Научная статья на тему 'Ўриндошлик асосида ишлаш ёки бандликнинг мослашувчан шаклларини қўллашнинг ҳуқуқий асоси ва унинг аҳамияти'

Ўриндошлик асосида ишлаш ёки бандликнинг мослашувчан шаклларини қўллашнинг ҳуқуқий асоси ва унинг аҳамияти Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
3404
160
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ижтимоий йўналтирилган давлат / ўриндошлик ёки қўшимча меҳнатнинг ҳуқуқий асослари / асосий иш / қўшимча иш / ўриндош иш / иш ҳақи тартиби / иш вақти меъёрлари / ўриндошлик асосида ишланмайдиган ишлар ва лавозимлар. / Social oriented state / Legislative basics of additional combined job / main job position / combined part time engagement / salary order / rate of labor time / job and positions considering as not combined

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Мирзакаримова М. М., Абулқосимов Ҳ. П.

Мақолада фуқароларнинг ўриндошлик асосида ҳамда бир неча лавозимда ишлашини янада тартибга солиш, шунингдек, аҳоли даромадларини кўпайтириш учун шарт-шароитлар яратиш билан боғлиқликнинг ҳуқуқий асослари ҳақида маълумотлар келтирилган. Ўриндошлик асосида ишловчидан талаб қилинадиган ҳужжатлар, унинг иш ҳақи, мукофотланиши, меҳнат таътили каби ҳуқуқ ва мажбуриятлари, иш куни вақт меъёрлари, ўриндошлик асосида ишлаш ҳуқуқига эга бўлмаган ишлар ва касблар рўйхати келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Мирзакаримова М. М., Абулқосимов Ҳ. П.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SIGNIFICANCE AND LEGISLATIVE BASIS OF FLEXIBLE EMPLOYMENT FORMS COMBINED PART TIME JOBS

The article discloses the social consistence of labor and legislative basics connected with employment on several positions, in form of partial engagement, to increase earnings of personnel. There is provided eterpretation of The Cabinet of Ministries of the Republic Uzbekistan Decision taken on October 18, 2012 No 485, and as well Instruction of “Order about combined part time jobs on several positions” No 297.

Текст научной работы на тему «Ўриндошлик асосида ишлаш ёки бандликнинг мослашувчан шаклларини қўллашнинг ҳуқуқий асоси ва унинг аҳамияти»

Мирзакаримова М.М.

и.ф.н., доцент Абулк,осимов Х.П.

Узбекистон Миллий университети профессори, и.ф.д.

УРИНДОШЛИК АСОСИДА ИШЛАШ ЁКИ БАНДЛИКНИНГ МОСЛАШУВЧАН ШАКЛЛАРИНИ КУЛЛАШНИНГ ЩУКИЙ АСОСИ ВА УНИНГ АДОМИЯТИ

Ацолининг мецнатга лаёцатли маълум цисмини бир лаво-зим бирлигига туланадиган иш цаци цаноатлантирмайди, улар асосий ишга цушимча равишда уриндошлик асосида ишлашни хоцлайди. Лекин купчилик бунинг цуцуций асос-лари цацида етарли маълумотга эга эмас. Шунинг учун уриндошлик асосида ишлашнинг цуцуций асосларини ёри-тиш куннинг долзарб масалаларидан булиб турибди.

