CC BY
8НАКШИ ИСТИЛОДОТИ ЗАБОНШИНОСИ ДАР FАНОВАТИ ТАРКИБИ ЛУFАВИИ
ЗАБОНИ ФОРСИИ МИЁНА
Чоматов С.
Забони форсии миёна (parsig) дар замони Сосониён ба дайси забони давлатй ва забони оини зардyштй ва набиштадои он карор дошт. Аз ин ру, дам дар даврони Сосониён ва дам дар карндои аввали ислом ба ин забон осори гуногуни диниву фаслсафй, дукукиву сиёсй ва таърихивy адабй офарида шудааст1. Асосан истилодоти дар давра ба вучудомада бо хати падлавй ва навъдои он катибадои падлавй дар руи сиккадо, мудрдо, саволдо, фулузот ва пустдо нигошта мeгардиданд.
Забони порсии миёна аз чидати хусусиятдои гуногунаш ба забони порсии кадим наздикй дошта, мардилаи нави равнаку инкишофи онро ташкил мeдидад. Аз тарафи дигар, ин забон ба забони дарй- забони адабиёти бузурги классики тонику форс, забондои дозираи точикй, форй ва дари Афгонистон каробату хeшии бeвосита дорад2.
Забоншиносони точик низ фикру андeшадои хeро пeромyни забони форси миёна ва таркиби лугавии он баён намудаанд. Ба кавли забоншинос Д. Саймиддинов пайдоиши истилодот дар забони форси миёна аз чанд род сурат гирифтааст:-идомаи истилодоти бунёдии эронй бидуни тагйироти маъно ва ё тавсиаи маънои истилодии он дар забони форсии миёна;-истифодаи лугати гайриистилодй ба дайси истилод;- иктибос аз забони авeстой; -баргардон ва ё калкадои авeстой дар падлавй;- иктибо саз забондои гайриэронй-юнонй ва диндй;- аз роди вожасозй (дар асоси колабдои вожасозй)3
Cарчашмадоe, ки моро бо истилодоти «забоншиносй»- забони форсии миёна жарфтар ошно мeсозад асрадо ва фардангномаву луготдои дар он давра таълифёфта ба шумор мeраванд.
Истилодоти «забоншиносй»-и забони форсии миёна дар осори зардуштй хeлe бeштар ба назар мeрасид. Агар ба сохтору таркиби ин навъи истилодот назар афкажм ондо низ ба соддаву сохта ва мураккабу истилодибора чудо мeшаванд. Як нуктаро бояд кайд намуд, ки ба таври умум истилодоти марбути «забоншиносй»-и он даврро мeтавон ба истилодоти марбути «сарф» ва «надв» гурудбандй намуд, ки дар як ин гуруддо низ дар навбати худ фарогири истилодоти чудогона мeбошанд.
Истилодоти марбути сарф. Сарф дар сисгемаи грамматикии забони форсии миёна мав^и гyстyрдаeро ба худ касб намуда буд, ки ин аз корбурди истилодоти «забоншиносй»-и дамон давр дарак мeдидад. Истилодоти марбути «сарф» аз гуруддои зeрин иборат аст:
Истилодоти ё ибораистилоуоти марбути исм: исмдои маънй, исми мушаххас, исми фоил, исми шахс, исми макон, исмдои амал, исми чомeъ,
Истилодоти ё ибораистилоуоти марбути сифат: сифатдои аслй, сифатдои нисбй, дарачаи мукоисавй, дарачаи олй,сифати фeълии замони гузашта, сифтадои зодир, сифатдои мураккаби навъи бадувридй,
Истилодоти ё ибораистилоуоти марбути феъл: замон, замони дeрин, замони дурр, замони бeкарон, замони канорманд, замони тулонй, асоси замони дозира, пасванддои исмсоз, фeълдои сода, фeълдои даракат, шаклдои номй ^номин^тив), каузатив, фeълдои таркибии номй,
Вожасозй чун дар дигар забондо дар форсии миёна низ аз манбаи асосй ва дамeшагии такмил ва ташаккули лугат мадсуб аст4. Дар тули рушди ин забон лугату истилодоти зиёди «забоншиносй»-ро мeтавон пайдо намуд, ки баррасии ондо инчо аз манфиат холй находад буд. Вожасозй низ колабдои маъмули хоси худро дошта, фарогири як катор истилодот дам аст, ки ондоро мо зарур донистeм, ки ба соддаву сохта ва мураккабу ибораистилод чудо намоeм.
