CC BY
5
ТДУ 575
DOI:10.51844-2077-4990-2022-2-109-112
Цосимова Инобат Тухтабоевна, номзади илмуои филология, дотсенти кафедраи журналистика ва назарияи тарцумаи МДТ «ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров», (Тоцикистон, Хуцанд) Касымова Инобат Тухтабоевна, кандидат филологических наук, доцент кафедры журналистика и теории перевода ГОУ «ХГУ имени акад. Б.Гафурова», (Таджикистан, Худжанд)
Kasimova Inobat Tukhtaboevna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of journalism and translation theory under the SEI "KhSU named after acad. B.Gafurov", (Tajikistan, Khujand), E-mail: qosimova@gmail.com,
Вожа^ои калиди: барномауои тафреуй, "Нигоуи нав", журналисти телевизион, барномаи муаллифй, очерки телевизионй
Мацола ба муайян намудани нацши журналисти телевизион дар шеваи пеуниуоди барномаи телевизионй дар мисоли барномаи "Нигоуи нав" бахшида шудааст.Цайд карда мешавад, ки дар шароити рацобати иттилоотй тамоми давлатуо кушиш мекунанд, ки дар самти таблшу ташвици уадафуои худ устувор бошанд. Телевизион барои таути таъсир царор додани аудиторияи васеъ нуфузи боз уам бештар пайдо мекунад, ки вобаста ба ин рушди техника ва технологияи ВАО имкону шароитуои васеъ фароуам меорад. Тауцицоти мазкур фаъолияти муаллифи барномаи телевизионй - журналисти телевизионро дар мисоли барномаи "Нигоуи нав", ки аз тарици ШТР СМ-1 пахш мешавад мавриди таулилу тауциц царор додааст. Таъкид меравад, ки ба нияти возеуи ифодаи рузноманигор, мавцеи муаллиф ва цустуцуи у дар сохту шакли бадеии барнома царор гирифтааст. Мацола дар асоси маводи фаровон ва барномауои телевизион таълиф гардида, хулосауо моуияти асосии тауцицотро бозгуй мекунад.
Ключевые слова: рекреативная передача, "Нигохи нав", телевизионый журналист, авторская программа, телевизионноый очерк
Статья посвящена определению роли автора в способе подачи телепрограммы на примере передачи "Нигохи нав". Отмечается что в условиях информационной конкуренции, в которой все страны стремятся быть последовательными в продвижении своих целей, телевидение приобретает все большее влияние для воздействия на более широкую аудиторию, что в свою очередь создает широкий спектр возможностей и условий для развития медиатехнологий.Рассматривается деятельность автора телепрограммы и тележурналиста, на примере программы «Нигохи нав», которая транслируется по каналу СМ-1. Подчеркивается четкий замысел высказывания журналиста, позиция автора и его поиски отражены в художественной структуре программы. Статья основана на богатом материале и телевизионных передачах, а выводы отражают суть исследования.
Key words: recreational program, "Nigohi Nav", television journalist, author's program, television essay The article dwells on determination of the authofs role in the method ofpresenting TV program on the example of the program "Nigohi Nav". It is noted that in the conditions of information competition, in which all countries strive to be consistent in promoting their goals, television is gaining more and more influence to influence a wider audience, which in turn creates a wide range of opportunities and conditions for the development of media technologies. The activity of the author of the TV program and TV journalist, on the example of the program "Nigohi Nav", which is broadcast on the SM-1 channel. The clear intention of the journalist's statement is emphasized, the position of the author and his searches are reflected in the artistic structure of the program. The article is based on rich material and television programs, and the conclusions reflect the essence of the study.
