РУХАНИ ЖАңғЫРУ-ЖАСТАР БОЛАШАғЫНА ЖАРқЫН БАГДАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

n<

К

д

W §

«

о с

0

1—I

щ

а

я <

н

и

1

о с t* К

к

<

н S

с

о о ю

щ

1=: Ю

о

Рч

с

W

д

£

н

«

с

Ь-Ш

'Д

Ж.Д. Шагаева,

Рудный цаласы №15 орта

мектеби Бастауыш сынып мугалш!

Неггзгг сездер: рухани жацгыру, жастар, бэсекеге цабшеттшк.

Ключевые слова: модернизация, молодежь, конкуретноспособ-ностъ.

Keywords: modernization, youth, competitiveness, competitive ability

РУХАНИ Ж АЦГЫРУ-Ж AC TAP БОЛАШАГЫНА ЖАРЦЫН БАГ ДАР

Андатпа

Бэсекеге кабшегп, рухани дамыган, жауапкер-пплпсп жастарды тэрбиелеу жолдары царасты-рылган.

Аннотация

Рассматриваются пути воспитания конкурентоспособной, духовно развитой, ответственной молодёжи.

Annotation

The article considers some ways of education of competitive high moral responsible youth.

Елбасы Нурсултан Эб1шулы Назарбаевтыц «Болашакка багдар: рухани жацгыру» багдарла-мальщ макаласы ел дамуыньщ жаркын улпЫ мен накты кадамдарын керсететш кeлeлi ой, салица-лы niKip, батыл шeшiмдepгe курылган мацызды кужат. Бул макалада сананы жацгьтрту, улттык болмыстан, улттьщ кодтан айырылып кдлмай, оны элемдк кундыльщтармен уйлеспрш, Ка-закстанныц игшпне жарату жолындагы мак-сат-мудделер туралы езект1 мэселе кетершш отыр. Онда ел Президент! Казакстан уиин кайта тулеудщ айырыкша мацызды ею удер1с! - саяси реформа мен экономикальщ жацгыруды колга ала отырып, BipTyrac ¥лт болу ушш болашакка калай кадам басатынын жэне букаральщ сананы калай езгертет1ш женшде алысты болжайтын кезкарастарымен белюедь

Мемлекет басшысы аталмыш жацгырудьщ нег1зп кызме^ мен epeкшeлiктepiнe ой жу-ripTin, бул жацгырудыц мацыздылыгына токта-лады: «Жацгыру атаулы бурынгыдай тарихи тэж1рибе мен улттык дэстурлерге шекеден ка-рамауга тшс. KepiciHine, замана сынынан сурш-бей еткен озьщ дэстурлерд1 табысты жацгырудьщ мацызды алгышарттарына айналдыра бшу кажет [1]. Егер жацгыру елдщ улттык-рухани тамырынан нэр ала алмаса, ол адасуга бастай-ды. Сонымен 6ipre, рухани жацгыру улттык; са-наныц турл1 полюстерш киыннан киыстырып, жарастыра алатын куд1рет1мен мацызды». Сая-