Узбекистонда бозор муносабатларига асос-ланган х,ук,ук,ий-демократик давлатни куриш ва фук,аролик жамияти асосларини шакллантириш борасида улкан ютук,лар кулга киритилди. Маз-кур жараёнда инсонга олий к,адрият сифатида муносабатда булиш мухим ахамият касб этди. Республикамиз Президенти И.А. Каримов таъ-кидлаганидек: "Аслида, х,ар к,андай ислохотнинг энг мухим самараси, аввало, халк,нинг маънавий-рухий карашларидаги янгиланиш жараёнлари, унинг онгу тафаккурининг юксалиши, мамла-катда юз бераётган узгаришлар унинг хаётига, такдирига дахлдор булганини чукур хис к,илиши ва шундан хулоса чик,ариши билан белгилана-ди. Биз амалга ошираётган ислохотларимизда ана шундай натижаларга эришиш учун барча узгариш ва янгиланишларнинг марказига ин-сон ва унинг манфаатларини куйдик. Шунинг учун хам бугунги кунда ана шу жараёнларнинг мохиятида ислохот-ислохот учун эмас, аввало, инсон учун, унинг фаровон х,аёти учун хизмат килиши керак, деган мак,сад мужассам экани-ни ва унинг амалий ифодасини барча сохаларда куриш, кузатиш к,ийин эмас"1.

1Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: Маънавият, 2008. - Б.105.

Узбекистон Республикаси Конституциясида инсон ва фукароларнинг х,ук,ук,лари, эркинлик ва бурчлари кафолатлари белгилаб куйилган. Узбекистон Республикаси Конституциясининг 37-моддасига биноан х,ар бир шахснинг мехнат килиш, эркин касб танлаш, адолатли мехнат ша-роитларида ишлаш ва к,онунда курсатилган тар-тибда ишсизликдан химояланиш хукуклари бел-гиланган. Барча мехнат крнунлари Халк,аро мехнат ташкилоти конвенцияси к,оидалари асосида яратилган ва улар давлат томонидан тасдик,ланган. Хар бир ходим уз мехнати учун конун хужжатларида белгиланган энг кам ойлик иш х,ак,идан оз булмаган микдорда хак, олиш, белгиланган иш вак,ти, дам олиш ва йиллик мехнат тинимидан фойдаланиш, хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган шароитлар-да мехнат к,илиш, малакасини ошириш, пенсия олиш ва бошк,а зарур хукукларга эгадир. Мажбу-рий мехнат Узбекистон Республикаси Мехнат ко-дексининг 7-моддаси буйича так,ик,ланган булиб, у айрим холларда жазо муддатини утаётган жи-ноятчиларга нисбатангина сак,ланиб крлиши мумкин. Аммо эркинлик даражаси хам уз навба-тида, эркин танловнинг предмети булмоFи ке-ракки, бу инсоннинг узига хос хусусиятлари ва хохишлари, унинг мустак,ил харакатга к,обиллиги хамда тайёргарлиги ва таваккал кила олиши

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 6, 2013

ёхуд факат берилган топширикларни бажаришга куниккани, яъни мехнатга ижодкор ёхуд ижрочи сифатидаги муносабатидан келиб чикади. Ишчи-нинг сарфлаган кучи ва мехнатининг самарасига мувофик равишда иш берувчи томонидан унинг мукофотланиш х,у^у^и, конунга зид равишда уни чеклаб куювчи зулм тушунчасига муносабат хам ана шу хукуклар билан боFликдир.

Модомики, инсонни ишлашга мажбур килиш мумкин эмас экан, мехнатни унинг мажбурияти, деб билишни инкор этган холда, эркин мехнат тамойили фукаролар мехнат хукукининг консти-туциявий эътирофида кандай акс этгани хукукий муносабатларда мухим ахамият касб этади. Ин-сонлар борки, улар учун мехнат хаётнинг мазму-нини ташкил этади. Шахснинг тирикчилик учун керакли маблаFни ишлаб топиш ва узлигини на-моён килиш, унинг жамиятдаги мавкеини юк-салтириш манбаи сифатидаги мехнатга муно-сабатнинг кенг доираси мавжуд. Шунинг учун хар бир инсоннинг мехнатини тайин этиш, бахолаш ва иштиёкларини кучайтиришга унинг хохиш-майлларидан келиб чиккан холда индивидуал ёндашиш; мазмунан кизикарли иш, иш х,акининг микдори, мехнат шароити, хиз-мат поFоналаридан юкорилашиш, ижтимо-ий имтиёзлардан фойдаланиш каби омиллар-ни хисобга олиш зарур булади. Мехнатнинг иж-тимоий мохияти ва унинг хукукий таъминоти-ни курсатувчи мухим йуналиш фукароларнинг уриндошлик асосида хамда бир неча касбда (ла-возимда) ишлашини тартибга солиш, шунингдек, ахоли даромадларини купайтириш учун шарт-шароитлар яратиш билан боFликдир.

