CC BY
5
различные виды тромботической микроангиопатии, ассоциированной с беременностью // Акушерство и гинекология. - 2016. - №12. - С. 5-14.
29 Baghli S., Abendroth C., Farooq U., Schaub J.A. Atypical Presentation of Pregnancy-Related Hemolytic Uremic Syndrome // Am. J. Kidney Dis. - 2018. - Р. S0272-6386(17)31099-5. doi: 10.1053/j.ajkd.2017.11.006.
30 Pelzer E., Gomez-Arango L.F., Barrett H.L., Nitert M.D. Review: Maternal health and the placental microbiome // Placenta. - 2017. - №54. - Р. 30-37. doi: 10.1016/j.placenta.2016.12.003.
31 Nourollahpour Shiadeh M., Behboodi Moghadam Z., Adam I., et al. Human infectious diseases and risk of preeclampsia: an updated review of the literature // Infection. - 2017. - №45 (5). - Р. 589-600. doi: 10.1007/s15010-017-1031-2.
32 Winship A., Dimitriadis E. Interleukin-11 is upregulated in preeclampsia and leads to inflammation and preeclampsia features in mice // J. Reprod. Immunol. — 2018. — №125. — Р. 32-38. doi: 10.1016/j.jri.2017.11.004.
33 Cornelius D.C. Preeclampsia: From Inflammation to Immunoregulation // Clin. Med. Insights Blood Disord. — 2018. — №11. — Р. 1179545X17752325. doi: 10.1177/1179545X17752325.
37 Goetzinger K.R., Tuuli M.G., Cahill A.G., et al. Development and validation of a risk factor scoring system for first-trimester prediction of preeclampsia // Am. J. Perinatol. - 2014. - №31 (12). - Р. 1049-56. doi: 10.1055/s-0034-1371705.
38 Skrästad R.B., Hov G.G., Blaas H.G., et al. A prospective study of screening for hypertensive disorders of pregnancy at 11-13 weeks in a Scandinavian population // Acta Obstet. Gynecol. Scand. - 2014. - №93 (12). - Р. 123847. doi: 10.1111/aogs.12479.
39 Торчинов А.М., Кузнецов В.М., Акуденко А.В., и др. Способ персонализированного прогнозирования развития преэклампсии на основе анамнестических, фенотипических и генотипических предикторов // Проблемы репродукции. — 2018. — №1. — С. 87-91.
40 White W.M., Mielke M.M., Araoz P.A., et al. A history of preeclampsia is associated with a risk for coronary artery calcification 3 decades later // Am. J. Obstet. Gynecol. — 2016. — №214 (4). — Р. 519.e1-519.e8. doi: 10.1016/j.ajog.2016.02.003.
41 Bokslag A., Teunissen P.W., Franssen C., et al. Effect of earlyonset preeclampsia on cardiovascular risk in the fifth decade of life // Am. J. Obstet. Gynecol. — 2017. — №216 (5). — Р. 523.e1-523.e7. doi: 10.1016/j.ajog.2017.02.015.
34 Bounds K.R., Chiasson V.L., Pan L.J., et al. MicroRNAs: New Players in the Pathobiology of Preeclampsia // Front Cardiovasc. Med. - 2017. - №4. - P. 60. doi: 10.3389/fcvm.2017.00060.
42 Mathew M., Salahuddin A., Mathew N.R., Nandhagopal R. Idiopathic intracranial hypertension presenting as postpartum headache // Neurosciences (Riyadh). — 2016. - №21 (1). — P. 52-5. doi: 10.17712/nsj.2016.1.20150304.
35 McMaster K., Vaka V., LaMarca B. Mitochondrial dysfunction in preeclampsia demonstrated by increased reactive oxygen species production. Poster Session II (Poster 337) // American Journal of Obstetrics and Gynecology. - 2018. - №218 (1, Supplement). - P. S209-S210.
36 Chang R.Q., Li D.J., Li MQ. The role of indoleamine-2,3dioxygenase in normal and pathological pregnancies // Am. J. Reprod. Immunol. - 2018. - №79 (4). - P. e12786. doi: 10.1111/aji.12786.
43 Miller E.C., Yaghi S., Boehme A.K., et al. Mechanisms and outcomes of stroke during pregnancy and the postpartum period: A cross-sectional study // Neurol. Clin. Pract. — 2016. — №6 (1). — P. 29-39.
44 Bergink V., Laursen T.M., Johannsen B.M., et al. Preeclampsia and first-onset postpartum psychiatric episodes: a Danish populationbased cohort study // Psychol. Med. — 2015. — №45 (16). — P. 3481-3489. doi: 10.1017/S0033291715001385.
A.M.Mussanova., V.N.Lokshin., R.Kazhigalikyzy
PREECLAMPSIA IN OBESE PREGNANT WOMEN. LITERATURE REVIEW.
Resume: Preeclampsia (PE) is one of the most severe complications of pregnancy. According to the WHO, the prevalence of preeclampsia is 7 times higher in developing countries (2.8%) than in developed countries (0.4%)]. The disease is one of the three leading causes of maternal morbidity and mortality worldwide. This article reflects
studies in which there are still many unresolved questions about the risks of complications associated with PE in pregnancy and after childbirth.
Key words: pre-eclampsia, obesity, arterial hypertension, pregnancy.
А.М.Мусанова., В.Н.Локшин., Р.Цаж^алицызы.
СЕМ1ЗД1Г1 БАР ЖYКТI ЭЙЕЛДЕРДЕГ1 ПРЕЭКЛАМПСИЯ. ЭДЕБИ ШОЛУ.
