CC BY
17
УДК 330 ББК 65-962
РУШДИИЦТИСОДИ-АСОСИ Исмаилова Маловат Махмудовна, д.и.и., БАРТАРАФ НАМУДАНИ ОЦИБАТХ,ОИ профессори кафедраи назарияи ицтисодии БУХРОНИ ТРАНСФОРМА ТСИОНИ ДДХрСТ (Тоцикистон, Хуцанд)
ЭКОНОМИЧЕСКИЙ РОСТ - ОСНОВА Исмаилова Малохат Махмудовна, д-р. экон.
ПРЕОДОЛЕНИЯ ПОСЛЕДСТВИЙ наук., профессор кафедры экономической ТРАНСФОРМАЦИОННОГО КРИЗИСА теории ТГУПБП (Таджикистан, Худжанд)
ECONOMIC GROWTH IS THE Ismailova Malohat Mahmudovna, Dr. of
BASIS OF OVERCOMING THE Economics, Professor of the department of
CONSEQUENCES OF economic theory under TSULBP (Tajikistan,
TRANSFORMATIONAL CRISIS Khujand) E-MAIL: imm-46@mail.ru
Вожах;ои калидй: рушди ицтисоди, буурони трансформатсиони, модернизатсияи истеусолот, сифати маусулот, рушди ицтидори истеусоли, захирауои истеусоли
Масъалауои бартараф намудани оцибатуои буурони трансформатсиони мавриди барраси царор гирифтаанд. Рушди муносибатуои бозори боиси тагйирёбии уамаи унсуруои фаъолияти ицтисоди гардид. Муайян шудааст, ки баъди огози рушди ицтисодии барцарорсозанда, Тоцикистон имконияти истифодаи стратегияи тарацциёти истеусолоти дохилиро аз даст додааст. Табиатан, рушди ицтисоди ба инкишофи ицтидори истеусоли такя карда, тацдиди технологи ва техники, уамчунин баланд бардоштани сифати маусулоти истеусолшавандаро пешбини мекунад. Таулили таъиноти функсионалии рушди ицтисоди имкон медиуад ба хулоса оем, ки дар дурнамои наздиктарин барои Тоцикистон роуи ягонаи уалли мушкилоти ба миёномада ноил гардидан ба рушди ицтисодии устувор мебошад.
Ключевые слова: экономический рост, трансформационный кризис, модернизация производства,качество продукции, развитие производственного потенциала, производственные резервы
Рассматриваются вопросы преодоления последствий трансформационного кризиса. Развитие рыночных отношений привело к изменению практически всех элементов экономической деятельности. Определено, что после начавшегося восстановительного экономического роста Таджикистан упустил возможности для использования стратегии развития внутреннего производства. По своей природе экономический рост, опираясь на развитие производственного потенциала, предусматривает технологическую и техническую модернизацию, а также повышение качества производимой продукции. Анализ функционального значения экономического роста позволяет сделать вывод о том, что в ближайшей перспективе для Республики Таджикистан единственным путем разрешения возникающих трудностей является достижение устойчивого экономического роста.
Key-words: economic growth, transformational crisis, production modernization, product quality, development of production potential, production reserves
The article dwells on the issues concerned with overcoming the consequences of transformational crisis. Market relations development has led to a change in almost all the elements
of economic activity. It is determined that after the beginning of economic growth reformation Tajikistan missed the opportunity to use the strategy of home production development. By its nature, economic growth, relying on the development of production potential previsages technological and technical modernization, improving the quality of products as well. Analysis of functional significance of economic growth allows us to conclude that in the nearest perspective, the only way for Tajikistan Republic to resolve emerging difficulties is to achieve sustainable economic growth.