си, экономикальщ реформаларда егемен-ел1]шз б1рк;атар жаксы нэтижелерге кол жетклзгеш баршага мэл1м. Ол адами кундылыктар, рухани казына, жастарды тэрбиелеу, олардьщ бойына патриоттьщ рухты шщре бшу жумысында рухани салага басымдьщ берудщ кажеттштн алга койып отыр. Бул дегешм1з - ултымыз-дьщ барльщ улттьщ салт-дэстурлерш, мемлекетпк тш1м1з бен эдебиет1м1зд1, мэдениет1м1зд1, улттьщ рухымызды жацгырту деген асыл угымга келш сая-ды. Елбасымыздьщ рухани жацгыру га, руханиятка, бтм, гылымга мацыз бе-ру1 - улкен керегендш пен улттьщ алга шгерлеуш жылдам каркынмен жылжы-татын козгаушы куш. Бул - тэуелшз ел1м1здщ бакытты болашагы мен алац-сыз келешеп ушш жасалып жаткан жу-мыс. Ойткеш, рухани байльщтьщ кемел болганы бул жеке азаматтарымыз ушш де, эрб1р жеке тулгадан куралган когам, туган ел1м1з ушш де ете мацызды удерю. ¥лттьщ жацгыру дегешм1з - улттьщ са-намен тыгыз байланысты. Оньщ тупю максаты - улттьщ б1регейл1кп сактап, ел ¿шшде бейбггшиик пен келю1м уйлесе отырып, улттьщ береке, б1рлш салтанат курган бэсекеге кабшетп, табысты ел болу. «Сонымен б1рге, жацгыру угымы-ньщ ез1 мейлшше кенерген, жаЬандьщ элеммен кабыспайтын кейб1р дагдылар мен эдеттерден арылу деген д1 бшд1редЬ>, -дейд1 Н.Э.Назарбаев. Сондьщтан рухани жацгыру удерюш дер кезшде кабыл-данган оц шеппм деп танимыз[2]. Осы рухани жацгырудыц жузеге асырылуын 613 жэне С13 болып, «Б1р жагадан бас, б1р жецнен кол шыгарып» б1рлште орында-уда жастар мэселесше кецш белу кажет. Бэсекеге кабшетп, элемдш децгейде танылган эр1 дамыган рухани кемел ел болу - Елбасыныц асыл арманы. Енде-ше, мемлекет басшысыныц жастарга соны сершн, тыц бастама усынуы келе-шекке камданудыц эрекеп деп тусшем1з. Елбасы аталмыш тугырнамасында бш1м,

гылымга ерекше басымдьщ берш отыр. «Терец бш1м - тэуелс1здтм1здщ пре-п», - деген Н.Э.Назарбаев «Мэцгшш ел» болуга кадам баскан тэуелаз К^а-закстанныц ендт жаЬандану алдында улт ретшде жойылып кетпеу1 ушш улттьщ кодын сактаган, терец бтмд1, бэсекеге кабшетп, улттьщ кундыльщтарын бойына сщ1рген акыл-ойы кемел тулга болуына мацыз беред1[3]. Осы багдарда ол бабалар улагатымен астасып жаткан зердел1 ойы мен парасатты пайымын бш-д1редг «Бш1мд1, коз1 ашьщ, кеюреп ояу болуга умтылу - б1здщ канымызда бар касиет. Тэуелс1здш жылдарында кыруар жумыс жасалды. Б1з он мыцдаган жасты элемнщ мацдайалды университеттерш-де окытып, дайындадьщ. Бул жумыс откен гасырдыц токсаныншы жылдары-ныц басында колга алынган «Болашак» багдарламасынан басталды. Ел1м1зде ете жогары децгейдеп б1ркатар универ-ситеттер ашылды, зияткерлш мектептер к жуйеш калыптасты. Баска да кептеген ю и тындырылды. Дегенмен, бтмнщ салта- О наты жалпыга ортак болуга тшс. Оныц О айкын да, бултартпас себептер1 бар». о Осылайша макалада айтылган эрб1р ой- м

В

дыц астарында терец мазмун мен зердел1 д шшр жатыр. Ел куатты болса, куаныш ^ та туракты болады. Бул идеяны жузеге