Туши: Преэклампсия (PE) - жуктЫжтщ ауыр асцынуларынъщ 6ipi. ДД¥ мэлiметтерi бойынша дамушы елдерде (0,4%) преэклампсияныц таралуы 7 есе жогары (2,8%)]. Ауру букт элемдегi ана аурушацдыгы мен елш-жтШнщ уш негiзгi себептертц 6ipi болып табылады. Бул мацалада
жyктiлiктегi жэне босанганнан ^üi^i PE-мен байланысты асцынулардыц цаут туралы кептеген шешымеген сурацтары бар зерттеулер керсетыген. Tyürndi свздер: преэклампсия, семiздiк, артериялыц гипертензия, жуктшк
УДК 616-071.6
1Э.К. Шукенова, 2Н.Ж. Джардемалиева, 2З.А. Датхаева
г«КДСЖМ» ЦазацстандыцмедициналыцyHueepcumemi 2С.Ж. Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыц медицина yHueepcumemi
ЖАНА SARS-COV-2 КОРОНАВИРУС ИНФЕКЦИЯСЫНЬЩ ЖYКТIЛIК БАРЫСЫНА ЭСЕР1
(ЭДЕБИЕТТ1К ШОЛУ)
Элемнщ барлыц елдернде COVID-19 басталганнан 6epi бул инфекция пандемияга айналды жэне букт элемдег1 цогамдыц денсаулыц сацтау мэселесте айналды. Жyкmi эйелдер жуцпалы аурулардыц таралуында цаут жогары топца жатады.
Жуктшк кeзiндeгi физиологиялыц жэнемеханикалыц езгерктер жалпы инфекцияларга ceзiмmалдыцmы арттырады, эйресе кардиореспираторлыц жуйенщ зацымдануымен жэне тыныс алу жеткыжаздгнщ тез дамуына ыцпал етед1 Бiз жyкmi эйелдер арасында COVlD19-Fа царсы алдын-алу шараларын одан эpi кyшeйmyiмiз керек, сонымен цатар акушерлж клиникалар мен мамандандырылган инфекциялыц бацылау белшшелерше бару уацыты мен процедураларын кебeйmyiмiз керек. Осыган байланысты, 6í3 жаца SARS-COV-2 коронавирустыц инфекциясыныц жуктшк барысына эсерте мэселелерн терец зерттеуге багытталган эдеби шолу жасадыц. Tyümdi свздер: COVID-19, коронавирустыц инфекция, жyкmiэйел
COVID-19 коронавирустыц инфекциясыныц к;оздыргышы-8АК8-СоУ-2 вирусы, 2019 жылдыц желто;санында ^ытайдыц Ухань каласында алгаш рет аныкталган жаца коронавирус.вирустыц генетикалы; реттшпнщ нэтижелерi бул бетакоронавирустыц SARS вирусымен тыгыз байланысты екенш керсетедь SARS-CoV-2 ауыр жедел респираторлы; синдромынан туындаган 2019 жылгы жаца коронавирусты; аурудыц (COVID-19) ершуi к^р де жалгасуда. Осыган байланысты халы; арасында жаппай аурудыц ершушщ пайда болуындагы жаца коронавирусты; инфекцияныц релiн зерттеуге ;ызыгушылык; артты[1-3].
Кептеген елдерде аурудыц ;аз1рп динамикасы Кытайда COVID-19 ашылганнан кейiн болган о;игаларга у;сайды. Аурудыц тарихы ;ыс;а уа;ыт;а созылгандьщтан, SARS-CoV-2 инфекциясыныц клиникалы; агымы туралы, атап айт;анда, жу;тырган ЖYKтi эйелдер мен жу;тырган аналардыц жаца туган нэрестелершдеп клиникалы; агым жэне ас;ыну ;ауыпы туралы аз мэлiметтер бар [4]. Коронавирустар-;урамында РНК; бар вирустар тобы, олар Nidovirales субординациясына жатады жэне 2 субординацияга бiрiктiрiлген 40 TYPДi ;амтиды. 2019 жылдыц желто;санына дейiн коронавирустар ту;ымдасы адамдар Yшiн патогендi алты TYPДен турды, олардыц арасында ауыр жедел респираторлы; синдромныц коронавирусы (ТОРС) жэне Таяу шыгыс респираторлы; синдромыныц коронавирусы (Bvrsk) болды. SARS-CoV-2-ДДСУ 2019 жылы "2019-nCoV" деген атпен осы топ;а ;осылган, содан кейiн 2020 жылы вирус таксономиясы женiндегi Халыкэралы; комитет "SARS-CoV-2" деп аталды [1,5]. Адамдар Yшiн жетi патогеннiц ;алган терт эндемиялы; TYрi (HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63, HCoV-HKU1) сонымен ;атар клиникалы; мацызга ие, бул суы;тыц жецiл клиникалы; белгiлерiмен керiнетiн жогаргы тыныс жолдарыныц ауруларын тудырады. Бул TYрлер тумаудан туындаган маусымды; тыныс жолдарыныц ауруларыныц шамамен 10% - ын тудырады [2, 6]. 6лiм-жmмнiц жогары децгейiмен (шамамен 10-30%) байланысты ете ауыр симптомдар мен тыныс алу жолдарыныц ауруларын тудыратын ТОРС-КоВ пен БВРС-КоВ осы уа;ыт;а дешн 2002-2003 жылдары (ТОРС-КоВ) жэне 2014 жылы (БВРС-КоВ) бiр iндетпен шектелдi жэне негiзiнен айма;ты; мацызга ие болды [4,7].
Коронавирустар-бул 6ip TÍ36eKTÍ РНК„ сегменттелмеген, вирустармен капталган, олар эртYрлi ауырлыктагы ауруларды тудырады — жалпы суыктаудан бастап eлiмге экелетш ауруларга дейiн. "Коронавирус" терминi латынныц corona сeзiнен шыккан, ол "корона" немесе "гало" дегендi бiлдiредi; бул атау коронавирустыц вириондардыц пайда болуына байланысты, Электронды микроскопия аркылы карастырылады, онда вирустык белшектер тэж тэрiздi жиектерге ие, олар кeбiнесе шыбыктар деп аталады [5,7]. Оныц курылымында SARS-CoV-2 курамында терт негiзгi акуыз бар: нуклеокапсид акуызы (NP), жабыскак акуыз (S), кiшi мембраналык акуыз (SM) жэне мембраналык гликопротеин (M) [1, 68].