109
НАЦШИ МУАЛЛИФ ДАР ШЕВАИПЕШНЩОДИ БАРНОМАИ ТЕЛЕВИЗИОНИ
РОЛЬ АВТОРА В СТИЛЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ ТЕЛЕВИЗОННОЙ ПРОГРАММЫ
AUTHOR S ROLE IN PRESENTATION STYLE TV PROGRAM
Воситанои ахбори омма, махсyсан, телевизион аз рузи ба вучуд омаданаш дар тарFибy ташви;и фарнангу тамаддуни миллй воситаи нерyмандy тавоное ба нисоб меравад. Дар шароити феълй, ки BAO рушд карда, номгуйи расонанои чопиву электронй зиёд гардидаанд, усулнои тания ва пешниноди барнома ба такмил ва таFЙироти шаклй ниёз пайдо мекунад. Дар телевизионнои маналлй кушиши шакли нави пешниноди барномано имруз ба назар мерасад, ки мисоли он барномаи "Нигони нав"-и ШТР СМ-1 аст. Ба назари мо, масъалаи усулнои тания ва пахши барноманои тафренй бо назардошти мав;еи муаллиф ба тан;и; ниёз дорад, зеро ;олабнои жанрй ва мавзуии барномано манз аз чанонбинй, сатни дониш ва малакаи касбии муаллифи барнома вобастагии бевосита дорад. Дар мачмуъ, бо рушди BAO, аз чумла телевизион ва вусъат гирифтани муборизанои иттилоотй, талабот нисбат ба сифат ва усулнои нави танияи барнома зиёд гардида, масъулияти журналистон низ меафзояд. Аз ин линоз омузиш ва баррасии мавзуъ муниммияти бештар пайдо менамояд. Барноманои тафренй самти муними фаъолияти телевизион буда, ронандозй намудани надафно ва манфиатнои миллиро бозгуй ва таблюу ташви; менамоянд. Телевизион дар шароити ра;обати иттилоотй доираи фаъолияти худро васеъ карда, сабку услуби хосаи тания ва пахш пайдо намудааст.Бинобар таъсири намачониба ва азими телевизион масъулияти он дучанд аст. «Он чизе, ки дар кишвар рух дода истодааст, беш аз пеш ба телевизион вобастагй дорад», менависад муна;и; С.Муратов ва меафзояд: «Журналисти дорои ахло; имкон намединад, ки о;ибати сухан ва амалнои y фаромуш шавад, зеро пахши экранй метавонанд ба тавдир ва наёти инсон таъсир расонад.» [2, с.47]. Пас, нияти муаллиф чизи асосиест, ки бояд барномаи телевизионии муаллифиро дар бар гирад. Бояд таъкид кард, ки чунин барнома метавонад дар жанрнои мухталиф тания шуда, дар асоси во;еият, нуччат ва ё мушкилот сабт шавад. Ба унвони мисол, "Нигони нав"- и Салимчон Саидов, «Офтоби менрубонй»-и Мунаббат Муродова, "Кошона" и Мусаллама Мухтороваро ба ёд меорем. Аз он сабаб мо ин барноманоро муаллифй меномем, ки он ба нияти возени ифодаи рузноманигор, мав;еи муаллиф ва чустучуи y дар сохту шакли бадеии барнома ;арор гирифтааст. Барноманои "Хдфта" (ТВ Точикистон) "Хабар +" (ШТР СМ-1) ва Fайра на танно барноманои иттилоотй ва танлилй, балки аз чинати услубй инфиродй, муаллифианд. Дар барномаи мавриди назари мо "Нигони нав" омезиши жанри очерки портретй ва сунбати телевизионй ба назар мерасад. Хдмчунин барноманои муаллифй дар жанри репортажи махсус ё очерк фазои бадеии телевизионро такмил дода, такя ба во;еият, факт амалй мегардад, ки дар ин гуна барномано мав;еи баранда на;ши назаррас дорад. Барномаи хуби муаллифй бояд на танно ба а;л, балки ба ;алб низ таъсир расонад. Ба а;идаи муна;;и; М.Н. Ким "бентарин барноманои муаллифй ба энсоси бинанда таъсир мерасонад, он ба як саннаи хотирмон шабен аст" [3,с.162].