Шу максадда Узбекистон Республика-си Вазирлар Махкамаси 2012 йил 18 октябрда "Уриндошлик асосида хамда бир неча касбда ва лавозимда ишлаш тартиби туFрисидаги Низом-ни тасдиклаш хакида" 297-К.арорни кабул килди. Юкорида айтиб утилган карорга кура, республи-камиз фукаролари асосий ишга кушимча равишда уриндошлик асосида ишлаш хукукига эга.

Уриндошлик асосидаги иш ходимнинг тала-бига мувофик мехнат дафтарчасида акс эттири-лади. Ушбу карор билан тасдикланган Низом-нинг 9-бандига мувофик, ходимнинг ёзма ари-засига кура, уриндошлик асосидаги иш жойидан берилган маълумотномага мувофик асосида иш берувчи ходимнинг асосий иш жойидаги мехнат дафтарчасига иш даври курсатилган холда

уриндошлик асосидаги ишлаш туFрисидаги ёзув-ни киритади.

Шунинг учун ишловчи асосий иш жойидаги иш берувчи номига уриндошлик буйича иш туFрисидаги ёзувни унинг мехнат дафтарчасига киритиши хакида ёзма равишда ариза топ-шириши ва унга тегишли хужжатни - Мехнат ва ахолини ижтимоий мухофаза килиш вазирининг Адлия вазирлиги (АВ) томонидан 2013 йил 29 ян-варида 2417-раками билан руйхатдан утказилган буйругига асосан белгиланган шакл буйича маъ-лумотнома илова килиши керак булади ("Мехнат дафтарчаларини юритиш тартиби туFрисида"ги Йурикноманинг1 2.1-бандининг бешинчи хатбо-шиси, 2.12-бандининг туккизинчи хатбошиси).

Маълумки, Мехнат кодекси 1-моддаси-нинг биринчи кисмига мувофик, Узбекистонда мехнатга оид муносабатлар факат Мехнат кодекси билангина эмас, балки жамоа келишувла-ри, жамоа шартномалари ва бошка махаллий-меъёрий хужжатлар билан хам тартибга соли-нади. 297-ракамли Низом уриндошлик асосида ишлаётган жисмоний шахсларнинг ва улар барча мулкчилик шаклидаги корхоналар, муассасалар, ташкилотларда мехнат шартномасига мувофик касблар ва лавозимларни кушиб олиб борганла-рида мехнат муносабатларини тартибга солиш-ни белгилайди. Ушбу Низомнинг 2-бандида "асосий иш жойи" ва "уриндошлик асосида ишлаш" тушунчаларининг тавсифи берилган. Унга кура, асосий иш жойи - Узбекистон Республикаси Мехнат кодексининг 81-моддасига мувофик, иш берувчи томонидан ходимнинг мехнат дафтар-часи юритиладиган ташкилотдир. Уриндошлик асосида ишлаш эса - ходим узининг асосий иши-ни бажаришидан ташкари, асосий ишидан буш вактида мехнат шартномаси асосида бошка хак туланадиган ишни бажаришидир.

Низомга кура, ходим узининг асосий иши-ни бажаришдан ташкари, асосий ишидан буш вактида мехнат шартномаси асосида бошка хак туланадиган ишни бажариш учун мехнат шар-тномаларини тузиш хукукига эгадир2. Давлат ва хужалик бошкаруви органларида, шу жумла-дан, уриндошлик асосида бир вактнинг узида

1Мехнат вазирлиги ва Ижтимоий таъминот вазирлиги томонидан тасдикланган, АВ томонидан 29.01.1998 йилда 402-ракам билан руйхатдан утказилган.