I жэне II типт альвеолярлы эпителийдiц жасушаларында орналаскан ангиотензин TYрлендiретiн фермент 2 (ACE2) SARS-CoV-2 негiзгi рецепторы болып табылады, ол аркылы инфекция агзага енiп, тыныс алу белгiлерiн жэне сайып келгенде жедел респираторлык синдромды тудырады. Мундай рецептор аз мелшерде болса да, iшекте болады, бул диарея мен кусудыц дамуына экелуi MYмкiн. S акуызы вирустыц кабылдаушы жасушамен рецепторды байланыстыратын домен аркылы бiрiктiрiлуi Yшiн кажет. Бул акуызга екi бeлiм кiредi — S1 жэне S2; S1 жасуша тропизмш аныктайды, ал S2 вирустыц жасуша мембранасымен бiрiгуiне делдал болады. Мембраналар бiрiктiрiлгеннен кейiн вирустык РНК; цитоплазмага шыгарылады жэне вирустык репликация басталады. Жацадан пайда болган вирустык белшектер плазмалык мембранамен вирусты босату Yшiн вирионы бар везикулалар аркылы бiрiктiрiледi [6-9]. Айта кету керек, SARS дамыган кезде асе2 жасушаларга юру Yшiн рецептор ретiнде де колданылады, алайда SARS-CoV-2-де пневмонияныц рецепторлык байланысы SARS-тен 1020 есе жогары жэне мундай пневмонияныц даму жагдайлары 2002-2003 жылдары К^ытайда SARS инфекцияларыныц санынан асып TYстi, бул инфекцияныц жогары кeрсеткiштерiн кeрсетедi [ 8, 9]. Сонымен катар, ер адамдарда эйелдерге караганда ACE2 децгеш жогары, ал азиялыктар кавказдыктар мен африкалык американдыктарга караганда альвеолярлы жасушаларда ACE2 экспрессиясыныц жогары децгейлерiн кeрсетедi, бул азиялык ер адамдар бул инфекцияга ец сезiмтал деп болжайды.
SARS-CoV-2-нщ 6eprnyi Ke6ÍHece жетелу немесе тушюру кезiнде адамнан адамга ауа тамшыларымен, сондай-а; жу;тырган адаммен немесе осы тамшылар орналас;ан заттармен тыгыз байланыста болады [10]. Вирусты тарататын COVID-19 жу;тырган адаммен байланыс^аннан кешн аурудыц орташа инкубациялы; кезенд шамамен 5 KYHдi ;урайды, 1-ден 14 ^нге дейiн. Клиникалы; тургыдан алганда, SARS-CoV-2 инфекциясы асимптоматикалы; емес жэне ауыр тыныс алу жеткшказдтнщ дамуымен бiрге ЖYPуi MYмкiн. Кептеген жагдайларда клиникалы; кeрiнiс Таяу шыгыс респираторлы; синдромына (BVRS) жэне ауыр жедел респираторлы; синдромга (SARS) у;сас. Ен, жиi кездесетiн белплер-;ызба, жетел, кеуде куысынын, бiтелуi. Инфекциянын, болуын растау ПТР эдiсiмен SARS-CoV-2 РНК аны;тау ма;сатында зертханалы; диагностиканы ЖYргiзудi талап етедi [9, 10]. ЖYктiлiк кезiндегi Иммуносупрессия жэне баска физиологиялы; eзгерiстер ЖYктi эйелдерде тыныс алу патогендерше жэне ауыр пневмонияга жогары сезiмталдык;ты тудырады, бул реанимация бeлiмшелерiне госпитализацияга жэне механикалы; желдетуге экелуi MYMкiн [11]. Гормон децгеш мен иммундык; ;^реттшж ЖYктiлiк кезiнде айтарльщтай ауыткуларды кeрсетедi. Бiрiншi триместрдегi ЖYктiлiк уры;тыц антигендерiне жауап ретiнде адаптивт eзгерiстерге байланысты ;аушт^ алайда ананын, иммунды; жэне эндокриндiк ЖYЙелерiн бiртiндеп реттей отырып, ЖYктшктiн, кеш кезецдершде процестер тура;тандырылады. ЖYктiлiктiц бастап;ы кезен,дер1 уры; MYшелерiнiц даму процесiнде шешушi болып табылады жэне иммунды; ЖYЙе осы кезецде эсiресе сезiмтал, бул инфекциялы; процестщ барысына айтарлы;тай эсер етедь Тыныс алу вирусынын, алдыцгы эпидемиясымен жумыс iстеу тэжiрибесi COVID-19 сезiмталдыFына жэне ЖYктiлiк кезiндегi ас;ынулардыц жиiлiгiне ;атысты кейбiр идеяларды усынуы MYMкiн. Бас;а коронавирустарга келетiн болса;, 2002-2003 жылдардагы ТОРС эпидемиясы 8442 жагдайды жэне 916 eлiмдi тудырды, зерттеулер кeрсеткендей, бул iндет кезшдеп клиникалы; нэтижелер ЖYктi емес эйелдерге ;араганда ЖYктi эйелдерде нашар болды [11, 12]. Сонымен ;атар, мерзiмiнен бурын босану жэне TYсiк TYсiру санынын, eсуi бай;алды, бул ТОРС инфекцияларымен де байланысты. Кеуде ауруымен ауыратын ЖYктi эйелдердщ шамамен 50% — ы ;ар;ынды терапияны, ал 33% - ы механикалы; желдетущ ;ажет еттi. ТОРС эпидемиясы кезецшде ЖYктi эйелдердщ eлiм-жiтiм децгеш 25% - га жетп. Аурудын, расталган жагдайлары мен eлiм жагдайларынын, анагурлым кeп болуына экелген БВРС шдетш ескере отырып, БВРС eз агымында тыныс алу жеткшжаздтнщ дамуына дешн элде;айда жылдам дамиды жэне ТОРС-;а ;араганда eлiм-жmмнiн, жогары кeрсеткiштерiне экеледi деп айтуга болады [13]. Алайда инфекциянын, анадан уры;;а тiк бершуше еш;андай дэлел болган жо;. Осы дэлелдерге CYЙене отырып, SARS жэне BVRS инфекциясы ЖYктi эйелдер арасындагы ас;ынулардыц жогары.