Барномаи "Нигони нав" дар 1 мон 3 маротиба сабт мешавад нам дар телевизион ва нам дар YouTube бинандагон метавонанд онро тамошо кунанд. Сабти он на танно дар студияи телевизион, балки аз он берун масалан ;анвахона, нучраи корй, боF ва натто берун аз нудуди шанр ба рон монда мешавад. Дар барнома назл, шартнои гуногун ба мисоли замзамаи суруд, порчано аз санна ва Fайра истифода мешавад. Ма;сади барнома фароFат бахшидан ба бинанда, ошно кардан бо наёти шахсони маъруф мебошад, ки талаботи асосии барноманои тафрениву фароFатй мебошад. Ба а;идаи муна;;и; И. Самолов "Нигони нав" аз линози сохтор то наде мураккаб аст ва дар баробари мусониба дар худ баъзе унсурнои шоу-барномано, аз ;абили викторинаю бозино, чалби муштариён ба раванди барномасозй ва Fайраро фаро гирифтааст" [6]. Муна;;и;и мазкур барномаи мавриди назарро ба сифати мусониба баррасй намуда, бо маврид аз унсурнои жанрнои дигари журналистикаи телевизионй ёдовар мешавад. Ба таъкиди у шумораи муштариёни барнома бо нисоби соли 2020 дар интернет 4,5 назор нафар ;айд шудааст, айни замон муштариёни барнома дар YouTube беш аз 10 назор нафар ба назар мерасад.Сифaтнoи шахсии адр як муаллиф-журналист чaсoрaти шaхсй, ;обилияти бедор кaрдaни нaмдaрдии бинандагон, aксyлaмaли фaврй бa руйдодно, хoтирaи хуб вa дониши нaмaчoнибa мебoшaнд. Хдмин тaвр дaр телевизиони муосир бa шaхсияти муаллиф вa симои у ди;;ати мaхсyс дoдa мешaвaд. Ин дар навбати худ имичи шахсии журналист аст.Тавре танлилнои барномаи мавриди назари мо нишон дод, саволно барои иброз намудани симои менмон равона гардида, мав;еи уро нисбат ба ин ё он масъала бозгу мекунанд. Дар ин чо муаллиф ба сифати мусонибагар баромад мекунад. Дар барномаи "Нигони нав" сунбати чолиб дар атрофи зиндагии менмон сурат гирифта, он асосан ба тари;и суолу посух чараён мегирад. Саволи навбатй дар асоси посухи пешини менмон сурат мегирад. Faйр aз ин муаллиф мaвзyърo хуб медонад, бa сyхaнoни мусониб пaйрaвй тамекутад, бaлки нaнгoми сyнбaт мулоим вa
бечyнyчaрo исрор мекутанд. Доир ба панлунои гунонуни наёти ;анрамон саволнои ноганонй пешнинод менамояд. Ин чинат хyсyсaн сyнбaтро зиндa ва чаззоб мегардонад. Саволно вa фaзoи мyсoнибaи тулонй аксар ва;т аудиторияро дилгир мекунанд, ба мунтавои барнома таъсири манфй мерасонанд . Бинобар ин бaрoи рaфъи мусонибаи сунъй, фaзoи тaсoдyфй бa мусониб кyмaк ва дар ланзанои чудогона камбудй ё суханнои хаторо бaртaрaф намудан сунбатро интеллектyaлй намуда, дaр сaтни фaнмиши менмон мyбoдилaи aфкoр сурат мегирад. Ин мaънoи фaрoнaм oвaрдaни шaрoит бaрoи мусонибаро дорад, ки дар барномаи "Нигони нав" аз чониби муаллиф амалй гардида, аз мав;еи устувор ва манорати касбии у шанодат мединад.Чунончи дар барнома ба Фаранманд Каримов саволи чаро фарёд зада суруд мехонед? Ба ин монанд саволно пешнинод гардид, ки посух ба савол низ озод буд [8]. Дар OFOз баранда-муаллиф бо дуруд ба бинандае, ки тари;и ютуб, телевизион ё инстаграм барномаро тамошо мекунад, мурочиат мекунад. Ба андешаи мо мурочиати бевосита ба нар як навъи аудитория, ди;;ати онноро ба барнома бештар чалб менамояд. Сипас дуруди менмон сурат гирифт. - "Ба кулли тамошобинон салом. Во;еан нам ба мо муяссар шуд, ки имруз барномаро ба навор гирем. Баъди анонси мазкур аз чониби муаллиф шаклу рафти барнома баён гардид. Сунбат озод, самимй, бо шухй ханда чараён гирифт. Маълум гардид, ки то омода кардани шакли МР3 ба души худи Фаранманд будааст, клип бошад ба души нафарони дигар. Дар намин маврид муаллиф иброз намуд, ки "Охирон клипи шуморо актёрони нирфай на;ш мебозанд" яъне аз ин бармеояд, ки пеш аз даъвати менмон муаллиф эчодиёт ва фаъолияти онноро намачониба меомузад. Саволи дигар низ намин андешаи моро собит менамояд, ки ба таври зайл сурат гирифт: Шумо ;аблан рэп мехондед? Холо рэп чй на;ш доранд дар наёти шумо? Он рэпе, ки мазмуни хуб доранд ба ман маъ;ул аст. Сипас "...ба батл чй мегуед?" ва чавоб низ чолиб буд "Ман то он чо нарафтаам? Саволи дигар низ Fайричашмдошт пешнинод гардид. "Кай фарбен мешавед?" чавоб низ шухиомез, аммо ба чо сурат гирифт: Рости гап ба ман фарбенй маъ;ул нест... худамро вазнин нис кардам...