Рч

асыруда улагатты устаздардыц аткарар ч

жуп салмакты екеш сезс1з. Осы жауап- С

кершшшп сезшген сайын бала тэрби- К

есшщ кыр-сырына терещрек уцшш, эр <С

н

юте бииктшш пен парасаттыльщ таныту К

с

- устаздыц абыройлы да касиетп мшдеп ^

екенш терец сезшем1з. Жастар К^азакстан га

л

халкыныц жартысынан артыгын кураи- ^ ды жэне когамныц белсенд1 б¥л тобы ^

РЧ

ел болашагында шешупп роль аткара- О

ды. Жастар-елАм1здщ болашагы, ертещ. С

К^огамда пайда болган саяси вакуумга 3

тез арада Шыгыстан да, Батыстан да ез- л

генщ бэр1 куйыла бастайды. Баска кун- ^

дыльщтарды бойларына шщртш, рухани ^ дуниесш езгелерге билетш кою ел1м1здщ

в; х х

ш

ч

О

«

О с о

1-ч

м

в

2

<

н

о «

о с в; К х

<с н X С о о

т

ш Ч

РЧ

О 0-С ш л X -а

£

Н <

еркениеттш1к децгешн кетеред1 деп аиту киын. К^огамныц бейбп* ом1рше кажетп озьщ игшштерге жол аша келе, олар-дьщ дэстурл1 мэдениет пен отандьщ тарихтан алынган ем1р улгшер1мен ко-сылу тетштерш зерттеу кун тэрпбшен туспейтш озекп мэселеге жатады. К^аз1р-п жастардьщ улттьщ кундыльщтарды дэрштеп, рухани тэрбиелену мэселесш-де. Сонымен катар жаЬандану урдюшщ жастарды ете белсенд1, эр1 психологи-яльщ жагынан эр турл1 кыльщтарга эке-лу1 аса мацызды. Жаца саяси-элеуметпк жагдайда республика ушш гылыми не-пзделген оркениетп жастар саясатыньщ кажетплт кун тэрпбше койылып отыр. Эр турл1 саяси агымдардьщ жастарга ти-пзетш эсерлершщ молаюы мемлекеттен пэрменд1 жастар саясатын журпзуд1 та-лап етедг Жастардьщ саяси санасы бос кещспкте калыптаспайды. Оган этни-кальщ, дши, мэдени факторлар тшелей эсер етедг Эаресе, дши кайта жацгыр-ту тубегейл1 саяси-элеуметпк факторга айналып отыр. Мемлекетпк саясат-тьщ басты максаты-жастардьщ шыгар-машыльщ, жацашылдьщ куатын когамды алга бастайтын басты кушке айналдыру. К^огамда елдщ болашагын ойлап, дэстур-л1 кундыльщтар жуйесш сактайтын жас урпакты тэрбиелеу, элеуметпк-мэдени, саяси багдар калыптастыру зерттеу жу-мысыньщ озектштн айкындайды [4]. Осы орайда ел1м1здщ белгЫ философы Д. Клппбековтыц жалпы мэдениет пен оркениет атаулыны зерттеудеп жал-пыэдюнамальщ мэселенщ б1р1 «казак когамыньщ тарихи кешепсА мен рухани дэстурш ескеру керек» дейтш птр1мен келюем1з. Жастар мэселес1 кептеген га-лымдардьщ зерттеулершщ объект^ бо-лып, сонау антика кезещндеп Сократ, Аристотель, Платон, орта гасыр кезещнщ философтары Августин, Макиавеллиден бастап жаца заман философтарыныц фи-лософияльщ идеяларынан бастау алган. Такырыпта непзп зерттеу объект^ бо-

лып табылатын жастардьщ мэселес1мен терец айналыскан б1рнеше галымдарды айтуга болады. 1990-жылдардан бастап, жастар такырыбы гылымныц турл1 сала-ларын (саясаттану, философия, педагогика, тарих, элеуметтану) кызьщтыруда. Г.Ж. Жумалиеваныц, Ш.М. Мухтаро-ваныц, Г.Т. Алдамбергенованыц, Н.М. Кудроныц зерттеулер1 жастар мэселеа бойынша жазылган соцгы ецбектер ката-рында. Д.К. Клппбеков, Э.Н. Нысанбаев, А. К^асабек, Ж.Ж. Молдабеков, С.Е. Нур-муратов, Н.Ж. Байтенова, Р.Б. Эбсатта-ровтыц, Г.Т. Телебаев, М.Б.Тэпмов жэне де баска галымдар когамды козгаушы жастардьщ интеллектуалды жэне ин-новацияльщ мумкшдштерш пайдалану мэселелер1мен айналысты. К^азакстан-дагы жастар мзселеш - ТМД жэне Отандьщ гылымда эр кырынан, турл1 сала-ларда зерттелш журген мэселелердщ . К^аз1рп кезецде философияльщ, мэ-дениеттанульщ, элеуметпк-психологи-яльщ жэне педагогикальщ концепциялар непзшде жастар мэселесш зерттеу дец-геш жогары децгейде. К^огам дамуыныц уш кураушысына баса назар аударыл-ды: когамдьщ кажетшштер, бтм беру жуйеа мен жастар, сондай-ак олардыц арасындагы карама-кайшыльщтар. И.С. Кон жасосшр1мдш шак пен Батыста кец тараган багыт-жастардыц субмэдениеп психологиясымен айналыскан. Жастар мэселесш жан-жакты карастырганымен, каз1рп информацияльщ, техногендш кезецде бул такырыптагы зерттеулер эл1 де жеткшшс1з. Жастардьщ элеуметпк бешмделу, мэдениет саласындагы, саяси процеске катысуындагы белсендшш-тер1 жоншде терец сараптамалар жасау бугшп кунде басты мшдет. Уакыт ет-кен сайын жастар арасында элеумет-пк-саяси, мэдени кундыльщтар озгерш, дуниеге деген жаца кезкарас пайда болады. Бугшп жастардьщ когамдагы бел-сендшштерш жэне олардыц ом1ршдеп дэстурл! кундыльщтардыц ролш аньщтау