Коронавирустар-бул бiр тзбект РНК, сегменттелмеген, вирустармен ;апталган, олар эртYрлi ауырлы;тагы ауруларды тудырады — жалпы суы;тан бастап eлiмге экелетш ауруларга дейiн. "Коронавирус" терминi латыннын, corona сeзiнен
шыккан, ол "корона" немесе "гало" дегендi бiлдiредi; бул атау коронавирустьщ вириондардын пайда болуына байланысты, Электронды микроскопия аркылы карастырылады, онда вирустык белшектер тэж тэрiздi жиектерге ие, олар кебiнесе шыбыктар деп аталады [14-18]. Онын курылымында SARS-CoV-2 курамында терт негiзгi акуыз бар: нуклеокапсид акуызы (NP), жабыскак акуыз (S), кiшi мембраналык акуыз (SM) жэне мембраналык гликопротеин (M) [19]. I жэне II типт альвеолярлы эпителийдщ жасушаларында орналаскан ангиотензин
TYрлендiретiн фермент 2 (ACE2) SARS-CoV-2 негiзгi рецепторы болып табылады, ол аркылы инфекция агзага енiп, тыныс алу белплерш жэне сайып келгенде жедел респираторлык синдромды тудырады. Мундай рецептор аз мелшерде болса да, шекте болады, бул диарея мен кусудын дамуына экелуi MYмкiн. S акуызы вирустын кабылдаушы жасушамен рецепторды байланыстыратын домен аркылы бiрiктiрiлуi Yшiн кажет. Бул акуызга екi белiм кiредi — S1 жэне S2; S1 жасуша тропизмiн аныктайды, ал S2 вирустын жасуша мембранасымен бiрiгуiне делдал болады. Мембраналар бiрiктiрiлгеннен кешн вирустык РНК; цитоплазмага шыгарылады жэне вирустык репликация басталады.
Жацадан пайда болган вирустык белшектер плазмалык мембранамен вирусты босату Yшiн вирионы бар везикулалар аркылы бiрiктiрiледi [6, 7, 20]. Айта кету керек, SARS дамыган кезде асе2 жасушаларга юру Yшiн рецептор ретiнде де колданылады, алайда SARS-CoV-2-де пневмониянын рецепторлык байланысы SARS-тен 10-20 есе жогары жэне мундай пневмониянын даму жагдайлары 20022003 жылдары К^ытайда SARS инфекцияларынын санынан асып TYстi, бул инфекциянын жогары керсеткiштерiн керсетедi [4, 21]. Сонымен катар, ер адамдарда эйелдерге караганда ACE2 денгеш жогары, ал азиялыктар кавказдыктар мен африкалык американдыктарга караганда альвеолярлы жасушаларда ACE2 экспрессиясынын жогары денгейлерiн керсетедi, бул азиялык ер адамдар бул инфекцияга ен сезiмтал деп болжайды. SARS-CoV-2-нiн берiлуi кебiнесе жетелу немесе TYшкiру кезшде адамнан адамга ауа тамшыларымен, сондай-ак жуктырган адаммен немесе осы тамшылар орналаскан заттармен тыгыз байланыста болады [21]. Вирусты тарататын COVID-19 жуктырган адаммен байланысканнан кейiн аурудын орташа инкубациялык кезенi шамамен 5 KYндi курайды, 1-ден 14 KYнге дешн. Клиникалык тургыдан алганда, SARS-CoV-2 инфекциясы асимптоматикалык емес жэне ауыр тыныс алу жеткшказдтнщ дамуымен бiрге ЖYPуi мYмкiн. Кептеген жагдайларда клиникалык кершю Таяу шыгыс респираторлык синдромына (BVRS) жэне ауыр жедел респираторлык синдромга (SARS) уксас. Ен жш кездесетiн белгiлер-кызба, жетел, кеуде куысынын б^елуь Инфекциянын болуын растау ПТР эдiсiмен SARS-CoV-2 РНК; аныктау максатында зертханалык диагностиканы ЖYргiзудi талап етедi [9, 10,21].
ЖYKтiлiк кезiндегi иммуносупрессия жэне баска физиологиялык езгерктер ЖYKтi эйелдерде тыныс алу патогендерiне жэне ауыр пневмонияга жогары сезiмталдыкты тудырады, бул реанимация белiмшелерiне госпитализацияга жэне механикалык желдетуге экелуi MYмкiн [22]. Гормон денгеш мен
иммунды; ;^реттшж ЖYKтiлiк кезiнде айтарлы;тай ауыт;уларды кeрсетедi. Бiрiншi триместрдегi ЖYктiлiк уры;тыц антигендерiне жауап ретiнде адаптивт eзгерiстерге байланысты ;аушт^ алайда ананыц иммунды; жэне эндокриндiк ЖYЙелерiн бiртiндеп реттей отырып, ЖYKтiлжтiц кеш кезецдершде процестер тура;тандырылады. ЖYKтiлжтiц бастап;ы кезевдер1 уры; MYшелершiц даму процесiнде шешушi болып табылады жэне иммунды; жYЙе осы кезецде эсiресе сезiмтал, бул инфекциялы; процестщ барысына айтарлы;тай эсер етедЦ23].
Тыныс алу вирусыныц алдыцгы эпидемиясымен жумыс iстеу тэжiрибесi COVID-19 сезiмталдыFына жэне ЖYктiлiк кезiндегi ас;ынулардыц жиiлiгiне ;атысты кейбiр идеяларды усынуы MYмкiн. Бас;а коронавирустарга келетiн болса;, 2002-2003 жылдардагы ТОРС эпидемиясы 8442 жагдайды жэне 916 eлiмдi тудырды, зерттеулер керсеткендей, бул iндет кезшдеп клиникалы; нэтижелер ЖYктi емес эйелдерге ;араганда ЖYктi эйелдерде нашар болды [11, 12, 24].