Истилодоти сода: вожа, ванд, асос, рeша, унсур ва г.
Истилодоти сохта: асосдо, рeшадо, ванддо, унсурдо ва г.
Истилодоти мураккаб: жшванд, пасванд ва г.
Ибораистилоуот: тадаввулоти овой, вожадои мураккаби кармаддарайа, унсури вожасоз, асосдои мураккаб, асосдои номй, асосдои фeълй, пасванди шаклсоз.
Он гурудбандж, ки мо аз он дар боло ишора намyдeм, ин назару андeшаи мо ба мав^и истилодоти «забоншиносй» дар забони форсии миёна буда, истилодот ба таври умум оварда шудааст. Дар кисми баъдй бошад, мо андeшаи худро андар боби истилодоти забоншиносй ва гурудбандии ондо дар асари Авeсто, дар ашъори ибни Сино ва дамасрони y баён ходeм намуд.
1 Д. Саймиддинов. Вожашиносии забони форсии миёна. Дyшанбe- 2001, сад. 13.
2 Р.Х.Додихyдоeв. Дастури мухтасари таърихи забони точикй. Дyшанбe -1978, сад. 33
3 Д. Саймиддинов. Вожашиносии забони форсии миёна. Дyшанбe- 2001, сад. 172
4 Д. Саймиддинов. Вожашиносии забони форсии миёна. Дyшанбe- 2001, сад. 112
Истилодоти «забоншиносй» дар Авесто. Забондои эронй ба гуруде аз забондои куфа дохил мешавад, ки дар миёни кабоилдо ва миллатдое, ки то даде аз назари фарданг бо якдигар пайвастагй доштаанд корбурд дорад5. Авесто яке аз кудантарин осори марбут ба мардум ва забони шаркии Эрон аст. Агар ба асли вожаи Авесто назар афканем, он ба давраи миёна ва матндои давраи Сосонй мансубият дошта, дар хати падлавй бо суратдои "pyst'k/g, pst'k/g навишта мегардад ва чун "abestag" таллафуз шуда ва дар матндои форсии нав «Авесто» ба кор меравад. Хате, ки Авесто бо он нигошат гардтдааст «авестой» «дин дабира» ном дошта, дар бораи маънии мвожаи «авесто» назару андешадои гуногуне чой доранд. Х,амин тарик, мавзуи бадси мо, ки ба мавкеъ ва корбурди истилодоти «забоншиносй» дар Авесто меравад, истилодоти марбути он осорро метавон ба истилодоти овошиносй, сарф ва надв гурудбандй намуд.
Истилодоти марбути овошиноси. Теъдоди ин навъи истилодот дар Авесто он кадар зиёд нестанд ва маъмултарини ондоро мо инчо чой медидем, ба монанди: дарф, дарфи дугона (diphthong), овоз, садонок, садонокдои кутод ва баланд (дароз), дамсадодо, дамсадодои дасби махрач ва ё шивои фарогуй.
Истилодоти марбути сарф. Микдори истилодоти марбути сарф дар осори Авесто хеле зиёд мебошанд ва маъмултарини ондо чунинанд, мисли: замир, сифат, исм, шумоари тандо, машни ва чамъ, чинс, чинси музаккар, мувваннас, ханси, долати сарфй, нидодй, ройи, бойи, барой, азй, вобастагй, дорй, ойи, пешванд, пасванд, пешванд, асос, реша.
