Научная статья на тему 'РОЛЬ СОГЛАШЕНИЯ ТРИПС В РЕГУЛИРОВАНИИ ТАМОЖЕННОЙ ПОЛИТИКИ'

РОЛЬ СОГЛАШЕНИЯ ТРИПС В РЕГУЛИРОВАНИИ ТАМОЖЕННОЙ ПОЛИТИКИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
149
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
соглашение ТРИПС / объекты интеллектуальной собственности / таможня / таможенные органы. / TRIPS agreement / intellectual property objects / customs / customs authorities.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Кобилов Пулат

В данной статье изучены вопросы применения норм таможенного законодательства в отношении объектов интеллектуальной собственности, перемещения товаров через таможенную границу, оформления документов в электронном виде, понятие экспорта и импорта, основные принципы совершенствования норм таможенного законодательства в отношении объектов интеллектуальной собственности, роль и значение применения норм таможенного законодательства в отношении объектов интеллектуальной собственности в таможенных отношениях. Вместе с тем проанализировано таможенное законодательство в отношении объектов интеллектуальной собственности, подробно изучено таможенное законодательство и связанная с этим практика в отношении объектов интеллектуальной собственности некоторых зарубежных стран, разработаны предложения по дальнейшему совершенствованию национального законодательства в данной сфере.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF THE TRIPS AGREEMENT IN REGULATING CUSTOMS POLICY

In this article, the application of customs legislation on customs property objects, customs border crossing, electronic formalization of documents, the concept of export and import, basic principles, issues of improvement of customs legislation on customs property objects, application of customs legislation norms on customs property objects, the role and importance of customs relations are discussed. At the same time, customs legislation on intellectual property objects is analyzed, customs legislation and practices of some foreign countries in relation to intellectual property objects are studied in detail, and proposals are developed to further improve the national legislation in this area.

Текст научной работы на тему «РОЛЬ СОГЛАШЕНИЯ ТРИПС В РЕГУЛИРОВАНИИ ТАМОЖЕННОЙ ПОЛИТИКИ»

UDC: 339.5(042)(575.1)

^обилов Пулат

Тошкент давлат юридик университети Ихтисослаштирилган филиали укитувчиси E-mail: pulatk234@gmail.com

ТРИПС БИТИМИНИНГ БОЖХОНА СИЁСАТИНИ ТАРТИБГА

СОЛИШДА ТУТГАН УРНИ

Аннотация. Мазкур мацолада интеллектуал мулк объектларига нисбатан божхона цонунчилиги меъёрлари цулланилиши, божхона чегарасидан товарларни олиб утиш, электрон тарзда уужжатларни расмийлаштириш, экспорт ва импорт тушунчаси, асосий тамойиллар, интеллектуал мулк объектларига нисбатан божхона цонунчилиги меъёрларини такомиллаштириш масалалари, интеллектуал мулк объект-ларига нисбатан божхона цонунчилиги нормаларининг цулланилиши, божхонага оид муносабатларда ТРИПС битимининг тутган урни ва ауамияти урганилган. Шу билан бирга, интеллектуал мулк объектларига нисбатан божхона цонунчилиги таулил цилиниб, айрим хорижий мамлакатларнинг интеллектуал мулк объектларига нисбатан божхона цонунчилиги ва у билан боглиц амалиёти чуцур тадциц этилган уамдаушбу соуадаги миллий цонунчиликни янада такомиллаштириш буйича таклифлар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: ТРИПС битими, интеллектуал мулк объектлари, божхона, божхона органлари.

