Научная статья на тему 'РОЛЬ ТОРГОВЫХ ДОРОГ ВО ВРЕМЕНА АХЕМЕНИДОВ'

РОЛЬ ТОРГОВЫХ ДОРОГ ВО ВРЕМЕНА АХЕМЕНИДОВ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
58
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДОРОГА / АХЕМЕНИДЫ / ТОРГОВЛЯ / ИМПЕРИЯ / БУХАРА / МАВЕРАННАХР / КИТАЙ / НАРОД / КУПЦЫ / ДРАГОЦЕННЫЕ КАМНИ / ГЕРОДОТ / БАКТРИЯ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Мирзоев Фарход, Наджмуддинов Толибшох

В данной статье авторы рассматривают историю караванных путей периода Ахеминидов. Основная трасса путей из Бухары шла на Восток, в сторону Китая. Путь между этими регионами в древности назывался «Царская дорога». Это дорога считалась гордостью иранцев. Авторы на основе достоверных материалов выявляли, что это была не единственной дорогой в империи Ахеменидов, были и другие дороги, которые связывали дальние районы страны с регионами Китая, Индии и т.д. Эти дороги использовались не только в целях торговли, но связывали разные народы и культуры.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ROLE OF TRADING ROADS IN THE TIMES OF ACHAEMENIDS

In this article, the authors consider the history of caravan routs of Achaemenids. The main track from Bukhara went East towards China. The path between these cities in ancient times was called the “Tsar’s Road”. This road was considered the pride of Iranians. Based on reliable materials the authors revealed that it was not the only road in the Achaemenid Empire, there were other roads that connected the distant regions of the country with regions of China, India and etc. These roads were used not only for trade purposes but linked different people and cultures.

Текст научной работы на тему «РОЛЬ ТОРГОВЫХ ДОРОГ ВО ВРЕМЕНА АХЕМЕНИДОВ»

ТАЪРИХ - ИСТОРИЯ - HISTORY

4-»

УДК: 9(575.3)

МА^МИ FG^^GH TO^GFATH ДАР ЗАМGHИ

MХOМAHИШИ^O

MHF3GEB Ф., HAЧМУДДИHGВ Т., Донишгохи давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айни

Рохи бyзypги шохй 25 асp пеш яке аз ифтихоpоти эpонинажодхо ба шyмоp меpафт. Даp вокеъ хамин pохи бyзypги шохй тибки асноди боз-мондаи таъpихй баъдтаp бо номи «Рохи бyзypги абpешим» машхyp rap-дид, ки он аз асpи II пеш аз милод то асpи XVI-и милодй аpзи вучуд дошт.

Мyаppихон доиp ба pохи шохй кайд намудаанд,ки даp каламpави Хдхоманишихо якчанд pоххои коpвонй мавчуд буданд, ки онхо нохияву минтакахои дypдасти импеpияpо бо хам пайваст менамуданд. Аз Таpса ба Осиëи Хypд ду pоххои тичоpатй мебаpомад:якеаш аз даpвозаи Киликия гузашта ба самти шимол то Бахpи Сиëх меpасид, дуюмин ба самти Fаpб бо сохилхои бахp то ба Каpмания pафта меpасид. Аз кисмати Шимолии назди Бахpи Сиëх бо даштхои чанубии Русия инчунин Уpалpо yбyp намуда ба Сибиp pох кушода шуда буд, ки бо воситаи он ба давлатхои Fаpб тилло оваpда мешуд [2,216].

Рохи кало^^ин даp давлати Хдхоманишихо ин pохи шохй буд, ки даp асpхои VI-IV-и пеш аз милод хамчун pохи давлатй хидмат менамуд ва даpозии он ба 2400 км тул кашида буд. Ин pох аз шахpи Эфес OFOЗ гаpдида бо сохилхои Fаpбии Осиëи Хypд то шахpи Саpд pасида ва аз он чо Байнаннахpайнpо yбyp каpда, кад-кади даpëи Дачла то Пеpсепол ва Пасаpгад ва баъд аз он то ба шахpи Суз pафта меpасид [2,217].

Даp хаp як 25-30 км pох як истгохи (коpвонсаpой) почта бо аспон ва ходимони давлатй мавчуд буд [4,28].

Хизмати почта хануз аз давpаи Дахоманишихо ташкил гаpдида буд, ки он даp СyFд низ даp асpхои V-VIII вучуд дошта, онхоpо бодпо меноми-данд [1,42].

Амалдоpони воломаком ва косидон шояд бо аспхои почта, ки даp истгоххои pоххо мавчуд буд хаpакат менамуданд. Х^одот чунин кайд намудааст,ки асп бо савоpагон тамоми pyз хаpакат менамуд. Бино ба акидаи Халлок аспхоpо даp хаp як истгоххо иваз менамуданд. Яъне та^ибан баъд аз хаp 30 км [3,24].

