CC BY
8
Marzena Potkaa)*, Dorota Bieleszaa), Anna Szajewskaa)
a The Main School of the Fire Service, Safety Engineering and Civil Protection Department / Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej,
Wydzial Inzynierii Bezpieczenstwa i Ochrony Ludnosci * Corresponding author / Autor korespondencyjny: mpolka@sgsp.edu.pl
Review of Safety Requirements Regarding Trading and Storing of Pyrotechnical Articles in Poland
Przegl^d wymagan dotycz^cych bezpieczenstwa obrotu i magazynowania wyrobow pirotechnicznych w Polsce
ABSTRACT
Purpose: The objective of the paper was to identify and analyse relevant requirements regarding the safety of storage and usage of pyrotechnic materials, intended for civil use. The review was based on binding applicable Polish and European legal acts. The results of the review pointed to the ambiguity of the provisions regulating the issues of safe usage and storage of pyrotechnical materials.
Introduction: Some pyrotechnic articles, when triggered by a proper impulse, can lead to a violent reaction resulting in the release of a large amount of heat, and the creation of a blast wave. The effects of this reaction have a destructive impact on buildings situated nearby and pose a hazard to human life. Use and storage of pyrotechnic articles against the set rules is associated with the risk of fire or explosion, therefore a number of requirements have been introduced in this area. Methods: In Poland there are many legal acts applicable to explosives. One of the most important one is the Act of 21 June 2002 on explosives designated for civil use, which presents pyrotechnic materials with respect to the safety of their usage and storage. Several key requirements have also been specified in agreements ratified in Poland and in other international acts, such as for example: the European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road(ADR), and the Directive of the European Parliament and of the Council 2013/29/EU of 12 June 2013 on the harmonisation of laws of the Member States relating to the making available on the market of pyrotechnic articles.
Results: It was established that there is a need of adopting a legal solution for storing pyrotechnical products for temporary sales in containers located near commercial facilities (and serving as back-up facilities). Although the regulations are not clear-cut, such a solution is used in practice, thus it would be advisable to determine by means of legal acts whether it is permissible and what requirements should be fulfilled, for example by a container, in which pyrotechnic articles are temporarily stored.
Conclusions: The specification presented in the article allows to see the need to minimize the hazards associated with the marketing of pyrotechnical materials and justifies the necessity of adopting a particularly diligent classification and use of nomenclature for these products. In case of storing pyrotechnical materials, it is erroneous to adopt the determination of class "G" for two variable of net mass values of the explosive (when determining safe distances for explosive storage facilities, including among others class 1, sub-classes 1.3, 1.4). The same applies to the hexogen equivalent of an explosive load (when determining safe distances for explosive storage facilities including class 1, sub-classes 1.1, 1.5 and 4.1). Such provisions are misleading and may cause erroneous interpretations of regulations. Keywords: fire and explosion safety, pyrotechnics, explosives Type of article: review article
Received: 30.06.2020; Reviewed: 26.08.2020; Accepted: 29.09.2020;
Authors" ORCID IDs: M. Polka - 0000-0002-2280-8137; D. Bielesza - 0000-0002-3171-6787; A. Szajewska - 0000-0001-8370-6807; The authors contributed equally to this article;
Please cite as: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 76-90, https://doi.org/10.12845/sft.56.2.2020.5;
This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
ABSTRAKT
Cel: Celem artykulu bylo zestawienie oraz przeanalizowanie wymagart dotyczqcych bezpieczertstwa magazynowania i uzytkowania materialów pirotech -nicznych przeznaczonych do uzytku cywilnego. Do przeglqdu wykorzystano obowiqzujqce polskie i europejskie akty prawne. Na podstawie przeprowa-dzonej analizy wykazano niejednoznacznosc zapisów regulujqcych kwestie bezpiecznego stosowania i magazynowania materialów pirotechnicznych. Wprowadzenie: Niektóre materialy pirotechniczne pod wplywem odpowiedniego impulsu mogq doprowadzic do gwaltownej reakcji, skutkujqcej wydzie -leniem duzej ilosci ciepla oraz powstaniem fali podmuchu. Efekty takiej reakcji dzialajq niszczqco na znajdujqce siç w poblizu budynki oraz stanowiq zagrozenie dla zycia ludzkiego. Niezgodne z zasadami stosowanie oraz przechowywanie wyrobów pirotechnicznych wiqze siç z ryzykiem pozaru lub wybuchu, dlatego tez w obszarze tym wprowadzono szereg wymagart.
Metody: W Polsce funkcjonuje wiele aktöw prawnych dotyczgcych materialöw wybuchowych. Jednym z najwazniejszych jest Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o matenalach wybuchowych przeznaczonych do uzytku cywilnego. W dokumencie tym zostaly przeanalizowane wymagania dla materialöw pirotechnicznych pod wzgl^dem ich bezpieczenstwa uzytkowania i magazynowania. Istotne wymagania zostaly okreslone takze w umowach ratyfi-kowanych przez PolskQ i innych aktach mi^dzynarodowych m.in.: umowie europejskiej dotyczgcej mi^dzynarodowego przewozu drogowego towaröw niebezpiecznych (tzw. umowa ADR) oraz Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/29/UE z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw panstw czlonkowskich odnoszgcych si§ do udost^pniania na rynku wyroböw pirotechnicznych.
Wyniki: Stwierdzono, ze potrzebne jest prawne rozwigzanie kwestii przechowywania w kontenerach znajdujgcych si§ obok obiektöw handlowych (i sluzg-cych jako zaplecza) zapasu wyroböw pirotechnicznych przeznaczonych do celöw tymczasowej sprzedazy. Pomimo ze przepisy nie sg jednoznaczne, taka metoda magazynowania jest stosowana w praktyce. W zwigzku z tym wskazane jest, aby za pomocg aktöw prawnych okreslic, czy jest ona dopuszczalna oraz jakie wymagania powinien spelniac np. kontener, w ktörym tymczasowo przechowuje si§ materialy pirotechniczne.
Wnioski: Przedstawione w pracy zestawienie pozwala dostrzec potrzebQ minimalizowania zagrozen zwigzanych z obrotem materialöw pirotechnicznych oraz koniecznosc szczegölnie starannej klasyfikacji i stosowania nazewnictwa tych wyroböw. W przypadku magazynowania materialöw pirotechnicznych mylgce jest oznaczenie klasy „G" dla dwöch zmiennych masy netto materialu wybuchowego (przy wyznaczaniu bezpiecznych odleglosci dla magazynöw materialöw wybuchowych, m.in. klasy 1, podklasy 1.3, 1.4). To samo dotyczy röwnowaznika heksogenowego ladunku wybuchowego (przy wyznaczaniu bezpiecznych odleglosci dla magazynöw materialöw wybuchowych klasy 1, podklasy 1.1, 1.5 i 4.1). Zapisy takie wprowadzajg w blgd i mogg byc przy-czyng bl^dnej interpretacji przepisöw.
Stowa kluczowe: materialy wybuchowe, bezpieczenstwo pozarowe i wybuchowe, materialy pirotechniczne Typ artykutu: artykul przeglgdowy
Przyj^ty: 30.06.2020; Zrecenzowany: 26.08.2020; Zaakceptowany: 29.09.2020;
Identyfikatory ORCID autorów: M. Pótka - 0000-0002-2280-8137; D. Bielesza - 0000-0002-3171-6787; A. Szajewska - 0000-0001-8370-6807; Autorzy wniesli równy wklad merytoryczny w powstanie artykulu;
Prosz<? cytowac: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 76-90, https://doi.Org/10.12845/sft.56.2.2020.5; Artykul udost^pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)
Introduction
Pyrotechnic articles are products that contain pyrotechnics materials (one of the types of explosives) or their mixture. They are used to manufacture - as a result of self-sustaining exothermal chemical reaction - effects such as: heat, light, sound, gas, smoke or a combination of thereof. In accordance with the Regulation of the Minister of Development and Finance of 29 August 2017 [1] on the method of identifying pyrotechnic articles and ammunitions for the purpose of trading in explosives and their control, pyrotechnic articles are identified on the basis of UN identification number, name and description, and class specified in Annex A to the ADR agreement [2]. Fireworks are defined therein as pyrotechnic articles for entertainment purposes, which according to [1] are categorised as belonging to the following classes: 1.1 G (UN 0333), 1.2 G (UN 0334), 1.3 G (0335) and 1.4 G (UN 0336). Class 1 of hazardous products are explosives and articles which contain them. Basic requirements for all pyrotechnic articles specified in the Regulation of the Minister of Development of 3 June 2016 on safety requirements for pyrotechnic products [3], are related to their physical and chemical properties. The introduced rules are aimed at maximizing the safety of production, elaboration and use of pyrotechnic articles. According to the requirements, pyrotechnic articles need to be disposed of without significant harm to the environment. They must also function as intended and demonstrate performance declared by the manufacturer to the notified body issuing the certificate of conformity for the given product. Unless otherwise stated in the instruction manual, pyrotechnic articles should contain pyrotechnics - both during their
Wprowadzenie
Wyrobami pirotechnicznymi nazywane sq wyroby, które zawie-rajq materiaty pirotechniczne (jednq z odmian materiatów wybuchowych) lub ich mieszanin?. Stuzq one do wytwarzania - w wyniku samopodtrzymujqcej si?, egzotermicznej reakcji chemicznej - efek-tów, takich jak: ciepto, swiatto, dzwi?k, gaz, dym, czy tez ich kombi-nacji. Zgodnie z Rozporzqdzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 29 sierpnia 2017 r. [1] w sprawie sposobu prowadzenia identy-fikacji wyrobów pirotechnicznych i amunicji dla potrzeb obrotu mate-riatami wybuchowymi i ich kontroli wyroby pirotechniczne identyfi-kuje si? na podstawie numeru rozpoznawczego UN, nazwy i opisu oraz klasy okreslonej w zatqczniku A do umowy ADR [2]. Fajerwerki zostaty zdefiniowane w niej jako przedmioty pirotechniczne do celów rozrywkowych nalezqce do klas 1.1 G (UN 0333), 1.2 G (UN 0334), 1.3 G (0335) oraz 1.4 G (UN 0336) [2]. Klas? 1 towarów niebezpiecznych stanowiq materiaty wybuchowe i przedmioty, które je zawie-rajq. Podstawowe wymagania dotyczqce ogótu wyrobów pirotechnicznych, wymienione w Rozporzqdzeniu Ministra Rozwoju z dnia 3 czerwca 2016 r. w sprawie wymagan bezpieczenstwa dla wyrobów pirotechnicznych [3], zwiqzane sq z ich wtasciwosciami fizykoche-micznymi. Wprowadzone zasady majq na celu maksymalne zwi?k-szenie bezpieczenstwa produkcji, elaboracji i uzytkowania materiatów pirotechnicznych. Wymaga si?, mi?dzy innymi, aby wyroby pirotechniczne mozna byto unieszkodliwic bez znacznych szkód dla srodowiska. Muszq one takze dziatac zgodnie z przeznaczeniem oraz wykazywac wtasciwosci uzytkowe, które producent zadekla-rowat jednostce notyfikowanej wydajqcej dla danego towaru cer-tyfikat zgodnosci. O ile w instrukcji obstugi nie okreslono inaczej, w wyrobach pirotechnicznych powinien znajdowac si? materiat
storage, transport and use. Another obligatory measure is testing all pyrotechnic articles in terms of safety and their compliance with the applicable regulations. In order for the result to be reliable, the tests should be performed in real conditions of use. The parameters and properties of pyrotechnic articles, as well as their packaging are assessed [3].