Кобилов Пулат

преподаватель Специализированного филиала Ташкентского государственного юридического университета

РОЛЬ СОГЛАШЕНИЯ ТРИПС В РЕГУЛИРОВАНИИ ТАМОЖЕННОЙ ПОЛИТИКИ

Аннотация. В данной статье изучены вопросы применения норм таможенного законодательства в отношении объектов интеллектуальной собственности, перемещения товаров через таможенную границу, оформления документов в электронном виде, понятие экспорта и импорта, основные принципы совершенствования норм таможенного законодательства в отношении объектов интеллектуальной собственности, роль и значение применения норм таможенного законодательства в отношении объектов интеллектуальной собственности в таможенных отношениях. Вместе с тем проанализировано таможенное законодательство в отношении объектов интеллектуальной собственности, подробно изучено таможенное законодательство и связанная с этим практика в отношении объектов интеллектуальной собственности некоторых зарубежных стран, разработаны предложения по дальнейшему совершенствованию национального законодательства в данной сфере.

Ключевые слова: соглашение ТРИПС, объекты интеллектуальной собственности, таможня, таможенные органы.

Kobilov Polat

Lecturer, Specialized Branch of Tashkent State University of Law THE ROLE OF THE TRIPS AGREEMENT IN REGULATING CUSTOMS POLICY

Abstract. In this article, the application of customs legislation on customs property objects, customs border crossing, electronic formalization of documents, the concept of export and import, basic principles, issues of

improvement of customs legislation on customs property objects, application of customs legislation norms on customs property objects, the role and importance of customs relations are discussed. At the same time, customs legislation on intellectual property objects is analyzed, customs legislation and practices of some foreign countries in relation to intellectual property objects are studied in detail, and proposals are developed to further improve the national legislation in this area.

Keywords: TRIPS agreement, intellectual property objects, customs, customs authorities.

Жамиятдаги барча ижтимоий муносабатлар бир-бири билан чамбарчас боглик булиб, норма-тив-хукукий хужжатларнинг хам нормалари узвий богликликдаги муносабатларни тартибга солишга хизмат килади. Масалан, фукаролик хукукини тар-тибга солувчи нормалардаги тушунчалар божхона коидаларига боглик булган муносабатларда хам фаол иштирок этади. Бунда яккол мисол сифатида интеллектуал мулк объектларини келтиришимиз мумкин. Интеллектуал мулк объектлари фукаро-лик хукукидаги энг асосий мулк объектларидан бири хисобланади. Шу билан бирга, интеллектуал мулк объектлари товар хамда божхонадан уткази-ладиган импорт ва экспорт товарлари хам булиши мумкин. Фукаролик хукукида инсон тафаккури билан яратилган, ижодий фаолият махсули булган ва айни вактда амалдаги конун хужжатларида белгиланган шартларга жавоб берадиган мулк интеллектуал мулк хисобланади. Вахоланки, бугун-ги кунда ушбу хукук сохаси тобора шиддат билан ривожланиб бораётган интеллектуал мулк хукук сохаси билан тартибга солинади ва мустахкамла-нади. Лекин ушбу хукук фукаролик хукукининг таркибий кисми сифатида урганилади хамда жуда куп хукук сохаларини бирлаштирувчи фукаролик хукукининг мухим таркибий кисми хисобланади. Интеллектуал мулк объекти товар булганида ва божхона чегарасидан утказилинаётганда Божхона кодекси ва божхонага оид муносабатларни тартибга солувчи норматив-хукукий хужжатларнинг белгиланган коидаларига амал килинади. Улар-нинг божхона чегарасидаги химояси хам божхона конун хужжатлари билан тартибга солинади.

Ракамлаштириштакомиллаштирилаётгансунг-ги пайтларда инсон акли ва тафаккурининг тез ривожланиши, ахборот олиш макони ва имкони, ресурсларнинг тез айирбошланиши мазкур соха-нинг жадал ривожланишига олиб келмокда. Ушбу ракамлаштириш сиёсатининг такомиллаштири-лиши хамда электрон ахборотдан фойдаланиш

