CC BY
17
ErgashevX.X., i.f.n. dotsent v.b. SamISI Hamidov D., magistr SamISI
RAQAMLIIQTISODIYOT SHAROITIDA BUXGALTERIYA HISOBI
Annotatsiya. Maqolada raqamli iqtisodiyot sharoitida buxgalteriya hisobi zarurati, o'rni hamda hisobda qo'llanilayotgan dasturiy ta'minotlar haqida so'z borgan.
Kalit so'zlar: raqamli iqtisodiyot, buxgalteriya hisobi, raqamlashtirish, QR kod, aktiv.
ErgashevH.K., i.f.n. associate professor etc.
SamIES Hamidov D., master SamIES
ACCOUNTING IN THE DIGITAL ECONOMY
Abstract. The article talks about the need and role of accounting in the digital economy, as well as software used in accounting.
Keywords: digital economy, accounting, digitization, QR code, asset.
Zamonaviy iqtisodiy sharoitda tizimlarni avtomatlashtirish va modernizatsiya qilish tendentsiyasi tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda. Bu buxgalteriya hisobiga ham tegishli, chunki barcha korxonalar bu jarayonni avtomatlashtirishi kerak. Ayni paytda korxona, muassasa, tashkilotlar egalari tomonidan buxgalteriya hisobi, tahlil, nazorat va soliqqa tortish sohasida malakali mutaxassislarga ehtiyoj sezilmoqda.
Buxgalter kasbi har doim mehnat bozorida talabga ega. U bozor iqtisodiyotiga o'tish bilan birga sezilarli o'zgarishlarga duch keldi, bu esa buxgalteriya hisobiga joriy etilgan yangi texnologiyalarning rivojlanishiga turtki berdi. Buxgalteriya hisobi tizimining asosiy elementlaridan biri ikkita quyi tizimning axborot komponenti - boshqaruv va moliyaviy hisob. Tashkilotni raqamli o'zgartirish nuqtalarini tizimlashtirishga asoslangan boshqaruv funksiyasidan axborotga o'tish ham mavjud.
Raqamli iqtisodiyot - ishlab chiqarishning asosiy omillari va vositalari raqamli ma'lumotlar (ikkilik, axborot va h.k.) va tarmoq tranzaksiyalari, shuningdek ulardan foydalanish samaradorligi va unumdorligi va tannarxini
sezilarli darajada oshirishi mumkin bo'lgan resurs sifatida foydalanish bo'lgan iqtisodiyot turi.
Ushbu sohadagi tadqiqotlarning dolzarbligi, shuningdek, buxgalteriya hisobi texnik va ko'p funktsiyali elektron axborot muhitida "tarqalishi" tufayli moliyaviy ma'lumotlarning asosiy provayderi sifatida o'z mavqeini yo'qotish xavfi bilan bog'liq.
Bugungi kundа mаmlаkаtimizdа buxgаltеriyа hisоbini yuritishdа bir qаnсhа dаsturiy tа'minоtlаrdаn fоydаlаnilmоqdа, jumlаdаn 1uz, 1a, uzаsbо, еstаt dаsturlаri vа buxgаltеriyа hisоbining аyrim оbyеktlаri uсhun my^liq^z, fаkturа.uz, intеmеt bаnking, didоx.uz sаytlаridаn fоydаlаnib kеlinmоqdа.
Mаmlаkаtimizdа iqtisоdiyоtni rаqаmlаshtirishi nаtijаsidа buxgаltеriyа hisоbini tаshkil еtishning quyidаgi usulаridаn fоydаlаnish mumkin.
❖ 1uz, ^, uzаsbо, еstаt kаbi dаsturiy tа'minоtlаrni mа'lumоtlаr bаzаsigа u^sh оrqаli fаоliyаtni yuritish;
❖ bulutli tеxnоlоgiyаlаrdаn fоydаlаnish Gооglе drivе(disk), yаndex disk, Оnеdrivе, drоpbоx tеxnоlоgiyаlаridаn fоydаlаnish;
❖ blоkсhеyn tеxnоlоgiyаsidаn fоydаlаnish.
Hr bir tеxnоlоgiyаni buxgаltеriyа hisоbidа qо'llаshning l^biy vа sаlbiy jixаtlаri mаvjud.
1uz, 1с, uzаsbо, еstаt kаbi dаsturiy tа'minоtlаri buxgаltеrlаrgа buxgаltеriyа hisоbining bir-birigа bоg'lаngаn sоhаlаrini yuritish, bоshqаruv xоdimlаrigа tеgishli mа'lumоtlаrgа еgа bо'lish vа bоshqаruv qаrоrlаrini qаbul qilish imkоniyаtini bеrаdi.
Buxgаltеriyа hisоbini аvtоmаtlаshtirish buxgаltеrlаr ishini vа mа'lumоtni qо'ldа qаytа ishlаsh bilаn sоlishtirgаndа аnсhа оsоnlаshtirаdi. Buxgаltеriyа hisоbini аvtоmаtlаshtirish bоshlаng'iсh hujjаtlаmi аvtоmаtik tаrzdа ^vizi^rm tо'ldirish, kо'p hаjmli mа'lumоtlаmi qаytа ishlаsh, mа'lumоtlаmi turli kо'rinishlаrdа fоydаlаnuvсhilаrgа tаqdim еtish imkоniyаtlаrining mаvjudligi, оrtiqсhа qоg'оz sаrfi оldi оlinаdi, rаhbаriyаt vа quyi bо'g'inlаr, tаshkiliy bо'linmаlаr о'rtаsidа tеzkоr mа'lumоt аlmаshinuvi, аrifmеtik xаtоlаrni bаrtаrаf еtish, nаzоrаt qiluv^i оrgаnlаr vа bаnklаr bilаn оnlаyn аlоqа, qоnun hujjаtlаridаgi о'zgаrishlаrgа tеzdа jаvоb bеrish qоbiliyаtlаrining mаvjudligi bikn fоydаlаnuvсhilаrgа qulаyliklаr yаrаtаdi.
