CC BY
10СОГЛАСОВАНИЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ И ИХ МЕСТО В ПРЕДЛОЖЕНИИ
(на французском и таджикском языках)
А.Маликов, Р. Халимова
В данной статье авторы конкретно определяют согласование прилагательных с существительными и их место в предложениях французского и таджикского языков. Авторы определяют, что кроме того во французском языке существуют прилагательные, которые в положении перед или те после существительных теряют своё основное значение.
Ключевые слова: прилагательное, согласование, исключение, род, определение, предложение, форма.
AGREEMENT OF ADJECTIVES AND THEIR PLACE IN SENTENCE
(in French and Tajik languages)
Malikov A.,. Halimova R.
In this above-mentioned article definitely cleared up by authors the agreement of adjectives and their place in French and Tajik sentences. The authors would definite that there are more adjectives in French language. The posture of formerly or after nouns become puzzled the qualitative meaning.
Key words: adjective, agreement, exclusion, gender, attribute, sentence, form.
Сведения об авторах: Маликов Абдулвохид Расулджонович - ассистент кафедры французского языка и методики преподавания Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.:(+992) 938- 74- 91- 49, email: : vohid 1983@yahoo.fr
Халимова Рухшона Абдукахоровна- ассистент кафедры французского языка и методики преподавания Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни.
Information about authors: Malikov Abdulvohid Rasuljonovich - Assistant of French department and it's teaching method, tel:(992) 93-874- 91- 49, E-mail: vohid 1983@yahoo.fr
Khalimova Rukhshona Abdukakhorovna. Assistant - of French department and it's teaching method, tel: (+992)93-874- 91- 49.
СОТИМ УЛУГЗОДА - АДАБИЁТШИНОС Саидов Завкцбек
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни
Сотим Улугзода ба чодаи адабиёт бо мак;олах,ои публитсистй ва адабиётшиносй ворид шудааст ва дар баробари дигар пах,лух,ои адабиёт дар сохди танк;ид ва адабиётшиносии точик низ хизмат кардааст. Хднуз солх,ои тах,силаш дар Дорулмуаллимини Тошканд (солх,ои 1925-1929) мак;олах,о менавиштааст ва онх,о дар рузномах,ои «Овози точик» ва «Рох,бари дониш» нашр шуда, ба хонандагони ин рузномах,о писанд будаанд. Чанд номгуи мак;олах,ои дар ин солх,о нашршудаи С.Улугзодро мух,ак;к;ик;они осори у, аз чумла адабиётшиносон Х.Асозода (1), М.Рачабй (7;8) ва таърихшинос М.Исоматов (6) кдйд кардаанд: «Харитаи деворй чй шуд?» (Овози точик, 1926, 5 июн), «Моро хам бояд огох, кард» (Овози точик, 1926, 28 май), «Ах,воли Дорулмуаллимини Тошканд» (Овози точик, 1926, 25 июн), «Корх,ои пешохднгон таракдй мекунад» (Овози точик, 1926, 14 октябр). Мак;олах,ои навиштаи С.Улугзода дар тули солх,ои дар Дорулмуаллимини Тошканд тах,сил кардан, шогирдона мебошанд. Ба назари М.Исоматов: «... тайи солх,ои тах,сил у (С.Улугзода - С.З.) хдмчун донишчуи
пypтачpиба ва чамоатчии матин даp саxифаxои матбyоти тозабyнёди точик бо маколаxои пpоблемавй баpомад мекаpд» (6,6). Ба назаpи мо, маколаxои индавpаинаи y даp солxои баъдй баpои навиштани маколаxои адабиётшиносии С.УлyFЗOда замина гаpдидааст.