2Низомнинг 2-банди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 6, 2013

иккита рахбарлик лавозимини эгаллашга йул куйилмайди.

Бундан ташкари, куйидагиларнинг уриндошлик асосида ишлашлари такикланади: 18 ёшга тулмаган шахслар, асосий иши нокулай шарт-шароитлар билан боFлик мехнатда банд булган шахсларга шундай шароитлардаги ишлар-да ишлаш, Узбекистон Республикаси Президен-ти девони ва Вазирлар Махкамаси ходимлари, давлат бошкаруви органлари рахбарлари, улар-нинг уринбосарлари ва таркибий булинмалар бошликлари, KоракалпоFистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси ва аъзолари, вилоят-лар, туманлар ва шахарлар хокимлари ва улар-нинг уринбосарлари, бир-бирига буйсунувчи ёки бир-бирининг назоратидаги ташкилотлар-да давлат бошкаруви органлари мутахассисла-ри (соFликни саклашни бошк,ариш органлари-да банд булган врачлар ва таълимни бошк,ариш органларида банд булган укитувчилар бундан мустасно). СоFлик1ни саклашни бошкариш органларида ва таълимни бошкариш органларида банд булган рахбар лавозимларда ишловчи-лар уриндошлик асосида даъволаш муассасаси-да кушимча ишлаши ёки уриндошлик асосида дарс бериши мумкин.

Агар 297-рак,амли Низомда бошк,ача коида назарда тутилмаган булса, уриндошлик буйича асосий иш жойида (ички уриндошлик) ёки бошк,а ташкилотда (ташки уриндошлик) ишлашга рухсат берилади.

Уриндошлик асосида бошк,а ташкилотда иш бошлаётган шахслар паспортни ёхуд унинг урнини босадиган хужжатни, мехнат дафтарча-си урнига асосий иш жойидан Узбекистон Республикаси Мехнат ва ахолини ижтимоий мухофаза килиш вазирлиги томонидан тасдик,ланадиган шакл буйича маълумотномани такдим этади-лар. Уриндошлик асосида ишлаш учун иш бе-рувчининг, асосий иш жойидан касаба уюшмаси кумитасининг ёки бошка органнинг розилиги та-лаб килинмайди. Конун хужжатларига мувофик, муайян иш стажига эга булган шахсларни куйилиши мумкин булган ишга уриндошлик асосида кабул килишда асосий иш жойидаги мехнат дафтарчасининг тасдикланган нусхаси такдим этилади. Махсус билимларни талаб киладиган уриндошлик асосида ишга кабул килишда иш берувчи ходимдан маълумоти ёки касб-хунар буйича тайёргарлиги туFрисидаги дипломни ёхуд бошка хужжатни талаб килиш хукукига эга.

Шуни таъкидлаш лозимки, энди уриндошлик асосида ишлашнинг давомийлиги ходимларнинг ушбу тоифаси учун белгиланган иш вакти меъёри ярмидан ортик булиши мумкин эмас. Агар ташкилотда уриндошлар учун иш вакти давомий-лигининг хар кунги меъёри ярмига риоя этили-ши мумкин булмаган такдирда, иш вактини жам-лаб хисобини юритишга йул куйилади. Иш вакти жамлаб хисоблаб юритилганда, уриндошлик асосидаги иш вактининг умумий давомийлиги хисобга олинадиган давр учун уриндошлик асосидаги лавозим буйича иш вакти меъёрининг ярмидан ортик булмаслиги керак. Бунда хисобга олинадиган давр 1 ойдан ортик булмаслиги, кунлик ишнинг давомийлиги эса - 12 соатдан ошмаслиги керак1.

