Научная статья на тему 'РАДИОБОШЛОВЧИ МАҲОРАТИ'

РАДИОБОШЛОВЧИ МАҲОРАТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
249
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
радио / эфир / бошловчи / маҳорат / тажриба / овоз

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Навфалбек Содиқ Ўғли Болтаев

Мазкур мақолада радиода бошловчилик маҳоратининг шаклланишига оид ўзига ҳос мулоҳазалар ўрин олган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РАДИОБОШЛОВЧИ МАҲОРАТИ»

РАДИОБОШЛОВЧИ МАХОРАТИ

Навфалбек Содик угли Болтаев

Аннотация: Мазкур маколада радиода бошловчилик махоратининг шаклланишига оид узига хос мулохазалар урин олган.

Калит сузлар: радио, эфир, бошловчи, махорат, тажриба, овоз.

RADIO PRESENTER SKILL

Navfalbek Sadiq oglu Boltaev

Abstract: This article contains specific comments on the formation of radio presenter skills.

Keywords: radio, broadcast, host, skill, experience, sound.

Машхур сухандон Шокир Юсупов "Сахна маданияти ва масъулияти" маколасида "...Сахна мукаддас даргох, билингки у одобдан бошланади... Сахнага чикиш, уз ижодий ниятларини амалга ошириш ва томошабинларнинг эътиборига сазовор булиш катта махоратни талаб килади"1, деб ёзади.

Радиобошловчи махорати хакида мулохаза юритар экан, устознинг сузларига радио эфири сахнадан бир неча минг маротаба улкан, миллионлаб тингловчиларни жамлаган майдон, деб кушимча килмокчиман. Сахна кенгайгани, улканлашгани сайин бошловчидан янада купрок масъулият, билим ва тезкорлик талаб килинади.

Масъулиятнинг узи нима? Масъулият - бу хар бир талаб килинган вазифани уз вактида меъёр даржасида бажариш. Факат шу куникмага эга булган бошловчигагина муваффакият эшиклари очилади.

Ш.Юсупов шундай ёзади: "...Бошловчининг овози, нутки, унинг ташки куриниши ва юриш-туриши, сахнага чикишининг узиёк унга муваффаккият келтириши мумкин, ёки аксинча холатлар хам руй беради"2.

Дархакикат шундай. Ижод борасида узига яраша обру орттирган журналист яхши радиобошловчи булиши даргумон. Чунки, бошловчидан талаб килинадиган узига хос катъий талаблар жихатлар мавжуд: радиобоп овоз, нутк билан ишлай олиш махорати, хазилга мойиллик ва темир асаблар.

Овоз - радиобошловчининг асосий куроли. Айни овози билан у уз имижини яратади. Дастурларни эфирга узатиш жараёнидаги муваффакиятни таъминлашга

1 Юсупов Ш.Т. Молодой учёный №21 (259) май 2019 г.

2 Юсупов Ш.Т. Молодой учёный №21 (259) май 2019 г.

[МЛ^М 2

http://oac.dsmi-qf.uz

хисса кушади. Тингловчи эфирни тинглаш жараёнида нафакат бошловчининг сузлаш услубига бахо беради. Х,аёлида бошловчининг узига хуш ёкадиган (эхтимол аксинча) сиймосини яратади. Худди ана шу жихат тингловчини узига жалб кила олади.

Бошловчининг яна бир мухим куроли - бу импровизация. Маълумки, соханинг хар бир мутахассиси эфир жараёнида турли вазиятлар юзага келиб колишини яхши билади. Фавкулодда вазиятлардан эса импровизацияга таянган бошловчигина устамонлик билан олиб чикади. Иммпровизация биринчи уринга чикади. Мисол учун, айтайлик радио дастур эфирга узатиляпти. Муаллиф матни бир-бирига узвий богланган. Кутилмаганда эфирга чикиши лозим булган овозли ёзувни узатишнинг имкони булмай колади. Техник носозлик. Мана шундай холатларда импровизация ишга тушади. Бошловчи импровизацияси, махорати, тезкорлиги билангина дастур маъно ва мазмуни бир-бири билан узвий богланиб кетади.

Яна бир холат борки, бунда бошловчидан нафакат импровизация, балки, купгина сохалардан хабардорлик, яъни коммуникативлик хам талаб килинади. Айтайлик, 45 дакикалик дастурни мулокот тарзида утказиш режаланган. Сухбатдош хам анча тажрибали мутахассис. Уз касбининг билимдони. Бирок, дастур эфирга узатила бошлагани эълон килингани хамоно у хаяжонланиб, тилига бир калима суз хам келмай колиши мумкин. Бошловчи бундан холатларда узининг билими, савияси, топиб гапириши билан вазиятни изга солиб юборади.

Жонли эфирда содир булиши эхтимоли булган турли вазиятлардан муваффакиятли чикиб кетиш имкони факат укиш, урганиш, ммунтазам равишда махоратни ошириб бориш билан белгиланади. Кулига эшиттириш сценарийсини олиб урганган бошловчи матндаги маълумотлар хар канча куп булмасин, уларни кам, деб хисоблаши ва узи хам шу мавзуга оид кушимча маълумотларни топиши ва туплаши зарур. Бу аксиома. Исбот талаб килмайди.

Аксарият мутахассислар тингловчининг эътиборини жалб килиш учун радиода янграй бошлаган овознинг дастлабки дакикалари етарли булади, деб хисоблашади. Бирок, шундай холатлар буладики, микрофон олдидаги журналист гарчи хак сузни айтаётган булса-да, эътиборни тортолмайди. Овозидаги ёкимсиз оханг, гапиришидаги бир хиллик тингловчини бошка тулкинга утиб кетишига ундайди.

Хуш, тингловчини бошка тулкинга утиб кетишига йул куймаслик учун нима килиш зарур?

Узини таниган ва обрусини уйлаган каналлар бунга асло йул бермайди. Чунки, хар бир янграётган овоз - радиоканал юзи, хар бир айтилаётган суз -радиоканалнинг обруси хисобланади. Х,ар бир янграётган овоз тингловчининг фикрига, хаттоки хиссиётларига хам таъсир кила олиши зарур.

I ГсОТ^^^^Н 217 http://oac.dsmi-qf.uz

Рус олими, актери К.С.Станиславскийнинг бир фикри бор: "Сузма-суз, янги саволлар ва тушунтиришлар ёрдамида хакикий хакикат уз-узидан юзага келади"3.

Агар бошловчи билимдон ва топиб гапирадиган булса, нафакат студияга ташриф буюрган-у, бирок хаяжондан узини йукотиб куйган мехмонни, балки, хар канака сузамол мутахассисни кузланган максад сари тугри етаклай олади ва дастур ижодкорларини уз манзилига шараф билан етказиб келади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Захава Б. Е. «Мастерство актера и режиссера» Изд. 3-е, испр. и доп. Учеб. пособие для институтов культуры, театральных, и культ.-просвет. училищ. Москва, «Просвещение», 1973 г.

2. Станиславский К. «Работа актера над собой». Сборник. ч-1. «Литмир», 2018 г.

3. Юсупов Ш.Т. «Сахна маданияти ва масъулияти. Научный журнал «Молодой учёный» №21 (259) май 2019 г.

3 К.Станиславский

[МЖ^Н

"Работа актера над собой" ч-1. стр. 88 бет

218

http://oac.dsmi-qf.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.