Яке аз диссадои нутке, ки дар осори Авесто фрогири истилодоти сершумор аст, ин феъл буда истилодоти зайлро дар бар мегирад: феъл, масдар, замонуои феъл, %ол (present), нацлй (perfect), гузашта (aorist), сига, сигаи ахбори (indicative), амри (imperative), илтизоми (subjunctive), иншои (injunctive), таманнои (optative), сифатуои фоили (present participle), сифатуои мауфулй (past participle), хабари (inhoative), орзуи (desiderative), таъкиди (intensive), оянда (future), мацуул (passive), сабаби (causative), исми (demonominative)6 .
Олим, адиб, шоир, файласуф ва мутаффакири бузурги карни X Шайхурраис Абудалй ибни Сино дар рушди илмдои фалсафа ва мантик, тиб дандаса, илми дайат, набототшиносй ва дигар содадои забоншиносй садми арзандае гузоштааст, ки ягон нафаре аз дамасрониаш ба у баробар шуда наметавонистанд. Як нутктаро бояд ишора намуд, ки дар давраи бостон илми забон як чузъи илми мантик дисобида мешуд. Асардои дар карндои IX-X таълифнамудаи донишмандон Закариёи Розй (865-926), Абунасри Форобй (873-951), Абуалй ибни Сино (9801037), Абурайдони Берунй (973-1049), Мудамади Еаззолй (1058-1111) ба пайдо шудани истилодоти забоншиносй дар забони форсй асос гузоштанд. Х,атто Абунасри Форобй дар асари хеш аз сохтори калима ёдовар шуда, вожаи «лафз»-ро ба соддаву мураккаб чудо намуда, дар зери мадфуми лафзи сода исму феъл ва адотро дар назар дошту, дар зери мадфуми лафзи мураккаб цумларо мефадмид. Пас маълум гардид, ки файласуфон ба масъалаи омузиш ва тадкики истилодоти забоншиносй, мисли калима, исм, феъл, цумла ва ибора таваччуд намуда, андешаронй дам намудаанд.
Ибни Сино бошад, дар асари худ бо номи «Донишнома» дар мавриди истилодоти лафз, %арф, сарф, исм, наув, феъл, калима андешаронй намуда, датто тафовути байни истилоддои исму калимаро шард дам додаст: Дар лафзе муфрад ё ном бувад, ё куниш, ё дарф. Ва ба тозй номро «исм» хонанд ва маар кунишро надвиён «феъл» хонанд ва мантикиён «калима» хонанд. Ва исму калима дардуро маънии тамом бувад. Лекин фарк миёни исму калима он аст, ки исм далел бувад бар маънй ва далел набувад бар каии он маънй. Ва аммо калима далел бувад бар маънй ва каии он маънй7.
Дар кисмати дигари асари хеш Шайхурраис бо унвони «Мантик» аз навъдои маъмули исм-куллу чузъ ёд намуда, чунин баён медорад: Лафз дам кул куллй бошад ва дам чузвй бошад. Ва чун чузъй чунин бошад, бояд ки «куллй» дар мукобалаи вай бошад нафси тасаввури маънияш монеъ наояд аз он ки ширкати дигаре дар вай тавонад бувад. Пас, агар ширкат мумтанеъ бошад ба сабабе бошад, ки хоричи мафдуми куллй бошад8.
Дар боби таърифи истилодоти забоншиносии «исм, калима, адот ва кавл» Ибни Сино чунин андеша дорад: исм лафзим муфрадест, ки маъноеро ифода намуда, се замони ин маъноро, ки ба вай дамрод мешаванд, далолат намекунад. Аммо калима дар дар як чиз чун исм мавчуд буда, замони муайянро ифода мекунад. Аммо адот лафзест, ки тандо маъноеро далолат
5 П. Ч,амшедов. Авесто. Душанбе-2013, сад.4.
6 П. Ч,амшедов. Авесто. Душанбе-2013, сад.41.
7 Абуалй ибни Сино. Осори мунтахаб, чилди якум. Наш. Ирфон, Душанбе-1981, сад 34.
8 Абуалй ибни Сино. Осори мунтахаб, чилди якум. Наш. Ирфон, Душанбе-1981, сад 145.