The specific requirements for pyrotechnic articles placed on the market are based on their appropriate classification. The classification of pyrotechnic articles depending on the methods of their usage, designation and hazard level (including the noise level) has been specified in [4] and is as follows:
- fireworks: classes F1-F4,
- pyrotechnic articles designated for use in theatres: classes T1, T2,
- remaining pyrotechnic articles: classes P1, P2.
It is important that pyrotechnic articles do not contain any explosives capable of detonation, with the exception of black powder and flare mixtures. This requirement does not apply to pyrotechnic articles of classes P1, P2, T2 and F4, if:
- difficult;
- a pyrotechnic article of class P1 operates in a non-deto-native manner, and in the form in which it was manufactured, cannot initiate explosions of secondary explosives;
- a pyrotechnic article of class F4, T2 or P2 has been designed and intended to function without detonating;
- a pyrotechnic article of class F4, T2 or P2 is intended to function without detonating but is not capable of initiating secondary explosives as designed and manufactured [3].
Fireworks are primarily used by civil users - primarily for entertainment purposes, and offer spectacular light and sound effects. Pyrotechnic articles designated for theatres are used on stages inside and outside the building, but also in television and movie productions. They are characterised by a significant light effect and a small amount of smoke generated during combustion. Such products include among others scenic fountains. The group of other pyrotechnic articles includes those used in forestry, railways and rescue. These include among others, sound and smoke emitters and pyrotechnic articles which are components of safety devices in vehicles, such as pyrotechnic preten-sioners in safety belts.
Table 1 presents a classification of pyrotechnic articles in terms of the degree of threat to human life and health, as well as property and the environment, the level of noise emitted and intended use, which is legally binding in Poland.
pirotechniczny - zarowno podczas ich przechowywania, transpor-towania, jak i uzywania. Obligatoryjne jest takze badanie wszystkich wyrobow pirotechnicznych pod wzglçdem bezpieczenstwa i zgod-nosci z obowiqzujqcymi przepisami. By wynik byt miarodajny, bada-nia nalezy przeprowadzic w rzeczywistych warunkach uzytkowania. Ocenie poddawane sq parametry oraz wtasciwosci wyrobow pirotechnicznych, a takze ich opakowania [3].
Podstawq okreslenia szczegotowych wymagan dla wpro-wadzanych do obrotu wyrobow pirotechnicznych jest ich odpowiednie sklasyfikowanie. Podziat wyrobow pirotechnicznych w zaleznosci od sposobu ich uzywania, przeznaczenia i stopnia zagrozenia (w tym poziomu hatasu) zostat okreslony w Ustawie z dnia 21 czerwca 2002 roku o materiatach wybu-chowych przeznaczonych do uzytku cywilnego [4] i przedsta-wia siç nastçpujqco:
- wyroby pirotechniczne widowiskowe: klasy F1-F4,
- wyroby pirotechniczne przeznaczone do uzytku teatral-nego: klasy T1, T2,
- pozostate wyroby pirotechniczne: klasy P1, P2.
Istotne wymaganie stanowi, iz wyroby pirotechniczne nie
mogq zawierac materiatow wybuchowych zdolnych do detonacji, z wyjqtkiem prochu dymnego i mieszanin rozbtyskowych. Tego wymagania nie stosuje siç do wyrobow pirotechnicznych klas P1, P2, T2 oraz F4, jezeli:
- wydobycie materiatu wybuchowego detonujqcego z wyrobu jest utrudnione;
- wyrob pirotechniczny klasy P1 dziata w sposob niede-tonacyjny oraz w formie, w ktorej zostat wytworzony, nie moze zainicjowac wybuchu wtornych materiatow wybuchowych;
- wyrob pirotechniczny klasy F4, T2 lub P2 zostat zapro-jektowany i przeznaczony do dziatania w sposob niedetonacyjny;
- wyrob pirotechniczny klasy F4, T2 lub P2 jest przezna-czony do dziatania w sposob detonacyjny, ale nie jest zdolny do zainicjowania wybuchu wtornych materiatow wybuchowych w formie, w jakiej zostat zaprojektowany i wytworzony [3].
Wyroby pirotechniczne widowiskowe stosowane sq najczç-sciej przez uzytkownikow cywilnych - gtownie do celow rozryw-kowych. Pozwalajq one tworzyc efekty swietlne i dzwiçkowe. Wyroby pirotechniczne przeznaczone do uzytku teatralnego sq wykorzystywane na scenach wewnqtrz i na zewnqtrz budyn-kow, a takze w produkcji telewizyjnej i filmowej. Za ich pomocq mozna uzyskac spektakularne efekty swietlne przy nieznacznej ilosci dymu powstajqcego podczas spalania. Do wyrobow takich nalezq m.in. fontanny sceniczne. Do grupy pozostatych wyrobow pirotechnicznych zalicza siç te stosowane w lesnictwie, kolejnic-twie i ratownictwie. Sq to m.in. emitery dzwiçku, dymu i wyroby pirotechniczne, ktore stanowiq elementy urzqdzen bezpieczenstwa w pojazdach, np. napinacze pirotechniczne w pasach bezpieczenstwa.
W tabeli 1 przedstawiono obowiqzujqcq w Polsce klasyfika-cjç wyrobow pirotechnicznych ze wzglçdu na stopien zagrozenia zycia i zdrowia ludzi oraz mienia i srodowiska, poziom emitowa-nego hatasu oraz przeznaczenie.
Table 1. Classification of pyrotechnic articles depending on the manner of their use, purpose and degree of hazard (including noise level)
Tabela 1. Klasyfikacja wyrobow pirotechnicznych w zaleznosci od sposobu ich uzywania, przeznaczenia i stopnia zagrozenia (w tym poziomu hatasu)
Class / Klasa Level of danger to human life and health as well as to Noise level / Poziom hatasu
property and the environment / Stopien zagrozenia Intended use / Przeznaczenie
zycia i zdrowia ludzi oraz mienia i srodowiska
Fireworks / Wyroby pirotechniczne widowiskowe
F1 Very low / Bardzo niski Insignificant / Nieistotny Intended for use in buildings and outside buildings on a closed area / Do uzytku w budynkach i na zewnqtrz budynkow
na zamkniçtym obszarze
F2 Low / Niski Low / Niski Intended for use on a closed area outside buildings / Do uzytku na zamkniçtym obszarze na zewnqtrz budynkow
F3 Average / Sredni Harmless / Nieszkodliwy Intended for use outside buildings on large open areas / Do uzytku na zewnqtrz budynkow, na duzych, otwartych przestrzeniach
Harmless / Nieszkodliwy To be operated and used by persons with specialist
F4 High / Wysoki knowledge only / Do obstugi i uzytku wytqcznie przez osoby
posiadajqce wiedzç specjalistycznq
Pyrotechnic articles for use in theatres / Wyroby pirotechniczne przeznaczone do uzytku teatralnego
T1 Low / Niski Not determined / Nie okreslono Not determined / Nie okreslono
T2 Not determined / Nie okreslono Not determined / Nie okreslono To be operated and used by persons with specialist knowledge only / Do obstugi i uzytku wytqcznie przez osoby
posiadajqce wiedzy specjalistycznq
Remaining pyrotechnic articles / Pozostate wyroby pirotechniczne
P1 Low / Niski Not determined / Nie okreslono Not determined / Nie okreslono
P2 Not determined / Nie okreslono Not determined / Nie okreslono To be operated and used by persons with specialist knowledge only / Do obstugi i uzytku wytqcznie przez osoby
posiadajqce wiedzy specjalistycznq
Source: Own elaboration based on [4].
Zródto: Opracowanie wtasne na podstawie [4].
Pyrotechnic articles of classes F1-F3, T1 and P1 are available to all adults. Whereas articles of classes F4, T2 and P2 are intended for persons with suitable specialist knowledge. The major part of pyrotechnic articles used by adults without specialist knowledge is classified pursuant to [2] to classes 1.3 G and 1.4 G.
