Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ШАРОИТИДА ХИЗМАТ КЎРСАТИШ КОРХОНАЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ШАРОИТИДА ХИЗМАТ КЎРСАТИШ КОРХОНАЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
34
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РАқАМЛИ ИқТИСОДИЁТ / РАқАМЛИ БИЗНЕС / ХИЗМАТ КЎРСАТИШ / САМАРАДОРЛИК / МОДДИЙ РЕСУРСЛАР

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Бойжигитов С.К.

Ушбу мақолада рақамли иқтисодиёт тушунчаси, рақамли иқтисодиёт шароитида хизмат кўрсатиш корхоналари самарадорлигини ошириш йўллари ёритиб берилган. Бундан ташқари рақамли иқтисодиёт шароитида хизмат кўрсатиш корхоналарини модернизациялаш, соҳага янги инновацион ишланмаларни жалб этиш, хизмат кўрсатиш соҳаси корхоналари самарадорлигини ошириш йўлллари очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WAYS TO INCREASE THE EFFICIENCY OF SERVICE ENTERPRISES IN THE DIGITAL ECONOMY

This article describes the concept of digital economy, ways to increase the efficiency of service enterprises in the digital economy. In addition, in the digital economy, there are ways to modernize service enterprises, attract new innovations to the industry, increase the efficiency of service enterprises.

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ШАРОИТИДА ХИЗМАТ КЎРСАТИШ КОРХОНАЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

УДК: 338.2:004

Бойжигитов С. К.

Маркетинг кафедраси ассистенти

СамИСИ

РАКАМЛИ ЩТИСОДИЕТ ШАРОИТИДА ХИЗМАТ КУРСАТИШ КОРХОНАЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙУЛЛАРИ

Аннотация: Ушбу мацолада рацамли ицтисодиёт тушунчаси, рацамли ицтисодиёт шароитида хизмат курсатиш корхоналари самарадорлигини ошириш йуллари ёритиб берилган. Бундан ташцари рацамли ицтисодиёт шароитида хизмат курсатиш корхоналарини модернизациялаш, соуага янги инновацион ишланмаларни жалб этиш, хизмат курсатиш соуаси корхоналари самарадорлигини ошириш йулллари очиб берилган.

Калит сузлар: рацамли ицтисодиёт, рацамли бизнес, хизмат курсатиш, самарадорлик, моддий ресурслар.

Boyjigitov S.K. assistant department of marketing SamISI

WAYS TO INCREASE THE EFFICIENCY OF SERVICE ENTERPRISES IN THE DIGITAL ECONOMY

Abstract: This article describes the concept of digital economy, ways to increase the efficiency of service enterprises in the digital economy. In addition, in the digital economy, there are ways to modernize service enterprises, attract new innovations to the industry, increase the efficiency of service enterprises.

Keywords: digital economy, digital business, service, efficiency, material resources.

Кириш. Мамлакатимизнинг замонавий бозор муносабатларига утишдан асосий максад - бу энг аввало инсон учун муносиб турмуш ва фаолият шароитларини яратишдир. Шу сабабдан хам кейинги йиллар мобайнида, ривожланган давлатлар орттирган ижобий тажрибаларни хисобга олган холда, республикада ракамли иктисодий, чукур демократик ва сиёсий ислохотлар воситасида янги жамиятнинг асослари яратилмокда. Бу ишлар мамлакатимизда ракамли иктисодиётга боскичма-боскич утиб бориши белгилаб олинган.

Сунги вактларда "ракамли иктисодиёт" тушунчаси жуда куп марта кулланилмокда. Дархакикат, куплаб ривожланган мамлакатларда ракамли

иктисодиёт уларнинг ривожланиш омилларига сезиларли даражада таъсир утказган. Жамият хаётида ракамли иктисодиёт мухим омилдир. Ракамли иктисодиёт тушунча нисбатан узок булмаган вактда, 1995-йили Massachusetts университетининг олими Nicolas Negroponte томонидан аниклаб берилган. Олим ахборот-коммуникация технологияларини интенсив ривожланиши ортидан эски иктисодиётдан янги иктисодиётга утишда, кандай узгаришлар руй бериши мумкинлигини айтиб утган.

Адабиётлар шархи. Турли манбаларда турлича ёндашилган бу атамага. Ш.Соатованинг фикрига кура [1]: Ракамли иктисодиётга куйидагича таъриф берган - бу иктисодий, ижтимоий ва маданий алокаларни ракамли технологияларни куллаш асосида амалга ошириш тизимидир. Баъзида у интернет иктисодиёти, янги иктисодиёт ёки веб-иктисодиёт деган терминлар билан хам ифодаланади.

