Научная статья на тему 'САБЗИ УРУҒИНИ ЭКИШ МАШИНАСИНИНГ КOНСТРУКТИВ СХЕМАСИНИ ЯРАТИШ'

САБЗИ УРУҒИНИ ЭКИШ МАШИНАСИНИНГ КOНСТРУКТИВ СХЕМАСИНИ ЯРАТИШ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

141
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Сабзавот экини / сабзи / машина / замонавий / уруғ / экиш / пушта / экиш аппарати.

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Комил Дуллиевич Астанақулов, Атабек Бердибой Ўғли Бабажанов, Комилжон Орифжон Ўғли Имомов

Мақолада 2018-2020 йиллйрда сабзавот экинлари экилган майдонлар бўйича таҳлили келтирилган бўлиб. Таҳлил натижалари шуни кўрсатадики 2018-2020 йилларда сабзи экилган майдон 60 % га ошганини кўриш мумкин. Бу натижалардан келиб чиқадики сабзи уруғини экадиган замонавий агротехник талабларга жавоб берадиган. Янгича ечимларга эга бўлган сабзи уруғини экиш машинасининг конструқцияси келтирилган бўлиб, агротехник талабларга жавоб берадиган машинанинг технологик иш жараѐнини амалга ошириш бўйича қисқача келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технологиям материалов , автор научной работы — Комил Дуллиевич Астанақулов, Атабек Бердибой Ўғли Бабажанов, Комилжон Орифжон Ўғли Имомов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «САБЗИ УРУҒИНИ ЭКИШ МАШИНАСИНИНГ КOНСТРУКТИВ СХЕМАСИНИ ЯРАТИШ»

САБЗИ УРУГИНИ ЭКИШ МАШИНАСИНИНГ КОНСТРУКТИВ

СХЕМАСИНИ ЯРАТИШ

Комил Дуллиевич Астана^улов

"Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти" миллий тадкикот университети, Техника фанлари доктори

komil uzmei@mail.ru

Атабек Бердибой ртли Бабажанов "Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти" миллий тадкикот университети Бухоро табиий ресурсларни бошкариш институти стажер-укитувчиси otabekbabojanov93@gmail.com

Комилжон Орифжон ртли Имомов "Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти" миллий тадкикот университети Бухоро табиий ресурсларни

бошкариш институти талаба imomovkomilj on1410@ gmail. com

АННОТАЦИЯ

Маколада 2018-2020 йиллйрда сабзавот экинлари экилган майдонлар буйича тахлили келтирилган булиб. Тахлил натижалари шуни курсатадики 2018-2020 йилларда сабзи экилган майдон 60 % га ошганини куриш мумкин. Бу натижалардан келиб чикадики сабзи уруFини экадиган замонавий агротехник талабларга жавоб берадиган. Янгича ечимларга эга булган сабзи уруFини экиш машинасининг конструкцияси келтирилган булиб, агротехник талабларга жавоб берадиган машинанинг технологик иш жараёнини амалга ошириш буйича кискача келтирилган.

Калит сузлар: Сабзавот экини, сабзи, машина, замонавий, уруF, экиш, пушта, экиш аппарати.

CREATING A STRUCTURAL SCHEME OF A SEEDER FOR CARROTS

ABSTRACT

The article provides an analysis of the areas sown with

• ©

March, 20221

©

О

©

74

vegetable crops in 2018-2020. The results of the analysis show that in 2018-2020, the area under carrots can be increased by 60%. From these results it follows that the sowing of carrot seeds meets modern agrotechnical requirements. The design of a carrot seeder with new solutions is given, a brief description of the implementation of the technological process of the machine that meets agrotechnical requirements is given.

Keywords: Vegetables, carrots, machine, modern, seeds, sowing, germination, sowing machine.

КИРИШ

Бутун дунёда йилдан йилга ахолини усиб бориши табора жадаллашмокда, биз биламизки инсонийатнинг овкатланиш жадвалида табиий махсулотларнинг урни жуда катта. Бундан келиб чикадики сабзавот махсулотларини етиштириш йилдан йилга ошиб бормокда бу эса кишлок хужалигини шу билан бир каторда сабзавотчилик сохасини ривожлантиради. Бу ривожланишни республикамиз микиёсида куриб чикадиган булсак.

Республикамиз иктисодиётида кишлок хужалиги тармоFи алохида урин тутади. Ахолининг озик-овкат таркибидаги махсулотлар шу сохада етиштирилганлиги, инсон хаётида зарур булган витаминлар, оксиллар ва микроелементлар, чорва ва усимликлар таркибида булмагани учун бу тармокни ривожлантиришга талаб катта. К,олаверса, кишлок хужалиги Узбекистон иктисодиётини яхшилашда хал этувчи устун тармокдир.

