Научная статья на тему 'ЎРТА ЁШДАГИ АЁЛЛАР БИЛАН СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ АЭРОБИКА МАШҒУЛОТЛАРИНИ ЎТКАЗИШ МЕТОДИКАСИ'

ЎРТА ЁШДАГИ АЁЛЛАР БИЛАН СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ АЭРОБИКА МАШҒУЛОТЛАРИНИ ЎТКАЗИШ МЕТОДИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
103
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЗДОРОВЫЙ ОБРАЗ ЖИЗНИ / ОЗДОРОВИТЕЛЬНАЯ АЭРОБИКА / СОДЕРЖАНИЕ / СТРУКТУРА ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫХ ЗАНЯТИЙ / ЖЕНЩИНЫ СРЕДНЕГО ВОЗРАСТА / ЗДОРОВЬЕ ЖЕНЩИН

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шахриддинова Л.Н.

Мақолада ўрта ѐшдаги хотин-қизлар билан олиб бориладиган соғломлаштирувчи аэробика машғулотлари мазмуни, тузилиши, уларни ташкил этиш ва ўтказиш методикаси масалалари ѐритилган бўлиб, бундай машғулотларнинг хотин-қизлар саломатлигини тиклашга ижобий таъсир этиши асослаб берилган.В статье раскрываются содержание, структура, методика организации и проведения оздоровительных занятий по аэробике, проводимых с женщинами среднего возраста, и обосновывается их положительное влияние на здоровье женщин

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎРТА ЁШДАГИ АЁЛЛАР БИЛАН СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ АЭРОБИКА МАШҒУЛОТЛАРИНИ ЎТКАЗИШ МЕТОДИКАСИ»

С.С.Тажибаев

Мазкур маколада усмир таэквондочиларнинг махсус жисмоний тайёргарлигида кулланиладиган хдракатли уйинлар табакалаштирилиб, спортчиларнинг доллё чаги зарба кучининг (мутлак ва нисбий куч) ривожланиши самарадорлиги педагогик тажрибада асослаб берилганлиги юзасидан маълумотлар келтирилган.

Differentiating motional games that are used on special physical preparations of young taekwondo players, some reports on the basis of pedagogical experiences and their effectiveness of developing (absolute and relative) forces on sportsmen are presented by this article.

Л.Н. ШАХРИДДИНОВА, НДПИ, НАВОИЙ

УРТА ЁШДАГИ АЁЛЛАР БИЛАН СОГЛОМЛАШТИРУВЧИ АЭРОБИКА МАШГУЛОТЛАРИНИ УТКАЗИШ МЕТОДИКАСИ

Аннотация. В статье раскрываются содержание, структура, методика организации и проведения оздоровительных занятий по аэробике, проводимых с женщинами среднего возраста, и обосновывается их положительное влияние на здоровье женщин.

Ключевые слова: здоровый образ жизни, оздоровительная аэробика, содержание, структура оздоровительных занятий, женщины среднего возраста, здоровье женщин.

Долзарблиги. Бугунги кунда мамлакатимизда ах,оли саломатлигига катта эътибор каратилмокда. Хусусан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш тугрисида"ги ^арори ах,оли саломатлигини тиклаш масаласидаги эътиборнинг яккол намунасидир. Айникса, хотин-кизлар саломатлигини мустах,камлаш, улар билан мунтазам жисмоний машгулотларни олиб бориш, уларда соглом турмуш тарзини шакллантириш масалалари бугунги кунда долзарблик касб этмокда [1].

Сунгги пайтларда хдёт суръати тезлашди, одатий стереотиплар узгарди, инсон фаолияти жараёнидаги

психоэмоционал юкламалар усди. Бунинг хдммаси хдракат фаоллиги етишмаслиги замирида кечмокда. Шуни эътироф этиш жоизки, катта хджмдаги машгулот юкламалари, гиподинамия каби, мослашиш жараёнларининг зурикишига ва ах,олининг турли хил ижтимоий-демографик гурух,ларининг, жумладан хотин-кизларнинг саломатлик полати ёмонлашишига олиб келади.