Урганишларимиз натижасида, ракамли иктисодиёт [2] - бу хужалик фаолиятини юритиш булиб, бунда ишлаб чикариш ва хизмат курсатишдаги асосий омил ракамлар куриншидаги маълумотлар булиб, катта хажмдаги ахборотларни кайта ишлаш ва шу кайта ишлаш натижасини анализ килиш ёрдамида хар хил турдаги ишлаб чикариш, хизмат курсатиш, технологиялар, курилмалар, саклаш, махсулотларни етказиб беришда олдинги тизимдан самаралирок ечимлар тадбик килишдир.

Та^лил ва натижалар. Асосан ракамли иктисодиётни ривожланишининг асосий элементи сифатида электрон тижорат, интернет банкинг, электрон туловлар, интернет реклама ва шу билан бирга, интернет уйинлари курилади. Ахборот технологияларини ривожланиши ва тадбик килиниши эвазига кундалик хаётимизда жуда куплаб кулайликлар пайдо булмокда. Ракамли технологиялар ривожланиши ортидан инсон, унга керакли хизматдан тезрок фойдаланиши, интернет оркали узига керакли махсулотларни арзон сотиб олиш билан куплаб пул маблагларини тежаши мумкин.

Ракамли иктисодиётнинг ривожланишини бошка афзалликлари куйидагича булиши мумкин:

• ишлаб чикаришда мехнат самадорлигини ошиши;

• компанияларнинг ракобатбардошлигини усиши;

• ишлаб чикаришдаги харажатларнинг камайиши;

• янги иш уринлари яратилиниши;

• янги замонавий касблар пайдо булиши;

• камбагалликни енгиш ва ижтимоий тенгисизликни юколиши.

Булар ракамли иктисодиётнинг бир нечта афзалликлари холос.

Ракамли иктисодиётнинг ривожланиши бизнинг кундалик хаётимизга ижобий таъсир килади, оддий фойдаланувчига куплаб кушимча имкониятлар беради ва колаверса, бозорни усиши ва ривожланишини таъминлаб бериши мумкин.

Ракамли иктисодиёт шароитида корхоналар иктисодий, ижтимоий ва маданий алокаларни ракамли технологияларни куллаш асосида амалга ошириш имкониятига эга буладилар. Ракамли иктисодиётда корхоналар фаолиятини нолдан бошлаши шарт эмас. Бу иктисодиётда янги технологиялар, платформалар ва бизнес моделлари яратиш ва уларни кундалик хаётга жорий этиш оркали корхона самарадорлигини ошириш мумкин.

Ракамли иктисодиёт корхона фаолияти самарадорлигини сезиларли даражада оширади, корхона фаолиятида коррупцияни йукотади. Чунки ракамлар хамма нарсани мухрлайди, хотирада саклайди ва керак пайтда маълумотларни тез такдим этади. Ракамли иктисодиёт шароитида барча сохалар каби хизмат курсатиш сохаси хам анча ривожланиб бормокда.

Хизмат курсатиш сохаси [3] — бу миллий иктисодиётнинг хизматлар курсатишга тегишли хар хил тармоклар йигиндисидир. У ижтимоий характерга эга: уз хизматларини ахоли билан бир каторда, юридик шахсларга хам таклиф килади. Ахолига курсатилаётган хизматлар - социал хизматлардир.

Бизнинг фикримизча, хизмат курсатиш - инсонларнинг инсонларга яхшилик, эзгулик билан манфаат келтириш ёълидаги харакатидир.

Хизмат курсатиш корхоналарининг фаолияти зарур моддий ресурслар билан таъминланганлигидан богликдир. Уларнинг етарли микдорда, яъни белгиланган норматив микдорида булмоги лозим. Шу сабабли хам хизмат курсатиш корхоналарининг фаолияти самарадорлигини оширишда моддий ресурсларни ташкил этиш ва уларни бошкариш алохида урин тутади.

Янги бозор муносабатларига утиш шароитида хар кандай корхона узининг асосий максадига эришиш учун моддий ресурслардан тежаб-тергаб фойдаланишга алохида эътибор берадилар. Чунки, шунинг натижасида улар уз фойдаларини купайтиришга, окибат натижада, фойдалилик даражасини оширишга эришадилар.