Regulation [3] specifies safety requirements for particular classes of pyrotechnic articles. Requirements for classes F1-F3 have been presented in Table 2.
Wyroby pirotechniczne klas F1-F3, T1 oraz P1 sq dostçpne w sprzedazy dla wszystkich osób petnoletnich. Z kolei wyroby klas F4, T2 oraz P2 przeznaczone sq dla osób posiadajqcych wie-dzç specjalistycznq. Znaczna czçsc wyrobów pirotechnicznych, które mogq byc uzywane przez osoby petnoletnie, nieposiadajqce wiedzy specjalistycznej, zakwalifikowana jest zgodnie z umowq ADR [2] do klas 1.3 G oraz 1.4 G.
W Rozporzqdzeniu Ministra Rozwoju z dnia 3 czerwca 2016 roku [3] okreslono wymagania bezpieczenstwa dla poszczegól-nych klas wyrobów pirotechnicznych. Te dla klas F1-F3 zesta-wiono w tabeli 2.
Table 2. Safety requirements for fireworks of classes F1—F3
Tabela 2. Wymagania bezpieczeñstwa dla wyrobów pirotechnicznych widowiskowych klas F1-F3
Class / Klasa Safe distance for users during operation of the product1 [m] / Bezpieczna odlegtosc dla uzytkownika w trakcie dziatania wyrobu1 [m] Maximum noise intensity level2 [dB] / Maksymalny poziom natçzenia emitowanego dzwiçku2 [dB] Mass of silver fulminate in falling pyrotechnic residues [mg] / Masa piorunianu srebra w opadaj^cych resztkach materiatu pirotechnicznego [mg]
F1 > 1 < 120 < 2.5
F2 > 8 < 120 n/d
F3 > 15 < 120 n/d
1 In justified cases the safe distance may be smaller. / W uzasadnionych przypadkach bezpieczna odlegtosc moze bye mniejsza.
2 The maximum intensity level of emitted sound or equivalent sound intensity level measured by another appropriate method, at a distance safe for the user. / Maksymalny poziom nat^zenia emitowanego dzwi^ku lub rownowaznego poziomu nat^zenia dzwi^ku mierzonego innq odpowiedniq metodq, w bezpiecznej dla uzytkownika odlegtosci.
Source: Own elaboration based on [3]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie [3].
Fireworks should be designed and manufactured of materials which minimize the risk to human health and life, as well as to property and the natural environment caused by debris generated during the operation of the products. The requirements also apply to the labels and instructions provided along with the pyrotechnic article. The label should include, among others, the ignition method of the product, the method and direction of operation, i.e. the direction of the effect (e.g. vertically upwards), and instruction manual. Pyrotechnic articles of class F1-F3 must be protected against accidental ignition by a screen or by packaging or by assuring appropriate structure of the product. Class F4 fireworks should be secured from accidental ignition in a way specified by its manufacturer [3].
Document [3] did not specify safe distances for the user and the maximum noise level for pyrotechnic articles intended for use in theatres of classes T1 and T2 and the remaining pyrotechnic articles of classes P1 and P2. It is emphasised, however, that these products need to be designed in such a manner as to minimize the risk to human life and health, as well as the risk to property and the environment caused by the debris - both during their correct usage and in the event of accidental ignition. If used according to the manufacturer's instructions, pyrotechnic articles of classes T1, T2, P1 and P2 should function properly until the expiry date identified by the manufacturer.
Before a pyrotechnic material is placed on the market, a notified body should be commissioned to perform the procedure of conformity assessment, on the basis of which a declaration of conformity is issued [3].
The requirements for labelling pyrotechnic articles are presented in [3]. These labels need to be in Polish, have a clear, legible, and comprehensive form and be placed on the pyrotechnic article in a legible, visible and permanent manner. The information to be contained on labels of pyrotechnic articles have been specified in [3] and in harmonised standards, e.g. for pyrotechnic articles of classes F1-F3, labels have to meet the requirements of harmonised standard PN-EN 15947-3:2016-01 Pyrotechnic
Wyroby pirotechniczne widowiskowe nalezy projektowac oraz wytwarzac z materiatów, które ograniczajq do minimum zagrozenie dla zdrowia i zycia ludzi, a takze mienia oraz srodowiska naturalnego spowodowane rozrzutem powstajqcych w trakcie dziatania wyrobu odtamków. Wymagania dotyczq takze etykiety i instrukcji dotqczo-nych do wyrobu pirotechnicznego. Na etykiecie nalezy przedstawic m.in. metod? zaptonu wyrobu, sposób i kierunek dziatania, tj. kieru-nek rozchodzenia si? efektu (np. pionowo w gór?), oraz instrukcj? obstugi. Wyroby pirotechniczne klas F1-F3 muszq byc zabezpie-czone przed przypadkowym zaptonem za pomocq ostony, opakowa-nia bqdz poprzez odpowiednie wykonanie. Wyroby pirotechniczne widowiskowe klasy F4 muszq byc zabezpieczone przed przypadkowym zaptonem w sposób, który zostat okreslony przez producenta [3].
W Rozporzqdzeniu Ministra Rozwoju z dnia 3 czerwca 2016 r. w sprawie wymagañ bezpieczeñstwa dla wyrobów pirotechnicznych [3] nie sprecyzowano bezpiecznych odlegtosci dla uzytkownika oraz maksymalnego poziomu hatasu dla wyrobów pirotechnicznych przeznaczonych do uzytku teatralnego klas T1 i T2 oraz pozostatych wyrobów pirotechnicznych klas P1 i P2. Podkresla si? natomiast, iz wyroby te muszq byc projektowane tak, aby ograniczyc do minimum zagrozenie dla zycia i zdrowia ludzi oraz zagrozenie dla mienia i srodowiska naturalnego spowodowane rozrzutem odtam-ków - zarówno podczas ich prawidtowego uzywania, jak i w razie przypadkowego zaptonu. Wyroby pirotechniczne klas T1, T2, P1 oraz P2, przy stosowaniu ich zgodnie z zaleceniami producenta, powinny dziatac prawidtowo do uptywu okreslonej na nich daty waznosci.
Przed wprowadzeniem wyrobu pirotechnicznego do obrotu nalezy zlecic jednostce notyfikowanej przeprowadzenie pro-cedury oceny zgodnosci, na podstawie której wystawiana jest deklaracja zgodnosci [3].
Wymagania dotyczqce etykietowania wyrobów pirotechnicznych przedstawiono w Rozporzqdzeniu Ministra Rozwoju [3]. Etykiety te muszq byc opracowane w j?zyku polskim, miec jasnq, czytelnq i zrozumiatq form? oraz byc umieszczone na wyrobie pirotechnicznym w sposób czytelny, widoczny i trwaty. Informacje, które muszq si? znalezc na etykietach wyrobów pirotechnicznych,
articles -- Fireworks, classes F1, F2 and F3 -- Part 3: Minimum requirements applicable to labelling.
Specific requirements applicable to pyrotechnic articles and their testing have been defined in harmonised standards: PN-EN 15947 (pyrotechnic articles class F1-F3), PN-EN 16256 (pyrotechnic articles class T1-T2), PN-EN 16261 (pyrotechnic articles class F4), PN-EN ISO 14451 (pyrotechnic articles class P1and P2).
The classification and requirements concerning labelling and packaging of explosives, including pyrotechnic articles, are specified in the Regulation of the European Parliament and of the Council (EC) No. 1272/2008 of 16 December 2008. The classification of explosives is related to the classification presented in Annex A to the ADR agreement.
Hence the correct classification of pyrotechnic articles (according to its fire-explosive properties) will allow it to be properly marked and packaged, thus reducing to a minimum the risk of any incidents involving them.
Trade of pyrotechnic articles in terms of fire safety
The retail sale of pyrotechnic articles such as fireworks in buildings may take place only at a stand appropriately adapted for the purpose, excluding self-service. These products should be stored in separate rooms, back-up facilities or warehouses, which are intended specially for this purpose, and are separated by "internal walls and ceiling slabs with fire integrity class of at least EI 60 and REI 60, respectively, and closed off with doors with a fire resistance class of at least EI 30" [5]. This means that internal walls of the room must fulfill the required function of air tightness (E) and fire insulation (I), and the ceiling slabs must also have a fire resistance (R) for at least 60 minutes, whereas doors in these walls should meet the requirements of tightness and fire insulation for at least 30 minutes.
More specific requirements applicable to the sale of fireworks have been determined in [6]. On the other hand, § 42 [6] presents the division of premises used for selling fireworks, which should consist of shops, back-up facilities, warehouses and temporary sale rooms. The shops is used for continuous direct sale of products of classes F1 F3, T1 and P1 with a total weight of up to 1000 kg gross. In the back-up facilities, it is allowed to store such quantity of pyrotechnic articles of classes F1 F3, T1 and P1, which ensures the continuity of their sale, yet the total mass may not exceed gross 1000 kg. The storage facility is a room that should be adapted to the storage of fireworks in the amount exceeding 1000 kg of gross weight, in continuous sale for minimum 90 days per year and to the sale of pyrotechnic articles of classes F4, T2 and P2. Detailed requirements for storage facilities are specified in the regulations on storage rooms and facilities for storing explosives,
zostaty okreslone w Rozporzqdzeniu Ministra Rozwoju [3] oraz zharmonizowanych normach. Przyktadowo dla wyrobow pirotechnicznych klas F1-F3 etykiety muszq spetniac wymagania normy zharmonizowanej PN-EN 15947-3:2016-01 Wyroby pirotechniczne - Wyroby pirotechniczne widowiskowe, klasy F1, F2 i F3 - Czçsc 3: Minimalne wymagania dotyczqce etykietowania.