Дар рафти сунбат маълум гардид, ки менмон бо намуднои гуногуни варзиш машFyл мешавад, ки ин чинат тарзи наёти солим, варзиш ва дигар FOянои солимро байни аудитория мусоидат хонад кард.Муваффа;ияти барномаи муаллифии мазкур аз чинатнои зерин вобаста аст: - таърифи да;и;и мавзуъ, пешниноди да;и;и шаклу рафти барнома дар OFOЗ, - аз рафти тасвири баранда ва тасвири инти;оли паём, - аз омезиши усулнои бадеии муоширати шифонй ва мурочиати самимй, ки холигиро мепушонанд, аз мачмуи воситанои ифодаи телевизион, аз чумла таркиби кадр, таFир додани на;шано, танрир ва Fайра. Дар барномаи дигар, ки бо овозхони чавон Fyломчон Мирдадоев сунбат тамоман ранги дигар гирифт. Мизбону менмон ин навбат низ озод сунбат намуданд, дар тафовут бо барономаи дар боло оварда сунбат бештар дар атрофи наёти оилавии сароянда сурат гирифт. Аз чумла савол ба монанди "Аз рашкнои янга чи гуна халос мешавед" пешниноди вариантнои шухиомези посух аз чониби худи муаллиф барномаро чоилб намуд. Саволнои дигар аз чониби аудитория, ки тари;и шабаканои ичтимой ирсол мешавад сурат гирифт."То интишори барномано аз муштариёни шабака хониш мешавад, ки ба ;анрамони навбатии барнома суолнои худро пешкаш намоянд. Минбаъд муаллифи барнома аз чумлаи ин суолно бентаринашро интихоб карда, дар чараёни он ба мусонибонаш манзур менамояд" [6]. Ба таъкиди И.Чдмолов дар як барнома аз нисоби муштариён 8 то 10 суол пешкаш мешавад. - Шунидам, ки ба Fайр аз нофизй дигар касб доранд. Худро ситора мешуморанд? Ба нунармандони оянда чй гуфта метавонанд? ва ба ин монанд саволнои Fайри;олабй ва баъзан Fайричашмдошт садо дод [9]. Тавре худи баранда иброз дошт саволнои мазмунашон такрор аз чониби муаллиф ихтисор ё муттанид карда мешаванд. "Ин шеваи кори Салимчон Саидов нарчанд ба ;онуннои мусонибагирй дар YouTube мутоби;ат кунад нам, танлилно нишон доданд, ки на намаи менмонони барнома омодаанд ба чунин теъдоди зиёди суолно, бинобар ба таври кофй надонистани забони адабии точикй, чавобнои муфассал ва ;аноатмандро пешкаш карда тавонанд" [6]. Бо вучуди ин тавре танлилнои мо собит намуданд муаллифи барномаи "Нигони нав" «намчун як шахси намоён дар экран» ;одир аст озодона фикр ва импровизатсия намояд [3,с.170], аз ланзанои ноганонй мебарояд, баъзе холигинои посухи мусонибаро пурра намояд, ланзанои ноганониро худаш эчод мекунад.Ч,инати ногузир дар мусонибаи телевизионй пешниноди саволност. Саволи манти;й ва чолиб посухи мукаммал ва аксаран дурустро ба вучуд оварда метавонад ва баръакс. Саволнои барномаи мавриди
назари мо дар доираи мавзуи интихобшуда, мушаххас пешниход мегарданд, ки аз як тараф, посухи мусохиб осон, аз чониби дигар, мусохибаро чолиб менамояд. Дар барномаи дар пойтахт бо Мубориз Усмонов-ровии барнома, продюссере, ки ба наздикй ани;тараш шаш мох пештар аз сабти барнома нахустин албомашро сабт кардааст, сурат гирифт. Барномаи мазкур аз пешвози чолиб огоз гардид. "Мизбони ин кошона мехмони мо хастанд" дар посух низ мусохиб баён намуд, ки: "Бисёр ростй чунин барномаро интизор буд". Сипас иброз дошт, ки бисёр барномауои муаллифро тамошо ва хамчун рузноманигор уро ;адр мекардааст" [9]. Дар давоми сухбат муаллиф аз шароити барои онхо пешниход гардида, изхори сипос намуд. Аз сухбат маълум мегардад, ки муаллифи барнома Салимчон Саидов байни аудиторияи касбй сохиби эътибор буда, дар ин чода мав;еи муайяни худро дарёфтааст. Саволхои минбаъда низ доир ба хунари мехмони барнома пешниход гардид. Ба хамин васила сухбати чиддй, касбй, дар доираи мавзуъхои мухими ичтимой сурат гирифт. Мехмон аз даврахои пахн шудани бемории сироятй ва дар хона ;арор гирифтани мардум ёдовар гардид. Иброз намуд, ки кор бисёр бошад хуб аст. Муаллиф бо суоле мурочиат намуд, ки: "Ман иттилое дарёфтам, ки рэпер будед?" 