Рушди щтисодй дар хамаи шаклхои зухури худ, натичаи фаъолияти щтисодиёти миллиро ифода карда, мохияти халли зиддияти асосии и^гисодии байни махдудияти захирахои истехсолй ва бемахдудии истеъмолоти чамъиятиро инъикос мекунад. Зиддияти мазкур ду рохи хал дорад: якум, аз хисоби зиёдшавии имкониятхои истехсолии чамъият; дуюм, аз хисоби нисбатан самаранок истифода бурдани имкониятхои истехсолй ва инкишофи эхтиёчоти чамъиятй. Бояд ^айд намуд, ки дар хар як мархилаи нави инкишоф хангоми васеъшавии имкониятхои истехсолй, на хама эхтиёчоти чамъиятй ^онеъ мегарданд. Эхтиёчоти чамъиятй хама ва^т нисбат ба захирахои истехсолй такдддум доранд. Ин холат новобаста аз он ба вучуд меояд, ки махсулоти ^онеъкунандаи эхтиёчотро истехсолкунандагони мамлакати мазкур мебароранд ва ё он аз хисоби махсулоти воридотй таъмин мегардад. Яъне дар чамъият хама ва^т эхтиёчот мавчуданд, ки ба воситаи воридот ^онеъ карда мешаванд.
Дар шароити таравдиёти и^тисодиёти гузариш зери таъсири бисёр омилхои характери эндогенй ва экзогенй дошта, дар васеъшавии и^тидорхои истехсолии дохилй мушкилихо ба миён меоянд. Чунин холат махсусан ба мамлакатхои нисбатан суст таравдикарда ва таъсирпазири соби^ Иттиходи Шуравй, аз чумла Чумхурии Точикистон хос аст.
Зиддияти махдуд будани захирахои истехсолй ва бемахдудии эхтиёчот дар шароити и^тисодиёти Точикистон мувофи^и маълумоти омори расмй халли худро асосан аз хисоби воридот ёфта истодааст.
Афзоиши муттасили хачми воридоти молу хизмат ба таври чиддй ба тагйирёбии нишондихандахои макрои^тисодй ва мутаносибан ба суръат ва сифати рушди и^тисодй таъсир мерасонад. Сиёсати либерализатсияи савдои беруна ва бухрони трансформатсионии истехсоли гайрикофй ба баланд шудани дарачаи вобастагии воридотии и^тисодиёти миллй оварда расонд. Хрлатхое ба назар мерасанд, ки молхои пештар дар дохили мамлакат истехсолшаванда, аз хоричи кишвар ворид мешаванд. Истехсолоти чамъиятй дар вазъияти ба миён омада ягон кушиши босамарро амалй нагардонида истодааст. Бинобар ин норасоии молхои истеъмолй дар бозори дохилй боиси афзоиши бошиддати хачми воридот мегардад. Дар ибтидои ислохоти бозорй афзоиши хачми воридот чараёни ичборй буд, баъди бартараф намудани пастравии трансформатсионй бошад, ин ходиса хусусияти устувор пайдо кард. Ахли чамъият аз бахри инкишофи истехсолоти дохилй баромада бо як хисси ^аноатмандй ру ба истеъмоли молхои хоричй оварданд. Дар натича истехсолкунандагони ватанй оид ба истехсоли як ^атор молхо мав^еи худро ба молистехсолкунандагони хоричй доданд.
Пастравии трансформатсионй, ки аз соли 1991 то 1996 давом кард, ба инкишофи истехсолоти ватанй таъсир расонид. Новобаста аз он ки соли 2013 хачми МУД ба сатхи соли 1991 расидааст, то хол хачми МУД ба хар сари ахолй ва истехсоли молхои ниёзи мардум ба нишондихандаи ибтидои ислохоти щтисодй баробар нашудааст. Афзоиши хамасолаи МУД дар Чумхурии Точикистон асосан аз хисоби сохаи хизматрасонй, махсусан аз хисоби хизматхои савдо ва миёнаравй сурат мегирад. Ин холат новобаста ба нишондихандаи тагйирёбии хачми
МУД, ки аз рафъи буурони трансформатсионй дарак медихад, ба миён омада истодааст. Лекин роцеь ба рафъи ;атьи истеусолот дар сохаи аслии щтисодиёт хулоса баровардан имконнопазир аст. Мувофи^и маьлумоти расмии Агентии омори назди Президента Чумхурии Тоцикистон сатхи истехсоли махсулоти саноатй дар соли 2013 нисбат ба соли 1991 43%-ро ташкил кардааст, истехсоли махсулоти кишоварзй бошад ба 68% расидааст. Бинобар ин ;айд кардан ба маврид аст, ки дар соли 2013 ба соли 1991 баробаршавии хацми МУД хануз аз бартараф намудани пастравии хацми истехсолот шаходат дода наметавонад.