Szczegotowe wymagania dotyczqce wyrobow pirotechnicznych i ich badania zostaty okreslone w normach zharmonizowanych: PN-EN 15947 (wyroby pirotechniczne klas F1-F3), PN-EN 16256 (wyroby pirotechniczne klasy T1-T2), PN-EN 16261 (wyroby pirotechniczne klasy F4), PN-EN ISO 14451 (wyroby pirotechniczne klasy P1 i P2).
Klasyfikacja oraz wymogi dotyczqce oznakowania i pakowa-nia materiatow wybuchowych, a wiçc takze materiatow pirotechnicznych, zostaty przedstawione w Rozporzqdzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. Klasyfikacja materiatow wybuchowych powiqzana jest z tq przed-stawionq w zatqczniku A do Umowy ADR.
Przypisanie wyrobu pirotechnicznego do odpowiedniej klasy (stosownie do wtasciwosci pozarowo-wybuchowych) pozwoli na jego wtasciwe oznaczenie i opakowanie, a tym samym ogranicze-nie ryzyka zdarzen z jego udziatem.
Obrot wyrobami pirotechnicznymi pod wzglçdem bezpieczenstwa pozarowego
Sprzedaz detaliczna wyrobow pirotechnicznych widowisko-wych w budynkach moze odbywac siç wytqcznie na przystoso-wanym do tego stoisku, z wykluczeniem samoobstugi. Wyroby te powinny byc przechowywane w oddzielnych pomieszczeniach zaplecza bqdz magazynach, ktore sq przeznaczone do tego celu oraz sq wydzielone „scianami wewnçtrznymi i stropami o klasie odpornosci ogniowej odpowiednio co najmniej EI 60 i REI 60 i zamykanych drzwiami o klasie odpornosci ogniowej co najmniej EI 30" [5]. Oznacza to, iz sciany wewnçtrzne pomieszczenia muszq spetniac wymaganq funkcjç szczelnosci (E) i izolacyjno-sci ogniowej (I), a stropy takze nosnosci ogniowej (R) przez co najmniej 60 minut. Z kolei drzwi w tych scianach powinny spetniac wymagania szczelnosci i izolacyjnosci ogniowej przez co najmniej 30 minut.
Bardziej szczegotowe wymagania dotyczqce sprzedazy wyrobow pirotechnicznych widowiskowych zostaty okreslone w Rozporzqdzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spotecz-nej z dnia 9 lipca 2003 roku [6]. W § 42 tego dokumentu przed-stawiono podziat pomieszczen, ktore stuzq do obrotu wyrobami pirotechnicznymi widowiskowymi, na: sklepowe, zaplecza, magazynowe oraz doraznej sprzedazy. Pomieszczenie sklepowe wykorzystuje siç do statej bezposredniej sprzedazy wyro-bow klas F1-F3, T1 i P1 o tqcznej masie do 1000 kg brutto. Na zapleczach dozwolone jest przechowywanie takiej ilosci wyro-bow pirotechnicznych klas F1-F3, T1 i P1, ktora zapewnia ciq-gtosc ich sprzedazy, jednak o tqcznej masie nie wiçkszej niz 1000 kg brutto. Pomieszczenie magazynowe jest takim pomiesz-czeniem, ktore nalezy przystosowac do magazynowania wyro-bow pirotechnicznych widowiskowych w ilosci powyzej 1000 kg
weapons, ammunition and products for the military or police purposes, i.e. [5]. Temporary sale rooms are intended for occasional sales of fireworks of classes F1-F3 with a total gross weight of 300 kg, which does not last longer than 21 days per year. The regulations allow for the sale of pyrotechnic articles in other commercial facilities (§ 42 par. 4.), emphasizing that it must take place at separate stands, where self-service is impossible [6].
However, the regulations do not specify the precise location of separate stands intended for the sale of pyrotechnic articles inside a commercial facility. Moreover, no information has been provided whether such a stand should have a separate cash register. Quite frequently such stands are situated in large markets, in any part of the hall. Therefore, despite the lack of self-service, customers can move around the market carrying with them an unlimited amount of pyrotechnic articles. This poses a risk of damage and accidental ignition of such material inside a premise where even a few hundred people may be present. Furthermore, the regulations do not prohibit leaving the stands unattended. The State Fire Service recommends not to locate sale stands close to the main communication routes of the facility that lead to emergency exits, within stairwells and in the basements [7]. From the safety point of view, a stand intended for the sale of pyrotechnic articles should be situated close to the exit from a commercial facility (maintaining requirements applicable to evacuation conditions), must have a separate cash register and be supervised during working hours of the facility. Such conditions would reduce the possibility for the customers to move around the facility with pyrotechnic articles, and consequently also prevent accidental ignition of the product inside the facility.
Stores and back-up facilities situated in commercial facilities, as well as temporary sale rooms located in temporary commercial facilities must meet the conditions (all or their part of them), which have been specified in § 44 [6]. These requirements are listed in Table 3. Street vending stands (erected most frequently in December before New Year's Eve) are considered temporary building structures.
masy brutto, nieustannie przez minimum 90 dni w roku oraz do sprzedazy wyrobow pirotechnicznych klas F4, T2 i P2. Szczego-towe wymagania w stosunku do pomieszczen magazynowych okreslajq przepisy dotyczqce pomieszczen magazynowych i obiektow do przechowywania materiatow wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobow o przeznaczeniu wojskowym lub policyj-nym [5]. Pomieszczenia doraznej sprzedazy sq przeznaczone do realizowania sprzedazy okolicznosciowej wyrobow pirotechnicznych widowiskowych klas F1-F3 o tqcznej masie do 300 kg brutto, ktora nie trwa dtuzej niz 21 dni rocznie. Przepisy dopusz-czajq sprzedaz wyrobow pirotechnicznych w innych obiektach handlowych (§ 42 ust. 4.), podkreslajqc iz musi ona odbywac siç na wyodrçbnionych stoiskach, gdzie sprzedaz samoobstugowa jest niemozliwa [6].
W przepisach nie okreslono jednak doktadnej lokalizacji wyodrçbnionych stoisk przeznaczonych do sprzedazy wyro-bow pirotechnicznych w obiekcie handlowym. Dodatkowo nie sprecyzowano, czy stoisko powinno zawierac oddzielnq kasç. Powszechnie spotykane jest usytuowanie tych stoisk w mar-ketach wielkopowierzchniowych, w dowolnej czçsci hali. W zwiqzku z tym, pomimo braku sprzedazy samoobstugowej, klienci mogq przemieszczac siç w obrçbie sklepu z nieograni-czonq ilosciq wyrobow pirotechnicznych. Stwarza to zagroze-nie uszkodzenia i przypadkowego zaptonu wyrobu pirotech-nicznego w pomieszczeniu, w ktorym moze przebywac nawet kilkaset osob. Ponadto przepisy nie zakazujq pozostawiania stoisk bez nadzoru. Panstwowa Straz Pozarna zaleca, aby nie lokalizowac stoisk sprzedazy w poblizu gtownych ciqgow komu-nikacyjnych obiektu, ktore prowadzq do wyjsc ewakuacyjnych, w obrçbie klatek schodowych oraz w piwnicach [7]. Z punktu widzenia bezpieczenstwa stoisko przeznaczone do sprzedazy wyrobow pirotechnicznych powinno:
- byc usytuowane przy wyjsciu z obiektu handlowego (z zachowaniem wymagan dotyczqcych warunkow ewakuacji),
- posiadac odrçbnq kasç fiskalnq oraz nadzor w godzinach otwarcia obiektu.
Warunki te zredukowatyby mozliwosc przemieszczania siç klientow po obiekcie z wyrobami pirotechnicznymi, a wiçc takze przypadkowego zaptonu wyrobu wewnqtrz obiektu.
Pomieszczenia sklepowe oraz zaplecza, ktore znajdujq siç w obiektach handlowych, oraz pomieszczenia doraznej sprzedazy, ktore zlokalizowano w tymczasowych obiektach budowla-nych, muszq spetniac warunki (wszystkie bqdz czçsc z nich) okreslone w §44 Rozporzqdzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spotecznej z dnia 9 lipca 2003 roku [6]. Wymagania te zostaty zestawione w tabeli 3. Pawilony sprzedazy ulicznej (wystawiane najczçsciej w grudniu przed Sylwestrem) traktowane sq jako tym-czasowe obiekty budowlane.
Table 3. Requirements for rooms intended for the sale of pyrotechnic goods
Tabela 3. Wymagania dla pomieszczen przeznaczonych do sprzedazy wyrobow pirotechnicznych
Room / Pomieszczenie
Item § 44 / Punkt § 44 Shops and back office facilities - in commercial facilities / Sklepy i zaplecza - w obiektach handlowych Premises for temporary sales - in temporary building structures / Pomieszczenia doraznej sprzedazy - w tymcza-sowych obiektach budowlanych
1 Temperature in the room, measured at a height of 1 m from the floor, does not exceed 30°C (303 K) and technical measures are installed to guarantee meeting this requirement / Temperatura w pomieszczeniach przy pomiarze na wysokosci 1 m od podtogi nie przekracza 30°C (303 K) i zainstalowane sq srodki techniczne gwarantujqce spetnienie tego wymogu
2 Equipped with at least two foam extinguishers with a minimum of 6 litres of extinguishing agent and a fire suppression blanket / Sq wyposazone w co najmniej dwie gasnice pianowe o minimalnej 6-litrowej pojemnosci srodka gasniczego oraz w koc gasniczy
3 Stored pyrotechnic articles are protected from the possibility of adverse chemical or physical changes in them, which could increase the sensitivity of the material to stimuli, deteriorate its chemical durability and initiate explosion or ignition / Przechowywane wyroby pirotechniczne posiadajq zabezpieczenie przed powstawaniem w nich niekorzystnych przemian chemicznych lub fizycznych, mogqcych powodowac zwi^ksze-nie wrazliwosci materiatu na bodzce, pogorszenie trwatosci chemicznej oraz powodujqcych inicjaj wybuchu lub zapton
4 Have a structure that protects the stored materials from theft and access by unauthorised persons / Posiadajq konstrukj zabezpieczajqcq przechowywane materiaty przed kradziezq oraz dost^pem nieuprawnionych osób
5 Equipped with exhaust ventilation / Posiadajq system wentylacji wyciqgowej n/d / nd.
6 Located in a facility equipped with an efficient lightning protection system, which meets the requirements for protection against lightning / Sq usytuowane w obiekcie, ktory posiada sprawnq instalaj odgromowq, spetniajqcq wymagania ochrony przed wytadowaniami atmosferycznymi n/d / nd.