С.УлyFЗOда асосан аз соли 1930 ба навиштани маколаxои танкидй-адабй шypyъ намyдааст. Маълyм аст, ки то ин мyддат даp чаpаёни таxсил ошноии бештаp ба илми адабиётшиносй пайдо мекyнад. Ба акидаи мyxаккик М.Рачабй: «С.УлyFЗOда даp давоми солxои 1929-1939 даp соxаи накди адабй ^prô сй макола навиштааст. Он маколаxо чй маколаxои pyзномавй ва чй маколаxои даp мачаллаxо ба табъpасидаи y xачман калон ва мазмyнан Fанианд...» (7, 69). Тайи ин солxо С.УлyFЗOда ба эчодиёти ягон адиб гоx даp шакли такpиз ва гоx даp шакли макола диккат чалб каpдааст. Даp маколаxо y кушидааст, ки бypдy бохти эчодиёти адиби мавpиди тадкик каpоp гиpифтаpо даp чаpаёни инкишофи адабиёти точик ба мyлоxиза гиpад.
Хдочанд С.УлyFЗода даp мyддати солxои сиюм бо таpчyмаи асаpxои бадей ва ба навиштани маколаxои пу6литсистй низ машFyлй дошт, аммо то солxои эчод шyдани дpамаxои «Шодмон» (1939) ва «Калтакдоpони сypх» (1940) ypO даp Точикистон асосан чун мунаккид мешинохтанд. Ба назаpи адабиётшинос М.Шyкypов: «Худи y (С.УлyFЗода-С.З.) xам гуё асосан даp xамин соxа (мунаккидй-С.З.) коp каpданй буд, ки xатто ба аспиpантypаи Институти адабиёти чаxон дохил шуда буд, вале чанг саp шуду аспиpантypаpо тамом накаpда, ба майдони мyxоpиба pафт» (11, 69).
Маъpyф Исоматов баp он акида аст, ки С.УлyFЗода аз соли 1930 чиддй ба чодаи илми адабиётшиносй кадам ниxодааст (6, 6). Ба назаpи y аз xамин сол ба баъд шypyъ каpда даp саxифаxои мачаллаю pyзномаxои давpй бо маколаxои танкидй баpомад каpдааст. Даp ин мавpид, пpофессоp Х.Асозода чунин кайд мекунад: «Пас аз хатми Доpyлмyаллимини Тошканд ба таxкики осоpи намояндагони шинохтаи адабиёти фоpсй таваччyx зоxиp намуда, маколоте даp мавpиди осоpи Рудакй, Хдким Фиpдавсй, Абуалй ибни Сино, Носиpи Хисpав ва амсоли онон навишт» (1, 262). Дypyст аст, ки аз солxои сиюм саp каpда, маколаxо бо номxои «Як нигоx ба насpи точик» (1930), «Мачмуаи шеъpxои Азизй» (1932), «Лоxyтии мо» (1933), «Сyxайлй ва эчодиёти y» (1933), «Даp боpаи шоиpони Помиp» (1935), «Даp боpаи адабиёти бачагона» (1935), «Туфулият ва балоFати Деxотй» (1937) ва Fайpа даp pyзномавy мачаллаxои адабии давp ба табъ pасонидааст. Аз ин py, мо низ баp он акида xастем, ки чиддй ба аpсаи адабиёт воpид гаpдидани С.УлyFЗOда аз соли 1930 шypyъ мешавад.
Даp солxои сиюми каpни ХХ маколаxои танкидии адибони «насли комсомол» баpои пешpафти адабиёти мyосиpи точик хеле накши мyxим бозидаанд. Маколаxои танкидй баpои нависандагон ва мунаккидони чавони он солxо даp майдони мyбоpизаxои идеологй ба яке аз аслиxаxои бyppое табдил ёфта буд. Аксаpияти ин маколаxо хеле тезу тунд навишта шуда, даp атpофи мyxимтаpин масъалаxои эчодй баxс мекаpданд. Адибони чавон даp ин мyбоxисаxои пypчyшy хypyш гоxо хато xам мекаpданд, вале дастypи асосии FOявию бадеии ощо ба маpксизм-ленинизм такя менамуд ва аз xаp як маколаи онxо Fамхоpи xакикй будан даp xакки адабиёти мyосиpи точик намоён аст.