Согломлаштирувчи жисмоний тарбия соглом турмуш тарзининг асосий омилларидан бирига айланмокда. Унинг асосий максади организмни х,ар томонлама

ривожлантириш, уни турли хил жисмоний ва аклий юкламалардан толиккандан сунг тиклантириш, согликни ва хотин-кизларнинг аёллик жозибасини, ижобий эмоционал х,олатни саклаб колишдан иборат. Согломлаштирувчи аэробиканинг хусусияти шундаки, у аста-секин ошиб борувчи юклама ёрдамида организмнинг барча физиологик тизимларига комплекс таъсир килади. Мушак иши хджми ва шиддатининг бир текис ошиб бориши хдракат фаолиятининг сон тавсифлари курсаткичларининг аста-секин ошиб боришини, физиологик ва хдракат функцияларининг мувофиклигини

таъминлайди [2].

Ишнинг максади: урта ёшдаги хотин-кизлар билан согломлаштирувчи аэробика машгулотларини утказиш методикасини оптималлаштириш.

Тадкикот натижалари ва унинг мух,окамаси. Согломлаштирувчи аэробика комплексларининг турли-туманлиги

уларни танлаб олишга ижодий ёндашиш имконини яратади, зарур йуналишдаги хдракатлардан иборат машклар серияларини танлаб олишга ёрдам беради. Эгилишлар (бош, тана); силташлар, утириб-туришлар билан бажариладиган умумривожлантирувчи машкларнинг

купрок киритилиши бугимлардаги

харакатчанликни ривожлантиришга имкон яратади; харакат суръатларини узгартириб туриш тезлик сифатларини ривожлан-тиради; ракс элементларидан фойдаланиш харакат координацияси, харакатланиш хотирасини ривожлантиради; югуриш харакатлари, сакрашларнинг куп кулланилиши юрак-кон томир ва нафас олиш тизимларини ривожлантириш билан чидамлиликни такомиллаштиради,

бойламлар ва пайлар эгилувчанлигининг ортиши, мушаклар чузилувчанлигининг яхшиланиши харакатлар амплитудаси ва эркинлигини оширади. Мусика журлигида бажариладиган машклар таъсирида харакатлар эгилувчан, ифодали, гузал булиб боради [3, 4].

Согломлаштирувчи аэробика

сохасида ишланмаларнинг мавжудлигига карамай, комплекс дастурлар куп эмас, мавжудлари эса тулдирилиши ва кайта ишлаб чикилиши лозим. Бунинг хаммаси 25-30 ёшдаги хотин-кизлар билан согломлаштирувчи аэробика буйича комплекс дастурлар ишлаб чикиш хамда улар асосида машгулотлар утказиш хусусиятларини аниклашга каратилган тадкикотларни олиб бориш заруратини белгилаб берди.

Педагогик тажрабада "Навоий" СКда шугулланувчи 30 нафар хотин-кизлар катнашди. Секция машгулотлари хафтада 3 марта 60 дакика давомида утказилди ва учта кисмдан иборат булди. Тайёрлов кисми - 10-15 дакика. Буюмлар билан ва буюмларсиз бажариладиган умумривож-лантирувчи машкларни хамда чузилтириш машкларини уз ичига олди. Асосий кисм -30-35 дакика. Базавий аэробика, ракс комбинациялари, ноанъанавий гимнастика турлари элементлари, партерда бажари-ладиган машклар, шунингдек, кучга йуналтирилган машклардан иборат булди. Якунловчи кисм - 5-10 дакика.

Бушаштириш ва бугимлардаги харакат-чанлик учун машклар бажарилди.

Дастурга воситаларни танлаб олиш ва уларни боскичлар буйича таксимлаш спорт-согломлаштириш марказларидаги согломлаштиришга йуналтирилган машгу-лотларнинг мавжуд методикалари тахлили асосида амалга оширилди.

Дастур 2 боскичдан иборат булди: 1-кириштирувчи -2 ой; П-машгулот -4 ой.