Лозим ба таькид аст, ки пастравии хацми истехсолот дар Чумхурии Тоцикистон дар натицаи холатхои мазкур, ба бехатарии и;тисодии кишвар тахдид эцод мекунад. Дар ин бобат маьлумоти му;оисавй доир ба пастравии хацми МУД дар мамлакатхои дорои и;тисодиёти гузариш шаходат медихад (цадвали 1).
Цадвали 1.Пастравии умумии уацми МУД нисбат ба соли 1989
Мамлакат Пастравии хацми МУД дар нуктаи поении бухрони трансформатсионй (бо %) Давра (сол) дар нуктаи поении бухрони трансформатсионй
Мацористон 17,8 1991
Чехия 13,1 1992
Словакия 24,9 1993
Венгрия 19,1 1993
Руминия 25,0 1992
Болгария 33,4 1997
Доир ба мамлакатхои Балтика 44,8 1994
Эстония 33,6 1994
Латвия 49,0 1995
Литва 43,9 1994
Доир ба мамлакатхои ИДМ 46,1 1998
Русия 39,8 1998
Беларус 36,6 1995
Украина 54,0 1999
Молдова 61,7 1999
Арманистон 50,1 1993
Озарбойцон 63,0 1995
Гурцистон 76,0 1994
Казо;истон 39,2 1995
^иргизистон 46,9 1995
Тоцикистон 64,2 1996
Туркманистон 35,8 1997
Узбекистан 19,5 1995
Сарчашма: Красникова Е.В. Экономика переходного периода:- М. : Омега-Л, 2005. С. 89.
Аз цадвали 1 маълум мегардад, ки ну^таи поении пастравии трансформатсиони дар Чумхурии Тоцикистон ба соли 1996 рост меояд. Чумхурии Тоцикистон ба монанди
Гурчистон, аз байни мамлакатхои ИДМ аз руи суръати пастшавии хачми МУД дар чойхои аввал ;арор дорад. Аз руи пастравии трансформатсионй Чумхурии Точикистон дигар мамлакатхои соби; Иттиходи Шуравиро, ба монанди Узбекистан, Туркманистон, Киргизистон, Казо;истон, Арманистон, Белрус, Украина, Молдова, Озарбойчон ва Русияро ба ;афо гузоштааст. Бояд ;айд намуд, ки як ;атор аз мамлакатхои номбурда аз соли 2002-2003 огоз карда, пастравии трансформатсиониро рафъ намуда, сатхи тобухронии соли 1991-ро паси сар ва давраи болоравиро огоз кардаанд [2, 89].