Сотим УлyFЗOдаpо яке аз саpомадони танкиди адабии точик шyмypдан хато нест. Маколаxои y даp солxои сиюм аз он ч^ат чолиби диккатанд, ки муаллиф на факат даp pоxи даpки xодисаxои нави адабиёти точик, тачpибаи дустони навкаламони худ ва бозоваpдxои ощо чидду чаxд Доpад, балки инчунин тамоюли асосии инкишофи чаpаёни адабиpо муайян каpдан мехоxад. Он солxо, ки адабиёти бачагона тавлид меёфт ва дpаматypгияи миллй нахустин кадамxо мегузошт, С.УлyFЗOда даp маколаxои мyxими худ аз чумла, «Ба чамъбасти пленуми якум» (1933) ва «Даp боpаи адабиёти бачагона» (1936) бо таxлили танкидии тезу тунде вазъияти ин навъxои нави адабиёти точило pавшан каpда, даp баланд бypдани савияи FOявию бадеии асаpxои бачагона ва дpамавй мyбоpиза бypдааст.
Хусусиятxои накди адабии солxои сиюми садаи ХХ-ро М.Рачабй муайян карда чунин кайд менамояд: «Як хусусияти накди адабии солxои сиюми точикй аз он иборат буд, ки дар як асар дар бисёр маврид назм, наср баъдтар драматургияву адабиёти бачаxо кариб баробар ба мулоxиза меомад. Чунон ки як адиб дар соxаxои гуногуни адабиёт - насру назму драматургия даст мезад, соxаxои гуногуни танкид низ дар он солxо бештар дар махлутй инкишоф меёфт» (7, 17). Аз пажyxиши мо маълум гашт, ки аксар маколаxои С.УлуFЗOда дар солxои сиюм низ xамин гуна хусусият доранд. У rox дар шакли такриз ва rox дар шакли макола ба эчодиёти ягон адиб диккат чалб карда, кyшидааст, ки бурду бохти Уро дар чараёни инкишофи адабиёти точикй ва гоx умуман адабиёти шуравй ба мулоxиза гирад.
Аввалин маколаи калони С.УлуFЗOда, ки соли 1933 дар мачаллаи «Барои адабиёти сотсиалистй» чоп шудааст, дар бораи эчодиёти Суxайлй мебошад. Дар ин макола, пеш аз xама, xамин чиз чолиби диккат аст, ки С.УлуFЗода хеле бо часорат Суxайлиро аз xучуми як гурyx «мунаккидон», ки ба бисёр шоирони точик бyxтон мезаданд, мудофиа кардааст. Мунаккидони нодидагир, Суxайлиро шоири «символист» меномидаанд, ки гуё «фикрxои зидди шуроии худро ошкор гуфта натавониста, бинобар xамин, символизмро кор мефармудааст» (9, 31). С.УлуFЗOда дар асоси таxлили мазмуни FOявии асарxои шоир ин тyxмати маxзро катъиян рад карда, ба эчодиёти y асосан баxои дуруст додааст.
Дар баробари муайян намудани бартарщои ашъори шоир, С.УлуFЗOда xамчун мунаккиди баркамол баъзе нуксонxои ашъори уро баррасй менамояд. Масалан дар мавриди он ки Суxайлй дар як байташ шоирии худро фитрй ва модарзодй гуфтааст: Сухан дар гавxарам мавчест, васфи лозими зотй, Ки назмизодаам, маънинажодам, фитратэчодам (9, 25).
Ба ин андешаи шоир С.УлуFЗода xамчун материализм баxо дода, андешаи уро инкор мекунад ва кайд мекунад, ки ин акида моро аз материализм ба идеализм мекашад. Ба назари муxаккик истеъдод дар xама одамон гуногун аст ва вобаста ба накши тарбия, накши зеxн сайкал меёбад.
