz Austrije, Grčke, Belorusije, Koreje, Bugarske i Srbije.
Od 48 radova u zborniku, jedan rad predstavlja rezultate istraživanja Mini-starstva odbrane (MO) i Vojske Srbije. Rad pod nazivom Eksploataciono ispiti-vanje menjačkog ulja sa aspekta dijagnostike stanja i održavanja tribomehanič-kog sistema svrstan je u sekciju podmazi-vanja, a njegovi autori su Sreten Perić i Zoran Pešić sa Vojne akademije i Bogdan Nedić sa Mašinskog fakulteta u Kra-gujevcu.
Učešće pripadnika MO i Vojske Srbije ostvaren je i ove godine na ovoj zna-čajnoj konferenciji, kao i prethodnih godina. Uporedo sa saopštavanjem i pre-zentacijom rezultata istraživanja vođena je i plodna diskusija u kojoj su sveobu-hvatno sagledani problemi, razmenjena mišljenja i iskustva, te razmatrane mo-gućnosti za rešenje postojećih problema.
Izlaganje radova na ovakvim i slič-nim skupovima, kako međusobno, tako i
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 4/2007.
495
sa naučnim radnicima iz drugih naučnih i obrazovnih institucija pozitivno utiče na naučni i stručni nivo rada pripadnika u Vojsci, na podizanje kvaliteta nastave na osnovnim studijama u Vojnoj akademiji, kao i na stručno i naučno usavršavanje nastavnika.
Međunarodna konferencija SERBI-ATRIB 2007 doprinela je nastavku plo-donosne saradnje pripadnika Vojske i
MO sa pripadnicima drugih institucija u rešavanju problema naučno-tehničkim pristupom. To doprinosi i afirmiše otvo-renost Vojske za angažovanje drugih lica i institucija za rešavanje problema veza-nih za pitanja odbrane, kao i mogućnost, spremnost i sposobnost pripadnika Vojske za angažovanjem na rešavanju problema u civilnim institucijama i ustano-vama.
496
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 4/2007.