Машклар II кисмга булинган эди (усиб борувчи мураккаблигига караб): дастурнинг I кисмига 3 та йуналиш киритилди: базавий аэробика; аэро-биканинг кучга йуналтирилган турлари; ракс аэробика ва хореография. II кисмида: ракс аэробика ва хореография; аэробиканинг кучга йуналтирилган турлари: степ, шейпинг, айланма; ноанъанавий ва шаркона тизимлар элементлари: пилатес, тайбо, стретчинг.

I боскичда (8 хафта) базавий аэробика, кучга йуналтирилган аэробика ва ракс хореографияси воситаларидан фойдаланилди.

II боскичда (16 хдфта) аввал урганилган базавий аэробика машклари ва бирикмалари факат машгулотнинг тайёрлов кисмидаги чигалёзди машк-ларини бажаришда амалга оширилди.

II боскич асосини кучга йунал-тирилган машклар, ракс аэробика ва хореография ташкил этди. Ноанъанавий тизимлардаги машклар кушимча равишда кулланилди (1 -жадвал). Аэроб сериясидаги юкламаларнинг тавсия этилган шиддати машгулотларда катнашиш стажига ва тайёргарлик даражасига караб узгартириб турилди: энди шугулланаётганлар учун максимал Ю^Т дан 55-65%, уртача даража - 65-75% (5-7 ойлик машгулотлар), юкори даража (1 йил ва купрок) - 75-85%. 25-30 ёш учун Ю^Т нинг уртача суръати жадвал асосида аникланди (2-жадвал).

2-жадвал

Аэроб машкларнинг бажарилиш шиддати курсткичлари (машгулот пайтида ЮКТ)

1-жадвал

Боскичлар буйича аэробика воситалари нисбатлари_

IБОСКИЧ II БОСКИЧ

Базавий аэробика 45% Айланма+степ+шейпинг 50%

Кучга йуналтирилган аэробика 35% Ракс аэробика ва хореография 30%

Ракс аэробика и хореография 20% Ноанъанавий ва шаркона тизимлар элементлари20%

Стретчинг5% Тайбо5% Иога5% Пилатес5%

Ёши Максимал суръат тах ЮКТ дан 60% тах ЮКТ дан 70% тах ЮКТ дан 80%

25-30 200 120 140 160

Тажриба гурухининг барча шугулланувчилари комплекс дастурни муваффакиятли узлаштириб олдилар. Комплекс дастурдаги бажариладиган машклар шугулланувчиларнинг жисмоний тайёргарлигини яхшилади, дастлабки ва якуний натижаларнинг киёсий тахлили курсаткичларининг ишончли усганлигидан далолат беради. Тажриба гурухи шугулланувчилари курсаткичлари барча назорат машклари буйича назорат гурухидагиларнинг курсаткичларидан устун келди. Энг катта усиш куч сифатлари, бугимлардаги харакатчанлик ва координацион кобилиятлар курсаткич-ларида кайд килинди.

Агар куч чидамлилигининг ривожланиш даражаси буйича (1 дакика ичида елкаларни кутариш) назорат гурухи тажриба гурухи шугулланувчиларидан устунликка эга булган булса (Р<0,05), тажриба охирида тажриба гурухидаги хотин-кизлар ушбу курсаткич буйича назорат гурухидан узиб кетдилар (мос равишда 26,5 мартадан 34,9 мартагача ва 28,0 мартадан 31,0 мартагача).

Тажриба гурухи хотин-кизларида ноанъанавий машгулот тизимлари: пилатес, йога, стретчинг вазифаларини бажариш катта кизикиш уйготди. Уларнинг бажарилиши бугимлардаги харакатчанликни яхшилашга ёрдам берди.

Масалан, "олдинга эгилиш" машкида ишончли усиш аникланди (1,0 дан 6,5 см гача) (Р<0,05). Назорат гурухида шунга ухшаш узгаришлар катта эмас (3,12 дан 4,4 см. гача).

Тадкикот давомида таклиф этилган дастур машкларининг кизларнинг координацион кобилиятлари ривожла-нишига ижобий таъсири аникланди. Координация учун тестда тажриба гурухида уртача балл 5,5 дан 9,1 баллгача усди. Назорат гурухида усиш катта булмади - 6,2 дан 8,2 баллгача (Р<0,05). Хотин-кизлар укув-машгулот жараёнига классик хореография булимларидан-станок ёнида хореография, партерда хореография, шунингдек, инсоннинг координацион кобилиятларини ривожлан-тиришда юкори самара берувчи ракс харакатлари киритилганлиги билан тушунтирилади.