Сонымен ;атар, мерзiмiнен бурын босану жэне TYсiк TYсiру саныныц eсуi бай;алды, бул ТОРС инфекцияларымен де байланысты. Кеуде ауруымен ауыратын ЖYктi эйелдердщ шамамен 50% — ы ;ар;ынды терапияны, ал 33% - ы механикалы; желдетудi ;ажет еттi. ТОРС эпидемиясы кезецшде ЖYктi эйелдердщ eлiм-жiтiм децгеш 25% - га жетп. Аурудыц расталган жагдайлары мен eлiм жагдайларыныц анагурлым кeп болуына экелген БВРС шдетш ескере отырып, БВРС e3 агымында тыныс алу жеткiлiксiздiгiнiц дамуына дешн элде;айда жылдам дамиды жэне ТОРС-;а ;араганда eлiм-жiтiмнiц жогары кeрсеткiштерiне экеледi деп айтуга болады [25]. COVID-19 эпидемиясы жалгасып жат;анына ;арамастан, ЖYктi эйелдерде аурудыц агымы туралы мэлiметтер шектеулi. Соцгы есептер SARS-CoV-2 инфекциясы расталган ЖYктi эйелдерде аны;талган ауру агымыныц клиникалы; сипаттамалары COVID-19 пневмониясы бар ЖYктi емес эйелдерге у;сас екенiн кeрсетедi. Сондай-а; осы уа;ыт;а дейiн ЖYктiлiктiц соцында SARS-CoV-2 тiк берiлуiнiц дэлелi алынган жо;. K^азiргi уа;ытта SARS-CoV-2 инфекциясымен ас;ынган ЖYктiлiктiц екi ретроспективтi зерттеуi бар. Бiрiншi зерттеуге Вухан университетшщ Чжуннан ауруханасында 20 жылдыц 31-2020 ;ацтары аралыгында расталган тогыз жагдай кiредi[14,26]. Алайда инфекцияныц анадан уры;;а тiкелей берiлуiне еш;андай дэлел болган жо;. Осы дэлелдерге CYЙене отырып, SARS жэне BVRS инфекциясы ЖYктi эйелдер арасындагы ас;ынулардыц жогары децгешмен байланысты екендiгiнде кYмэн жо;. COVID-19 эпидемиясы жалгасып жат;анына ;арамастан, ЖYктi эйелдерде аурудыц агымы туралы мэлiметтер шектеулi. Соцгы есептер SARS-CoV-2 инфекциясы расталган ЖYктi эйелдерде аныщталган ауру агымыныц клиникалы; сипаттамалары COVID-19 пневмониясы бар ЖYктi емес эйелдерге у;сас екенiн кeрсетедi [27]. Сондай-а; осы уа;ыт;а дейiн ЖYктiлiктiц соцында SARS-CoV-2 тж берiлуiнiц дэлелi алынган жо;. Kазiргi уа;ытта SARS-CoV-2 инфекциясымен ас;ынган ЖYктiлiктiц екi ретроспективтi зерттеуi бар. Бiрiншi зерттеуге Вухан университетшщ Чжуннан ауруханасында 20 жылдыц
31-2020 ;ацтары аралыгында расталган тогыз жагдай кiредi.
Екiншi зерттеуге аналар арасында SARS-CoV-2 инфекциясыныц 9 жагдайы жэне 20 жылдыц 20 ;ацтары мен 5 а;паны аралыгында Хубейдегi бес ауруханада емделген 10 жаца туган нэресте кiредi. Екi зерттеуде де SARS-CoV-2 инфекциясыныц клиникалы; белгiлерi ЖYктi емес жу;тырган эйелдерге у;сас екендт кeрсетiлген [15,28]. Екi жагдайда да пневмонияныц дамуы бай;алды, КТ гамепмен екi зерттеуде де типтiк инфильтраттар табылды. Зертханалы; зерттеулер лейкоциттер мен лимфоциттер децгешнщ тeмендегенiн, ;алыпты тромбоцитопенияны жэне бауырдыц функционалды; сынамаларыныц жогарылаганын кeрсеттi. ЖYктi эйелдердiц кeпшiлiгiнде аурудыц жецш немесе орташа белгiлерi бай;алады.
ДД¥ жэне Кытай дэрiгерлерi ЖYргiзген бiрлескен зерттеу барысында Кытайдагы 147 ЖYктi эйел тексерiлдi (65 расталган COVID-19 жэне 82 болжамды), олардыц 8% — ында ауыр Белплер, 1% — ында аурудыц ауыр агымы бай;алды. Covid-19 бар ЖYктi эйелдерде ауыр белгiлердiц пайда болу ;ауш жогары емес деген тужырым жасалды, сонды;тан аурудыц асимптоматикалы; агымы бар ЖYктi эйелдердiц саны гап болуы MYмкiн. Сондай-а; SARS-CoV-2 жу;тырган жаца туган нэрестенi жу;тырудыц бiр жагдайы усынылды, ол туылганнан кешн 36 сагаттан кейiн расталды, бiрак; бул инфекцияныц анадан балага тжелей берiлуiне байланысты ма, жо; па, на;ты мэлiметтер жо; [29-32].
К^рп уа;ытта инфекцияныц анадан уры;;а тж берiлу ;аут туралы мэлiметтер аз. SARS-CoV-2 бершу ;эут жа;ында The Lancet журналында Вухан тургындарыныц ауруын зерттеуге арналган зерттеуде ;арастырылды. Ол Yшiн босанганнан кейiн бiрден жаца туган нэрестелерден амниотикалы; суйы;ты;, кшдж ;ан жэне жулдыру тампондары алынды, зерттеу нэтижелерi терiс болды. Осы зерттеу кезшде босанганнан кейiнгi кезецде алгаш;ы CYT пайда болганнан кешн алынган CYT Yлгiлерi де керемет болды [15, 31]. Кейстердщ бiрiнде SARS-CoV-2 инфекциясы расталган Yш ЖYктi эйелдiц плаценталары тексерiлдi. Жаца туылган нэрестелерде инфекция диагнозы ;ойылмаган. Плацентада инфекция Yшiн гистопатологиялы; корреляттар табылган жо; [1, 32]. Осылайша, COVID-19
расталган эйелдерде жарияланган ЖYктiлiк жагдайларыныц eте тeмен санына, сондай-а; ТОРС эпидемиясы кезiнде жина;талган тэжiрибеге CYЙене отырып, SARS-CoV-2 инфекциясыныц шшк таралуы туралы айту MYMкiн емес.