а:

ете мацызды. Сондьщтан да когамдагы к;аз1рп казак; жастарыньщ мэселесш жан-жакты зерттеу ¿здешсп]упздщ озшдш ерекшелтн бшдАредг

[5]. Непзп максаты - к;аз1рп жастар-дьщ улттьщ мэдениеттеп орнын, соньщ ¿шшде улттьщ кундыльщтарды багалау ерекшелштерш керсету. КазАрп жастарга элеуметпк-мэдени топ ретшде мэдени-еттанульщ талдау жасау. Осы максат-тарга жету ушш мынандай мшдеттер белгшендг

• каз1рп жастардьщ элеуметпк бтм-болмысын, тулгальщ кескшш, аза-маттьщ-адамгершшш сипатын аньщтау;

• жастардьщ кундыльщ багдарларын жэне оку-тэрбие процесшдеп белсен-дииктерш сипаттау;

• каз1рп жастар ортасындагы деви-анттьщ мшез-кульщтьщ пайда болу се-бептерш керсету;

• жастардьщ улттык кундылыктарды багалау децгешн сараптау;

• букаральщ аппарат куралдары мен когамдьщ б1рлестштердщ жастардьщ саяси мэдениет1 мен элеуметпк белсен-дштн калыптастырудагы ролш аньщтау жэне жастардьщ улттьщ мэдениетп сактаудагы эр1 дамытудагы зор рухани куат екендтн непздеу.

Ата-бабаларымыз гасырлар бойы ацсаган тэуелс1здтм1з - б1здщ басты байлыгымыз. Касиетп де киел1 казак; жерш, казак болмысын сактап калу - бу-гшп улкен мэселенщ б1рг ЖаЬандану дэу1ршщ озшдш жаксылыгы мен киын-

дыгы катар журуде. ¥стаздарымыз улкен сын сагатында тур. Ел1м1здщ болашагы жастардьщ ецбеккорлыгына, талап-ть легше, арман-муратына байланысты. Олар ата-бабаларымыздан мура болып келе жаткан кундыльщтарымызды, та-рихи дэстурлер1м1зд1 жацгыртып, оны алга бастырып кана коймай, экономи-касын, гылымын да дамытуга, ж1герле-не ел ушш ецбектенуге мшдетп. Енде-ше жастар ецбек жолына тускенде гана когамын ерге бастыра алады. Отаншыл хальщ жастары болмаган елдщ болашагы карацгы. ¥лттьщ тамырынан нэр алып мэцгшш елдщ жастарына макала-дагы идея багыт багдар.

ЭДЕБИЕТ

1. Мемлекет басшысыньщ «Бола-шакка багдар: рухани жацгыру» атты макаласы http://www.akorda.kz/kz/ events/akorda_news/press_conferences/ тегг^екеЬЬаззЬу 8упуп-Ьо1азЬакка-Ьа§ёаг-гиЬап1-гЬап§уги-а11у-така1а8у

2. Камзабекулы Д. Руханият. Алма-ты /Д. Камзабекулы, 1997.-269 б.

3. Омаров Д. Абайдьщ рухани мура-сы /Д. Омаров. Алматы, 2007. -260 б.

4. Тережан Кайыржан. Жастар дэстурл1 дшге бет бурып жатыр: // www.aikyn.kz/news/view/31792 11 Де-реккоз: КазТАГ //today.kz/kz/news/ кагакЬз1ап/2011-07-20/16782

5. Во сколько Казахстану обходится борьба с терроризмом: /ЯогЬез.кг/ йпапсез/йпапсе№

в; К К

ш Ч

О

«

о с о

1-ч

м

в

2

<

н

о £

«

о с в; К х <с н X С о о

т

ш Ч

РЧ

О 0-С

ш

X -а

£

Н

<