намекунад, балки дар нисбат ва изофа юайни маъно омада, маънояш баъди бо вай дамрод намудани чизе равшан мешавад, мисли «дар», «не». Барои дамин агар «Зайд дар» гуфта шавад, маъно пурра нест, магар ин ки гуфа нашавад «Зайд дар хона аст» Аз мисолдои зерин бармеояд, ки зери таркиби «Зайд дар» Ибни Сино истилоди «чумлаи нопурра» ва чумлаи «Зайд дар хона аст»-ро истилоди «чумлаи пурра» -ро дар назар дорад. Зери мафдуми «адот» Ибни Сино истилоди имрузаи «калимадои ёридиданда»-ро мефадмид.
Аммо кавл лафзи муракаберо меноманд, ки як чузъаш низ маъно дорад. Вай кавли том ва нопурра шуда метавонад. Кавли том чизест, ки чузъи он як маънои пурраро ифода мекуна. Мисоли ин кавл он аст, ки вай тандо аз исмхо ё аз исмдо ва феълхо таркиб меёбад9.
Аз мутоилаи ашъори Ибни Сино дарёфтем, ки истилодоти забоншиносй, мисли лафз, уарф, калима, ибора, цумла, исм, феъл, наув, сарф, кулл, цузъ, адот, цавл, цумлаи соддаи пурра ва нопурра, цумлауои мураккаб, сарцумла, цумлаи пайпав, цумлаи мураккаби пайваст, лафзи муфрад, калимадои ёридщанда, фоил, мафъул, замон, макон, мутлац, давомдор, монандй, сохта, мураккаб, муштарак, шарт, сабаб, уолат, дараца дар асардои эшон фаровон истифода гардида, таркиби лугавии забони форси бостонро бой намудаанд.
Яке аз олимон ва файласуфони бузурге, ки ба илми грамматика таваччуд намудааст Абурайдони Берунй ба шумор рафта, дар асари худ «Мол-ул -Х,инд» бархе аз муаммодои грамматикаи забондои динду ва арабиро мисол оварда, бад ин васила теъдоди истилодоти «забоншиносй»-ро афзун гардонид, ки асари мазкурро метавон сарчашмаи пайдоиши истилодоти грамматикии дамон давра номид.
Як нуктаро бояд тазаккур дод, ки дар забоншиносии форсии миёна асардои «Асос-ул-иктибос» ва «Меъёр-ул-ашъор»-и Хоча Насруддини Тусй (1201-1274) чун сарчашмаи пайдоиши истилодои забоншиносй пас аз асари мантикии Абуалй ибни Сино-«Донишнома» чой дорад. Пас аз мутоилаи асардои мазкур мо ба кадри дол истилодоти забоншиносии зайлро дарётем, ки ба кисмати чудогнонаи забоншиносй -овошиносй марбут буданд, ба монанди: уарф мусаввити мамдуд (садоноки дароз), заммат, фатуат, мусаммат (уамсадо), мусаввит (садонок), ташдид10.
Файласуфи бузурги асри XIII ба унвони Кутбиддини Шерозй дар асари мантикии хеш «Дуррат-ут-точ» аз истилодоти «забоншиносй» фаровон кор гирифтааас, ки маъмултарини ондо истилоддои лафзи муфрад, исм, феъл, уарф, калима, мураккаб, цумла, калом ва г. ба шумор мераванд.
Забоншиноси точик М. Косимова дар асари хеш «Таърихи забони адабии точик»11 кайд меунад, ки дар забони осори асрдои IX-X истилодоти гуногун (содаи адабиётшиносй, забоншиносй, фалсафй, мантик, низомй-дарбй, тиб, дорушиносй ва амсоли ин) хеле зиёд корбаст шудааст. Дар асари мазкур ассоан он истилодоти забоншиносие, ки дар ашъори Ибни Сино ва Абурайдони Берунй ба кор рафтаанд, чой дода шудаанд, ба монанди: Ва ба тозй номро исм хонанд ва маар кунишро надвиён феъл хонанд ва мантикиён калима хонанд;.... Донистан ду гуна аст: яке, андаррасидан, ки ба тозй тасаввур хоннад.ва дуввум гаравидан.. .ва инро ба тозй тасдик хонанд. Абуалй ибни Сино12.