БYгiнгi KYнге дейiн ЖYктiлiктiц бiрiншi триместрiнде ауыр COVID-19 жэне акушерлж ас;ынуларды зерттеу бойынша зерттеулер жо;, сонды;тан бастап;ы кезецдерде инфекцияныц ЖYKтiлiкке тигiзетiн эсерiн багалау Yшiн жеткшкт а;парат жо;. Бас;а коронавирустарга келетш болса;, ТОРС-КоВ жэне БВРС iндеттерi даму а;ауларыныц жиiлiгiмен байланысты аны;таган жо; [19, 20,32]. Сонымен ;дтар, ЖYKтiлiк кезiнде COVID-19 инфекциясын бас;ару Yшiн казiргi эпидемиядан алынган мэлiметтердi ;арастырган жeн, eйткенi бул аурудыц клиникалы; агымы жэне емделуге жауап коронавирустыц бас;а TYрлерiнiц алдыцгы шдеттершен eзгеше.
Жуктшж кезшдеп ЖРВИ-2 naToreHe3i мен эпидемиологиясын TyciHy Yшiн ;осымша зерттеулер ;ажет, онын iшiнде ананын инфекция уа;ыты, гестациялы; жас, ;атар ЖYретiн патология факторларынын эсерi жэне ;олайсыз нэтижелер жиiлiгi; алайда SARS-CoV-2 жу;тырган ЖYктi эйелдердi алдын-ала ба;ылау клиникалы; агымга ;атысты оптимистiк болжам жасауга MYмкiндiк бередi. COVID-19 пандемиясынын жалпы халы; арасында, онын iшiнде ЖYктi эйелдерде психологиялы; стресс пен аландаушылы; тудырганын ескеру ;ажет[33]. ЖYктiлiк кезшдеп ы;тимал инфекцияга ;атысты аландаушылы; тудыратын бiр;атар мэселелер кeтерiлдi, онын шшде ЖYктi эйелдердщ жанында карантин жагдайында отбасы MYшелершщ болуы; дэрiгерге барган кезде SARS-CoV-2 ы;тимал инфекциясы; кесарь ар;ылы мерзiмiнен бурын босанудын ы;тимал ;ажеттшп; уытты эсер етуi mymk^ алкоголь бар дезинфекциялы; заттарды y^mî ;олдану; босанганнан кейiнгi ы;тимал ас;ынулардын дамуы, мысалы, емiзу немесе жана туган нэрестелердi KYту кезiнде [21]. Сондьщтан инфекциялы; ба;ылау шараларын са;тау жэне COVID-19 KYДiгi бар барлы; ЖYKтi эйелдерде диагностикалы; тестiлеу ЖYргiзу ;ажет
K^азiргi уа;ытта жу;тырган эйелдерде ЖYKтiлiк кезiнде келесi шараларды са;тау усынылады: - аурудын ауырлыгы жендл дэрежеде 12 аптага дейiнгi мерзiмде ЖYKтiлiктi узартуга болады, eйткенi SARS-CoV-2 урыкда терiс эсер ететшдт туралы дэлел жо; [34];
- аурудын ауыр жэне орташа ауыр агымы кезiнде 12 аптага дешнп мерзiмде инфекциялы; агент жойылганнан кешн ЖYKтiлiктi Yзу ЖYргiзiлуi MYмкiн; егер эйел Yзуге ;арсы болса, онда уры;та хромосомалы; ауыткулардын болуын немесе болмауын багалау Yшiн хорион виллаларына зерттеу ЖYргiзу ;ажет [35];
- ЖYKтi емес пациенттер Yшiн орынды деп саналатын емдеу ЖYKтi эйелдер жу;тырган жагдайда да, ;ол жетiмдi терапия Yшiн на;ты ;арсы керсетшмдер болмаган жагдайда ;олданылуы тиiс;
- ЖYKтi эйелдерде инфекциянын болуына ^дж туындаган жагдайда аурудын дамуынын ерте кезенiнде о;шаулау шараларын ;абылдау жэне ауруды растау немесе терiске шыгару ма;сатында диагностикалы; зерттеулер ЖYргiзу ;ажет [23,36];
- уры;тын жай-KYЙiне ба;ылау ЖYргiзу ;ажет; жатырiшiлiк дамудын к^рушщ дамуымен плацентарлы жеткiлiксiздiктi болдырмау Yшiн уры;тын мeлшерiн елшей отырып, тура;ты КТГ-зерттеулер, сондай-а; доплерометрия жэне амниотикалы; суйы;ты;ты зерттеу ЖYргiзу керек [37].
Жу;тырган ЖYKтi эйелдердi жетюзу эдiсiне келетiн болса;, к^рп уа;ытта жагдайлардын аздыгына байланысты еш;андай усыныстар берiлмейдi. Kазiргi уа;ытта баланын инфекциясы босану каналынан ету кезiнде пайда болуы еюталай деп саналады, демек, босану эдiсi мен уа;ытын тандау эйел мен уры;тын клиникалы; жагдайына, сондай-а; гестация мерзiмiне байланысты ;атан жеке ЖYргiзiлуi керек [38 -40].
1 David S. Hui. Epidemic and Emerging Coronaviruses (Severe Acute Respiratory Syndrome and Middle East Respiratory Syndrome) // Clin. Chest. Med. — 2017. — Vol. 38. — №1. — P. 71—86.
2 Щелканов М. Ю., Колобухина Л. В., Львов Д. К. Коронавирусы человека (Nidovirales, Coronaviridae): возросший уровень эпидемической опасности // Лечащий Врач. — 2013. — №10. — С. 49—54.