7 Electrical devices and installations are in good technical condition and meet safety requirements according to polish standards applicable to electrical installations in building structures / Urzqdzenia i instalacje elektryczne sq sprawne technicznie i spetniajq wymagania bezpieczen-stwa zgodnie z polskimi normami dotyczqcymi instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych
8 Heating elements and conduits in the premises are arranged at least at 1 m from packages containing pyrotechnic articles, and their temperature does not increase 120°C (393 K) / Elementy i przewody grzewcze w pomieszczeniach sq rozmieszczone przynajmniej w odlegtosci 1 m od opakowan zawierajqcych wyroby pirotechniczne, a ich temperatura nie przekracza 120°C (393 K)
9 Emergency doors open to the outside of the premise by pushing or sliding apart on the outside of the premise / Drzwi ewakuacyjne otwierajq si§ na zewnqtrz pomieszczenia w wyniku pchni^cia lub rozsuwajq si§ po stronie zewn^trznej pomieszczenia n/d / nd.
10 Windows used as emergency exits to be opened outwards, while window openings shall be at least 0.75 m x 0.75 m / Okna stuzqce za wyjscia awaryjne otwierajq si§ na zewnqtrz, natomiast otwory okienne posiadajq wymiary co najmniej 0,75 m x 0,75 m n/d / nd.
11 Internal dimensions of the premises ensure safe handling of packages of stored products and free movement of buyers and staff / Wymiary wewnçtrzne pomieszczen zapewniajq bezpieczne operowanie opakowaniami sktadowanych wyrobow oraz swobodne poruszanie siç osob kupujqcych i personelu
12 Shelves, racks and other room equipment are made of low flammability materials, preventing the formation of harmful chemical substances during a fire, which pose a risk to human health or life / Potki, regaty i inne wyposazenie pomieszczen sq wykonane z materiatow trudno zapal-nych, uniemozliwiajqcych tworzenie siç w czasie pozaru szkodliwych substancji chemicznych, zagrazajqcych zdrowiu lub zyciu ludzi
Source: Own elaboration based on [6]. Zródto: Opracowanie wtasne na podstawie [6].
For the rooms mentioned above, i.e. the shops, back-up facilities and temporary sales rooms protection zones are designated, which should be separated as described above (internal walls with fire resistance class min. EI 60, ceiling slabs - min. REI 60, doors - min. EI 30). If such premises have no fire divisions, it should be assumed that the protection zone is an area with a minimum width of 8 m. The employer is responsible for ensuring that no tobacco is smoked in the protection zone, no works with the potential for fire ignition is carried out (using open fire, welding work or works that generate mechanical sparks and other works which could cause appropriate conditions for ignition or explosion of pyrotechnics present in the zone) and to prevent the accumulation or storage of flammable materials, which are not directly connected with fit-out of the commercial facility. Furthermore, if the premises mentioned above have no fire division, it is forbidden to store in them substances and preparations classified as flammable, extremely flammable, as well as cylinders with compressed gas [6].
From a practical point of view, the requirement of assuring back-up facilities in a commercial facility, intended for temporary storage of only pyrotechnic articles, with fire division or a strip with a width of 8 m, appears to be problematic. A solution that is used by commercial facilities is to put a steel container on the parking lot, distant from other buildings by a distance of several to a few dozen metres. However, the regulations do not specify whether such a solution is permissable. Given technical know-how, containers serving as temporary building structures should be equipped, among others, with a lightning protection system and exhaust ventilation. Yet, these requirements apply to containers treated as separate commercial facilities and not self-detached back-up facilities located outside the main building.
A storage facility used to store explosives of class 1, subclass 1.1-1.6 and classes 3 and 4.1 should be single-storey and made of non-flammable materials or at least materials with low flammability. The surfaces of building elements in the facility should be durable, smooth, without gaps and cracks, which is meant to prevent the accumulation of debris of explosives or materials that do not constitute sources of contamination. Coatings of floors, walls, ceilings and elements of the facility equipment should be made at least flame-retardant, while floors and equipment elements must meet the requirements for protection against static electricity, in accordance with the Polish harmonised standard PN-EN 61340 and PN-E-05204. The emergency exit doors of the storage facility should be equipped with roller locks, which may be pushed and open outwards or slide to the outside. Windows serving as emergency exit must open outwards, and the window opening should not be less than 75 cm x 75 cm. The internal dimensions of the facility should ensure the safe movement of packaged explosives and ammunition with the use of internal means of transport. For the storage facility a register of visitors to this facility should be kept, as well as a facility qualification card [8]. Detailed information on the facility qualification card is provided in [8].
Dla wymienionych wyzej pomieszczen, tj. pomieszczenia sklepowego, zaplecza i doraznej sprzedazy, wyznacza siç strefy ochrony, ktore nalezy wydzielic w sposob opisany powyzej (sciany wewnçtrzne o klasie odpornosci ogniowej m.in. EI 60, stropy - min. REI 60, drzwi - min. EI 30). Gdy pomieszczenia te nie sq wyodrçb-nione elementami oddzielenia przeciwpozarowego, nalezy przyjqc, ze strefa ochrony to obszar o pasie szerokosci minimum 8 metrow. Pracodawca odpowiedzialny jest, by w strefie ochrony nie palono tytoniu, nie prowadzono prac niebezpiecznych pod wzglçdem poza-rowym (uzywanie otwartego ognia, prace spawalnicze bqdz takie, w wyniku ktorych wytwarzane sq iskry mechaniczne oraz inne, ktore mogq skutkowac wytworzeniem warunkow dla zaptonu lub wybuchu znajdujqcych siç w strefie materiatow pirotechnicznych) oraz nie gromadzono i nie przechowywano materiatow palnych, ktore nie wynikajq z wyposazenia obiektu handlowego. Dodatkowo, jezeli wymienione pomieszczenia nie sq wydzielone przeciwpozarowo, zabrania siç przechowywania w nich substancji i preparatow, ktore sklasyfikowano jako tatwopalne, skrajnie tatwopalne lub wysoce tatwopalne, a takze butli ze sprçzonym gazem [6].
Z praktycznego punktu widzenia problematyczny jest wymog posiadania w obiekcie handlowym zaplecza - pomieszczenia prze-znaczonego do tymczasowego przechowywania wytqcznie wyro-bow pirotechnicznych, wydzielonego pozarowo bqdz oddzielonego pasem o szerokosci min. 8 metrow. Rozwiqzaniem, ktore stosujq obiekty handlowe, jest postawienie na parkingu stalowego konte-nera oddalonego od innych budynkow o dystans kilkunastu lub kil-kudziesiçciu metrow. Przepisy jednak nie precyzujq, czy takie postç-powanie jest dopuszczalne. Kontenery, jak wszystkie tymczasowe obiekty budowlane, powinny posiadac m.in. instalacjç odgromowq oraz wentylacjç wyciqgowq. Jednak wymagania te odnoszq siç do kontenerow traktowanych jako oddzielne obiekty handlowe, a nie samodzielne zaplecza zlokalizowane poza gtownym budynkiem.
Obiekt magazynowy, ktory stuzy do przechowywania materia-tow wybuchowych klas 1, podklas 1.1-1.6 oraz klas 3 i 4.1, powinien byc jednokondygnacyjny i wykonany z materiatow niepalnych lub co najmniej trudno zapalnych. Powierzchnie elementow budowlanych w obiekcie powinny byc trwate, gtadkie, bez szpar i pçkniçc. Ma to zapobiec gromadzeniu siç na nich odpadow materiatow wybuchowych. Co wiçcej, powierzchnie takie nie stanowiq zrodta zanieczysz-czenia materiatow. Powtoki podtog, scian, sufitow oraz elementow wyposazenia obiektu powinny byc co najmniej trudno zapalne, a pod-togi i elementy wyposazenia muszq spetniac wymagania w zakresie ochrony przed elektrycznosciq statycznq, zgodnie z polskq normq zharmonizowanq PN-EN 61340 oraz PN-E-05204. Drzwi ewakuacyjne obiektu magazynowego powinny posiadac zamki rolkowe, ktore dzia-tajq w wyniku pchniçcia, i otwierac siç lub rozsuwac siç na zewnqtrz. Okna petniqce funkcjç wyjscia awaryjnego muszq otwierac siç na zewnqtrz, a otwor okienny powinien miec wymiary nie mniejsze niz 75 cm x 75 cm. Wymiary wewnçtrzne obiektu powinny zapewniac mozliwosc bezpiecznego przemieszczania srodkami transportu wewnqtrzzaktadowego opakowanych materiatow wybuchowych i amunicji. Dla obiektu magazynowego nalezy prowadzic ksiqzkç ewi-dencji osob wchodzqcych oraz kartç kwalifikacyjnq obiektu magazynowego [8]. Szczegotowe informacje dotyczqce karty kwalifikacyjnej obiektu magazynowego okreslono w Rozporzqdzeniu Ministra Gospo-darki z dnia 27 pazdziernika 2010 roku [8].