Жисмоний ривожланишнинг антро-пометрик курсаткичлари узгариши иккала гурухда хам кайд килинди. Энг катта узгаришлар тажриба гурухида аникланди: тос айланасининг камайиши - 97,2 дан 92,4 гача, сон айланаси - 56,2 дан 51,0 см. гача. Дастурдаги "степ-аэробика" ва "хореография" булимидаги машклар, биринчи навбатда, гавда тузилишини яхшилайди ва оёклар мушакларини мустахкамлайди.

Тажриба гурухида гавда огирлиги 4,2 кг га, назорат гурухида эса 2,0 кг га камайди. Тажриба гурухи шугулланувчи-ларида кузатувларнинг юкори даражада бир хил булган шароитларда (СV 10% дан кам) уртача арифметик кийматдан (X) стандарт огиш катталиги (5) анча кам (3,4-жадваллар).

3-жадвал

25-30 ёшдаги хотин-кизларнинг жисмоний ривожланиш даражаси (тажриба бошида ва охирида)

Гуру* Тадкикот вакти Тана огирлиги (кг) Айланалар (см)

Кукрак Бел Тос Сонлар Болдирлар

Тажриба Бошида 69,5 ± 10,3 87,7 ± 5,5 76,0 ± 6,8 97,2 ± 9,4 56,2 ± 5,0 36,8±4,9 69,5 ± 10,3

Охирида 65,3 ± 5,0 86,0 ± 4,2 74,2 ± 5,4 92,4 ± 7,3 51,9 ± 4,0 35,2±4,6 65,3 ± 5,0

Р>0,05 Р>0,05 Р>0,05 Р<0,05 Р<0,05 Р>0,05 Р>0,05

Назорат Бошида 66,3 ± 8,8 84,1 ± 5,2 74,5 ± 5,0 94,5 ± 8,9 55,8 ± 4,1 35,0±3,6 66,3 ± 8,8

Охирида 64,2 ± 8,0 84,5 ± 4,8 84,5 ± 4,8 74,0 ± 4,5 53,7 ± 3,9 34,9±3,3 64,2 ± 8,0

Р>0,05 Р>0,05 Р>0,05 Р>0,05 Р>0,05 Р>0,05 Р>0,05

4-жадвал

25-30 ёшдаги хотин-кизларнинг жисмоний ривожланиш даражаси (тажриба бошида ва охирида)

Гуру* Тадкикот вакти ^улларни букиб-ёзиш (1 мин ичида марта) Елкаларни кутариш (1 мин ичида марта) Степ тест (зарба/мин) Мувозанат «калдиргоч» (сек) Утириб эгилиш (см) Оёкни олдинга узатиш (град) Координация (балл)

Унг Чап

Тажриба Бошида 15,5 ± 0,9 30,2 ± 2,3 140,0± 14,3 7,7 ± 0,7 3,0 ± 0,2 80,8 ± 4,1 74,2 ± 3,3 5,5 ± 0,3

У% 5,8 7,6 10,2 9,1 6,7 5,1 4,4 5,4

Охирида 24,8 ± 1,8 34,9 ± 3,1 130,0±8,1 8,8 ± 0,8 6,5 ± 0,4 81,9 ± 6,8 80,0 ± 3,0 9,1 ±1,0

У% 7,2 8,8 6,2 9,1 6,1 8,3 3,7 10,1

Р<0,05 Р<0,05 Р>0,05 Р<0,05 Р<0,05 Р>0,05 Р<0,05 Р<0,05

Назорат Бошида 16,3 ± 0,9 28,0 ±2,2 136,0±11,7 8,0 ± 0,7 3,2 ± 0,2 81,8 ± 6,1 76,0 ± 5,8 6,2 ± 0,6