Он истилодоти «забоншиносй»-е, ки мо аз забони адабии асрдои IX-X дарёфт намудем, аз асари «Таърихи забони адабии точик» гирифта шуда, ба кисматдои чудогонаи грамматика амсоли овошиносиву калимасозй ё сарфу надв мансубият доранд, ки мо андешаи худро дар атрофии ондо дар зер чой ходем дод.
Истилодоти марбути «овошиносй». Мушаххас намудани системаи овозии забони адабии зиннаи нахусти рушди забони точики-форсиро бо тамоми чузъиёташ гайриимкон аст, зеро ягон асари дар асрдои IX-X тадвингардида то ба имруз ба мо маълум нест. Яке аз вижагидои фонетики забони ададабии очик дар карндои IX-X он буд, ки забони арабй куввати инъикос намудани хусусиятдои фонетики забони точикиро надошт. Ба ин нигод накарда, бархе аз истилодоти марбути фонетикии он давраро мо метавоним мисол орем, ба монандй: уарф, овоз, садонок, уамсадо, садонокуои кутоу, уамсадоуои рогй, уамсадои лабии царангдор ва г.
Истилодоти марбути «калима». Таркиби лугавии забони адабии асрдои IX-X дар киёс ба дигар асрдо хеле ганй буда, омили аосии он нашр гардидан осори як зумра олимону файласуфон ва шоирону нависандагон мисли устод Рудакиву, даким Фирдавсй, Абуалй ибни Синову Абурайдони Берунй ва Абушукури Балхиву Абуалй Мудаммади Балъамй ва дигарон ба
9 Абуалй ибни Сино. Осори мунтахаб, чилди чадорум. Наш. Ирфон, Душанбе-1992, сад 60-61.
10 Насриддини Тусй. Меъёр-ул-ашъор.- Душанбе: Ориёно, 1992.-146 с.
11 М. Косимова. Таърихи забони адабии точик. Душанбе-2003, 490 сад.
12 М. Косимова. Таърихи забони адабии точик. Душанбе-2003, сад 74.
шумор меравад. Асосан истилодоти «калимасозй»-е, ки дар ин давра ба вучуд омаданд, ба худи калимаву, мансубияти калима аз нигоди маъно марбут буданд, ба монанди: калимадои умумиистеъмолй, калимадои каммистеъмол, историзмдо, диалектизмдо, калимадои гуфтугуй ва шевагй, истилодот, калимадои худй (аслй), калимадои иктибосй),муарработ, синоним, антоним, омоним, сермаъной ва г.
Истилодоти марбути «калимасозй». Калимасозй яке аз бахшдои забон ба дисоб рафта, яке аз воситадои ганй гардидани таркиби лугавии дар як забон ба шумор меравад. Истилодоти маъмуле, ки ба ин бахш марбутанд, индо ба шумор мераванд: асос, реша, бандак, пешванд, пасванд, морфологй, структурй-семанткй (сохторй-маъной), синтаксисй, ономасиологй, функсионалй-семантикй, сода, сохта, мураккаб, таркибй ва г.
Истилодоти марбути «сарф». Сарф яке аз кисматдои мудими грамматика ба шумор рафта, грамматикаро бе сарф наметавон тасаввур намуд. Асосан дар зери мафдуми сарф «дисссадои нутк» дар назар аст, ки фарогири истилодоти сершумор буда, дар навбати худ ба истилодоти марбути исм, сифат, шумора, чонишин, феъл, зарф, пешоянд, пайвандак, диссача ва нидо чудо мешавад.
Истилодоти марбути исм: чондор, бечон, шахс, гайришахс, хос, чинс, конкрет, абстракт, тандо, чамъ, муайян, номуайян, ифодаи чинсият дар исм,
Истилодоти марбути сифат: аслй, нисбй, дарача, дарачаи оддй, киёсй, олй, сода, сохта, мураккаб, таркибй.
