Научная статья на тему 'СЕМЬЯ И ДЕВИАНТНОЕ ПОВЕДЕНИЕ ДЕТЕЙ (НА ТАДЖ.)'

СЕМЬЯ И ДЕВИАНТНОЕ ПОВЕДЕНИЕ ДЕТЕЙ (НА ТАДЖ.) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
44
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СЕМЬЯ / РОДИТЕЛИ / СЕМЕЙНЫЕ ОТНОШЕНИЯ / ПОВЕДЕНИЕ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Фалохатибечорпас Умулбанин

В статье рассматривается влияние семьи и семейных отношений на формирование девиантного поведения у детей. Автор подчеркивает, что семейные конфликты, развод в семье, недостаточность любви и нежности, невнимательность родителей в воспитании детей, отсутствие отца или матери, материнская занятость, поведение родителей и другие семейные факторы влияют на формирование девиантного поведения у детей. Особенно подчеркивается, что нестабильность в семье является главной причиной девиантности детей.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СЕМЬЯ И ДЕВИАНТНОЕ ПОВЕДЕНИЕ ДЕТЕЙ (НА ТАДЖ.)»

Халимов Комил - соискатель кафедры огбщей биологии и методики преподавания биологии Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, Тел: (+992) 933343630

Information about authors: Barotov Kamoliddin Ashurovich - Ph. D. in Pedagogy, docent, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Tel: (+992) 934050446.

Odinaev Nosir - researcher, Chair of General Biology and Method of Biology Teaching, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Tel: (+992) 934175519

Halimov Komil - researcher, Chair of General Biology and Method of Biology Teaching, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Tel:: (+992) 933343630

ХОНАВОДА ВА БАЗЕ^КОРИИ ^АВОНОН

Фалоуатибецорпас Умулбанин1

Пажууишгоуирушди маорифи Академияи та^силоти Тоцикистон

Хонавода иборат аст аз афроде, ки муштарак дар як хонавода зиндагй мекунанд ва шомили падар, модар, фарзандони онхо ва дар баъзе аз маворид падарбузург ва модарбузург мебошад. Ин вохид зимни он ки кучактарин вохиди ичтимой аст, вале мухимтарин ва асоситарини онхост, ки вучуди он барои ниёзмандихои инсон ва пешрафти чомеа зарурати тамом дорад. Дар хар давра ва чомеае, ки ин ниход дастхуши заъф устувор гардидааст, ба бунёнхои ахлокй ва ичтимоии кулли чомеъа халалдор шуда ва он чомеа ба суйи пастравй кашида мешавад.2 Мухти муташаничи хонавода ва базехкори:

Асароти равонии мухити муташаничи хонаводагй дар даврони кудакй ва булуг бо анвои ихтилолоти равонй дар навчавон зохир мешавад. Носозгорй, даъво ва бахси доимии падару модар ва атрофиён осори шуме дар равони кудак бокй мегузорад. Шахс ба иллати надоштани оромиши равонй ба тахсил ва кори худ беалока шуда, доиман парешон аст ва суботу оромиш надорад. Ин мушкилот ба тадрич, ба сурати исён, пархошгарй, саркашй ва руйгардонй аз кавонину мукаррароти ичтимой ё бетафовутй ва гушанишинй зохир мешавад ва дар бисёре аз маворид сабаби гуноххои мухталиф мегардад. Тибки тахкикоте, ки дар Фаронса ба амал омад 80% аз кудакон ва навчавонони базехкор аз хорнаводахое хастанд, ки ба иллати нифоку носозгорй ва адами тафохим байни афроди хонавода, мухити хонаводагии онон муташанич аст.3 Аз хам гусехтагии хонавода ва базехкори:

Талок ва чудой байни падару модар сабаби изтироб, нигаронй ва ташвиши хотири фарзандони онхо мегардад. Кудак ва навчавон ба делели набудани падару модар ва дурй аз мухаббат ва рохнамаоии онхо эхсоси камбуди ранчоварй мекунанд, ки аксуламсали норохатихои равонии мазкур баъдан ба сурати асабоният, бадахлокй аз дастуроти падару модар ва дигарон ва билохира носозгорй ва адами мутобикати ичтимой хохад буд. Дамчунин фавти падар ё модар низ таъодили равонии фарзанд муассир аст, кудаке ки бояд дар хонавода дигар гайр аз хонаводаи аслии худ дар канори нопадарй ё номодарй зиндагй кунад, гамгин ва парешон буда ва доиман музтариб ва бесубот аст. Аз хам гусехтагии хонавода дар духтарон голибан ба фирори онхо аз манзилу мадраса ва вилгардй мешавад. Писарон низ мухити хорич аз хонаводаро бар хонаводаи аз хам пошида тарчех дода ва ё кабули узвият дар бондхои мухталиф ва иртикоби чароими мухталиф кашанда мешавад.4 Камбудии мухаббат ва базехкори:

1 Department of Educational sciences, Roudehrn branch of Islamic Azad University, Roudehen, Iran

2 Шомбиётй Х,ушанг. Базедкории атфоли навчавонон. - Тедрон, Интишороти Мачд, 1389. - С. 189.