3 Львов Д. К., Альховский С. В., Колобухина Л. В., Бурцева Е. И. Этиология эпидемической вспышки COVID-19 в г. Ухань (провинция Хубэй, Китайская Народная Республика), ассоциированной с вирусом 2019-CoV (Nidovirales, Coronaviridae, Coronavirinae, Betacoronavirus, подрод Sarbecovirus): уроки эпидемии SARS-CoV // Вопросы вирусологии. — 2020. — №1. — С. 6—15.
4 Chan J. F., Kok K. H., Zhu Z., Chu H., To K. K., Yuan S., Yuen K. Genomic characterization of the 2019 novel human-pathogenic coronavirus isolated from a patient with atypical pneumonia after visiting Wuhan // Emerg. Microbes Infect. — 2020. — Vol. 9. — №1. — P. 221—236.
5 Стовба Л. Ф., Лебедев В. Н., Петров А. А., Ручко В. М., Кулиш В. С., Борисевич С. В. Новый коронавирус человека, вызывающий заболевание человека // Проблемы особо опасных инфекций. — 2015. — №2. — С. 68—74.
6 Yu C., Liu Q., Deyin G. Emerging coronaviruses: genome structure, replication, and pathogenesis // J. Med. Virol. — 2020. — Vol. 92. —№4. — P. 418—423.
7 Hui D. S., Memish Z. A., Zumla A. Severe acute respiratory syndrome vs. the Middle East respiratory syndrome //
Т1З1М1
Curr. Opin. Pulm. Med. — 2014. — Vol. 20. — №3. — P. 233—241.
8 Горенков Д. В., Хантимирова Л. М., Шевцов В. А., Рукавишников А. В., Меркулов В. А., Олефир Ю. В. Вспышка нового инфекционного заболевания COVID-19: B-коронавирусы как угроза глобальному здравоохранению // БИОпрепараты. Профилактика, диагностика,лечение. — 2020. — №1. — С.6—20.
9 Donnelly C. A., Malik M. R., Elkholy A., Cauchemez S., Kerkhove M. V. Worldwide reduction in MERS cases and deaths since 2016 // Emerg. Infect. Dis. — 2019. — Vol. 25. — №9. — P. 1758—1760.
10 Шамшева О. В. Новый коронавирус COVID-19 (SARS-CoV-2) // Детские инфекции. — 2020. — №1. — С. 5—6.
11 Alfaraj S. H., Al-Tawfiq J. A., Memish Z. A. Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) infection during pregnancy: report of two cases and review of the literature // J. Microbiol. Immunol. Infect. — 2019. — Vol. 52. — №3. — P. 501—503.
12 Zhu H., Wang L., Fang C., Peng S., Zhang L., Chang G., Xia S., Zhou W. Clinical analysis of 10 neonates born to mothers with 2019-nCoV pneumonia // Transl. Pediatr. — 2020. — Vol. 9. — №1. — P. 51.
13 Стовба Л. Ф., Лебедев В. Н., Петров А. А., Кулиш В. С., Борисевич С. В. Диагностика ближневосточного респираторного синдрома человека // Проблемы особо опасных инфекций. — 2014. — №4. — С. 56—60.
14 Никифоров В. В., Суранова Т. Г., Чернобровкина Т. Я., Янковская Я. Д., Бурова С. В. Новая коронавирусная инфекция (COVID-19):клинико-эпидемиологические аспекты // Архивъ внутренней медицины. — 2020. —
№2. — С. 87—93.
15 Chen H., Guo J., Wang Ch., Luo F., Yu X., Zhang W., Li J., Zhao D., Xu D., Gong Q., Liao J., Yang H., Hou W., Zhang Yu. Clinical characteristics and intrauterine vertical transmission potential of COVID-19 infection in nine pregnant women: a retrospective review of medical records // Lancet. — 2020. — Vol. 395. — №10226. — P. 809—815.
16 Zhang L., Jiang Y., Wei M., Cheng B. H., Zhou X. C., Li J., Tian J. H., Dong L., Hu R. H. Analysis of the pregnancy outcomes in pregnant women with COVID-19 in Hubei Province // Zhonghua Fu Chan Ke Za Zhi. — 2020. — Vol. 55. — №3. — P. 166—171.
17 Chen S., Huang B., Luo D. J. Pregnant women with new coronavirus infection: a clinical characteristics and placental pathological analysis of three cases // Zhonghua Bing Li Xue Za Zhi. — 2020. — Vol. 49. — №5. — P. 418— 423.
18 Rasmussen S. A., Smulian J. C., Lednicky J. A., Wen T. S., Jamieson D. J. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) and pregnancy: what obstetricians need to know // Am. J. Obstet. Gynecol. — 2020. — Vol. 222. — №5. — P. 415— 426.
19 Ng W. F., Wong S. F., Lam A., Mak Y. F., Yao H., Lee K. C., Chow K. M., Yu W. C., Ho L. C. The placentas of patients with severe acute respiratory syndrome: a pathophysiological evaluation // Pathology. — 2006. — Vol. 38. — №3. — P. 210—218.
20 Щелканов М. Ю., Ананьев В. Ю., Кузнецов В. В., Шуматов В. Б. Ближневосточный респираторный синдром: когда вспыхнет тлеющий очаг? // Тихоокеанский медицинский журнал. — 2015. — №2.
— С. 94—98.
21 Ди Ренцо Д. К., Макацария А. Д., Цибизова В. И., Капанна Ф., Разеро Б., Комличенко Э. В., Первунина Т. М., Хизроева Д. Х., Бицадзе В. О., Шкода А. С. О принципах работы перинатального стационара в условиях пандемии коронавируса // Вестник РАМН. — 2020. —№1. — С. 83—92.
22 Шифман Е. М., Иоскович А. М., Роненсон А. М., Куликов А. В. Обзор рекомендаций по ведению беременных с COVID-19: что должен знать акушерский анестезиолог // Вестник акушерской анестезиологии.
— 2020. — №3. — С. 5—15.
