Научная статья на тему 'САҲРО БУЛБУЛИ АЙЫМХАН ШАМУРАТОВА'

САҲРО БУЛБУЛИ АЙЫМХАН ШАМУРАТОВА Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
59
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қўшиқчи / ўмри / конференция / ижоди / стипендиант / булбул

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — М.Исмаилова, Л.Уразмбетова

Мақолада қорақалпоқ халқининг энг биринчи актрисаси, қўшиқчи Айимхан Шамуратованинг ижодий йўли, унинг санъатга қўшган ҳиссаси кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «САҲРО БУЛБУЛИ АЙЫМХАН ШАМУРАТОВА»

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal / ISSN 2181-063X Volume 3 Issue 3 / September 2022

САХ,РО БУЛБУЛИ - АЙЫМХАН ШАМУРАТОВА

М.Исмаилова Л.Уразмбетова УзДСМИ Нукус филиали

Аннотация: Маколада коракалпок халкининг энг биринчи актрисаси, кушикчи Айимхан Шамуратованинг ижодий йули, унинг санъатга кушган хиссаси куриб чикилган.

Калит сузлар: кушикчи, умри, конференция, ижоди, стипендиант, булбул.

DESERT NIGHTINGALE - AYMKHAN SHAMURATOVA

M.Ismailova L.Urazmbetova UzSIAC Nukus branch

Abstract: In the article deals with the creative path of the first actress, a singer of Karakalpak people Ayimkhan Shamuratova , her contribution for art.

Keywords: a singer, life, conference, art, scholarship holder, nightingale

«1954-йили Москвада булиб утган тинчликни сацлаш буйича бутун ер юзилик III Конференцияда иштирок этдим. Мен билан бирга Цорацалпогистондан Садык ога, Жолмурза, Зина ва Цалбийке иштирок этишди. Бу менинг Аметни йуцотганимдан кейин биринчи бор республикадан ташцарига чикишим эди. Мени аввалдан биладиган Тошкенттан борган Мукаррама Тургынбоева Аметнинг вафотидан бир йил утиб кетса уам, унинг бемауал оламдан утганига кузига ёш олиб менга тазия билдирди. «Кунглингни чуктирма, болаларга яхшилаб цара, эндиги хаётинг-ижодинг!» деб менга маслауат берди. Ундан жуда кунглим кутарилди. «Яхши одам билан суубатлашсанг, кунглинг кутарилади» дегани шу булса керак деб уйлайман узимча. Конференцияга келган таницли рус ёзувчиси Лев Толстойнинг набийраси собиц иттифоцнинг уалц артисти Еленская (Америкадан келган) Мукаррама уаммамиз расмга тушдик. Улардан бошца дустларим билан уам учрашдим. Цозогистоннинг булбули Гулаш Байсейтова, Циргизистон юлдузи Сайра Кийизбаева, Туркманистон сауна юлдузи Мая Кулиева, Озарбайжоннинг таницли актрисаси Шавкат Алекперовалар билан учрашдим,дийдорлаштим. Улар менинг цайзуим уртоцлашиб, кунглимни кутариш учун умримдаги цандай цийинчиликларни енгиб утганимни айтиб беришди. Шундай улкан ва кунгли

I ПяЗ^^^^В] 293 http://oac.dsmi-qf.uz

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal / ISSN 2181-063X Volume 3 Issue 3 / September 2022

яцин дустларимизнинг илиц сузлар билдириши, маслауатлар бериши менинг умримни-истеъдодимни аввалгиданда цадрлашимга туртки булди. Сабаби шу истеъдодим-уунарим орцасида уар элнинг энг таницли цизларининг оддий цорацалпоц дещонининг цизига кунгил булиб, менга уаётдан бахт тилаганига розиман.»