Даp ин истгоххо Fайp аз аспхое, ки бо хаткашон хизмат менамуданд, инчунин захиpахои озука низ нигох дошта мешуд, ки ба сайëхон, сафиpон, хаткашон ва точиpон баpои як шабонаpyз таксим каpда мешуд. Аз ин чо

Халлок ба чунин хyлоса омадааст, ки истгоххо бо захиpахои озука даp pоххои асосй даp масофаи я^уза pох чойгиp шудаанд. Махз даp хамин гуна истгоххо таpтиб додани озукаи pох ва оваpдани хисобот ба Пеpсепол ва ба амалдоpон сyпоpидани хуччатхо баpои таксими озука ба сайëхон амалй мегаpдид [3,25].

Тибки маълумоти мухдккикон теъдоди чунин коpвонсаpойхо даp ахди Сафавихо ба 800 адад pасида буд. Х,уччатхои девоpи калъа маълумоти бисëp мyхимpо даp боpаи оваpдани почтаи давлатй аз вилоятхои гуногуни импеpияи Дахоманишихо, аз Мисp саp каpда то X,индyстонpо даp баp мегиpифт. Ин хатхо хусусияти хидматй ва маълумот оид ба амалдоpонpо бо хамдигаp, инчунин дастypхои охиpони шохpо доштанд. Маълумотномахои ба номи шох мавчудбуда, бештаp ба шахpи Суз аз афташ даp бисëp мавpидхо асосан баpои канселяpияи шох pавона мегаштанд. Аз шахpи Суз бо фаpмони шох савоpагон ^prô, ки ба тамоми сатpапхо фиpистода мешуданд. Албатта, баpои мунтазам pасонидани амpхои давлатй аскаpони зиëди савоpагон доштан лозим буд, ки доимо даp таъминоти давлатй бошанд [3,23].

Давлатхои бостонй pоххоеpо, ки аз таpики мулкхои онхо мегузаштанд, мунтазам назоpат мекаpданд ва ба коpвонхо ëpï меpасонданд [8,165].

Як кисми ин pох хамвоp шуда бошад хам, вале даp баъзе чойхо нишонахои сангхои он то имpyз боки мондааст ва даp яке мавзеи Эpон бокимондахои дyконеpо бо анбоpи сутунхо даpëфт намудаанд, ки даp онхо сутунхо бо гулхои нилyфаp оpо дода шуда буд ва он усули давpаи Хдхоманишихо ба хисоб меpафт. Ин дукон даp он кисми pохи шохй ЧOЙгиp шуда буд, ки шахpи Сyзpо бо Пеpсепол мепайваст [2,217].

Пас ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки даp он давpа ин импеpияи бyзypг бо хамаи сатpапхояш ва давлатхои хамсоя муносибатхои тичоpатии хyдpо ба pох монда бyдааст.Даp pyшди муносибатхои тичоpатии импеpияи Дахоманишинихо ахаммияти калонpо хамон мустамликахое доштанд, ки мавкеи чу^офиашон хеле кулай буд.

Муносибатхои тичоpатй даp байни Бохтаp ва кишваpхои даp зеpи итоати фоpсхо будаи Шаpк то Бобулу Мисp pивочи тамом дошт. Савдогаpони бохтаpй даp бозоpхои кишваpхои мазкyp бо фypyши лочyваpдy акик ва сангхои дигаpи киматбахо тичоpат мекаpданд. Мyаppих Ктесий аз як точиpи бохтаpй ëд каpдааст, ки ба тичоpат машгул буд ва садхо хел сангхои киматбахо дошт.Ктесий даp асаpи худ инчунин аз вучуд доштани конхои нyкpа даp Бохтаp ëд каpдааст [4,27].

Масалан, даp катибаи фоpсии гypи Доpиюш нисбати тичоpат бо pохи шохй ва сатpапхои зеpдасти импеpияи Х,ахоманишихо чунин оваpда шудааст: "Ман даp Шуш кохе сохтам, тазаййуноти онpо аз чойхои дyp оваpдам, заминpо кандам..., колиб задани хиштpо маpдyми Бобул анчом доданд, чубхои садp аз кухистони Лубнон омад..., чубхои балут аз

Диндустону Аpманистон..., тиллое, ки даp ин чо ба коp pафта аз Содаpy Бохтаp (Осиëи Хypд ва Осдаи Mаpказй), лочyваpд аз Бадахшон ва сангхои саpзамини Сугд, сангу охаки гаpонбахо аз Хоpазм, ну^а аз саpзамини Mисp, тазаййуноти очypи накши баpчастаи девоpхои ин кох аз саpзамини ионй оваpда шудааст"[9].