Аз назарияи и;тисодй маълум аст, ки сабаби асосии бухрони и;тисодй пеш аз хама вайроншавии мувозинати байни мачмуи талабот ва мачмуи пешниходот мебошад. Номувозинатй байни мачмуи талабот ва мачмуи пешниходот дар Чумхурии Точикистон зери фишори афзоиши талабот ва камшавии босуръати пешниходот ба миён омад. Бинобар хамин, бухрони и;тисодии ба миён омадаро бухрони истехсоли гайрикофй меноманд. Новобаста аз тафовутхои бухрони и;тисодии истехсоли гайрикофй ва барзиёдистехсолкунй, онхо як ;атор хусусиятхои умумй доранд. Дар шароити хар ду бухрони и;тисодй кохиши нишондихандахои зерини тара;;иёти ичтимой - и;тисодй ба назар мерасад: муфлисшавии корхонахо, афзоиши сатхи бекорй, баландшавии мизони фоизи ;арз, сатхи баланди таваррум, ;атъи истехсолот, халалдор шудани таносуби рушди сохахои хочагии хал; ва гайра. Фар;и асосии бухрони истехсоли гайрикофй дар зухури гайриодии он ифода меёбад. Дар даврахои низоми маъмурй-фармондехй, давлат фаъолияти истехсолиро пурра монополизатсия карда буд. Дар натича дар и;тисодиёт норасоии воситахои истехсолот дар сохахои истехсолкунандаи молхои ниёзи мардум ба назар мерасид. Та;симоти мехнат аз руи принсипи муносибатхои и;тисодии байничумхуриявй ташкил шуда буд. Баъди пош хурдани ИЧШС ва ба исти;лолияти сиёсй сохиб шудани чумхурихои соби; Иттиходи Шуравй, муносибатхои истехсолии байни корхонахои мухталиф ;атъ гардиданд ва аз байн рафтанд. Дар шароити пойдоршавии муносибатхои бозорй фаъолияти аксари корхонахои истехсолй ба сабаби ноухдабарой, яъне фаъолият бурда натавонистан дар шароити нав пурра ;атъ гардид. Ба ин чараён хусусигардонии корхонахои истехсолй низ таъсири манфй расонид. Ба монанди дигар чумхурихои соби; Иттиходи Шуравй, дар Чумхурии Точикистон низ, хусусигардонии корхонахои саноатй шаклхои гайричашмдоштро гирифт. Аз сабаби надоштани тачрибаи корй дар шароити бозор, надонистани фишангхои тахлили бозории фаъолияти корхонахо, сохибмулкони нав фаъолияти истехсолии корхонахои хусусигардонидашударо ба рох монда натавонистанд. Дар натича ба чои корхонахои истехсолй ну;тахои савдои гуногун ва сеххои майда оид ба истехсоли молхои алохидаи берун аз таъиноти корхонаи хусусигардонидашуда пайдо шуданд [1, 54-68]. Ба сабаби чунин муносибат ба бахши аслии щтисодиёти миллй ва ;атъ гардидани фаъолияти истехсолоти саноатй сохтори хочагии хал; вайрон шуд. Дар натича афзоиши бекории сиклй ба миён омада, холати ичтимой муташаннич гардид ва тадричан шумораи мухочирони мехнатй ба дигар мамлакатхо ру ба афзоиш ниход. Пас аз истщлолияти давлатй низ дар мамлакат ба бахши аслй ахамияти хоса дода нашуд. Дар натича дар чумхурй фаъолияти савдогарй, миёнаравй ва молиявй ру ба инкишоф ниходанд. Ба бухрони трансформатсионии истехсоли гайрикофй рукуди инкишофи кишоварзй хамрадиф буд. Катъ гардидани истехсоли молхои истеъмолй дар ибтидои амалигардонии ислохоти бозорй боиси зиёд шудани воридоти мол гардид.
Сиёсати и;тисодии номукаммал, ки дар аввали солхои 90-ум амалй карда мешуд, ба
уолати вокеии иктисодиёт мувофикат намекард, зеро истеусоли мол барои ауолй бо суръат коуиш меёфт. Бо максади рауой аз уолати ба миён омада, кисми ауолй бо фаъолияти соуибкорй, алалхусус бо фаъолияти савдо ва миёнаравй машгул шуд. Барои ганй гардонидани бозори дохилй бо молуои истеъмолй аз тарафи соуибкорони хусусй (махсусан соуибкорони хурд) ба мамлакат молуои истеусоли хорицй ворид карда шуданд. Рушди чунин фаъолият агар аз як тараф, чораи ногузир барои ганй гардонидани бозори дохилй бо молуои истеъмолй бошад, аз цониби дигар шугли кисми муайяни ауолии добили меунатро таъмин мекард. Чунин фаъолият ба таври стихиявй инкишоф ёфта, ба уолате оварда расонид, ки аксарияти истеусолкунандагони ватании молуои истеъмолй аз сабаби тоб наовардан ба ракобати бозорй мавкеи бозории худро аз даст доданд. Дар натица фаъолияти истеусолй ката гардид.