12 сол пештар рэпер будам. Муаррифй намекардам. Сад дар сад якумин нафаре, ки дар ин бора гуфтед шумо будед" Пас аз ин посух муаллиф боз тасди; намуд: Бале ман низ мушохида кардам, ки дар сухбатхо ин мавзуъ набуд [6]. Хдмин тари; аз тахлили бойгонии барномахои "Нигохи нав" ба хулосае расидем, ки он дар фазои медиаи кишвар, усули нави пешниходи моли журналистй ба хисоб рафта, дар он журналист-муаллиф мав;еи аввалиндарача дорад. Хамзамон хар як барномаи телевизионии мавриди назар махсусияти худро дошта, аз хамдигар ба куллй тафовут дорад.Барнома на танхо факт, балки дар пешниходи андешахои гуногун, ба симои во;еии шахсиятхои маъруф амалй мешавад.Хамчунин жанри очерки портретй ё худ очерки телевизионй дар барномаи "Нигохи нав" такмил ёфта, дар такя ба во;еият, факт ва хислатхои хоси ;ахрамон барои аудитория боз мегардад. Илова бар ин, мав;еи ичтимоии ;ахрамонро бозгу намуда, барои тамошобин гояхои волои инсониро таргиб мекунад. Чунин ифшо гардидани ботини ;ахрамон аз мав;еи баранда-муаллифи он вобаста аст.Сохтор ва мундаричаи барномаи мавриди назар аз он шаходат медихад, ки махз махорати касбй ва донишу малакаи журналист-муаллифи барнома барои комёбии он боис гаштааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Асрори, В.М. Печать советского Таджикистана. Многонациональна советская журналистика / В.М. Асрори., А.Нуралиев.- М.: Мысль, 1975. -С.143-154.
2. Богомолова, Н.Н. Социальная психология печати, радио и телевидения / Н.Н. Богомолова. -М., МГУ, 1991. - 126 с.
3. Ким,М.Н.Технология создание журналистского произведения / М.Н. Ким- СПб., 2002. -320 с.
4. Косимова, М. Сухан бояд ба дониш дарч кардан / МДосимова.-Душанбе: Хумо, 2005.- 135с.
5. Му;им, Ч Мусохиба ва техникаи тахияи он - Душанбе: Озар, 2013. - 167 с.
6. Чамолов, И. Мусохибахои музофотй дар Youtube -шоуи точикй, ё чанд гуфтание аз "Ногуфтахо" ва "Нигохи нав" https://newreporter.org/tj/2020/06/08/musohibahoi-muzofotjj-dar-youtube-shoui-tojikjj-yo-chand-guftanie-az-noguftaho-va-nigohi-nav(санаи дастрасй 27. 03.2022)
7. https://www.noxinfluencer.com/youtube/video-nalytics/SZizjJKEAOQ (санаи дастрасй 20.11.2021)
8. https://www.youtube.com/watch7v-7kXCXv9Rfk (санаи дастрасй 20.11.2021)
9. https://www.youtube.com/watch?v=PhS700I3JZo (санаи дастрасй 20.11.2021).
REFERENCES:
1. Asrori,V.M. Seal of Soviet Tajikistan. Multinational Soviet journalism /V.M. Asrori, A.Nuraliev. -M.: Thought, 1975. - P.143-154.
2. Bogomolova,N.N.Social psychology of press, radio and television/N.N.Bogomolov. - M.: MSU, 1991. - 126 p.
3. Kim, M.N. Technology of creating a journalistic work / M.N. Kim - SPb., 2002. - 320 p.
4. Kosimova,M.About the language of the Tajik press/M.Kosimova.- Dushanbe: Humo, 2005.- 135 p.
5. Muqim, J. Interview and its preparation technique - Dushanbe: Ozar, 2013. - 167 p.
6. Jamolov I. Provincial interviews on Youtube - a Tajik show, or a few words from "Noguftaho" and "Nigohi naw"https://newreporter.org/tj/2020/06/08/musohibahoi-muzofotjj-dar-youtube-shoui-tojikjj-yo-chand-guftanie-az-noguftaho-va-nigohi-nav (The date of appeal: 27. 03.2022)
7. https://www.noxiniluencer.com/youtube/video-nalytics/SZizjJKEAOQ (The date of appeal: 20.11.2021)
8. https://www.youtube.com/watch7v-7kXCXv9Rfk: (The date of appeal: 20.11.2021)
9. https://www.youtube.com/watch?v=PhS700I3JZo (The date of appeal: 20.11.2021).