Истилодоти марбути пешоянд: микдорй, тартибй, аслй, тахминй, касрй.
Истилодоти марбути чонишин: шахсй, ишоратй, нафсй-таъкидй, саволй, таъинй, манфй, номуайянй, бандакчонишиндо.
Истилодоти марбути феъл: асос, асоси замони дозира, асоси замони гузашта, масдар, бандакдо, ванддои шаклсози феъл, феълдои ёвари шаклсоз, таркибдои феълии модалй, феълдои бевосита ва бавосита, сига, сигаи хабарй, сигаи шартй, сигаи амрй, сигаи дуой (орзуй, оптатив, ходишмандй), сифати феълй, феъли дол, феълдои тасрифй ва гайритасрифй.
Истилодоти марбути зарф: зарфи замон, зарфи макон, зарфи тарзи амал, зарфи сабаб.
Истилодоти марбути пешоянду пасоянд: пешоянддои аслии таркибй, пешоянддои аслии изофй, пешоянддои аслии сохта, пешоянддои номии изофй, пешоянддои номии таркибй, пешоянддои номии таркибии изофй, пешоянддои такрори таркибии изофй, пешоянддои дучузъаи номии изофй, пешоянддои сечузъаи таркибии номии изофй.
Истилодоти марбути пайвандак: пайвандакдои пайваст, пайвандакдои тобеъ, пайвандакдои тобеи таркибй.
Истилодоти марбути диссача: диссачадои тасдикй, диссачадои инкорй, диссачадои таъкидй, диссачадои саволй, диссачадои шартй-модалй.
Истилодоти марбути надв. Надв яке аз бахшдои мудитмарини забон ба шумор рафта, фарогири истилодоти зиёде мебошад. Иборадои марбути надв дар навбати худ ба истилодоти марбути ибора, чумла ва аъзодои чудо мешаванд.
Истилодоти марбути ибора: алока, алокаи пайваст, алокаи тобеъ, алокаи мувофикат, алокаи изофй, алокаи вобастагй, ибора, ибораи исмй, иборадои изофии исмй, иборадои исмии вобастагй, иборадои исмии омехта, иборадои сифатй, иборадои зарфй, иборадои изофии чонишинй, иборадои изофии масдарй, иборадои вобастагии масдарй, иборадои дамродии масдарй, иборадои тафсилй, ибораи фразеологй.
Истилодоти марбути чумла: чумлаи сода, чумлаи яктаркиба ва дутаркиба, чумлаи яктаркибаи муайяншахс, чумлаи яктаркибаи номуайяншахс, чумлаи яктаркибаи умумишахс, чумлаи хуллас, чумлаи тафсилй, чумлаи соддаи пурра, чумлаи дикоягй, чумлаи саволй, чумлаи мураккаб, чумлаи мураккаби пайваст, чумлаи мураккаби тобеъ, чумладои туфайлй ва тавзедй, чумалдои мураккаби тобеи сертаркиб, чумладои мураккаби омехта,
Истилодоти марбути аъзодои чумла: сараъзо, аъзодои пайрав, мубтадо, мубтадои чида, хабар, хабардои феълй, хабардои номй, мувофикати хабар бо мубтадо, муайянкунанда, муайянкуннадаи изофмуайянкуннадаи беизофа, муайянкуннадаи артиклй, муайянкуннадаи дамродй, баёния, баёниядои изофй, пуркунанда, пуркуннадаи бевосита, пуркунандаи бавосита, дол, доли тарзи амал, доли микдору дарача, доли монандй, доли макон, доли замон, доли сабаб, доли максад.
Чунонки мушодида гардид, истилодоти «забоншиносй» дар осори мантикии асрдои X-XII мавкеи густурдаеро ба худ касб намуда, таркиби лугавии забони форсй дар катори дигар истилодот ганй гардониданд. Як нуктаро бояд ишора намуд, ки дамаи ситилодоти чун мисол оварда шуда аз асардои дар даврадои мухталиф руйи чоп омада гидоварй гардида, гурудбандии ондо низ дар дамон замина сурат гирифтааст.