Республикамиз кишлок хужалигида пахтачилик билан бир каторда Fаллачилик, сабзавотчилик, полизчилик, боFдорчилик, чорвачилик, асаларичилик ва баликчиликда сифатли махсулотлар етиштириш ва уни кайта ишлашни купайтириш учун илFор технологиялар ва уларни таъминлайдиган замонавий машиналар кенг жорий этилмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Утган йилларга назар соладиган булсак, Республикамизда 2018 йилда умумий 127702 гектар майдонга мева-сабзавот махсулотлари экилган булиб, шундан 20922 гектарини помидор, 19317 гектарини пиёз ва 11983 гектарини сабзи ва бошка экинлар ташкил этган. 2019 йилда эса умумий 135641 гектар майдонга мева-сабзавот экилган булиб, унинг 23800 гектарини помидор, 23962 гектарини пиёз, 19326 гектарини сабзи ва бошка экинлар ташкил этган. Бу курсаткичлар 2020

March, 2022

75

йилда умумий 136184 гектарни ташкил этгани холда 19629 гектар майдонга помидор, 21896 гектар майдонга пиёз, 19727 гектар майдонга сабзи ва бошка сабзавот экинлари экилган.

Сабзавот экинлари орасида сабзи Узбекистонда ички истеъмол ва экспортдаги энг асосий кишлок хужалиги махсулотларидан бири хисобланади. Шу сабабли уни асосий ва Fалладан сунг такрорий экин сифатида етиштиришга катта эътибор каратилмокда. Бугунги кунда ердан икки маротаба хосил олиб кушимча даромад топиш максадида фермер ва дехкон хужаликларининг Fалладан бушаган майдонларини асосий кисмига сабзи экилмокда.

Буни сабзи экилган майдонларнинг йиллик узгариш динамикасида хам куриш мумкин ва у ижобий тенденцияга эга булиб, сабзи экилган майдон 2-3 йил ичида 60 % га ошган (1-расм).

га

25000

20000

15000

10000

SOOO

2019 2020

2018 19727

r

ИИЛ

1-расм. 2018-2020 йилларда сабзи экилган майдоннинг узгариш динамикаси

Маълумотлардан шуни айтиш мумкинки, сабзавот экин майдонларининг купаяётгани йилдан-йилга сабзавотга булган талаб ошиб бораётгани, ички бозорларимизни тулдириш билан бирга уларни экспорт килиш имконини яратаяпти.

Юкорида келтирилганлардан хулоса киладиган булсак сабзавот уруFини екиш машинасига булган талаб ошмокда.

Х,озирги кунда Республикамизда сабзавот экинларни уруFини экадиган машиналарнинг камлиги, мавжуд экиш машиналари эса агротехник талабга жавоб бермасли сабабли купчилик жойларда уруFни кул билан сепиш оркали амалга оширилмокда. Сепилган уруFни кул ёрдамида махсус ишчи куроллар билан кумилмокда.

March, 2022

76

Бундай усулда экилган ypyF дала сиртида нотекис таксимланади, натижада унинг озикланиш майдони турлича булиб колади. УруFлар турли чукурликларга кумилмокда, бунинг окибатида нихоллар нотекис унмокда. Буларнинг хаммаси хосилдорликнинг камайишига олиб келмокда. Булардан ташкари уруFнинг анчагина кисми кумилмай колмокда. Бу йукотишларнинг урнини тулдириш учун экиш меъёрини оширилишига ёки уруFликни ортикча сарф булишига туFри келмокда.

Бу эса замонавий конструкция эга булган аник микдорда экадиган сеялка ишлаб чикиш кераклигини англатади яаъни яанги конструкцияга эга булган сеялкага куйидагича талаб куйилади. Сабзи уруFини экиш учун олдиндан 30+40 см улчамдаги пушта таёрланан булиб, таёрланган пуштага сабзи уруFини катордаги уруFлар уялари оралоти c=6-8 см, ёндош каторлар оралотининг кенглиги б=6-8 см ва уруFларни кумиш чукурлиги а=1 -1,5 см каби курсаткичлари билан белгиланади.

Юкоридагилардан келиб чикиб, сабзи уруFини аник микдорда экадиган сеялканинг конструктив ва технологик схемалари ишлаб чикилди. Сеялканинг конструктив ва технологик схемасини ишлаб чикиш замонавий CAD/C AM/CAE услубидан фойдаланган холда КОМПАС дастури ёрдамида амалга оширилди.

Бунда КОМПАС дастури ёрдамида юкорида келтирилган талабларга жавоб берадиган сабзи уруFини аник экиш сеялкасининг 2D ва 3D чизмалари тайёрланди.

Сабзи уругини экиш машинасининг умумий куриниши 2-расмда келтирилган.

2-расм; Сабзи уруFини экиш машинасининг умумий

куриниши

March, 2022

77

1-осиш курилмаси, 2- бункер, 3- уруF ажратгич, 4- рама, 5- таянч

Fилдирак,

6-уруF утказгич, 7-эккич, 8- кумгич, 9- пушта шакиллантиргич.