У% 5,5 7,9 8,6 8,7 6,2 7,4 7,6 9,7

Охирида 20,2 ± 1,8 31,0 ± 3,2 134,0±10,0 8,5 ± 0,8 4,4 ± 0,4 82,3 ± 5,6 80,0 ± 5,0 8,2 ± 0,9

У% 8,9 10,3 7,4 9,4 9,1 6,8 6,2 10,9

Р<0,05 Р<0,05 Р>0,05 Р>0,05 Р<0,05 Р<0,05 Р>0,05 Р>0,05

Хулоса. Машгулотнинг юкори зичлиги, дам олиш танаффусларининг турли хил шиддат билан алмашиниши хар хил мушак гурухларига ишлов беришга ёрдам берди, вазнни камайтириш ва жисмоний холатни оддий машгулотга нисбатан анча тезрок яхшилашга имкон яратди. Биз томонимиздан ишлаб чикилган дастур асосида мунтазам машгулотллар хотин-кизларнинг жисмоний ривож-ланишига ижобий таъсир курсатганлиги аникланди: тажриба гурухида: гавда огирлиги - уртача 4,12 кг., сон айланаси

4,3 см. , тос айланаси 4,8 см га камайди; назорат гурухида: гавда огирлиги - уртача 2,1 кг., сон айланаси 2,1 см, тос айланаси 0,7 см га камайди.

Умуман олганда, натижалар базавий, ракс аэробика ва кучга йуналтирилган хамда анъанавий машгулот тизимларини узига мужассам этган комплекс дастур 2530 ёшдаги хотин-кизларнинг жисмоний ривожланиши, жисмоний тайёргарлигини яхшилашга, харакат фаоллигини оширишга имкон яратди.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тарбия ва оммавий сопртни янада ривожлантириш тугрисида"ги П^-3031-сонли ^арори.

2. Адамова И.В. Технология комплексных занятий оздоровительными видами гимнастики и плавания с женщинами 35-45 лет. Дисс. ... кан.пед.наук. М., 2000.

3. Лисицкая Т.С. Аэробика на все вкусы. - М, "Просвещение" - Владос, 1994.

4. Лисицкая Т.С. Принципы оздоровительной аэробики. Теория и практика физической культуры, 2002. №8.

Л.Н. Шахриддинова

Маколада урта ёшдаги хотин-кизлар билан олиб бориладиган согломлаштирувчи аэробика машгулотлари мазмуни, тузилиши, уларни ташкил этиш ва утказиш методикаси масалалари ёритилган булиб, бундай машгулотларнинг хотин-кизлар саломатлигини тиклашга ижобий таъсир этиши асослаб берилган.

The article reveals the content, structure, methods of organization and carrying out health-improving aerobics classes conducted with middle-aged women and substantiates their positive impact on women's health.

СПОРТ ФАНИ: МУАММОЛАРИ ВА ИСТЩБОЛЛР/ НАУКА О СПОРТЕ:

ПРОБЛЕМЫ И ПРЕСПЕКТИВЫ

И.А.ТУРСУНАЛИЕВ, УЗБЕКИСТОН ДАВЛАТ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ИНСТИТУТИ

ХУЗУРИДАГИ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ БУЙИЧА МУТАХАССИСЛАРНИ ИЛМИЙ-МЕТОДИК ТАЪМИНЛАШ, ^АЙТА ТАЙЁРЛАШ ВА УЛАРНИНГ

МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ МАРКАЗИ ДИРЕКТОРИ

ИСЛО^ОТЛАР ДАВРИДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СО^АСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТЩБОЛЛАРИ

Аннотация. В статье рассматривается, значение экономических мер и правовых основ в развитии деятельности физического воспитания и спорта в Узбекистане. Также, приведены данные отбора талантливой молодежи, интересующейся в спортивной деятельностью, работы по интенсификации селекции в этой сфере, организации систематической работы целевой подготовки одаренных спортсменов, дальнейшего совершенствования спортивных работ под контролем областных управлений по спорту; задачи повышения значимости роли организаций образования, специализирующихся в спорте и физическом воспитании.

Ключевые слова: экономические и социальные реформы, управление спортом, подготовка спортсменов, правовые основы.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.