Дандамаев М. А. чунин кайд намудааст, ки аз Диндустон тилло, устухони фил ва хушбуихо оваpда мешуд. Сугду Бохтаp ба давлатхои Осиëи Пеш лочyваpд ва акика дохил менамуданд. Ва аз Хоpазм фиpyза ва аз Бохтаp ба давлатхои даp зеpи таъсиpи импеpияи Дахоманишинихо буда, тиллои Сибиp воpид мегаpдид. Аммо даp асpи V-и пеш аз милод бо сабабхои номаълум воpид гаpдидани ин маъдан катъ гаpдидааст.Даp худуди Осиëи Мдана хатто маснуоти тайëpкаpдаи Юнонй ва инчунин шахpи Навкpатиси pезишгохи даpëи Нил ëфт шудааст [6,22].

Инчунин, аз хаpобахои Панчакенти кадим поpчаи хуми сугдй ëфт шуд, ки даp pyйи он якчанд хаpфхои хypyфоти сypиягй сабт шyдааст.Даp назди дехаи Мучуни нохияи Fончй (х,оло нох,ияи Деваштич) хазинае ëфт шуд, ки он аз 37 тангахои ну^агини pyмй ибоpат буд [5].

Махсулоти мисpй бо хамин pох ба Эpон пахн гаштааст ва он чо ба Осдаи Мдана, даp чое,ки маълумоти тасодуфй бозубандхои мисpй ëфт шудааст (майдашудаи накшхои боша даp точ даp наздикии ша^и Самаpканд) [6,22].

Академик Бобочон Fафypов даp асоси маълумоти муаллифони саpчашмахо ба хулосае меояд,ки pобитахои тичоpатии маpдyми ин саpзаминхо хануз даp замони хyкмpонии давлати Дахоманишихо (асpхои VI-IV пеш аз милод) баpкаpоp будааст [7,8],ки хамаи ин нишонахои савдои байналхалкй даp давpаи хyкмpонии Дахоманишихо мебошад.

Рохи мазкyp танхо як pохи одии бозаpгонивy тичоpатй набуда, балки он pохи табаддулоти афкоpy акидахо ва интиколу баpхypди фаpхангхо низ бyд.Даp назди бyзypгони андеша «Рохи шохй» он пули мустахкам баpои табаддулоти фаpхангй низ мах,суб меëфт, ки на факат дастоваpдхои модии касбу хyнаppо аз маконе ба макони дигаp интикол медод, балки фаpхангy маънавжти халкхоpо тавассути коpвонхои худ пахн менамуд.

Дамин тавp, финикихо зимни фаъолияти бозаpгониашон илму хyнаpи Mисpy Кpит ва Шаpки Наздикpо ба Юнону Афpика ва Италияву Испанда паpоканда намyданд.Даp баpобаpи ин динхо ypфy одатхо низ аз Шаpк ба Fаpб ва аз Fаpб ба Шаpк пахн гаpдиданд.

Бо кушодашавии pохи тичоpатии Чин ва ба тавpи васеъ пахн гаpдидани тичоpати абpешим даp асpи XIX аз таpафи чу^офидони олмонй Фон Рихтгофан ин pох «Рохи бyзypги абpешим» номгyзоpй каpда шуд. Ба тавpи дигаp кайд намоем, тавpе, ки Мухаммадкул Дазpаткyлов-доктоpи илмхои фалсафа даp маколаи худ «Рохи шохй ва pохи абpешим» даp нашpияи «Омyзгоp» кайд намудааст: Истилох,и pохи абpешим вучуд

надорад ва шояд ин истилох зехни гарбиён бошад. Ин хамон рохи шохй мебошад, ки баъдан дар навиштачоти гарб «Ч,одаи Шарку Рарб» ва сипас бо номи «Ч,одаи абрешим» ба калам дода шудааст.

АДАБИЁТ

1. Абдусаттор Мухторов. «Таърихи халки точик». Ч,илди 1.-М., 2002.

2. Дандамаев М. А., Луконин В.Г. «Культура и экономика древнего Ирана» М., 1980.

3. Дандамаев В. Г. В.Д.И. 1972 № 1.

4. Ролиб Роибов. «Таърихи Хатлон аз огоз то имруз».^оибов Fолиб.- Душанбе, 2000.

5. Рахимов Н. Сугдиён дар «Рохи абрешим». Комсомоли Точикистон.13 ноябри соли 1988.

6. Советская археология. 1958г. № 1.

7. Усмон Карим. «Рохи бузурги абрешим»./Карим Усмон.-Душанбе, 2003.

8. Фрай Р.Н. «Мероси Осиёи Марказй». Тарчумаи Б. Ализода./Р.Н.Фрай.-Душанбе, 2000.