куламининг ошиши мазкур сохага хам узининг ижобий таъсирини утказмай ^олмаяпти. Интеллектуал мулк объектлари химояси мамлакати-мизда давлат дастурларида хам алохида белги-ланиши ушбу сохага булган эътиборнинг ортиб бораётганлигини билдиради. Хусусан, 2017-2021 йилларда Узбекистан Республикасини ривожлан-тиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегияси билан мамлакатимизда кенг куламли ва самарали ишлар амалга ошири-либ келинмовда. Ик;тисодиётни ривожлантириш ва либераллаштиришнинг устувор йуналишлари юзасидан интеллектуал мулкни ва истеъмолчилар ху^у^ларини химоя ^илишни янада ривожлантириш, жумладан, товар белгилари, саноат намуна-ларига булган ху^у^ларни руйхатдан утказиш ва патентларни бериш тартиботлари шаффофлигини ошириш, Узбекистонда руйхатдан утган интеллектуал мулк объектларига булган ху^у^ларнинг хал^аро тан олинишини таъминлаш, контрафакт махсулотларни ишлаб чи^ариш ва сотиш холат-ларига ^арши харакат дастурларини тасди^лаш хамда товарлар сифати, ингредиентлар таркиби номланиши ва маркаларига мувофи^лиги буйича стандартларни ^айта куриб чи^ишга оид ^онун лойихалари ишлаб чи^илгач, ^абул ^илиниб ушбу соха ривожлантирилиши ва интеллектуал мулк ху^у^и мухофаза ^илинишига асос булиб хизмат ^илмовда.

Бундан таш^ари, интеллектуал мулк объектлари химоясини таъминлаш ва уларни хал^а-ро ташкилотларнинг белгиланган нормалари асосида химоя ^илиш, шунингдек, чет эл дав-латларида хам унинг химояси таъминланиши учун хал^аро шартнома ва конвенцияларга аъзо булиш хамда уларнинг нормаларини мамлака-тимиздаги норматив-ху^у^ий хужжатларда акс эттириш буйича ишлар жадал амалга оширил-мовда. Айтиш лозимки, Узбекистон Республи-каси 1991 йилда муста^иллик эълон цилганидаё^

Бутунжахон интеллектуал мулк ташкилотига аъзо булган.

Узбекистан Республикаси Фукаролик кодек-сининг 164-моддасида мулк хукуки шахснинг узига карашли мол-мулкка уз хохиши билан ва уз манфаатларини кузлаб эгалик килиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш, шунингдек, узининг мулк хукукини ким томонидан булма-син, хар кандай бузишни бартараф этишни та-лаб килиш хукукидан иборатлиги белгиланган. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Божхона кодексининг 13-моддасида божхона чегараси оркали олиб утиладиган хар кандай кучар мол-мулк, жумладан, Узбекистон Республикаси мил-лий валютаси, валюта бойликлари ва бошка ким-матли когозлар, электр, иссиклик энергияси ва энергиянинг бошка турлари, интеллектуал мулк объектлари, транспорт воситаси товар хисобла-ниши белгиланган. Бугунги кунда мамлакати-мизда интеллектуал мулк объектларига булган хукукларни мухофаза ва химоя килиш сохасида бир катор муаммолар мавжуд хамда улар интеллектуал мулк хукуки эгаларининг хукуклари бузилишига сабаб булмокда. Ушбу муаммолар мазкур диссертацияни жуда долзарблигини кур-сатади.

Бугунги кунда юзага келаётган куйидаги муам-моларни алохида келтиришимиз мумкин:

биринчидан, интеллектуал мулк сохасидаги хукукбузарликларни уз вактида аниклаш ва улар-га бархам бериш буйича ишларнинг лозим дара-жада бажарилмаганлиги;

иккинчидан, интеллектуал мулк сохасида ма-лакали кадрларнинг етишмаслиги;

учинчидан, товар белгиси эгасининг товар белгисига булган хукукини интернетда химоя ки-лиш механизмининг мавжуд эмаслиги;

туртинчидан, хукукни куллаш амалиётида товар белгисидан конунга хилоф равишда фой-даланган хукукбузар ноконуний хатти-харакати натижасида мутлак хукук эгасига етказилган за-рарни аниклаш ва улчашнинг ягона мезонлари мавжуд эмаслиги;

бешинчидан, товар белгисига оид низоларни куриб чикишдаги судлов амалиётининг кенг аха-мият касб этмаётганлиги;

олтинчидан, товар белгисининг суд томонидан барчага маълум деб топишнинг хукукий асослари мавжуд эмаслиги.