The storage facility may be used provided that:
- it is protected against heating of explosives and ammunition to a temperature above 348 K (unless otherwise specified in the technical instructions for their storage);
- around the facility a protection zone must be set out;
- it is equipped with extinguishers and fire protection devices according to the requirements given in fire protection regulations as well as fire suppression installations pursuant to the facility qualification card;
- explosives and ammunition are protected against unfavourable safety changes, groundwater and precipitation;
- there is a ventilation system in good working condition; it is protected against atmospheric electricity discharge, as for buildings at risk of a fire or explosion in accordance with the Polish harmonised standard PN-EN 62305;
- electrical devices and installations in the facility were made according to the Polish harmonised Standard PN-EN 60079; the temperature of heating system elements and heating conduits may not exceed 393 K and shall be at least 50°C lower than the decomposition temperature of the stored explosives;
- storage facilities are appropriately marked [8].
An employer trading in pyrotechnic articles is obliged to ensure safety of people, property and the environment, For this purpose, several requirements specified in § 49 [5] need to be fulfilled. The employer should store pyrotechnical articles with their expiry date with appropriate packaging and labelling. It should also be accompanied with binding instructions for storage containing information about the correct disposal method, as well as instructions of occupational safety and health for each work station. He/she should also ensure that these instructions are followed. In addition, the following must be ensured: safe transport of products on the plant premises (while transport of pyrotechnic articles in shops and back-up facilities may only take place with the use of forklifts), protection of products against unauthorised access and theft, respecting the prohibition of storing materials, equipping and tools not specified in the instruction for storing pyrotechnic articles and the prohibition to perform works other than those related to the intended use of store and back-up facilities, the absence of potential stimuli that may initiate the explosion or ignition of pyrotechnic articles, respecting the prohibition of using open fire inside rooms where pyrotechnic articles are stored. If the renovation works carried out may result in heating and ignition of pyrotechnic articles, the employer is obligated to remove these articles and confirm it in writing. Electrical, signaling and lightning protection installations and devices which are present in the room with pyrotechnic articles may be put into use after their prior inspection, which must be repeated at least once a year. The inspection should be documented by a record drawn up in writing. Pyrotechnic packages and containers must be placed on shelves or racks in such a way as to prevent their movement, overturning and deformation under the impact of weight. However, it should be possible to freely access pyrotechnic articles should such a need arise. If a pyrotechnic article is damaged, the spilled pyrotechnic material should be collected with care
Obiekt magazynowy mozna eksploatowac, gdy:
- jest zabezpieczony przed ogrzaniem materiatów wybu-chowych i amunicji powyzej 348 K (chyba ze okreslono inaczej w instrukcji technicznej ich przechowywania);
- wokót obiektu wyznaczono strefç ochrony;
- wyposazony jest w gasnice i urzqdzenia przeciwpozarowe zgodnie z wymaganiami przepisów przeciwpozarowych i instalacje gasnicze zgodnie z kartq kwalifikacyjnq obiektu;
- materiaty wybuchowe i amunicja zabezpieczone sq przed zachodzeniem w nich niekorzystnych z punktu widzenia bezpieczenstwa przemian oraz wodq gruntowq i opa-dami atmosferycznymi;
- posiada sprawny system wentylacji pomieszczen; jest chroniony przed wytadowaniami elektrycznosci atmos-ferycznej, jak dla budynków zagrozonych pozarem lub wybuchem, zgodnie z Polskq Normq zharmonizowanq PN-EN б2305;
- urzqdzenia i instalacje elektryczne w obiekcie wykonano zgodnie z polskq normq zharmonizowanq PN-EN 60079; temperatura elementów instalacji grzewczej i przewodów grzewczych nie przekracza 393 K i jest co najmniej 50°C nizsza od temperatury rozktadu przechowywanych materiatów wybuchowych;
- pomieszczenia magazynowe sq odpowiednio oznako-wane [8].
Pracodawca, który prowadzi obrót wyrobami pirotechnicz-nymi, ma obowiqzek zapewnienia bezpieczenstwa ludzi, mienia oraz srodowiska. W tym celu nalezy spetnic szereg wymienio-nych w § 49 [5] wymagan. Pracodawca powinien przechowywac wyroby pirotechniczne z nieprzekroczonym terminem waznosci oraz zawierajqce wtasciwe opakowanie i oznakowanie. Musi takze posiadac aktualnq instrukcjç ich przechowywania, zawie-rajqcq informacje o poprawnym sposobie utylizacji i instrukcjç bezpieczenstwa i higieny pracy dla kazdego stanowiska pracy oraz zapewniac postçpowanie zgodnie z tymi instrukcjami. Ponadto muszq zostac zapewnione: bezpieczny transport wyro-bów na terenie zaktadu (przy czym transport wyrobów pirotech-nicznych w pomieszczeniach sklepowych i zapleczach moze odbywac siç tylko przy uzyciu wózków widtowych), ochrona wyrobów przed dostçpem nieupowaznionych osób i kradziezq, przestrzeganie zakazu przechowywania materiatów, wyposa-zenia i narzçdzi niewymienionych w instrukcji przechowywania wyrobów pirotechnicznych oraz zakazu wykonywania prac innych niz zwiqzane z przeznaczeniem pomieszczenia skle-powego i zaplecza, niewystçpowanie bodzców, które mogq zainicjowac wybuch lub zapton wyrobów pirotechnicznych, przestrzeganie zakazu uzywania otwartego ognia w pomieszczeniach, w których przechowuje siç wyroby pirotechniczne. Jezeli prowadzone prace remontowe mogq skutkowac ogrzaniem i zaptonem wyrobów pirotechnicznych, pracodawca jest zobowiqzany do usuniçcia tych wyrobów i potwierdzenia tego na pismie. Instalacje oraz urzqdzenia elektryczne, sygnaliza-cyjne i odgromowe, które wystçpujq w pomieszczeniu z wyrobami pirotechnicznymi, mogq byc dopuszczone do eksploatacji po ich uprzedniej kontroli, która musi byc powtarzana minimum raz w roku. Kontrola powinna byc udokumentowana pisemnym
and disposed of in a way specified in the storage instructions. It is also very important to prepare instructions to be followed in an emergency situation and for organisation of a rescue operation. It is also an obligation of the employer trading in pyrotechnic articles. The instruction should contain the elements specified in § 50 [5], concerning: the type and scale of threats, procedures in the event of an accident, organization of a rescue operation, extinguishing agents, evacuation, notifying rescue units and securing the accident site and liquidation of the consequences of an accident.
An employer trading in pyrotechnic articles is also obligated to prepare a classification card of the facility, in which there are premises intended for the sale or storage of pyrotechnic articles, excluding premises intended for temporary sale and stores, as well as back-up facilities where pyrotechnic articles are stored for a maximum of 90 days a year. The classification card of the facility with a risk of explosion or combustion of pyrotechnic articles should contain the following:
- identification and address of the entrepreneur;
- name and address of the facility;
- a diagram of the facility with an indication of the rooms, access and fire routes, emergency exits, covers and embankments; purpose of the facility and of individual rooms;
- classification of the facility;
- information that the presence of an explosion hazard of flammable substances with the air inside the facility or in the rooms is unacceptable;
- information on the structure of the facility, parameters of embankments, covers, drifts, type of windows, doors, window panes, finishing of walls, floors, as well as structure and location of emergency doors; information on the used electrical and energy devices, fire protection equipment including their description and the location of points of activation or signalling of fire protection devices [6].
Location of facilities for storing pyrotechnic articles
The location of facilities where pyrotechnics are stored, which are explosives of subclasses 1.3, 1.4, has been defined in annex 3 to [6]. For non-embanked facilities that contain explosives of subclasses 1.3, 1.4, the minimum admissible distances from other nearby facilities are determined as shown in Table 4.
protokotem. Opakowania i pojemniki wyrobów pirotechnicznych muszq byc umieszczone na pótkach bqdz regatach w sposób uniemozliwiajqcy ich przemieszczanie siç, przewrócenie i defor-macjç pod wptywem ciçzaru. Nalezy jednak zachowac moz-liwosc swobodnego dostçpu do wyrobów pirotechnicznych w razie potrzeby. W przypadku gdy wyrób pirotechniczny ule-gnie uszkodzeniu, rozsypany materiat pirotechniczny nalezy ostroznie zebrac i zutylizowac w sposób okreslony w instrukcji magazynowania. Bardzo wazne jest takze opracowanie instruk-cji postçpowania w sytuacji awaryjnej i organizacji akcji ratow-niczej. Stanowi to takze obowiqzek pracodawcy prowadzqcego obrót wyrobami pirotechnicznymi. Instrukcja powinna zawie-rac elementy wymienione w § 50 [5], dotyczqce: rodzaju i skali zagrozen, postçpowania w przypadku awarii, organizacji akcji ratowniczej, srodków gasniczych, ewakuacji, powiadamiania jednostek ratowniczych i zabezpieczania miejsca awarii oraz likwidacji skutków awarii.