Аxамияти асосии ин маколаи С.УлуFЗOда иборат аз ин аст, ки у тасвирxои кyxнаи таклидй ва колабиро сахт ба зери танкид гирифта, монанди дигар шарикони худ барои таъмин намудани Fалабаи вукуънигорй дар назми точик хеле чидду чаxд кардааст. Вай аз ташбеxу истиораxои Fайривокей, тасвирxои сунъй ва мавxуму рамзй, ки натичаи таклиди кур-курона ба адабиёти гузашта буд, мисоли бисёре меорад. Аз чумла, мунаккид манзумаи «Гулшани афрухта»-и шоирро мисол оварда, нишон додааст, ки дар ин манзума бештар аз 20 адад калимаxои арабй, муFлак корбаст шудаанд. Монанди дай-зимистон, андалеб-булбул, машшот-шонакаш, тарф-рангоранг, саxй-сарви рост ва Fайра. С.УлуFЗода дар макола ба адибоне, ки дар эчодиёташон таъсири арабпарастиxои пешазинкилобй ва кор фармудани калимаxои муFлак ва Fайриоммафаxм дида мешавад, чунин таъкид кардааст: «... барои оммафаxм шудани забони эчодиёташон кушиш кунанд, забони зиндаро хуб омухта имкониятxои васеи онро, ки бешубxа xаст ва дар сурати майл доштани нависанда xар гуна назмеро ороиш дода метавонад, кашф намоянд, истифода кунанд, паxн кунанд» (9, 30). Дар ин макола С.УлуFЗOда аз тасвири xаёти нави халки точик то чй андоза очиз омадани ин гуна вожаxо ва дар замони мо хандаовар будани ощоро хеле хуб нишон додааст. Макола, ки аз xашт кисм иборат аст, панч кисми он ба масъалаxои шакли бадей ва тарзи тасвир бахшида шудааст ва диккати шоиронро гаштаву баргашта ба вукуънигорй ва дастурxои асосии он чалб менамояд.
Аз ин ч^ат, маколаи дигари у, ки «Туфулият ва балоFати Деxотй» ном дорад ва соли 1937 дар мачаллаи «Барои адабиёти сотсиалистй» нашр шудааст, низ хеле муxим аст. Мунаккид «Манзараxои сегона»-и А.Деxотиро муxимтарин лаxза дар инкишофи шоирии у шумурда, аз тамом шудани туфуллияти эчодии вай, ки дар мачмуаи «Таронаxои меxнат» дида мешуд ва аз фаро расидани балоFати шеъри у хурсандй ва мамнуният изxор мекунад. Дар макола С.УлуFЗOда якумин достони Деxотиро таxлили муфассал мекунад. Дар макола мунаккид чи дар бораи муваффакиятxои достон ва чи аз
хусуси камбудщои он бо xаячон ва хеле гаpмy чушон сухан pондааст. Ч,олиби диккат аст, ки даp ин макола чун маколаи дигаp, ки даp боло мавpиди зи^ каpоp гиpифт, мунаккиди чавон шоиpи чавонpо аз xyчyмxои ноxак мyxофизат намуда, ба «баъзе адабиётшиносон ва дyстдоpони танкид», ки «бо камоли майл камбудщои мавзуъ ва баёнpо даp асаpxои нависандагони чавони камтачpиба даpxол «ба фоpмализм оид намуда ва ба xамин таpик ба чои маслиxати дypyст ба нависандагони чавон O^OpO ба яpлики фоpмалистй «саpфаpоз» мегаpдонанд» (11, 69), бо хашму Fазаб чавобxои босавоб гуфтааст.
Тайи солxои сиюм мунаккидон ва нависандагони чавон на тащо даp мyбоpизаxои мафкypавй ва мyбоpиза даp pоxи таъмин каpдани Fалабаи комили вyкУънигоpй фаъолият нишон доданд, балки баpои исботи xyкyки халки точик ба меpоси адабие, ки адабиёти фоpс номида мешуд, низ бо pоxбаpии устод С.Айнй хеле кушиш каpданд. Аз ин py, Сотим УлyFЗOда то андозае ба омузиши махсуси адабиёти классикй машFyл шудааст.
Натичаи аз xама мyxими ин мyбоpиза аз чоп баpомадани китоби «Намyнаxои адабиёти точик» (1940) буд, ки ба адабиёти классикии аз Рудакй то Ч,омй баpобаpи халки Эpон xyкyк доштани точиконpо ва ин ду кавм доpои адабиёт ва фаpxанги мyштаpак ва xаpдy халк соxиби ин ганчинаи бyзypги адабй эълон намуд ва истилоxи «адабиёти фоpс-точик»-pо ба тавpи pасмй чоpй каpд. Ин истилоx xанyз даp xамон маколаи С.УлyFЗода, ки даp боpаи Сyxайлй даp соли 1933 чоп каpда буд, дида мешавад.