Ушбу муаммолар факатгина интеллектуал мулк хукукига оид эмас, бу божхона конунчили-гидаги интеллектуал мулк хукукига алокадор булган товарларга хам хос.

Бундан ташкари, интеллектуал мулк объектла-ри товар хисобланишини инобатга олганда унинг химояси божхона коидалари билан белгиланади. Шунга кура ихтиролар, фойдали моделлар, са-ноат намуналари, товар белгилари ва бошка интеллектуал мулк объектларини хукукий химоя ки-лиш етарли эмаслиги сабабли божхона коидалари цулланилиши сохасида хам интеллектуал мулк хукуклари бузилиши холатлари юзага келмокда.

Зеро, Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2019 йил 8 февралдаги "Интеллектуал мулк сохасида давлат бошкарувини такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПК^-4168-сон ка-рорига мувофик интеллектуал мулкни хукукий мухофаза килиш ва умумэътироф этилган халка-ро нормаларни имплементация килишга оид фао-лияти коникарсиз деб топилган. Мамлакатимизда интеллектуал мулк сохасида давлат бошкаруви тизимини такомиллаштириш буйича олиб бори-лаётган ислохотларни давом эттириш, мамлакат-нинг инвестициявий жозибадорлигини ошириш максадида, шунингдек, 2017-2021 йилларда Уз-бекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стра-тегиясида вазифалар белгиланган. Ушбу устувор йуналишда интеллектуал мулк хукуки мухофаза килиниши энг асосий вазифалардан бири хисоб-ланади. Узбекистон Республикаси Конституция-сининг 42-моддасида хар кимга илмий ва техни-кавий ижод эркинлиги, маданият ютукларидан фойдаланиш хукуки кафолатланиши белгиланган. Шунингдек, давлат жамиятнинг маданий, илмий ва техникавий ривожланишига гамхурлик килади. Бугунги кунда божхона коидаларида интеллектуал мулк объектларига булган хукукнинг тулик таъминланиши ва уларнинг химояси хамда чет эл давлатларининг илгор тажрибаси асосида конун хужжатларини такомиллаштириш мухим хисоб-ланади. Негаки интеллектуал мулк хукукининг бузилиши ва унинг окибатида мазкур мулк хукуки эгалари катта микдорда зарар куришига олиб ке-лаётганлиги мазкур сохада ислохотларни амалга оширишни такозо этади.

Шу билан бирга, интеллектуал мулкни ти-жоратлаштириш масаласи актуаллиги ошиб бор-

мокда. Тижоратлаштириш деганда интеллектуал мулк объектларини божхона чегаралари оркали хам олиб утишни ёддан чикармаслик керак.

Дархакикат, интеллектуал мулк хукукини хукукий мухофазасини таъминлаш, шунингдек, сохага оид конун хужжатлари нормаларини ти-зимлаштириш, унификациялаш оркали янада та-комиллаштириш, интеллектуал мулк объектлари-га нисбатан мутлак хукук эгаларининг хукуклари ва конуний манфаатларини таъминлашнинг таъ-сирчан тизимини яратиш, шу билан бирга интеллектуал мулк хукукидан конунга хилоф равишда фойдаланишнинг олдини олиш механизмларини хорижий давлатлар илгор тажрибасидан келиб чикиб такомиллаштириш лозим.

Интеллектуал мулк объектларини у ёки бу давлат чегарасидан олиб киришда халкаро шарт-номаларда назарда тутилган коидалар амал кила-ди, хусусан, ТРИПС битими ушбу хукукий муносабатларни тартибга солувчи битим хисобланади.