Ходим билан уриндошлик асосида ишлаш учун тузиладиган мехнат шартномасида Мехнат кодексида белгиланган талаблар билан бирга-ликда иш вактининг давомийлиги мажбурий тартибда курсатилади2. Бундан ташкари, унга шахсий варакани тулдириш (Т-2-ракамли шакл), табель ракамини бериш лозим.

Масалан, 5 кунлик ва 9,5 соатлик иш тартиби-га эга булган ФарFона вилояти Олтиарик тумани 1-болалар боFчасида 4 та ясли, 8 та болалар, жами 12 та гурух мавжуд булиб, уларда мос равишда, 60 ва 160, жами 220 нафар бола тарбияланмокда. Лавозимлар сони 54,15 та, уриндошлар сони - 5 та. Уларнинг учтаси тарбиячи, иккитаси эса ёрдамчи тарбиячи лавозимида ишламокда. Уриндошларга иш таксимоти куйидаги тартибда амалга оширилади: 12 та гурухнинг хар бирида 1,25 ставкада тарбиячи ишлайди, жами (12х1,25 ставка) 15 ставка иш булади. Улар бир йилда 36 кун мехнат тинимига кетадилар. Улар тинимда булган муддатга уриндошлар захирада турганлар тарбиячилар (ташки уриндошлар), ёки асосий ишига кушимча (ички уриндош) сифатида жалб этилиши мумкин. Уриндошларга бериладиган иш хажми куйидагича аникланади: 15х36=540 кун. Болалар боFчасида 20 кунлик иш куни мав-жудлигини хисобга олсак, 540:20=27 ойлик иш. Бу иш хажмини 3 та тарбиячига булиб берилса (27:3=9), хар бири учун 9 ойдан иш булади. Буни ёрдамчи тарбиячилар учун хам хисоблаб чикиш мумкин. Ёрдамчи тарбиячилар 24 кунлик мехнат тинимига кетадилар. 12 та гурухдаги 12 ёрдамчи

1Низомнинг 7-банди.

2Низомнинг 8-банди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 6, 2013

тарбиячи 24 кундан тинимда булса, уларнинг 288 кунлик (12х24=288) таътили уриндошларга 14 ойлик (288:20=14 ой) иш булади, уни 2 та ёрдам-чи тарбиячига уриндошлик асосида бериш мум-кин (14:7=2), улар 7 ойдан ишлайди.

Болалар боFчасида 5 ставка ошпазлик ла-возими мавжуд. Улар бир йилда 18 кун тинимда булади: 5х18=90 кунга уриндошлар жалб килинади. Иккита ошпаз 0,5 ставкадан (90:20=4,5) 4,5 ой ишлаши мумкин. 1 ставка омборчи лаво-зими мавжуд булиб, у 24 кунлик мехнат тиними-га чикади. 24:20=1 ой 4 кунга 1 та уриндошни жалб килиш мумкин.

Бундан ташкари, 2 та хамшира лавозими мавжуд булиб, улар бир йилда 24 кунлик мехнат ти-нимига чикади (2х24=48), 48 кунлик иш (48:20=2 ой 8 кун) 2 та хамширага 0,5 ставкадан 2 ой 8 кунлик иш булади. Болалар боFчаларига ташкаридан уриндошлар 0,5 ставкагача жалб килиниши мумкин, ичкаридан (уз ходимлари хисобидан) эса 1,25 ставкагача ишлаш мумкин. Чунки бир кунлик умумий иш вакти 12 соатдан ошмаслиги ке-рак.

Агар ходим, асосий лавозимдан ташкари, худ-ди шу ташкилотда уриндошлик буйича ишласа (ички уриндошлик), табелни тулдириш чоFида унинг фамилияси икки марта курсатилади. Би-ринчи сатрда унинг асосий иш вакти, иккинчи сатрда уриндошлик буйича иш вакти хисобга олинади.