Дар шароити рушди нокофии иктисодиёти миллй дар амал татби; намудани стратегия воридотивазкунй имкон медиуад, ки як катор мушкилоти ицтимой-иктисодй, алалхусус паст намудани сатуи бекорй, рафъи истифода набурдани иктидоруои истеусолй, истифодаи окилонаи захирауои табий ва иктисодй, беутаршавии шароити савдо, баландшавии ракобатпазирии молистеусолкунандагони миллй уалли худро ёбанд.
Хдмаи ин гуфтауо имкон медиуад кайд намоем, ки дар шароити истифода набурдани иктидоруои истеусолй, сатуи баланди бекории вокей ва вобастагй аз воридот татбики механизми уавасмандгардонии рушди иктисодй чораи зарурй ва самарабахши уалли мушкилоти ицтимой-иктисодй ба уисоб меравад.
Уавасмандгардонии рушди ицтисодии иктисодй имкон медиуад, ки уацми истеусолоти ватанй то сатуи пешазбууронй баркарор ва самаранокии фаъолияти низоми хоцагидорй дар мацмуъ баланд карда шавад.
Лозим ба таъкид аст, ки агар дар ибтидои солуои 90-ум харидуои воридотй ба сифати конеъгардонии мацмуи талаботи барзиёдй нисбат ба мацмуи пешниуодот баромад карда бошад, минбаъд воридот ба Чумурии Тоцикистон сифати рушди иктисодии баркароршавандаро муайян намуд. Чунин уолат метавонист бо истифода аз ашёи воридотй, масолеу ва техникаи истеусолй ба тачдиди (модернизатсияи) истеусолоти ватанй мусоидат намояд. Лекин аз сабаби катъи истеусоли аксарияти намудуои молуои истеъмолй, чунин самара ба миён наомад. Ба цои ин, молуои воридотй дар сабади истеъмолии ауолй накши уалкунандаро бозид. Боиси кайд аст, ки дар тули солуои охир дар чумуурй цоннокшавии истеусоли як катор молуои истеъмолй ба назар расида истодааст. Махсусан ин уолат дар истеусоли маусулоти ширй ва озукаворй ба назар мерасад. Аммо барои рафъи окибатуои буурони трансформатсионии паси сар шуда ин кушишуо кофй нестанд. Ба сабаби катъи тулонии фаъолияти истеусолй цои молуои саноатиро, ки пештар дар дохили чумуурй истеусол мешуданд, молуои воридотй гирифтанд. Дар иктисодиёти миллии Чумуурии Тоцикистон аз се ду уиссаи мацмуи талабот ба воситаи воридот конеъ гардонида мешавад. Таулили истеусоли намудуои алоуидаи маусулот дар Чумурии Тоцикистон нишон медиудц, ки дар давраи аз соли 1990 то соли 2016 уацми онуо ба маротиб кам шудааст. Баробари ин афзоиши муттасили воридоти ин гуна молуо ба назар мерасад. Таулили мукоисавии истеусоли як катор молуои саноатй дар соли 2016 нисбат ба соли 1990 нишон медиуад, ки истеусоли маусулоти нассоцй 0,2%, матоуои пахтагй - 14,9%, матоъуои шоуй - 0,1%, колин ва маусулоти колинбофй - 12,8%, цуроб - 1,7%, пойафзол - 0,6% - ро ташкил кард [5]. Бояд кайд намуд, ки як катор молуои саноатй, ки дар мамлакат то соли 1990 истеусол карда мешуданд, пурра аз байн рафтанд. Соли 1990 дар цумуурй 95 уазор м2 чубу тахта, 45,3 уазор тонна содаи
каустикй, 81,5 хазор тонна маводи минералии кишоварзй, 28,4 хазор тонна масолехи шустушуи ва 166,9 хазор дона яхдон истехсол шудааст [5]. Аммо дар мархилаи пастравии трансформатсионй ва рушди бар;арсозанда хачми истехсоли ин молхо на танхо бар;арор нашудаанд, балки пурра аз байн рафтанд.