Сабзи уруFини экиш машинаси технологик иш жараёнини куйдагича бажаради: Машинанинг барча иш жихозлари рамага бикр махкамланган були. Машина тракторга 1-осиш курилмаси ёрдамида агрегатланиб 2-бункердаги уруF вертикал текисликка нисбатан кия урнатилган 3 -ажратгич ёрдамида ажралган уруF 6-утказувчи кувир ёрдамида уруF 7-экиш аппаратига узатилади, узатилган уруFни экиш аппарати белгиланган чукурликга экиб кетади, экилган уруFларни 8-кумгич ёрдамида кумилади, 9-пушта шакиллантиргич ёрдамида олдиндан олиниб куйилган пуштанинг улчами агротехник талаб даражасига келтиради, машинанинг ажратгичларига харакат ердан таянч Fилдирaклар ёрдамида узатилади.

ХУЛОСА

Юкорида келтирилганлардан хулоса киладиган булсак сабзавот уруFини екиш машинасига булган талаб ошмокда. Сабзи уруFини машинада экиш учун биринчи навбатда уруFнинг физик-механик хоссаларидан келиб чикиб унинг улчамларига мос булган экиш машинасининг канструктив схемаси ишлаб чикилади.

REFERENCES

1. Бабич С.В. Усовершенствование методики оценки всхожести семян овощных культур / Диссертация кандидата сельскохозяйственных наук. -Москва, 2009. - 120 с.

2. Остонакулов Т.Э., Зуев В.И., К,одирхужаев О. Сабзавотчилик. - Тошкент: 2009. - Б. 256-298.

3. Хакимов Р., Хакимов А., Тошмухаммедов А. Сабзавот ва полиз экинлари уруFчилиги. - Тошкент: 2003. - Б.50-126.

4. Попов А.А.. Технологии и технические средства производства столовой моркови и свеклы на Северо-Западе Российской Федерации / А.А. Попов, А.М. Валге// Рос. Акад. С.-х. наук, Гос. Науч. Учреждение Сев.-Зап. Науч.-исслед. Ин-т механизации и электрификации сел.

Хоз-ва (ГНУ СЗНИИМЭСХ). - Санкт-Петербург: [СЗНИИМЭСХ], 2007. - 216 с.

March, 2022

78

5. Тараканов Г.И. Овощеводство: учебник для ВУЗов / Тараканов Г.И., Мухин В.Д., Шуин К.А.; под. Ред. Г.И. Тараканова и В.Д. Мухина. - 2-е изд., перераб. И доп. - М.: Колос, 2003. - 427 с.

6. Азопков М.И. Усовершенствование технологии возделывания моркови столовой на профилированной поверхности с использованием суперабсорбентов на аллювиально-луговых почвах / Диссертация кандидата сельскохозяйственных наук. - Москва, 2014. - 127 с.

7. Джураев А., Тухтакузиев А., Мухамедов Ж., Турдалиев В. Тупрокка экиш олдидан ишлов берувчи _тешай уруFли сабзавот экинларини экувчи комбинациялашган агрегат. Монография. -Т.: Фан ва технологиялар нашриёти, 2016.-180 б.

8. А.Джураев, В.Турдалиев, Ж.Мухамедов, А.К,осимов. Тупрокка экиш олдидан ишлов берувчи ва майда уруFли савзавот экинларини экувчи комбинациялашган агрегат конструкциясини яратиш // Ресурстежамкор кишлок хужалик машиналарини яратиш ва улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш. Республика ИАК илмий-муаммолар туплами. -Гулбахор: -2014. -Б.157-160.

9. Тухтакузиев А., Джураев А., Турдалиев В. Комбинациялашган агрегат парракли барабанининг кинематик ва динамик тахлили // Механика муаммолари. - Тошкент, 2015. - №2.- Б. 94-97.

10. Тухтакузиев А. Исследование и обоснование параметров зубовой бороны для работы на повышенных скоростях движения в зоне хлопководства. Диссертация кандидата технической наук. -Ташкент, 1979, 144 с.

11. Шоумарова М., Абдуллаев Т. К,илок хужалиги машиналари. -Тошкент: Укитувчи, 2002, 419 б.

12. Орозалиев Т.О., Наненко А.К. Резултаты исследования высевающих аппаратов и сошников на севе овощных култур // Научные труды. Киргизский НПО по земледелию. -Френзе, 1979, вып. 16,197-203 с.

13. Жураев А., Мухамедов Ж., Турдиалев В., К,осимов А. Майда уруFли сабзавот экинларини экувчи ва тупрокка экиш олдидан ишлов берувчи комбинациялашган агрегат конструкциясини яратиш // Ресурстежамкор кишлок хужалиги машиналарини яратиш ва улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш. Рес. илмий-амалий конф. -Тошкент, 2014, 157-160 с.

• О

March, 20221 Multidisciplinary Scientific Journal

©

О

©

79

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.