Уриндошларнинг мехнат хаки мехнат шар-тномасига мувофик туланади:

мехнат хакининг ишбай шаклида - хакикатда бажарилган иш учун;

мехнатга хак тулашнинг вактбай шаклида -ишланган вактга мутаносиб тарзда амалга оши-рилади1.

Агар мехнатга хак тулашнинг вактбай шакли-да уриндошга меъёрланган топширик белгилан-са, у холда мехнатга хак тулаш ходим томонидан амалда бажарилган иш учун ишнинг пировард натижаси буйича туланади2.

Коэффициентлари, иш хакига устамалар бел-гиланган туманларда ишлайдиган уриндошларга мехнат хаки уларни хисобга олган холда туланади.

Масалан, халк таълими ходимлари мехнатига хак тулашнинг мавжуд тизимига мувофик, бошка

1Низомнинг 11-банди.

2Низомнинг 12-банди.

мактабдан уриндошлик асосида таклиф этилган укитувчига ишлаб берилган вакт учун соатбай хак тулаш кулланади. Уриндошлик асосида ишланган соатлар учун хак тулаш тартиби Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2005 йил 21 декабрдаги 275-ракамли Карори би-лан тасдикланган "Халк таълими ходимлари мехнатига хак тулаш туFрисида"ги Низомда бел-гилаб куйилган. Шу тартибнинг IV булими 12-бан-дига мувофик, педагог ходимлар мехнатига соатбай хак тулаш бошка муассасалардан жалб эти-ладиган укитувчилар ва бошка мутахассислар-нинг, шу жумладан, уриндошлик буйича бошка мактаблардан жалб этиладиган укитувчилар ва мутахассисларнинг педагогик иши учун хак тулашда, урнини босиш тартибида умумтаълим муассасалари рахбарлари томонидан утилган укув соатлари учун хак тулашда кулланилади.

Укитувчининг мехнатига соатбай туланадиган хак микдори Узбекистон Республикаси халк таълими вазирлиги хамда Мехнат ва ахолини ижти-моий мухофаза килиш вазирлигининг 2006 йил 5 январдаги 03 ва 01/23-ракамли кушма буйруFи билан тасдикланган, Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги билан келишилган "Умумтаълим муассасалари укитувчиларининг иш хакини тарификациялаш ва хисоблаб чикиш тартиби буйича услубий курсатмалар"га мувофик белги-ланади.

Ушбу Услубий курсатмаларнинг 6-бандига мувофик, ходим узининг асосий иши билан бир-га уриндошлик ишидаги вазифаларини хам ба-жарадиган холларда унинг ойлик, чораклик ва йиллик юкламалари бажарилган ишлар хисобига купаяди. Уриндошлик асосидаги ишни бажара-ётганда у мазкур иш буйича укув ва педагогик юкламаларни барча компонентлар буйича тула хажмда бажариши керак. Масалан, математика укитувчисининг асосий лавозим буйича умумий ойлик юкламаси 154,8 соат булгани холда у уриндошлик асосида 30 соатлик укув юкла-масини бажарди. Ушбу холатда (агар у юкори синфларда дарс берган булса) унинг педагогик юкламаси уриндошлик асосида 24 соат хажмида хисобланади. Чунки Услубий курсатмаларнинг 5-бандига мувофик, педагогик юклама юкори синфларда белгиланган укув юкламасига мутаносиб нисбатда 0,8 коэффициентни куллаган холда белгиланади (30 соат х 0,8=24 соат). Де-мак, унинг уриндошлик асосидаги укув юкламаси 30 соат +24 соат = 54 соатни ташкил эта-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 6, 2013

ди. Бундай вазиятда, яъни юк,ори синфларда уриндошлик асосида ишланган холатда уриндош укитувчи асосий иш хисобланган укитувчи бажа-радиган 30 соатлик юкламани бажариш учун 54 соатлик юкламани бажариши зарур булади. Математика укитувчисининг умумий ойлик юкла-маси 54 соат купайиб - 154,8 + 54 соат = 208,8 соатни ташкил этади.