ТРИПС битими узбек тилида Интеллектуал мулк хукукининг савдо сохаларида кулланиши буйича битим хам деб юритилади. ТРИПС би-тими Бутунжахон савдо ташкилотининг мухим хукукий асосларидан бири хисобланади. Жахон савдо ташкилотининг таъсис килиниши хакида Марракеш декларацияси мавжуд. ГАТТ, ГАТС, ТРИПС кабилар мазкур декларация иловалари-дир. Хар бир алохида илова келишув хисоблана-ди. ГАТТ - товар сотиш масалаларини тартибга солиб, миллий режимни куллашга ва товарларга нисбатан энг кулай шароитни яратишга имкон яратади. ГАТС - хизматлар сотилиши масалалари, миллий режимни куллаш ва хизматларга нисбатан энг кулай шароитни юзага келтирса, ТРИПС - интеллектуал мулк масалаларини меъёрга келтириб, миллий режимни куллашга ва интеллектуал мулк объектларига нисбатан кулайлик беради. ТРИПС-нинг бошка халкаро хукукий тартиблардан фарки шундаки, у интеллектуал мулк хукукини химоя килишни таъминлаш хакида низомга эга булган интеллектуал мулк сохасидаги биринчи келишув. ТРИПСнинг учинчи бобида фукаровий-хукукий, административ ва жиноий процедуралар, суд хи-мояси, вактинчалик ва чегаравий чоралар хаки-да маълумотлар келтирилган. Бошкача айтганда, ТРИПС интеллектуал мулк сохасида конунбузар-лик учун каттиккуллик билан иш тутади ва интеллектуал мулк объектлари хукук эгалари учун яна-

да ишончлирок химояни таъминлайди. Марракеш декларацияси низомларининг бири Жахон савдо ташкилоти аъзолари уртасида тортишувларни тартибга солувчи коида ва процедураларни уз ичига олади. Агар бирон аъзо давлат Жахон савдо ташкилоти келишуви меъёрларига риоя килмаса, унда бошка аъзо давлат тортишувларни хал этув-чи махсус кумитага мурожаат килиши мумкин. Умуман, ТРИПС келишуви етти кисмга булинган булиб, 73 моддадан иборат. ТРИПС келишуви Париж конвенсияси ва Берн конвенсиясига ту-лик мос келади. Бутунжахон савдо ташкилотига аъзо булишни хохлаган хар бир давлат ТРИПС битимини имзолаши шарт. Бундан ташкари, ушбу битимнинг нормаларига амал килиши, миллий конунчиликни уйгунлаштирмоги лозим. Мазкур битимнинг предмети интеллектуал мулк эгалари-нинг хукуклари мавжуд булган товарлар савдоси-ни тартибга солиш хисобланади [1]. Ушбу битим куйидаги 7 кисмдан иборат:

1-кисмда умумий коидалар ва асосий та-мойиллар белгилаб куйилган. Жахон савдо таш-килоти режимлари, хукуклардан батамом фойда-ланиш, максадлар, принциплар ва бошка умумий меъёрлар хакида суз юритилган;

2-кисм интеллектуал мулкдан фойдаланишда хукукларнинг мавжудлиги хажми ва кулланиши буйича стандартлар деб номланади. Унда товар белгилари, географик курсаткичлар, саноат наму-налари, патентлар, интеграл микросхемалар то-пологияси, ёпик ахборотларни мухофаза килиш, лицензия шартномалари оркали ракобатга карши амалиёт устидан назоратни амалга ошириш бел-гиланган. ТРИПСнинг иккинчи кисми 8 булим-дан иборат булиб, улардан 7 таси интеллектуал мулк объектлари хисобланади. Мазкур булим-ларда объектлар химояси ва хажмини аниклаш, химоялаш муддати, истисно ва бошкалар буйича меъёрлар келтирилган;

3-кисм интеллектуал мулк хукукларини химоя килишни таъминлашга багишланган. Унда уму-мий мажбуриятлар, фукаролик хукукий, маъму-рий-хукукий процедура ва суд химояси воситала-ри, интеллектуал мулк сохасида хукукларни буз-ганлик учун кулланадиган муваккат чоралар, интеллектуал мулк объектларини бир мамлакатдан иккинчи мамлакат худудига утказилишида божхо-на ва чегара тартиби, товарларни сохталаштириш ва маданий карокчилик учун жиноий жавобгар-