Pracodawca, który prowadzi obrót wyrobami pirotechnicznymi, ma takze obowiqzek opracowac kartç kwalifikacyjnq obiektu, w którym znajdujq siç pomieszczenia przeznaczone na prowadzenie sprzedazy lub sktadowania wyrobów pirotech-nicznych, z wytqczeniem pomieszczen doraznej sprzedazy oraz pomieszczen sklepowych i zapleczy, w których wyroby pirotechniczne sq przechowywane tqcznie przez maksymalnie 90 dni w roku. Karta kwalifikacyjna obiektu zagrozonego wybuchem lub spalaniem wyrobów pirotechnicznych powinna zawierac:
- oznaczenie i adres przedsiçbiorcy;
- nazwç i adres obiektu;
- schemat obiektu ze wskazaniem pomieszczen oraz dróg dojazdowych i pozarowych, wyjsc awaryjnych, oston oraz obwatowan; przeznaczenie obiektu i pomieszczen;
- klasyfikacja obiektu;
- informacjç o tym, iz wystçpowanie w obiekcie lub pomieszczeniach zagrozenia wybuchem mieszanin sub-stancji palnych z powietrzem jest niedopuszczalne;
- informacje o konstrukcji obiektu, parametrach obwatowan, oston, sztolni, rodzaju okien, drzwi, szyb okien-nych, wykonczenia scian, podtóg oraz konstrukcji i lokalizacji drzwi ewakuacyjnych; informacje o stoso-wanych urzqdzeniach, osprzçcie i instalacjach elek-trycznych i energetycznych, urzqdzeniach przeciw-pozarowych wraz z ich opisem oraz rozmieszczeniu punktów uruchamiania lub sygnalizacji urzqdzen prze-ciwpozarowych [6].
Usytuowanie obiektów, w których znajdujq siç materiaty pirotechniczne
Usytuowanie obiektów, w których znajdujq siç materiaty pirotechniczne, bçdqce materiatami wybuchowymi m.in. podklasy 1.3, 1.4, zostato okreslone w zatqczniku 3 do [6]. Dla nieobwato-wanych obiektów, w których znajdujq siç materiaty wybuchowe podklas 1.3, 1.4, minimalne dopuszczalne odlegtosci od innych obiektów znajdujqcych siç w poblizu wyznacza siç w sposób przedstawiony w tabeli 4.
Table 4. Minimum permissible distances Ld from non-embanked facilities containing explosives of subclass 1.3,1.4 in relation to other nearby facilities. G - net mass of the explosive
Tabela 4. Minimalne dopuszczalne odlegtosci Ld od nieobwatowanych obiektow zawierajqcych materiaty wybuchowe zaklasyfikowane do podklasy 1.3, 1.4 w stosunku do innych obiektow znajdujqcych si^ w poblizu. G - masa netto materiatu wybuchowego
с 3
ОТ ^
'¿5 S
£ о 2 ■ - о»
■Ü = <k 3 fr?
огеЗ
& 2 N
■О ш
! -
(Л U
ш ет^
зu
ï I
l!
JS -S = 2 .2 a.
■o -o
(O N
О rc
î5 ÜI 2 N
! ■C -N
3 "
M ° Ü
™ ■ se
о 9
г ся 3 о
Cargo up to 1 000 kg / Ladunki do 1 000 kg
No minimum safety distances are required. Safety measures should be taken to prevent any impact outside the facility or to direct the impact in a selected direction / Nie jest wymagane wyznaczanie minimalnych bezpiecznych odlegtosci. Powinny zostac zachowane srodki bezpieczenstwa, uniemozliwiajqce oddziatywanie na zewnqtrz obiektu lub umozliwiajqce skierowanie oddziatywania w wybranym kierunku
Cargo over 1 000 kg / Ladunki ponad 1 000 kg
Ld = 3.2 ■ G13 min. 40 m
Ld = 6.4 ■ G'/s min. 60 m
Ld = 4.3 ■ G'/s min. 40 m
Ld = 6.4 ■ G'/s min. 60 m
Cargo up to 1 000 kg / Ladunki do 1 000 kg
No minimum safety distances are required / Nie jest wymagane wyznaczanie minimalnych bezpiecznych odlegtosci
Cargo over 1 000 kg / Ladunki ponad 1000 kg
min. 10 m
min. 15 m
MW - materiaty wybuchowe EM - explosive materials
Source: Own elaboration based on [6]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie [6].
For embanked facilities containing explosives, the minimum allowable Ld may be reduced by 30% compared to the values determined in accordance with Table 4. Reducing these values by 50% is possible when the embanked facility is additionally protected (with a wall or other cover, including those resulting from the topography). When explosives are placed in chambers/ rooms of the facility, between which it is impossible to perform detonation or combustion, the minimum admissible distance from other facilities, takes into account the chamber/room that requires a greater distance [6].
For explosives of subclasses 1.3, 1.4, the permissible quantities which may be stored in handy spaces have been determined (Table 5).
Dla obwatowanych obiektow zawierajqcych materiaty wybuchowe, minimalne dopuszczalne odlegtosci Ld mozna zmniejszyc o 30% w stosunku do wartosci wyznaczonych zgodnie z tabelq 4. Zmniejszenie tych wartosci o 50% mozliwe jest, gdy obwatowany obiekt jest dodatkowo chroniony (murem lub innymi ostonami, w tym wynikajqcymi z uksztattowania terenu). W przypadku gdy materiaty wybuchowe umieszczone sq w komorach/pomiesz-czeniach obiektu, miçdzy ktorymi niemozliwe jest przeniesienie detonacji lub spalania, przy wyznaczaniu minimalnej dopuszczal-nej odlegtosci od innych obiektow bierze siç pod uwagç komorç/ pomieszczenie wymagajqce wiçkszej odlegtosci [6].
Dla materiatow wybuchowych podklas 1.3, 1.4 wyznaczono dopuszczalne ilosci, ktore mozna przechowywac w pomieszczeniach podrçcznych (tabela 5).
Table 5. Permissible quantities and additional conditions for explosives stored in handy spaces
Tabela 5. Dopuszczalne ilosci oraz dodatkowe uwarunkowania dla materiatow wybuchowych przechowywanych w pomieszczeniach podrçcznych
Compliance subclass and class of the explosive / Podklasa i klasa zgodnosci Permissible quantity and additional conditions / Dopuszczalna ilosc oraz
materiatu wybuchowego dodatkowe uwarunkowania
1.3 G gross 80 kg / 80 kg brutto
1.4 G gross 100 kg / 100 kg brutto
Source: Own elaboration based on [6]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie [6].
The minimum admissible distances (Ld) from the base warehouse in relation to other facilities situated in the vicinity are determined on the basis of the criteria presented in Table 4.
Explosives categorised to class 1 subclass 1.3, 1.4 may be stored in a handy storage in the amount specified in Table 5. The handy storage needs to meet the following criteria:
- it should be located in a separate room without permanent staff in a laboratory building, building used for industrial needs or in a separate facility without permanent staff;
- the storage must have structural elements and equipment (also chambers and rooms), limiting the consequences of potential ignition or explosion of the stored hazardous goods on the environment, as well as relief surfaces and screens in front of them, which limit the spread of debris.
The Handy storages, where weapons and ammunition are sold, may be located in facilities and rooms intended for commercial operation, provided that they meet the requirements specified in annex No. 4 to [8].
Minimalne dopuszczalne odlegtosci (Ld) od magazynu bazo-wego w stosunku do innych obiektow znajdujqcych siç w poblizu okresla siç na podstawie kryteriow zawartych w tabeli 4.
Materiaty wybuchowe zaliczone do klasy 1 podklasy 1.3, 1.4 mozna przechowywac w magazynie podrçcznym w ilosci okre-slonej w tabeli 5. Magazyn podrçczny musi spetniac nastçpu-jqce wymagania:
- nalezy lokalizowac go w wydzielonym pomieszczeniu bez sta-tej obsady w budynku: laboratoryjnym, uzytkowanym na cele przemystowe lub w odrçbnym obiekcie bez statej obsady;
- magazyn musi miec elementy konstrukcyjne i wyposa-zenie (takze komor i pomieszczen) ograniczajqce skutki ewentualnego zaptonu bqdz wybuchu przechowywanego niebezpiecznego towaru na otoczenie oraz powierzchnie odciqzajqce i ostony przed nimi, ktore ograniczajq rozrzut odtamkow.
Magazyn podrçczny, w ktorym prowadzona jest sprzedaz broni i amunicji, mozna zlokalizowac w obiektach i pomieszczeniach przeznaczonych do prowadzenia dziatalnosci handlowej spetniajqce wymagania okreslone w zatqczniku nr 4 do [8].
Summary
The analysis of the presented legal acts shows that the composition, structure and type of pyrotechnics determine the type and scale of fire or explosion hazard that this material carries. This is confirmed by the selection of the classification of these products and in the requirements for the buildings where they are to be stored.
The review presented in the article showed that the Polish legislation contains numerous legal acts regarding trade, usage and storage of pyrotechnic materials. International acts are also implemented, such as the ADR Agreement or the European Union directives. Their objective is to unify the legal regulations concerning circulation, storage, transport, control and use of pyrotechnics in the European Union Member States. Specific requirements are formulated, aimed to increase the safety of property and people who come into contact with pyrotechnic articles. However, in practice, there are certain ambiguities as to the interpretation of the regulations, which is problematic especially in
Podsumowanie
Z analizy przedstawionych aktow prawnych wynika, ze sktad, budowa oraz typ materiatu pirotechnicznego decydujq o rodzaju i skali zagrozenia pozaru lub wybuchu, jakie materiat ten za sobq niesie. Potwierdza to dobor klasyfikacji tych wyrobow oraz wymagania stawiane budynkom, w ktorych majq byc sktadowane.
