CC BY
321SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 I ISSUE 3 I 2021 ISSN: 2181-1601
SANO O'SIMLIGINING SHIFOBAXSHLIK XUSUSIYATLARI
Abdunazar Bahriddin Xurshida Muxlisa Jalol qizi
Eshqobilovich Sobirjon o'g'li Abdunazar qizi Jalolova
Sharipov Rajabov Berdimuratova
Termiz davlat universiteti
ANNOTATSIYA
Maqolada Sano shifobaxsh o'simligining insoniyat uchun foydali xususiyatlari, undan xalq tabobatida keng foydalanilishi to'grisida ma'lumotlar keltirilgan.
Kalit so'zlar: Makkai sano, Aleksandr bargi, padagra, bod, oq dog'lar, Cassia.Q
HEALING PROPERTIES OF INDUSTRIAL PLANT
Abdunazar Bahriddin Khurshida Mukhlisa Jalol kizi
Eshkobilovich Sobirjon ugli Abdunazar kizi Jalolova
Sharipov Rajabov Berdimuratova
Termez State University
ABSTRACT
The article provides information about the beneficial properties of the medicinal plant Sano for mankind, its widespread use in folk medicine.
Keywords: Makkai sana, Alexander leaf, padagra, bod, white spots, Cassia.Q
KIRISH
Yer yuzida dorivor o'simliklarning 10-12 ming turi borligi aniqlangan. Hozirgi kunda 1000 dan ortiq(50-60%) o'simlik turining kimyoviy,farmakologik va dorivorlik xossalari tekshirilgan. O'zbekistonda dorivor o'simliklarning 700 dan ortiq turi mavjud. Muhtaram! Prezidentimiz Sh. Mirziyoyevning 2020-yil 10-apreldagi PQ-4670-sonli qaroriga muvofiq "Yovvoyi holda o'suvchi dorivor o'simliklarni muhofaza qilish,madaniy holda yetishtirish , qayta ishlash va mavjud resurslardan oqilona foydalanish chora-tadbirlari" asosida tavsiya etilgan o'simliklardan biri sezaljindoshlar oilasiga mansub Sano o'simligidir [1].
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Sano (cassia)-dorivor o'simliklar ichida shifobaxshligi va darmondorligi bilan alohida ajralib turadigan o'simlik hisoblanadi.Sano o'simligi tabobatda makkai sano , Aleksandr bargi va senna nomlari bilan mashhur .Bu o'simlik dukkaklilar-fabaceae qabilasiga mansub bo'lib ko'p yillik o't,buta yoki kichik daraxtlar ko'rinishida
■ p.ge „ -
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 I ISSUE 3 I 2021 ISSN: 2181-1601
uchraydi. Uning poyasi shoxlangan,pastki qismidagi barglari yerga tegib o'sadi. Bargi murakkab juft patsimon , 5-10 juft ingichka bargchali, guli oq yoki qizg'ish , to'pguli shingilsimon ko'rinishda. Mazkur o'simlikning 500-600ta turi mavjud . Masalan:to'mtoq bargli,ingichka bargli, o'tkir bargli kabi turlari ahamiyatga molik hisoblanadi [2-7].
Makkai sano tabiiy holda ko'pincha, Arabistonda,O'rta Osiyoda, Qozog'istonda, Ukrainada uchraydi [8-14]. Shuningdek, mamlakatimizning Buxoro viloyatidagi Qorako'l, G'ijdivon, Shofirkon tumanlarida hamda, Toshkent viloyatining Piskent,O'rtachirchiq,Quyichirchiq tumanlarida ham uchratish mumkin.
Abu Ali Ibn Sino tavsiyasidan: sano bargining shifobaxsh choylari.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Sano bargining bir turi-o'tkir bargli sanoning bargi tarkibida ichni yumshatuvchi antraglikozidlar bor. Tibbiyotda surgi dori sifatida, qabziyatda esa ichni yumshatuvchi dori sifatida, surunkali atonik qabziyatlarni, homiladorlikdagi qabziyatlarni davolashda va bavosil kasalligida qo'llaniladi [15-19]. Tibbiyot ilmining asoschisi hisoblanmish mashhur olim Abu Ali Ibn Sino ham ushbu o'simlikning barglaridan tayyorlangan damlama padagra, bod, sariq kasallik, jigar og'riqlarida shuningdek, surgi dori sifatida o'ta muhim va shifobaxsh malham deb tavsiya etganlar.
Uy sharoitida sano bargidan shifobaxsh damlamalar tayyorlash.
1. Sano bargining quritilganidan 2.5 misqol olib asal bilan yeyilsa , tanaga kuch beradi va baquvvat qilib , yaxshi kayfiyat baxsh etadi;
2. Sanoni sut bilan ichilsa yuzni oqartiradi;
3. Yog' bilan yeyilsa - pesdan ( oq dog'lardan) xalos etadi;
4. Kashnich bargi shirasida ivitilsa sano bargi tomoq og'rig'ida yaxshi naf beradi;
5. Tuya suti bilan ichilsa, kishini hushvaqt qiladi va asablarni tinchlantiradi.
6. Uning oddiy damlamasi ham varikoz kasalligida ancha samarali vosita hisoblanadi;
Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 216
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 3 I 2021
ISSN: 2181-1601
7. Oshqozon-ichak faoliyatini yaxshilaydi;
8. Ortiqcha semizlikdan forig' qiladi;
9. Ovqat hazmi hamda moddalar almashinuvini yaxshilaydi;
10.Qonni tozalaydi.
Sano o'simligidan oddiy damlama tayyorlash.
XULOSA
Sano o'simligining 10-20 gramm quritilgan bargini 200ml qaynoq suvga solib, 5 daqiqa qaynatib, so'ngra 1 soat davomida damlanadi. Kun davomida 1 osh qoshiqdan 23 mahal, asosan ertalab va kechqurun ichish tavsiya etiladi. Bir ichishda 30ml dank am bo'lmagan holda ichilsa kishini tezda tetiklashtirib , xush kayfiyat baxsh etadi [20-24]. Lekin, bu o'simlikning foydali jihatlari bo'lishi bilan birga zararli tomonlari ham mavjud. Jumladan, sano bargidan tayyorlangan damlama yoki surgi vositalarining dozasi oshirib yuborilganda ta'sir kuchi ortib qorinda sanchiqsimon og'riqlar va meteorizm kuzatiladi [25-30]. Bunday nojoyi holatlar kuzatilmasligi uchun har qanday damlama va dori vositalarini me'yorida iste'mol qilish tavsiya etiladi. Xulosa qilib aytganda ushbu o'simlik 1000 dardga davo bo'luvchi shifobaxsh hisoblanadi.
REFERENCES
[1] Mirziyoyev SH.M. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 10- apreldagi "Yovvoyi holda o'suvchi dorivor o'simliklarni muhofaza qilish, madaniy holda yetishtirish, qayta ishlash va mavjud resurslardan oqilona foydalanish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PQ-4670-sonli qarori.2
[2] Dorivor o'simliklar yetishtirish texnologiyasi va kologiya. Toshkent. Tafakkur bo'stoni-2018.
[3] Muxamedova M.SH, Xodjayeva M.A, Komilov X.M, "Tarkibida alkoloidlari bo'lgan dorivor o'simliklar va mahsulotlar" Toshkent-2009.
Uzbekistan
www.scientificprogress.uz
Page 217 |