3 Амин Сорамии Нузар. Индирофоти ичтимой. Интишороти донишгоди улуми интизом, 1380. - С.59.

4 Дониш Точизамон. Мучрим кист, мучримшиносй чист. Интишороти Кайдон. - Тедрон, 1369. - С.241.

Мехр ва мухаббати волидайнро метавон ба унвони витамини равонии кудакон ва навчавонон номид. Эхтиёч ба мухаббат як хусни зотии ширин аст, ки дар таквини шахсияти хар фарди фавкулодда муассир аст. Фарде, ки аз мухдббати хонаводагй махрум аст аз хонавода ва аз ичтимоъ тард шуда ва хамвора дар садади интикомчуйи аст ва пас аз иртикоби аъмоле бар хилофи кавонин ва мукарарот, одоб ва русуми ичтимой эхсоси заъф ва ризоятмандй мекунад. Эхтиёч ба мухаббати махдуд ва замони хоси давраи кудакй нест, балки афроди дар булуги навчавонй низ эхтиёч ба отифа, мухаббат, хидоят ва химоят доранд ва дар сурати камии мухаббат ва махрумият аз авотифи инсонй исёнгар ва пархошгар шуда ба тарафи иртикоби чароими мухталиф савк дода мешаванд. Нуктаи кобили таваччух ин аст, ки дар даврони тифлият ва кудакй асари равонии таваччухи модар ба кудак хам аз духтар ё писар бисёр мухим ва сарнавиштсоз аст ва метавонад асароти мухиммеро дар у барчой бигзорад ва ба таври куллй дар синини булуг ва навчавонй иртиботи муносиб ва сахехи падар хусусн, дар мавриди писарон накши бисёр мухиммеро ифо мекунад, зеро бо бархурди муносиб хамрох бо хифзи эхтиром ва гурури навчавон метавонад бо омирияти худ тифлро барои итоат аз мукаррарот ва кавонини ичтимой омода созад. Хусусан, падар дар хонавода асароти гайрикобили инкор дар рухия ва шахсияти кудаку навчавон бокй мегузорад ва худ падар аз як тараф ба унвони як пуштибона ва хомии навчавон ва такягохи у дар масоили ичтимой ва мушкилот эчод хохад буд ва навчавон зимни бархурдорй аз роханмоихои у дар умури зиндагй бо як навъи назм ва танзими хонаводагй ва ичтимой ва раияти мукаррароти кавонини ичтимой ошно мешавад.5

Зиёдаравй дар мухаббат ва базехкори:

Зиёдаравй дар мухаббат ва сахлангорй дар амр ва нахй аз нек ва бадй агмозии бемаврид, кудак ва навчавонро худхох ва пурмудаъо карда ва дар мавокеъи зарурат рияти назм ва инзибот, холи тугён ва беэътиной ба мукаррарот ва кавонину одоб ва русум нишон медихад ва хозир ба кабули масъулият набуда ва мехохад хама дар итоат ва хидмати у бошанд ва чун тавкеоти бехадаш бароварда намешавад аз мухит мунзачир гашта ва латамоти равоние, ки ношй аз нокомии хостахои у мебошад, манобеъи такомили шахсияти у мегардад, агар чи то чанде кабл бисёре аз мутахасисон муътакид ба озодгузории кудак ва навчавон буда ва махдуд кардани онхо аз назари равонй сахех намедонанд, аммо имруза мутахассисони умури тарбиятй ба ин назария расидаанд, боистии кудак ва навчавон бо амру нахии тавом бо омрият ва мухаббат аз рузхои аввалияи зиндагй ба риояти назм ва инзибот одат кунанд, дар ин хусус ташвик ва танбех ду рукни аслй ба хисоб меоянд, ки бояд ба чо ва дар хадди лозим ва муносиб бо амал анчом шуда, сурат пазирад, то натичаи хуберо дар пай дошта бошад.6

Адами хузури падар дар хонавода ва базехкори:

Дузури падар дар хонавода асари гайри кобили инкор бар рухияи фарзандон мегузорад, ки натоичи он дар даврони булуг ва навчавонй тачаллй меёбад, хонавода ба хамон андоза, ки эхсосот ва авотифи саршори модар ниёзманд аст ба кудрати котеият тадбир ва мудирияти падар низ эхтиёч дорад ва чун ин вижагихо ба таври фитрй дар мард кавитар аст, лизо Ислом масъулияти идора ва мудирияти хонаводаро бар ухдаи падар гузоридааст.7 Агар хонавода аз мудирияти сахех бархурдор набошад ва падар натавонад ин масъулиятро ба таври матлуб ба анчом расонад, шерозаи умур аз хам пошида ва назму инсичоми лозим аз миён меравад. Дар бархе хонаводахо дида мешавад, ки падар худро аз чараёни умури хонавода канор мекашад ва бори сангини идораи манзилро бар души модар менихад, хол он ки модар ба танхой кодир ба иродаи зиндагй нест ва рафтори бархе аз падарон дар мухити хона чунон аст, ки гуё бо аъзои худ бегонаанд на анису улфате бо фарзандон доранд ва на дар чараёни масоили хонаводагй карор мегиранд. Бетафовутй нисбат ба зиндагии хонаводагй ва умури тахсилии фарзандон ва танхо ба фикри шугли худ будан, хассосияте нисбат ба ояндаи

5 Шаркй.1364.-С.63.

6 Дониш Точизамон. Мучрим кист, мучримшиносй чист. Интишороти Кайхон. - Техрон, 1369. - С.243.

7 Шомбиётй Х,ушанг. Базехкории атфоли навчавонон. - Техрон, Интишороти Мачд, 1389. - С.114.

фарзандони худ нишон надодаанд. Дама ва хама авомиле хастанд, ки сабаб мегарданд навъе бегонагй чойи ягонагй, самимият ва хамдилиро бигирад ва хонаро аз маркази гармй ва самимй ба маркази сарду бефуруг табдил намоянд. Дастаи дигар аз падарон чунон заъфи рухй ва нотавонй дар умури хонавода аз худ нишон медиханд, ки ба худи худ дар назари дигар аъзои хонавода ба хисоб намеоянд. Бархе дигар аз падарон вакти хеши зиндагиро дар хорич аз мухити манзил сипарй карда ва бештар авкоти фарогат ва тафрихро бо дустон мегузаронанд ва дар баробари хама ва фарзандони худ эхсоси масъулият намекунанд.8

Иштигол ба кори модар ва базехкори:

Гохе мушкилоти мавчуд дар хонавода маълулан модароне аст, ки дар хорич аз манзил ба корхои ичтимой машгул буда ба иллати иштигол ба кор ва хастагии чисмй, хавсалаи расидагй ба умуроти кудакро фаромуш карда ва дар вокеъ дар замони хаёти худ кудакро ятим месозанд. Касоне ки мухолифи кор кардани зан дар хорич аз манзил мебошанд, муътакиданд, ки аввалан зан латиф ва зариф аст хар чй бештар ба кор кашида шавад, зудтар фарсуда мешавад ва ин беинсофие аст, ки мард аз зан тавкеи ду масъулияти бузург манзил ва кор дар берун аз манзилро дошта бошад. Зани шогил агар неруи худро дар чихати бехбуди вазияти дохилии манзил хусусан, умури рухй ва равонии хонавода ба кор барад, кумаки бузург ба саломатии хонавода мекунад. Сониян вакте модари хонавода дар хорич аз манзил иштигол надошта бошад аз фишорхои ичтимой маъсун мемонад ва аз лихози бехдошти фишори камтаре ба аъсоб ва рухияаш ворид мешавад. Вакте як зан саломатии фикрии чисмй дошат бошад, метавонад барои аъзои хонавода як мухити ороми пуриншот ва дилгармро эчод намояд.9

Натичагирй:

Дамин тарик носозгорй ва мунокишахои доимии падару модар ва атрофиён осори шуме дар равони кудак бокй мегузорад ва кудакону навчавононро ба тадрич ба суйи пархошгарй, саркашй ва руйгардонй аз кавонину мукаррароти ичтимой ё бетафовутй, инзиво ва гушанишинй рохнамун месозад. Дамаи инхо сабаб мешавад, ки кудак ё ин ки навчавон мунчар ба иртикоби чароими мухталиф мегардад.

Адабиёт:

1. Амин Сорамии Нузар. Инхирофоти ичтимой. Интишороти донишгохи улуми интизом, 1380.

2. Дониш Точизамон. Мучрим кист, мучримшиносй чист. Интишороти Кайхон. -Техрон, 1369.