Адабиёт:
1. Д. Саймиддинов. Вожашиносии забони форсии миёна. Душанбе- 2001, сад. 13.
2. Р.Х.Додихудоев. Дастури мухтасари таърихи забони точикй. Душанбе -1978, сад. 33
3. Насриддини Тусй. Меъёр-ул-ашъор.- Душанбе: Ориёно, 1992.-146 с.
4. М. ^осимова. Таърихи забони адабии точик. Душанбе-2003, 490 сад.
5. Ахманова О.С., Словарь лингвистических терминов, М. - 1969, с. 430
6. Будагов Р. А. Новые слова и значения // Человек и его язык. М.: МГУ, 1976 - 275 - 283 с.
7. Гак В.Г., Семантическая структура слова как компонент семантической структуры высказывания // А.А. Леонтьев. Семантическая структура слова. М., 1971, стр.78 - 96.
РОЛЬ ЛИНГВИСТИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ В ОБОГОШЕНИИ СЛОВАРНОГО СОСТАВА ПЕРСИДСКОГО ЯЗЫКА СРЕДНОГО ПЕРИОДА
Джаматов С.
В статье впервые рассматривается роль лингвистических терминов в обогащении словарного состава персидского языка средного периода. В данной статье автор использовал обширные материалы, относящиеся к лингвистическим терминам, так как эти термины образуют один из важнейших пластов словарного состава любого языка.
Ключевые слова: термин, лингвистика, словарный состав, язык, персидский язык, пласт, средней период.
ROLE OF LINGUISTIC TERMS IN THE ENRICHMENT OF WORD STOCK OF PERSIAN
LANGUAGE OF MIDDLE PERIOD
Jamatov S.
The role of linguistic terms in the enrichment of word stock of Persian language of middle period is firstly reviewed in this article. The author has used wide materials related to the linguistic terms while writing the article, as these terms constitute one of the most important layer of word stock of any language.
Key words: term, linguistics, word stock, language, Persian language, layer, middle period.
Сведения об авторе: Джаматов Самиддин Салохиддинович - кандидат филологических наук, доцент кафедры английского языка и сопостовительной типологии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+992) 91 9005462, e-mail: jsamiddin@mail.ru
Information about the author: Jamatov Samiddin Salohiddinovich, Ph. D in Philology, docent, Chair of English Language and Comparative Typology, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel.: (+992) 91 9005462, e-mail: jsamiddin@mail.ru
АЛОЦАИ КАЛИМАДО ВА ИФОДАИ МУНОСИБАТИ ПУРКУНАНДАГИ БО ПЕШОЯНДИ
«БА» ДАР НАСРИ АСРИ XVI
Каффоров А. О., Алиев А.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни
Пешоянди «ба» яке аз пешоянддои сермаъно, серистеъмол ва сервазифаи забони адабии точик буда, вобаста ба маънои калимадои алокамандкардааш муносибатдои гуногуни надвй ва тобишдои маънои мухталиф зодир менамояд (1, 289-290). Ин пешоянд дар ташаккули аксари навъдои ибора воситаи фаъоли алока мадсуб меёбад.
Дар насри асри XV1 низ пешоянди «ба» аз лидози доираи истифода ва басомад дар чои аввал меистад. Ин пешоянд вобаста ба маънои лугавии чузъдои ибора муносибатдои гуногуни надвиро ифода кардааст. Пешоянди «ба» дар насри ин давра, махсусан дар алокаи аъзодои гуногуни чумла ба хабар хеле серистифодаю сермаъност.
Дар ташакули иборадои исмй ва сифатй дам пешоянди «ба» мавкеи муайян дорад. Дар байни калимадое, ки тавассути пешоянди «ба» алокаманд шудаанд, бештар муносибати надвии пуркунандагй ва долй бо тобишдои гуногун мушодида мегардад.
1. Ифодаи муносибати пуркунандагй