Яке аз аъзоёни фаъоли xайати таълифия ва таxpиpияи ин мачмуа С.УлyFЗOда буд. Чанд макола, монанди маколаxои мyхтасаpи xаёт ва фаъолияти Рудакй, Дакикй, Фиpдавсй, Ибни Сино, Носиpи Хисpав, Саъдй ва Аxмади Дониш даp ин китоб ба калами С.УлyFЗOда тааллук Доpад. Ин маколаxо доpои тадкикоти комили илмй нестанд, балки ба андозаи маълyмотномаxои комyсxо фишypда шудаанд. Лекин xанyз аз xамин асаpxо аён мегаpдад, ки муаллиф даp баpобаpи аз ягон чиxат pавшан каpдани xаётy адамияти эчодиёти адибе даp таъpихи адабиёт, мехоxад, ки нишонаxои махсуси эчодиёти ypO даp мyxити ичтимой-мадании замон pавшан созад, сатxивy кyтоx xам бошад, атpофиёни ypO низ баppасй кунад. Аксаpи ин кайдxои кyтоx баъдтаp даp очеpкxои илмии оммафаxм ва асаpxои бадеии нависанда амиктаp, пypвyсъаттаp даpк шудаанд.
С.УлyFЗода даp солxои Чднги Ватанй ва панчсолаи баъд аз чанг накди адабиpо таpк накаpд, аммо ба та^и чиддй ба насpy дpаматypгия py оваpд, даp xамин жанpxо асаpxои мyxим офаpид. У саpаввал даp чодаи публитсистика кувваозмой каpд ва даp чанг, ки ба сифати pоxбаpи сиёсй хидмат мекаpд, баpои баланд баpдоштани pyxи pазмандагон чанд макола ва ваpакаи xаpбй нашp каpд. Ваpакаxои С.УлyFЗода «Снайпеp Низомов» (1942), «Семён ва Самад» (1942), «Ч,анговаpони Аpмияи Сypх» (1943), «Вай шаxpи Ленинpо мудофиа мекунад» (1944) даp байни pазмандагони шypавй шyxpат доштанд, вале мутаассифона, на xамаи ин осоp имpyз дастpас аст.
Даp панчсола ва даxсолаxои минбаъда фаъолияти адабиётшиносии С.УлyFЗода мypочиат ба замонxои дypy наздик ва адибони гуногун даp осоpи адабиётшиносиву танкидии у сypат гиpифт. Даp ин солxо у даp xама жанpy навъxо ба адибони замощову маконxои гуногун мypочиат каpд ва хусусан фаъолияти адабиётшиносии хешpо вусъат дод. Масалан, даp боpаи Рудакй («Даp боpаи Рудакй», 1958), Абуалй Сино («Абуалй ибни Сино», 1952), Алишеp Навой («Навой - шоиpи бyзypги миллии халки узбек», 1948), Аxмади Дониш («Ба хотиpаи Аxмади Дониш», 1957), Дамза Дакимзода Ниёзй («Дусти боокибат», 1961), Л.Н.Толстой («Чашмаи хушкнашавандаи маxоpати бадей», 1960), А.М.Гоpкий («Устод, pафик, pоxбаp», 1946), С.Айнй («Асосгyзоpи адабиёти советии точик», 1953) маколаxо навишт. С.УлyFЗOда бо соxаxои гуногуни эчодй точиконpо бо адабиёти бyзypги чаxон боз xам аз наздик мешиносонид ва аз эчодиёти ощо сабак мегиpифт. Инчунин тайи солxои 40-60 ва 80-ум асаpxои бадеии вай даp боpаи Рудакй ва Ибни Сино, pомани «Фиpдавсй» ва Fайpа, даp асоси тадкики бисёp саpчашмаxои таъpихию адабй таълиф ёфта, даp эзоxи баъзе масъалаxои xаётy эчодиёти ин бyзypгон фикpxои шахсии у баpъало ба назаp меpасад.