3. Ки Ниё Мехдй. Ч,омеашиносии чиной. Интишороти донишгохи Техрон 1346.

4. Содоти Мухаммадалй. Рохнамоии падар ва модарон. Дафтари нашри фарханги Исломй, 1371.

5. Шомбиётй Душанг. Базехкории атфоли навчавонон. - Техрон, Интишороти Мачд, 1389.

СЕМЬЯ И ДЕВИАНТНОЕ ПОВЕДЕНИЕ ДЕТЕЙ

Фалохатибечорпас Умулбанин

В статье рассматривается влияние семьи и семейных отношений на формирование девиантного поведения у детей. Автор подчеркивает, что семейные конфликты, развод в семье, недостаточность любви и нежности, невнимательность родителей в воспитании детей, отсутствие отца или матери, материнская занятость, поведение родителей и другие семейные факторы влияют на формирование девиантного поведения у детей. Особенно подчеркивается, что нестабильность в семье является главной причиной девиантности детей.

Ключевые слова: семья, родители, семейные отношения, девиантность, поведение.

8 Содоти Мухаммадалй. Рохнамоии падар ва модарон. Дафтари нашри фарханги Исломй, 1371. - С.114.

9 Ки Ниё Мехдй. Ч,омеашиносии чиной. Интишороти донишгохи Техрон 1346 - С. 228.

FAMILY AND DEVIANT BEHAVIOR OF CHILDREN

Falohatibejorpas Umulbanin

In this article, the author reviews the influence of a family and the family relations in formation of deviant behavior of children. The author emphasizes that the family conflicts, divorce in a family, insufficiency of love and kindness, a carelessness of parents in education of children, absence of the father or mother, maternal employment, behavior of parents and other family factors influence formation of deviant behavior of children. The author particularly emphasized that instability in a family is the main reason of deviant of children.

Key words: family, parents, family relations, deviant, behavior.

Сведения об авторе: Фалохатибечорпас Умулбанин - аспирант Института развития образования Академии образования Таджикистана, Тел: (+992) 93 4891400, e-mail: om Falahati@yahoo.com

Information about the author: Falohatibechorpas Umulbanin, postgratduate, Institute of Education Development of the Academy Education of Tajikistan, Тel.: (+992) 93 4891400, email: om Falahati@yahoo.com

ДИАЛЕКТИКА ОБЩЕЧЕЛОВЕЧЕСКОГО - ИСТОЧНИК ФОРМИРОВАНИЯ МЕЖЭТНИЧЕСКОЙ ТОЛЕРАНТНОСТИ У БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ

Нозимов С. С.

Курган-Тюбинский государственный университет имени Носира Хусрава

Последние десятилетия XX века, ставшего уже историей, ознаменовались, с одной стороны, эпохальными открытиями человеческой мысли, с другой стороны - глубокими социальными потрясениями, конфронтацией между государствами, нациями и этносами. Оказалось, что общение между различными этническим и группами - самая сложная и уязвимая сторона человеческих отношении. У каждого народа есть свои корни, своя национальная культура. И чем они глубже уходят в землю, тем крепче и мощнее ствол. На нынешнем этапе развития общества важно уметь обращаться к своим корням, к своей исконной культуре. Кроме того, она и многофункциональна. Среди множества выполняемых ею функций, одной из важнейших является регулятивная функция, в той или иной степени определяющая поведение людей. Оказывая влияние на социальное поведение, культура определяет лишь поведение, которое А.Г. Асмолов называет социотипичным поведением личности. Это то поведение, которое, выражая «типовые программы данной культуры» и регулируя поведение в стандартных для данной общности ситуациях, освобождает индивида от принятия индивидуальных решений [4].

Так как «социотипичное поведение придано к определенному образу жизни, оно дает сбой тогда, когда человек сталкивается с нестандартной ситуацией, в частности, попадает в другую культуру» [2].

Такими программами, регуляторами поведения являются, в первую очередь, традиции. Традиция каждой культуры имеет целостный характер и представляет собой сложную систему взаимосвязанных между собою элементов обычаев, ценностей, норм, идеалов, убеждений, являющихся регуляторами поведения человека.

Исследование таких элементов традиции, как ценности и нормы, получило широкое распространение в современной этнопсихологии. Но, при рассмотрении традиции, в качестве структуры взаимосвязанных элементов, первостепенное внимание, в последнее время, уделяется особенностям той или иной культуры, которые «пронизывают» все ее элементы и проявляются в поведении ее членов.

Культура народов того или иного региона выступает средством свободного выявления человеческой сущности индивида, как родового существа, как представителя

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.