Услубий курсатманинг 8-бандига мувофик, уриндошлик асосида ишлаган укитувчилар мехнатига соатбай туланадиган хак микдори 0,8 коэффициентини куллаган холда база-вий тариф ставкасини укув компоненти соат-ларига булиш йули билан аникланади. Юк,ори синф укитувчилари учун белгиланган хафталик укув юкламаси 20 соатни, бошланFич синф укитувчилари учун 18 соатни ташкил этади.

Масалан, олий малакали математика укитувчиси 6 иш куни давомида (яъни укув хафтасида) уриндошлик тартибида 20 укув со-ати ишлаган, дейлик. Мазкур укитувчининг иш хаки ставкаси унинг малака тоифасига мувофик, 197849 сумга тенг. Унга уриндошлик тартибида ишлаган соатлари учун куйидаги микдорда кушимча хак туланиши керак:

197849 сум : 86 соат х 0,8 х 20 соат = 36809,1 сум.

86 - бир ойдаги укув компоненти соатлари (хафтасига 20 соат х 4,3 хафта). 4,3 - бир ойдаги хафталарнинг хисоблаб чикилган микдори (Услубий курсатмаларнинг 5-банди, 2-хатбоши).

Уриндошлик асосидаги иш учун мехнатга хак тулашнинг энг кам микдори мехнат унумдорли-

гига ёки мехнат шартномасида назарда тутилган бошка шартларга караб, ишланган вактга мута-носиб равишда, конун хужжатларида белгиланган Мехнатга хак тулашнинг ягона тариф тури1 буйича биринчи разряд тариф коэффициен-ти асосида хисоблаб чикилган микдордан паст булиши мумкин эмас2.

Ходимнинг уртача иш хакини хисоблаб чикишда асосий иш жойи буйича ва уриндошлик буйича иш учун иш хаки алохида-алохида хисоблаб чикилади3.

Агар ички мехнат тартибида ёки ташкилотнинг жамоавий шартномасида узгача тартиб назарда тутилмаган булса, уриндошларнинг мехнати учун раFбатлантириш ташкилотнинг барча ходимлари учун белгиланган тартибда амалга оширилади4.

Уриндошлар уриндошлик асосидаги иш жойи буйича вактинча мехнатга лаёкатсизлик нафакаси олиш, аёллар эса бундан ташкари, хомиладорлик ва туFиш нафакалари олиш хукукига эгадирлар5.

Шу тарика, уриндош мехнат шартномаси буйича асосий иш вактидан буш вактда ишлай-диган ва иш хакини ишланган вактга мутано-сиб равишда - мехнат хакининг вактбай шакли-да (агар уриндошга меъёрланган вакт белгилан-са) ёки пировард натижа буйича - у хакикатда бажарган иш учун оладиган ходимдир. Назарий жихатдан у албатта, учта ва туртта жойда хам ишлаши мумкин, бирок улардаги жами иш вакти кунига 12 соатдан ошмаслиги керак.

Адабиёт

1. Узбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т.: 2011.

2. Узбекистон Республикасининг Мехнат Кодекси. - Т.: Адолат. 1996.

3. "Уриндошлик асосида хамда бир неча касбда ва лавозимда ишлаш тарти-би туFрисидаги Низомни тасдиклаш хакида" Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2012 йил 18 октябрдаги 297-ракамли Карори. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2012 йил.

4. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: Маънавият, 2008.

5. Каримов И.А. Бу мукаддас ватанда азиздир инсон. - Т.: Узбекистон. 2002.

1Вазирлар Махкамасининг 21.07.2009 йилдаги 206-к.арори билан тасдикланган.

2Низомнинг 13-банди.

3Низомнинг 14-банди.

4Низомнинг 15-банди.

5Низомнинг 18-банди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 6, 2013

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.