9. Х,азратк,улов М. «Омузгор» № 6, 3-юми феврали соли 2006.

МАЦОМИ РОВДОИ ТИЧ,ОРАТЙ ДАР ЗАМОНИ ^АХОМАНИШЩО

Дар ин макола муаллифон таърихи хатсайрхои корвони давраи Хахоманишихоро баррасй мекунанд. Рохи асосй аз масири Бухоро ба самти Шарк ба Чин рафт. Рох байни ин минтакахо дар замонхои кадим "Рохи шохй" номида мешуд, ки ифтихори эрониён буд.Муаллифон дар асоси маводи боэътимод ошкор кардаанд, ки ин ягона рох дар империяи Хдхоманишй нест, роххои дигаре низ буданд, ки минтакахои дурдасти кишварро бо минтакахои Хитой, Хиндустон ва гайра пайваст мекарданд. Ин рох на танхо барои тичорат истифода мешуд, балки халкхо ва фархангхои гуногунро пайваст мекард.

Калидвожа^о: роу, Х,ахоманишщо,тщорат, империя,

Бухоро,Мовароуннаур,Хитой, мардум, тоцирон, сангуои циматбауо, Геродот, Бактрия.

РОЛЬ ТОРГОВЫХ ДОРОГ ВО ВРЕМЕНА АХЕМЕНИДОВ

В данной статье авторы рассматривают историю караванных путей периода Ахеминидов. Основная трасса путей из Бухары шла на Восток, в сторону Китая. Путь между этими регионами в древности назывался «Царская дорога». Это дорога считалась гордостью иранцев. Авторы на основе достоверных материалов выявляли, что это была не единственной дорогой в империи Ахеменидов, были и другие дороги, которые связывали дальние районы страны с регионами Китая, Индии и т.д. Эти дороги использовались не только в целях торговли, но связывали разные народы и культуры.

Ключевые слова: дорога, Ахемениды, торговля, империя, Бухара, Маверан-нахр, Китай, народ, купцы, драгоценные камни, Геродот, Бактрия.

ROLE OF TRADING ROADS IN THE TIMES OF ACHAEMENIDS

In this article, the authors consider the history of caravan routs of Achaemenids. The main track from Bukhara went East towards China. The path between these cities in ancient times was called the "Tsar's Road". This road was considered the pride of

Iranians. Based on reliable materials the authors revealed that it was not the only road in the Achaemenid Empire, there were other roads that connected the distant regions of the country with regions of China, India and etc. These roads were used not only for trade purposes but linked different people and cultures.

Key words: road, Achaemenids, trading, empire, Bukhara, Maverennekhr, China, people, merchant, gems, Herodot, Bactria.

Сведения об авторах: Мирзоев Фарход, Наджмуддинов Толибшох-старшие преподаватели факультета истории кафедры всеобщей истории ТГПУ имени С. Айни. Телефон: (+992) 985-624423. E-mail: tolib@mail.ru

Information the аbout the authors: Mirzoev Farhod, Najmuddinov Tolibshoh.-the head teachers of the World History Department of historical faculty of the Tajik State Pedagogical-University named after Sadriddin Ayni.Phone:(+992) 985-624423. E-mail: tolib@mail.ru

УДК: 9(584)

ШТУРМ СТАРОЙ БУХАРЫ КРАСНОАРМЕЙЦАМИ (1920 г.)

ХОТАМОВ Н. Б., Института истории, археологии и этнографии им. А. Дониша

Летом 1920 года на территории Туркестанского края антисоветские движения в основном были подавлены. Ёще 2-го февраля 1920 года был свергнут ханский режим в Хиве, после чего на ее территории была образована Хорезмская Народная Советская республика. В результате Бухарский эмират оставался единственным очагом антисоветских сил. Поэтому свержение эмирского режима в Бухаре стало очередной задачей Советской власти. С этой целью уже летом 1920 года, отдельные части красноармейцев Туркестанского фронта были размешены на стратегические пункты Западной части Бухарского эмирата. Их дальнейшая задача была определена директивами командования Туркестанского фронта.

В частности, согласно директиве от 25 августа 1920г., Каганская группа войск должна была 29 августа, после получения известия о взятии Старого Чарджуя начать общее наступление по направлению к Старой Бухаре и Ситораи Мохи Хосса, т.е. против столицы эмирата и летней резиденции эмира [9,458].

Командование Каганской группы, получив известие о свержении чарджуйского бека, приказало правой колонне, состоявшей из 12-го Туркестанского стрелкового полка, двух броневиков, 53-го автоотряда, десантного отряда, поезда, бронепоезда №28 и взвода тяжелой артиллерии, а также бокового отряда в составе 10-го стрелкового и 1-го кавалерийского полков двигаться в направлении Старой Бухары. А 4-й кавполк был

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.