Дар хар сурат, гуфтан мумкин аст, ки дар танкиди адабии точик С.Улугзода то охири умр фаъолият намуд ва баръакси дигар адибони солхои сиюм дар ин чода фаъолияти назаррасе кардааст. Хдрчанд ки то охири умраш маколахои махсуси танкидй наменавишт, фикрхои худро дар бораи адабиёти имруза гох ба шакли маъруза, ки дар ягон мачлиси мухокима хонда шудааст ва гох чун кайдхои нависанда чоп кардааст. Нависанда дар маърузаву кайдхо, ки чун макола чоп шудаанд, мулохизахои худро дар хусуси асархои нави шарикони худ, дар бобати вазъияти адабиёти муосири точик ва вазифахои он дар даврахои гуногун баён намудааст. Махсусан, доир ба драматургия ва танкиди адабй, оид ба устод С.Айнй ва баъзе намояндагони дигари адабиёти имруза фикру мулохизахои мухиме дорад, то кунун мавкеашонро аз даст надодаанд. Омухтани ин кайдхои у барои равшан кардани баъзе масъалахои таърихи адабиёти муосири точик манфиати зиёд дорад.
Дар солхои сиюм танкиди адабй яке аз сохахои нав инкишоф ёфтаистодаи адабиёти точик ба шумор мерафт. Кисми зиёди маколахои танкидй аз чихати назариявй хануз суст буданд, ба ходисахои адабй хартарафа бахо дода намешуд. Маколахои С.Улугзода дар ин давр барои пешравии ин жанри адабй сахме гузоштааст. Андешахои у доир ба масъалахои гуногуни адабиёт бевосита дар маколахои танкидй, мусохибахо ва асархои бадеияш хеле хуб ба назар мерасад. У тайи ин солхо монографияе низ (1946) дар бораи Ахмади Дониш нашр намуд ва ин чихдти фаъолият боис шуд, ки соли 1951 ба унвони узви вобастаи академияи улуми Точикистон мушарраф гардад.
Хулоса, андешахои С.Улугзода доир ба масъалахои гуногуни адабиёт бевосита дар маколахои танкидй, мусохибахо ва асархои бадеияш хеле хуб ба назар мерасад. Дар асархои сахнавии у «Рудакй» ва «Кисмати шоир» ва романи «Фирдавсй» низ масоили гуногуни адабиётшносй дарч гардидааст. Аз чумла, дар ин асархо С.Улугзода аз забони Рудакй доир ба мохияти шеър ва хунари шоирй андеша баён кардааст, ки хеле чолиби диккат аст. Аз ин ру, мо метавонем С.Улугзодаро дар баробари нависандаи мумтоз буданаш хамчун адбиётшиноси сохибкалам эътироф намоем.
Адабиёт:
1. Асозода Х. Адабиёти точик дар садаи ХХ.-Душанбе: Маориф, 1999, 447 с.
2. Асозода Х. Абулкосим Фирдавсй дар шинохти С.Улугзода. -Душабе: Адиб, 2000, 80 с.
3. З.Асозода Х. Устод Айнй дар шинохти С.Улугзода.-Душанбе: Деваштич, 2001, 114с.
4. Асозода Х. Сотим Улугзода ва фочиаи у. -Душанбе: Деваштич, 2005, 86 с.
5. Бобоев Ю. Эстетика ва кадамхои назму насри точик. -Душанбе, 1988, с. 388-457.
6. Исоматов М. Точикон дар тасвири Сотим Улугзода. -Душанбе: Ирфон, 2002, 156 с.
7. Рачабй М. С.Улугзода-абармарди набард ва андеша.-Душанбе: Деваштич, 2004, 214 с.
8. Рачабй М. Таърихи танкид ва адабиётшиносй. -Душанбе, 1997, 216 с.
9. Улугзода С. Сухайлй ва эчодиёти у // Барои адабиёти сотсиалистй, 1933, №3.