23 Poon L. C., Yang H., Lee J. C., Copel J. A., Leung T. Y., Zhang Y., Chen D., Prefumo F. ISUOG Interim Guidance on 2019 novel coronavirus infection during pregnancy and puerperium: information for healthcare professionals // Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. — 2020. —Vol. 55. — №5. — P. 700—708.
24 Байбарина Е. Н., Филиппов О. С., Гусева Е. В., Белокриницкая Т. Е., Шаповалов К. Г., Шифман Е. М., Куликов А. В., Хаитов Р. М., Лусс М. П., Сухих Г. Т., Адамян Л. В., Пырегов А. В., Малеев В. В. Грипп и вызванная им пневмония у беременных: этиотропная и респираторная терапия, акушерская тактика, профилактика. Информационно-методическое письмо // Медицинский алфавит. — 2017. —№1. — С. 53—58.
25 Liang H., Acharya G. Novel corona virus disease (COVID-19) in pregnancy: What clinical recommendations to follow? // Act. Obstet. Gynecol. Scand. — 2020. — Vol. 99.
— №4. — P. 439—442.
26 Петров Ю. А. Здоровье семьи — здоровье нации. — М.: Медицинская книга, 2020. — 2-е изд. — 320 с
27 RCOG & RCM, Coronavirus (COVID-19) Infection in Pregnancy. Information for health careprofessionals. Version 5, published Saturday 28th March 2020. 2020, Royal College of Obstetricians and Gynaecologists and Royal College of Midwives: London.
28 International Confederation of Midwives (ICM), Women's Rights in Childbirth Must be Upheld During the Coronavirus Pandemic. 2020, International Confederation of Midwives: The Hague.
29 UNFPA, Coronavirus Disease (COVID-19) Preparedness and Response UNFPA Interim Technical Brief 2020, UNFPA: New York.
30 RCOG & RCM, Guidance for antenatal and postnatal services in the evolving coronovirus (COVID-19) pandemic: Information for health professionals. 2020, Royal College of Obstetricians & Gynaecologists and The Royal College of Midwives.
31 Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gyneacologists (RANZCOG), Coronavirus Disease (COVID-19) in Pregnancy: A guide for resource-limited environments. 2020, Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gyneacologists: Melbourne, Australia.
32 World Health Organization. Q&A on COVID-19, pregnancy, childbirth and breastfeeding. 2020 [cited 2020 1st April]; Available from: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/qa-on-COVID-19- pregnancy-childbirth-and-breastfeeding.
33 Queensland Health, Queensland Clinical Guidelines Perinatal care of suspected or confirmed COVID19 pregnant women. Guideline No. MN20.63-V1-R25. 2020, State of Queensland (Queensland Health) Queensland, Australia.
34 The White Ribbon Alliance. Respectful Maternity Care Charter. 2011 [cited 2020 03/04/2020]; Available from: https://www.whiteribbonalliance.org/respectful-maternitycare-charter/.
35 Sandall, J., et al., Midwife-led continuity models versus other models of care for childbearing women. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2016(4).
36 World Health Organization, WHO recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience. 2016, World Health Organization: Geneva.
37 UNICEF. Antenatal Care: Percentage of women aged 15-49 attended by any provider at least four times during pregnancy (ANC4), trend estimates for 2006-2012, 20132018 2019 [cited 2020 7 April]; Available from: https://data.unicef.org/topic/maternal-health/antenatalcare/.
38 World Health Organization. WHO recommendation on antenatal care contact schedules. 2018 [cited 2020 7 April]; Available from: https://extranet.who.int/rhl/topics/improvinghealth-systemperformance/who-recommendation-antenatal-care-contact-schedules.
39 World Health Organization. (2017). Managing complications in pregnancy and childbirth: a guide for midwives and doctors - Second Edition. Retrieved from Geneva:
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/255 760/9789241565493eng.pdf?sequence=1
40 Chen N, Zhou M, Dong X, et al. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: A descriptive study // The Lancet. - 2020. - №395. - P. 507-513.
1Э.К. Шукенова, 2Н.Ж. Джардемалиева, 2З.А. Датхаева
1Казахстанский Медицинский Университет «ВШОЗ» 2 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова
ВЛИЯНИЕ НА ТЕЧЕНИЕ БЕРЕМЕННОСТИ НОВОЙ КОРОНАВИРУСНОИ ИНФЕКЦИИ SARS-COV-2
Резюме: С момента вспышки COVID-19 во всех странах мира эта инфекция стала пандемией и стала проблемой общественного здравоохранения во всем мире. Беременные женщины относятся к группе повышенного риска распространения инфекционных заболеваний. Физиологические и механические изменения во время беременности повышают чувствительность к общим инфекциям, и способствуют быстрому развитию дыхательной недостаточности. Мы должны еще больше усилить профилактические меры против COVID19 среди
беременных женщин, а также увеличить время и процедуры посещения акушерских клиник и специализированных отделений инфекционного контроля. В связи с этим нами был проведен литературный обзор, направленный на углубленное изучение проблем влияния новой коронавирусной инфекции SARS-COV-2 на течение беременности и родов.
Ключевые слова: COVID-19, коронавирусная инфекция, беременность, роды, послеродовый период.
!E.K. Shukenova, 2N.Zh. Dzhardemalieva, 2Z.A. Datkhaeva
1Kazakhstan's Medical University «KSPH» 2Asfendiyarov Kazakh National medical university
NEW CORONAVIRUS INFECTION SARS-COV-2 INFLUENCE ON THE COURSE OF PREGNANCY
Resume: Since the COVID-19 outbreak in all countries of the world, this infection has become a pandemic and has become a public health problem worldwide. Pregnant women are at an increased risk of spreading infectious diseases. Physiological and mechanical changes during pregnancy increase sensitivity to common infections, and contribute to the rapid development of respiratory failure. We must further strengthen preventive measures against
COVID19 among pregnant women, as well as increase the time and procedures for visiting obstetric clinics and specialized infection control units. In this regard, we conducted a literature review aimed at an in-depth study of the impact of the new coronavirus infection SARS-COV-2 on the course of pregnancy.
Keywords: COVID-19, coronavirus infection, pregnancy, childbirth, postpartum period