Тахлили му;оисавй ба мо имкон медихад, ки оид ба вобастагии воридотии Чумхурии Точикистон ва шиддатёбии он аз сабаби паст будани ра;обатпазирии молистехсолкунандагони ватанй ва мавчуд набудани истехсоли намудхои зиёди молхо хулоса барорем. Дар натича дар бозори истеъмолй тамоюли устувори зиёдшавии талабот ба молхои воридотй ба назар мерасад, ки ба тагйирёбии сатхи нарх хассосияти суст дорад.
Хрлатхои дар боло ;айдшуда аз он шаходат медиханд, ки о;ибатхои манфии пастравии кашолёфтаи трансформатсионй, характери вобастагии воридотии Точикистонро куллан ба самти афзоиш тагйир дод. Хочагии хал;и чумхурй дар вобастагии нихоят баланд аз воридоти молхои истеъмолй ;арор гирифтааст.
Тамоюли пастшавии ;урби асъори миллй, ки бояд ба истехсолкунандагони миллй дар ра;обати нархй як ;атор афзалиятхоро фарохам меовард, баръакс аз сабаби боло рафтани сатхи нарх холати ичтимой-и;тисодии мамлакатро мушкилтар мекунад. Чунин холат бо мавчуд набудани молхои ивазкунандаи воридотй ва ё ра;обатпазир набудани молхои ватанй маънидод карда мешавад. Бояд ;айд намуд, ки дар шароити барзиёдии талабот нисбат ба пешниходоти ватанй, афзалият дар ра;обати нархй ба молхои воридотй, фишанги иловагиро дар ташкили истехсоли молхои и;тисодй ичро карда метавонад. Ба шароитхои ба миён омада нигох накарда, ба чои ташкил намудани истехсолоти дохилй, дар мамлакат ди;;ати асосй ба бозгашти мухочирони мехнатй дода шуд истодааст.
Ягона рохи бартараф намудани мушкилоти ичтимой-и;тисодии ба миён омада, ки бо истехсоли гайрикофии трансформатсионй ало;аманд аст, татби;и сиёсати хавасмандгардонии рушди и;тисодии устувор мебошад. Татби;и сиёсати хавасмандгардонии рушди и;тисодй бояд ба воситаи чараёни такмили хамаи чабхахои сиёсати и;тисодии давлат сурат гирад.
Баъд аз огози рушди и;тисодии бар;арорсозанда, Точикистон имконияти истифодаи стратегияи тара;;иёти истехсолоти дохилиро аз даст дод. Бояд ;айд намуд, ки табиатан, рушди и;тисодй ба инкишофи и;тидори истехсолй такя карда, тачдиди технологй ва баланд намудани сифати махсулоти истехсолшавандаро пешбинй мекунад.