Опамизнинг «Театр - менинг умрим ва тагдирим» номли китобчасининг «Юрак тафти» булимидан мисол келтиришимга сабаб, Айимхан Шамуратованинг тагдирида таникди инсонлар жуда катта роль уйнаган. Шундай жахон ахамиятидаги конференцияларда иштирок этиш бахти А.Шамуратова учун тусатдан булган ходиса эмас. Унинг санъаттаги канчадан-канча мехнатларининг самараси деб бемалол айта оламиз. Халк ичида киз боланинг кушик айтиб санъаткор булишини хос булмаган иллат деб тушиниладиган замонда сахнага чикган биринчи коракалпок кизи. Айимхан уз замондошлари ичидан чикган санъат юлдузи. Ушбу санъат оламида у Амет Шамуратов билан катта оила курди. У она булиб бир кули билан бешик тебратган булса, иккинчи кули билан коракалпок халкининг кушикларини баланд овози билан радио, телевидение оркали дунёга танитди. У узининг ижод йулини 1932 йилларда бошлаган булса, 1936 йили халк кушикларини пластинкаларга ёзилиб унинг ижросидаги «Бузатов» ва «Муцлы киз» кушиклари илк бор шу пайтдаги собик иттифокнинг бутуниттифок радиоси оркали тугридан-тугри эфирдан узатилди. Буюк ватанпарварлик уруши йилларида концерт бригада тузиб, ундан тушган дароматларни фашизмга карши урушда катнашаётганларга танк ишлаш учун фронтга юбориб, Сталиндан миннатдорчилик хатини олади. 1947 йил Тошкентда Марказий Осиё республикалари санъат фестивалида хунар мусобакасида таникли юлдузлар каторида иштирок этиб фахрли урин эгаллайди. Айимхан Шамуратовани дунё улчамилаги кушик хунарига етаклаган, энг дастлабки коракалпок кушиклари эди. Болалигидан жону танига сингиб кетган туккан ел мелодияси сахна хунарига дастлабки йуллама булиб, у коракалпок кушикларининг миллий рухи, эстетик завклилигини узида шакллантириб, етилиштириб, хунар оламида «Айимханнинг кушиклари» деган тушунча билан тарихга кирди. У Москва консерваториясида таълим устахонасида шаклланган махоратини куркамликнинг юкори даражасини олиб чикди. У ижро этган «Алпомиш»да Гулпарчин, «Гариб ошик»да Шахсанем, «Бегжап» трагедиясида Бийбижан, «Кирк киз»да Гулайим, «Она ер-она»да Толганай, «Талуас»да Айбийке, «Раушан»да Раушан, «Бир уйда икки умр»да Хдмре кампир ва хокозо образлари театр сахна тарихида учмас харфлар билан ёзилди. Сахналик образ яратиш билан бирга вокал ижро махорати биригиб «Айимхан Шамуратова санъат мактаби» юзага келди. Она сифатида етти фарзандини тарбиялаб

I ПяЗ^^^^В] 294 http://oac.dsmi-qf.uz

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal / ISSN 2181-063X Volume 3 Issue 3 / September 2022

камолга келтирди. Сахнадаги узок йиллар самарали мехнатлари учун 1940 йил Коракалпогистон халк артисти, 1950 йил Узбекистан халк артисти, 1968 йил СССР халк артисти унвонларига муяссар булди. 1948-1957 йиллари Нукус шахар, 1959-1967 йиллари Коракалпогистон Республикаси Жукорги Кенгесига депутат булиб сайланди. Айимхан Шамуратова коракалпок маданиятинининг сунмас вакили сифатида 1950-1990 йиллар оралигида бошка чет мамлакатлардаги маданий тадбирларнинг хаммасида фаол иштирок этди.

Узбекистон Республикасининг шарофати билан илм ва маданиятнинг ривожланишига чексиз хисса кушган, бутун умрини халкимизнинг маданияти ва марифати юксалишига багшлаган ватандошларимизнинг эсталикларини кадрланиб, улар орасида Халк артисти Айимхан Шамуратовага «Буюк хизматлари учун» ордени берилди. «А.Шамуратов ва А.Шамуратова» номидаги уй музейи ташкил етилиб, музей халкимизга, келажак авлодга уларнинг санъат сохасидаги хизматлари хакида маълумотлар бериб тур. Музей тарихий манбалар билан бойитилган. Х,ар йили А.Шамуратова номидаги Айимхан опанинг кушикларини ижро этувчи ёшлар конкурси утказилиб келинади. Айимхан Шамуратова номидаги стипендиантлар конкурсига филиалимиздан катнашган ёш ижрочи кизларимиздан Атаниязова Эльмира биринчи уринни, Айимхан Несипбаева иккинчи уринни, Досниязова Мехрибан учинчи уринларни эгаллади. Атаниязова Эльмира укув йилининг стипендиати, иккинчи, учинчи урин учун пул мукофатлари берилди. Коракалпок халкининг биринчи Халк артисти унвонига эга булган истеъдодли хуш овоз кизи Айимхан опанинг шогиртлари жуда куп. Унинг ижро этган кушиклари авлоддан-авлодга утиб янграшида ишонамиз.

Фойдаланган адабиётлар

1. Шамуратова А. «Театр-менин емирим хэм тагдирим», Некис, КАРАКАЛПАКСТАН БАСПАСЫ 1983

2. «ТЕАТР ^эм драматургия» КАРАКАЛПАКСТАН БАСПАСЫ 1983

295

http://oac.dsmi-qf.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.