лик халкаро стандартлари назарда тутилган. Би-тимнинг 3-кисми 4-булими конуний товарлар айланмасини куллаб-кувватлаган холда божхона чегараларида интеллектуал мулк хукуклари бузи-лишларини бартараф этиш борасидаги талаблар-ни уз ичига олади;

4-кисмда интеллектуал мулк хукукларининг вужудга келиши ва уз кучини саклаб колиши буйича коидалар белгилаб куйилган;

5-кисм низоларнинг олдини олиш ва хал ки-лиш тартибига багишланган;

6-кисм эса ушбу битимга ривожланган мам-лакатлар, ривожланаётган мамлакатлар ва кам ривожланган мамлакатлар томонидан риоя килиниш хусусиятларига багишланган;

7-кисм ТРИПС битимини амалга ошириш буйича ташкилий тизим (институтционал чора-лар) ва якуний хулосаларни камраб олади. ТРИПС битими асосан интеллектуал мулк сохасида мул-кий хукукларни куриклайди. Бунда иштирокчи давлатларнинг бир-бирларига нисбатан миллий режим, кулай режим бериш асослари ва тартиби, битим буйича мажбуриятлар бажарилмаган так-дирда куриладиган иктисодий санкциялар белгилаб куйилган. Таникли Россия тадкикотчиси Н.Н. Карпова интеллектуал мулк тушунчасига уз муаллифлик таърифини берди. Уни Жахон савдо ташкилотида химоя килиш буйича халкаро нор-малар, шунингдек, ТРИПС битимини бу сохада-ги бошка битимлардан фаркини келтириб утган. Шу билан бирга, ривожланаётган давлатлар учун Жахон савдо ташкилотига аъзо булиш интеллектуал мулк хукуки мухофаза килинишини таъ-минлашда кандай ижобий ва салбий жихатлари мавжудлигини ажратиб курсатган. Унинг фикрига кура Жахон савдо ташкилотига аъзо булиш давлатлар учун интеллектуал мулк хукукини самарали химоя килиш инвестицион иклимнинг яхшилани-шига, интеллектуал мулк хукукидан фойдаланиш тушунчасининг ягона талкини ишлаб чикилиши-га, махаллий ишлаб чикарувчилар куллаб-кувват-ланишига, ташки савдода дискриминацион чора-лардан химоя килинишига, миллий интеллектуал мулк конунчилигини халкаро конунчилик билан уйгунлашига, миллий бозорда умумкабул килин-ган товар белгилари тан олинишига хамда контра-факт ва карокчилик махсулотлари микдори кама-йишига олиб келиши мумкин. Шунингдек, Жахон савдо ташкилотига аъзо булишнинг янги аъзо

булаётган ривожланаётган давлатлар учун салбий томонлари хам мавжуд. Масалан, ташки бозор-даги юкори ракобатнинг юзага келишига, саноат сохасидаги илмий-техникавий экспертизага бул-ган талабларнинг камайишига, махаллий бозорда товар белгилари уртасидаги юкори ракобат юзага келиши окибатида миллий ишлаб чикарувчилар-нинг бозордаги урни йукотилишига хамда чет эл аризачилари томонидан патент олишда туланади-ган божларнинг давлат бюджетига тушмаслигига олиб келиши мумкинлигини билдирган [2].

Интеллектуал мулкнинг савдо жихатлари тугрисидаги битимнинг (ТРИПС) 15-моддасига кура бир корхонанинг товарлари ва хизматларини бошка корхонанинг товарлари ва хизматларидан фарклаш фойдаланиладиган исталган белги ёки белгилар комбинацияси товар белгиси сифатида эътироф этилади [3].