Przedstawiony w pracy przeglqd wykazat, ze w polskim pra-wie istnieje wiele aktow prawnych dotyczqcych obrotu, uzytko-wania i magazynowania materiatow pirotechnicznych. Wdrozone sq takze akty miçdzynarodowe, takie jak Umowa ADR czy dyrek-tywy Unii Europejskiej. Majq one na celu ujednolicenie regulacji prawnych dotyczqcych obrotu, magazynowania, transportu, kon-troli i uzywania materiatow pirotechnicznych w krajach czton-kowskich Unii Europejskiej. Przewidziano szczegotowe wyma-gania, ukierunkowane na zwiçkszenie bezpieczenstwa mienia i ludzi majqcych stycznosc z wyrobami pirotechnicznymi. Jed-nakze w praktyce pojawiajq siç niejasnosci w rozumieniu prze-pisow, co jest problematyczne zwtaszcza w przypadku wyrobow
case of generally accessible pyrotechnic articles, for which specialist knowledge and a license are not required. The currently applicable binding double classification of pyrotechnic articles (according to [2] and according to [4]); use in legal acts, among others in [4], the two terms: "explosives" and "explosives, including pyrotechnic materials", often interchangeably, result in regulatory confusion .
From a practical point of view, there is a need for a legal solution to the issue of storing of pyrotechnic articles intended for temporary sales in containers located near commercial facilities (serving as back-up facilities). Due to the fact that, despite the ambiguity of the regulations, this solution is applied in practice, it would be worthwhile to legally determine whether it is admissible and what requirements should be met by the container used to temporarily store pyrotechnic materials.
A contentious issue concerning pyrotechnic articles is the location of stands intended for temporary sales of those products in commercial facilities, and especially in self-service stores. Legal regulations do not settle this issue, which poses a threat to human life and health of people and property. Locating stands in communication routes away from the checkout lines, leaving them unattended, separated only by a mere railing or tape (which, in practice, is a quite frequent approach) creates a risk that should be eliminated by introducing legal regulations. For safety reasons, the adoption of more stringent requirements, such as the obligation to create stands close to the exit from a self-service store, with a separate cash register, without the possibility of the customers the moving around the facility carrying with pyrotechnic articles, or the prohibition of leaving the stand unattended, could significantly reduce the risk of accidental ignition of pyrotechnic articles inside a facility.
In case of storing pyrotechnic materials, in annexes to [6], the determination of class "G" is misleading: net mass of the explosive (when determining safe distances for storage facilities of explosives of class 1, sub-class 1.3, 1.4); and the hexogen equivalent of an explosive load (when determining safe distances for storage facilities of explosive of class 1, sub-class 1.1, 1.5 and 4.1). Such provisions are misleading and may cause erroneous interpretations of the regulations.
When determining safe conditions of use, application and storage of these products, unequivocal nomenclature should be based used together with precisely defined conditions for their sale. The conducted analysis indicates areas in legal provisions that require further clarification or adoption of instructions or guidelines to allow their proper interpretation. It is extremely important from the point of view of minimizing the risks. Pyrotechnic articles are considered to be products for which such requirements should be particularly restrictive.
pirotechnicznych ogólnodost^pnych, dla których nie jest wymagane posiadanie specjalistycznej wiedzy i koncesji. Obowiqzu-jqca podwójna klasyfikacja wyrobów pirotechnicznych (wg [2] oraz wg [4]); stosowanie w aktach prawnych, m.in. w [4], dwóch terminów „materiaty wybuchowe" oraz „materiaty wybuchowe, w tym pirotechniczne", czçsto zamiennie, skutkuje niejasnosciq przepisów.
Z praktycznego punktu widzenia potrzebne jest prawne roz-wiqzanie kwestii przechowywania zapasu wyrobów pirotechnicznych do celów tymczasowej sprzedazy w kontenerach sytuowa-nych przy obiektach handlowych (stuzqcych jako zaplecza tych obiektów). Poniewaz mimo niejednoznacznosci przepisów takie rozwiqzanie jest w praktyce stosowane, warto bytoby prawnie okreslic, czy jest ono dopuszczalne oraz jakie wymagania powi-nien spetniac kontener, w którym tymczasowo przechowuje siç materiaty pirotechniczne.
Spornq kwestiq, dotyczqcq wyrobów pirotechnicznych, jest sytuowanie stoisk stuzqcych do tymczasowej sprzedazy wyrobów pirotechnicznych w obiektach handlowych, a szczególnie w sklepach samoobstugowych. Przepisy prawa nie regulujq tej kwestii, co stanowi zagrozenie zycia i zdrowia ludzi oraz mie-nia. Lokalizowanie stoisk w ciqgach komunikacyjnych z dala od linii kas, pozostawianie ich bez obstugi, oddzielonych wytqcz-nie barierkq bqdz tasmq (co jest w praktyce bardzo czçsto spo-tykane) stwarza zagrozenie, które powinno byc zniwelowane poprzez wprowadzenie regulacji prawnych. Z uwagi na bezpie-czenstwo wprowadzenie bardziej rygorystycznych wymagan, np. obowiqzku tworzenia stoisk przy wyjsciu ze sklepu samoob-stugowego, z oddzielnq kasq, bez mozliwosci przemieszczania siç klientów po obiekcie z wyrobami pirotechnicznymi, czy tez zakazu pozostawiania stoiska bez nadzoru, mogtyby znaczqco zredukowac ryzyko przypadkowego odpalenia wyrobów pirotechnicznych na terenie obiektu.
W przypadku magazynowania materiatów pirotechnicznych, w zatqcznikach do [6] mylqce jest oznaczenie „G" dla dwóch zmiennych: masy netto materiatu wybuchowego (przy wyzna-czaniu bezpiecznych odlegtosci dla magazynów materiatów wybuchowych m.in. klasy 1, podklasy 1.3, 1.4) oraz równowaz-nika heksogenowego tadunku wybuchowego (przy wyznaczaniu bezpiecznych odlegtosci dla magazynów materiatów wybuchowych klasy 1, podklasy 1.1, 1.5 i 4.1). Zapisy takie wprowadzajq w btqd i mogq prowadzic do mylnej interpretacji przepisów. Przy okresleniu bezpiecznych warunków stosowania, uzytko-wania i magazynowania tych wyrobów powinno siç uzywac jed-noznacznej nomenklatury wraz z precyzyjnymi warunkami ich obrotu. Przeprowadzona analiza wskazuje miejsca w zapisach prawa, które wymagajq uscislenia lub wprowadzenia instrukcji czy wytycznych do nalezytej ich interpretacji. Jest to niezwykle wazne z punktu widzenia minimalizacji zagrozen. Materiaty pirotechniczne nalezq do wyrobów, dla których wymagania powinny byc szczególnie restrykcyjne.
Literature / Literatura
[1] Rozporzqdzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia [5] 29 sierpnia 2O17 r. w sprawie sposobu prowadzenia iden-tyfikacji wyrobów pirotechnicznych i amunicji dla potrzeb obrotu materiatami wybuchowymi i ich kontroli (Dz. U.
poz. 174O). [6]
[2] Umowa europejska dotyczqca miçdzynarodowego prze-wozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporzq-dzona w Genewie dnia 3O wrzesnia 1957 r. (Dz. U. z 1975 r. Nr 35, poz. 1B9, z pózn. zm.).
[3] Rozporzqdzenie Ministra Rozwoju z dnia 3 czerwca 2O16 r. [7] w sprawie wymagan bezpieczenstwa dla wyrobów pirotechnicznych (Dz. U., poz. B1B). [B]
[4] Ustawa z 21 czerwca 2OO2 roku o materiatach wybucho-wych przeznaczonych do uzytku cywilnego (Dz. U. Nr 117, poz. 1OO7).
Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony prze-ciwpozarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. poz. 719).
Rozporzqdzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo-tecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie bezpieczenstwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnqtrzzakta-dowym oraz obrocie materiatów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych (Dz. U. Nr 163, poz. 1577). http://www.psp.krakow.pl/porady/piro/piro2. [dostçp: 22.06.2020].
Rozporzqdzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 pazdzier-nika 2010 r. w sprawie pomieszczen magazynowych i obiektów do przechowywania materiatów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 222, poz. 1451).
SENIOR BRIG. MARZENA POLKA, PH.D., SGSP PROFESSOR - professor and a long-term State Fire Service officer. She is a manager of the Basics of Burning, Explosion and Extinguishing Institute at the Safety Engineering and Civil Protection Department, Main School of the Fire Service in Warsaw. In her academic work, she focuses on thermal decomposition, material combustion, fire resistance modifications, description of flammable liquid vapours, gas and dust explo -sions, as well as, fire and explosion investigations.
ST. BRYG. DR HAB. MARZENA POLKA, PROF. SGSP - jest dtugolet-nim funkcjonariuszem PSP petniqcym obecnie stuzbç na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Petni funkcjç kierownika Katedry Pod-staw Procesów Spalania, Wybuchu i Gaszenia na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa i Ochrony Ludnosci Szkoty Gtównej Stuzby Pozar-niczej. Zajmuje siç analizq procesów rozktadu termicznego i spalania materiatów, modyfikacjq przeciwogniowq materiatów, opisem zjawisk wybuchu par cieczy palnych, gazów oraz pytów, rozpozna-waniem przyczyny powstawania pozarów i wybuchów.
DOROTA BIELESZA, M.SC. ENG. - a graduate of Military University of Technology and the Main School of Fire Service. She specialises in fire safety analysis and explosion analysis for buildings.
MGR INZ. DOROTA BIELESZA - absolwentka Wojskowej Akademii Technicznej oraz Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej. Specjalizuje siç w analizie bezpieczenstwa pozarowego i wybuchowego obiektów budowlanych.
ANNA SZAJEWSKA, PH.D. ENG. - since 2006 an assistance profesor at the Main School of Fire Service in Warsaw. For several years she has been carrying out research on thermovision, fire development dynamics and internal fires development.
DR INZ. ANNA SZAJEWSKA - od 2OO6 r. adiunkt w Szkole Gtównej Stuzby Pozarniczej w Warszawie. Od lat prowadzi badania dotyczqce zastosowania termowizji, dynamiki rozwoju pozarów samochodów oraz rozwoju pozarów zewnçtrznych.