10. Шарифов Х. Тахаввули мазмун ва шаклхои ифода дар эчодиёти С.Улугзода. Дар кит. «Услуб ва камолоти сухан» -Душанбе: Ирфон, 1985, 257 с.
11. Шукуров М. Сотим Улугзода. - Сталинобод: Нашрдавточ, 1961, 67 с.
САТИМ УЛУГЗАДЕ - ЛИТЕРАТУРОВЕД Саидов Завкибек
В статье автор старается раскрывать первые шаги С.Улугзаде в литературоведение, которое начинается с времён его обучения в Ташкентском педагогическом институте. Автор анализировал и обосновал на реальных исторических, научных, художественных фактах и выделил таджикскую литературу и форси. .
Ключевые слова: публицистика, проблема, литературоведение, художественное направление, история литературы, детская литература, драматургия, талант.
SATIM ULUGHZADE AS A PHILOLOGIST Saidov Zavkibek
The author tries to disclosure the first steps "Sotim Ulugzade as philologist which begins with the period of his study in Tashkent pedagogical institute. The author analyzed and based on the basis of real historical, scientific, artistic facts and marked out Tajik and Persian literature.
Key words: hyperthyroid journalism, problem, philologist, artistic direction, history of the literature, nursery literature, dramaturgy, talent.
Сведения об авторе: Саидов Завкибек Махсудович - старший преподаватель кафедры таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел: (+992) 918-87-87-62, zavgibek80@mail.ru
Information about the author: Saidov Zavkibek Mahsudovic - senior teacher of chair of the Tajik Literature, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel.: (+992) 918-87-87-62, zavgibek80@mail.ru
ИСТИФОДАИ МАСДАРХ,ОИ АРАБЙ ДАР «ЁДДОШТДО»-И САДРИДДИН АЙНЙ1
Сатторов Н.С.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни
Аз таърихи тахдид ва баррасй, пайдоишу ташаккули таркиби лугавии ин ё он забон маълум мегардад, лексикаи он ба калимахои аслй ва идибосй чудо мешавад. Идтибосгирй аз забонхои дигар яке аз роххои бой гардидани таркиби лугавии забон ба шумор меравад. Маълум аст, ки аксарияти халдхо дар давраи тараддиёти худ бо халдхои дигар муносибатхои идтисодию фарангй пайдо мекунанд, ки дар натичаи он додугирифти вожахо байни забонхо сурат мегирад(4,66-67).
Дар чахон забонеро пайдо кардан душвор аст, ки аз забони дигар вожае ва ё таъбире идтибос нанамуда бошад. Шояд «забони мардуме, ки харгиз бо мардуми дигар омезиш накунанд, аз раванди идтибоснамой канора монад, дар холе ки ин хам мухол аст, зеро ба василаи тичорат ва сафару муошират ва хатто ба василаи шунидани афсонахо ва ривоёти милали дигар луготе аз он мардум дар ин мардум нуфуз мекунад ва хамаи забонхои олам аз ин ру дорои лугатхои дахил аст»(9,279).
Ба давли забоншиносон "идтибосгирй- як раванди донунии пешрафти хар як забон буда, хеч як халд, хох он сохиби забон бошад, хох офарандаи ин ё он забон, харгиз дар холати алохида ва дурафтода аз забонхои дигар зиндагй карда наметавонад(8,109).
Махз хамин додугирифти забонхост, ки забон метавонад аз як тараф идтибосгиранда ва аз тарафи дигар сарчашмаи идтибосот барои забони дигар бошад. Метавон дар ин чо таъсирнамой ва таъсирпазирии дучонибаи забонхои форсй ва арабиро мисол овард. Масалан, «дар замони Сосониён ва царнуои аввали исломи ицтибоси фаровоне аз забонхои форсии миёна ва форсии дари дар забони араби мутобици савтиёт ва цоидауои сарфи араби ворид гардидаанд. Хамаи вожауои муарраб аз забони форсии миёна ва форсии нав дар осори шоирону нависандагони араб истифода ва ин лугот дар куунатарин намунауои ашъори араби дар савтиёт ва имлои араби ворид шудаанд»(5,96).
1 Таддидот аз руйи чилди сеюм сурат мегирад.