Дар асоси гуфтахои боло оид ба сабабхои бухрони трансформатсионии истехсоли гайрикофй ва о;ибатхои он, ба фикри мо, самти ягонаи татби;и сиёсати и;тисодии давлат ва таъсири он ба хаёти хочагидорй, сиёсати хавасмандагрдонии рушди и;тисодй баромад мекунад. Имкониятхои истифодаи стратегияи и;тисодй дар Чумхурии Точикистон нихоят калонанд ва амалисозии онхо метавонад тара;;иёти ичтимой-и;тисодии мамлакатро таъмин намояд. Аз ин лихоз таъиноти функсионалии сиёсати хавасмандгардонии рушди и;тисодй дар рафъи о;ибатхои бухрони трансформатсионй дар шароити Чумхурии Точикитон дар чунин хусусиятхо зохир мегардад:
• сиёсати хавасмандгардонии рушди и;тисодй ба паст кардани вобастагии воридотй, зиёд намудани самараи мултипликативии харочоти хамаи агентхои макрои;тисодй, яъне зиёд кардани афзоиши хачми МУД имкон медихад;
• рушди иктисодй ба паст шудани вобастагии иктисодиёти Тоцикистон аз мууоцирати меунатй мусоидат менамояд, зеро васеъшавии истеусолоти дохилй кувваи кории иловагиро талаб мекунад;
• рушди иктисодй дар дохили мамлакат тадрицан ба баландшавии ракобатпазирии маусулот дар бозори дохилй мусоидат мекунад;
• таъмини рушди иктисодй бехатарии иктисодии мамлакатро аз таъсири омилуои беруна устувортар мекунад;
Муайян намудани таъиноти функсионалии рушди иктисодй худ ба худ наметавонад самараи вокети онро ифода кунад. Аз муайян намудани таъиноти функсионалии рушди иктисодй як хулосаи зарурй баровардан мумкин аст: дар ояндаи наздик Тоцикистон бидуни таъмини рушди иктисодии устувор роуи дигари уалли мушкилоти ба миёномадаро надорад. Мамлакатуои бисёр дар тауаввули худ дар ин ё он шакл стратегияи тараккиёти воридотвазкуниро истифода кардаанд. Тацрибаи онуо нишон медиуад, ки самаранокии таъмини рушди иктисодй пеш аз уама аз амалисозии сиёсати иктисодй, шаклуои хоцагидорй ва максадуои тараккиёти ицтимой-иктисодй вобастаанд. Бинобар ин барои бартараф намудани окибатуои буурони трансформатсионй, ки бо худ як катор мушкилиуоро ба миён овард, рушди босуръати иктисодй бояд накши уалкунандаро бозад. Уангоми истифодаи механизмуои уавасмандгардонии рушди иктисодй, бояд тацрибаи мамлакатуои хорицй ба инобат гирифта, циуатуои мусбати онуо ба кор бурда шаванд.
Пайнавишт:
1. Исмаилов Ш.М. Правовые условия государственной поддержки предпринимательства в Таджикистане //Экономика Таджикистана. Стратегия развития. - 2002 . №1. - С. 54-68.
2. Красникова Е.В. Экономика переходного периода:-М.: Омега-Л, 2005. - 348 с.
3. Рахимов Р.К. Проблемы развития переходной экономики Республики Таджикистан. -Душанбе, 2012. - 813с.
4. Ризокулов Т.Р. Теоретико-методологические особенности преодоления стагфляционных процессов в трансформационной экономике (на примере Республики Таджикистан) : автореф...дисс. д-ра экон. наук. - Душанбе, 2009. - 48 с.
5. Сомонаи Агентии омори назди Президенти Цумуурии Тоцикистон: http://stat.tj/ru/analytical-tables/real-sector/
Reference Literature:
1. Ismailov Sh.M. Legal Conditions of State Support of Entrepreneurship in Tajikistan // Economy of Tajikistan. Strategy of Development, 2002, №1 - pp. 54-68.
2. Krasnikova Ye.V. Economy in Transitional Period: - M.: Omega-L, 2005. - 348 pp.
3. Rakhimov R.K. Problems Beset with the Transitional Economy Development of Tajikistan Republic. - Dushanbe, 2012. - 813 pp.
4. Rizokulov T.R. Theoretico-Methodological Features of Overcoming Stagflation Processes in Transformational Economy (on the example of Tajikistan Republic): synopsis of doctoral dissertation in economics. - Dushanbe, 2009. - 48 pp.
5. Statistical Agency Website under the Auspices of Tajikistan Republic President: http://stat.tj/ru/analytical-tables/real-sector/