Рус олими М.А. Сорокин ТРИПС битими нор-маларини интеллектуал мулк хукукларини мухофаза килишда умумжахон талаблари деб атаб, унинг интеллектуал мулк товарларининг транс-чегаравий кесишишида хукукий муносабатлар-ни тартибга солувчи ролини юкори бахолаган. Унинг фикрича, аъзо давлатлар божхона органла-рига миллий интеллектуал мулк объектларининг божхона реестрига киритилмаган товарлари буйича "Ex officio" ваколатининг берилиши (куллаш мажбурий эмас) мазкур битимнинг энг устун то-монларидан бири хисобланади [4].

ТРИПСнинг интеллектуал мулк объектлари-га булган хукукларни химоя килиш борасидаги божхона органлари томонидан куриладиган чо-ра-тадбирларга куйилган талаблари мазкур би-тимнинг 51-60-моддаларида белгилаб куйилган. Хусусан, ушбу битимнинг 51-моддасига асосан аъзо давлатлар ваколатли органларига "товарлар-нинг трансчегаравий кесишувида" факат муал-лифлик хукуки эгаларининг ва товар белгилари-га булган хукукларни химоя килиш мажбурияти юклатилган. Хукук эгаси томонидан божхона ор-ганларининг маълум интеллектуал мулк объекти-га нисбатан химоя олиниши учун у уз аризасида ушбу товарлар кайсидир муддат оралигида бошка давлат чегарасини кесиб утиши хакида тахмин килишга асослар мавжудлиги ва узининг интеллектуал мулк хукуклари тахминий бузилишини исботлашнинг "етарли" воситаларини курсатиши лозим [5].

Божхона битимларининг узига хос жихатла-ридан бири давлатнинг ташци ицтисодий фао-лиятининг царийб барча йуналишларини цамраб олганлигидир. Бундай йуналишларга ташци сав-до, халцаро ташишлар, туризм, халцаро ицтисо-дий хуцуцбузарликларга царши курашиш, халцаро почта айланмаси, атроф-мухитни мухофаза ци-

лиш, хайвонот ва усимлик дунёсининг йуколиб бораётган турларини саклаб колиш, интеллектуал мулк хукукларини химоя килиш, гиёхванд-лик воситалари, психотроп моддалар, радиоактив материаллар ва муомаласи чекланган бошка мате-риалларни гайриконуний равишда олиб киришни келтириш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Интеллектуал мулк хуцуци: товар белгиларининг хуцуций мухофазаси: уцув цулланма // Б. Тошев, Ф. Набиев. - Т.: Инновацион ривожланиш нашриёт-матбаа уйи, 2019.

2. Карпова Н.Н. Вступление России в ВТО и защита интеллектуальной собственности // Российское предпринимательство. - 2012.

3. Интеллектуал мулк хуцуци: товар белгиларининг хуцуций мухофазаси: уцув цулланма // Б. Тошев, Ф. Набиев. - Т.: Инновацион ривожланиш нашриёт-матбаа уйи, 2019.

4. Сорокин М.А. Международная экономическая интеграция и проблемы таможенной защиты прав интеллектуальной собственности / М.А. Сорокин А.М. Сорокин // Территория новых возможностей. Вестник Владивостокского государственного университета экономики и сервиса. - 2015. - № 4.

5. Бронкерз М.С.Е., Веркад Д.В.Ф., МакНелиса Н.М. Соглашение ТРИПС. Меры по обеспечению соблюдения прав интеллектуальной собственности // Программа TACIS/AIDAA. - 2011.

6. Полозова Д.В. Система гражданско-правовых способов защиты интеллектуальных прав в Российской Федерации // Российское правосудие. - 2016. - № 8 (124).

7. Маркова О.В. Система правовой защиты интеллектуальной собственности: Автореф. дисс. ... канд. юрид. наук. ВАК 12.00.01. - М., 2016.

8. Буваева Н.Э. Международное таможенное право: Учеб. для бакалавриата и магистратуры / Н.Э. Буваева, А.В. Зубач; под общ. ред. А.В. Зубача. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: Юрайт, 2019.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.