So'nggi o'n yilliklarda konservatizm va uning ma'lumotlarga, o'ziga xos usullar va mahsulot formatlariga, muhim cheklovlar va qoidalarga, jarayonning natijalar ustidan ustunligi va manfaatdor tomonlar uchun axborot qiymatining yo'qligiga retroaktiv e'tibor tufayli buxgalteriya hisobining funktsional imkoniyatlarini qisqartirish bilan bog'liq muammolar paydo bo'ldi, bu esa bir qator muammolarga olib keldi. Axborot muhitini shakllantirish jarayonining ahamiyatini ko'rib chiqish va buxgalteriya hisobini tashkil etishni takomillashtirish yo'llarini topishga qaratilgan fundamental tadqiqotlar.
Korxonaning buxgalteriya hisobi va nazorati va tahliliy ishining asosiy yo'nalishi foydalanuvchilarni aktivlarning mavjudligi va holati to'g'risida
xabardor qilishdir, chunki ularni sotib olish investitsiya bilan bog'liq. Ko'pgina korxonalarga xos bo'lgan yuqoridagi ma'lumotlarni yig'ish tizimini soddalashtirish uchun har bir ob'ekt uchun muayyan biznes uchun maxsus kodli ob'ektlarning QR kodlaridan foydalanish tavsiya etiladi.
QR kodlash tizimi uchun siz ko'p sonli kodlarga buyurtma berishingiz va mavjud maxsus jihozlarga, xususan, mobil qurilmalarga (smartfonlar, planshetlar), shuningdek, to'g'ridan-to'g'ri foydalanish uchun mos dasturiy ta'minotga ega bo'lishingiz kerak. Ushbu tizim joriy etilgandan so'ng, ma'lumotlarni tezda to'plash mumkin, chunki mas'ul shaxslar ilgari korxonaning boshqa tarkibiy bo'linmasi vakolatiga kiradigan ob'ektlar to'g'risidagi ma'lumotlarga kirish imkoniyatiga ega bo'ladilar.
Menejmentga taqdim etilgan barcha to'plangan ma'lumotlar bo'linma tomonidan yaratilgan yagona ma'lumotlar bazasida ko'rsatiladi, bu esa tegishli boshqaruv qarorlarini qabul qilishga yordam beradi.
Ishonamizki, inventarizatsiya jarayonida QR kodlaridan foydalanish aktivlarning, jumladan, aylanma mablag'laming haq iqiy mavjudligini tekshirish jarayonini yaxshilaydi, chunki QR kodlari obyektlar haqidagi barcha ma'lumotlarni shifrlaydi. Kodlarni o'qishda aylanma aktivning inventar kartasida ko'rsatilgan ma'lum bir ob'ekt haqida to'liq ma'lumotlar aniqlanadi. QR kodida siz ob'ekt tasvirini kodlashingiz va keyingi inventarizatsiya paytida uni yangilashingiz mumkin. Ob'ektning tasviri inventarizatsiya davrlari orasidagi aktivlarning holati va o'zgarishlarini ob'ektiv baholash imkonini beradi.
Shunday qilib, QR kodlari yordamida aktivlarni kuzatish va inventarizatsiya qilishning samarali tizimini yaratish ishni bajarish uchun sifatli dasturiy ta'minot va ilovani talab qiladi.
Aktivlarning mavjudligi, holati va harakati to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'ish puxta jarayondir. Odatda, ushbu protsedura belgilangan vakolatlar doirasida sub'ektning turli bo'linmalarida amalga oshiriladi, shuning uchun u turli manbalardan olingan ma'lumotlarni umumlashtirish jarayonini murakkablashtiradi.
Demak, raqamlashtirish natijasida yuzaga kelgan jiddiy texnik o'zgarishlar, shuningdek, iqtisodiy makonda axborot salohiyatining o'sish jarayonini rag'batlantirish, buxgalteriya hisobini modernizatsiya qilish buxgalteriya hisobi metodologiyasi va tashkil etilishini takomillashtirishga xizmat qilmoqda. Raqamli buxgalteriya hisobi raqamli usullar va vositalar yordamida moliyaviy ma'lumotlarni uzatuvchi raqamlashtirilgan buxgalteriya jarayonidir. Buxgalteriya hisobidagi raqamli imkoniyatlar har yili tan olinib, ommalashib bormoqda va integratsiyalashmoqda.
Foydalanilganadaboyotlar ro'yxati: 1. Олимов, Анваржон Атамирзаевич, and Шаходатхон Фарход К,изи Фотихова. "Ракамли иктисодиёт ва ракамли бухгалтерия." Science and Education 3.4 (2022): 1841-1847.
2. Амонов, А. А. (2023). Ракамли иктисодиёт шароитида суд-бухгалтерия экспертизасини тайинлаш зарурияти ва унинг ахдмияти. Экономика и социум, (2 (105)), 444-450.
3. Амонов, А. (2021). Ракамли иктисодиёт шароитида суд-бухгалтерия экспертизаси ва унинг ахдмияти. Экономика и социум, (5-1 (84)), 661-667.
4. Primova N. Raqamlashtirishning buxgalteriya faoliyatiga ta'siri //Engineering problems and innovations. - 2023.
5. Tashmurza, R., & Olmos, I. (2022). International Standards Association Improves Accounting for Small Businesses and Private Enterprises. The Journal of Economics, Finance and Innovation, 7(1), 74-81.