Хизмат курсатиш жараёнида фойдаланилаётган моддий ресурслар хар бир элементининг ахамияти катта. Айрим холларда моддий ресурснинг бирон бир элементи йуклиги истеъмолчиларга хизмат курсатиш имкониятини чеклаб куяди, айрим холларда эса корхона фаолиятининг умуман тухтаб колишига сабаб булади. Киёсий карайдиган булсак, мехнат предметлари электр кувватлари ва бошкалар мавжуд булмаса хизмат курсатиш доираси хам чекланади.

Шуни таъкидлаш лозимки, корхоналарда хизмат курсатиш режасининг бажарилиши, хизматлар таннархининг пасайиши, фойда ва рентабелликнинг ошиши, уларнинг белгиланган ассортиментда ва сифатли моддий ресурслар билан таъминланишига боглик. Шунинг учун хам корхоналар уз фаолиятининг самарали ривожланишини таъминлаш максадида узок муддатга мулжалланган бизнес режаларига асосланган

XOлдa моддий pecyp^apra бyлгaн эхтиёжтарини aникдaшгa Ba тaъминлaшгa aдохидa эътибор бepaдилap.

Моддий pecypcлap билaн Уз Barçr^a, зapypий микдоpлapдa Ba бeлгилaнгaн cифaтдa хaмдa бир мaъpомдa тaъминлaниши, шу билaн биpгaдикдa, yлapдaн окилота фойдaлaниш пиpовapдидa коpхонaдapнинг икктисодий pивожлaнишигa Ba тapaккий этишигa xap томонлaмa этaди.

Рaкaмли иктисодиёт шapоитидa моддий бойликлapдaн фойдaдaниш ycтидaн нaзоpaтни кyчaйтиpиш, хyжacизликкa кдрши кypaшиш, хизмaтлap тaннapхидa моддий хapaжaтлapнинг улушини кaмaйтиpиб бориш мacaдaдpигa aдохидa эътибор бepилaди. Жyмлaдaн, моддий Ba мехтат pecypcлapини тугри, тeжaмли capфлaш миллий икктисодиётни янaдa pивожлaнтиpишдa, aхолининг моддий фapовонлигини ошиpишдa мухим омилдир.

Хизмaт кypcaтиш коpхонaдapи caмapaдоpлигини ошириш учун коpхонaдapни модepнизaциялaш, инновaциялapни киритиш мaкcaдидa коpхонaдapнинг техник-технологик, икктисодий дapaжacини aникдaш бyйичa тaкдифлap ишлaб чикиш, товap cифaти Ba peклaмacигa эътибор кapaтиш лозим. Хизмaт кypcaтиш коpхонaдapи фaолияти caмapaдоpлигини ошириш мacaлaлapини ypгaниш кyйидaги хyлоcaдapни кдлишга имконият берди:

1. Хизмaт (жyмлaдaн, cepвиc) икктисодий фaолиятнинг мухим бир шaкди. У моддий Ba номоддий куринишга эта булиб, aхоли Ba юридик шaхcлap эхтиёжлapини (тaдaб чeгapacидa) кондиришга кapaтилгaн фaолиятдиp.

2. Хизмaт иктисодий ^тегория cифaтидa инcонлap, коpхонaдap, тaшкилотлap Ba мyaccacaлapнинг моддий хaмдa номоддий тycдaги хизмaтлapгa бyлгaн эхтиёжлapи (тaдaби)ни кондиpишдa юзaгa кeлaдигaн иктисодий мyноcaбaтлapни yзидa aкc эттиpaди.

3. Узбeкиcтондa хизмaт кypcaтиш cохacини pивожлaнтиpиш, aхолигa кypcaтилaётгaн хизмaтлap cифaтини ошириш, унинг турли хилдaги тaдaблapини кондириш - мухим йyнaлишлapдaн бири хиcоблaнaди.

4. Хизмaт кypcaтиш коpхонaдapидa фойдa хизмaт кypcaтиш жapaёнидa янги к,иймaтнинг яpaтилиш чоFидa юзaгa кeлaди. Яpaтилгaн янги кдймaт тapибидaги кУшимчa кдймaт фойдaнинг acоcий мaнбaи бyлaди. Хизмaт кypcaтиш жapaёнидa хосил бyлгaн фойдa хизмaт килингaндaн сунг олингaн пул тушуми (дapомaд) билaн хapaжaтлapнинг фapки кypинишидa бутади.

5. Рaкaмли иктисодиёт шapоитидa коpхонaлapнинг моддий pecypcлap билaн тaъминлaнгaнлигини Ba yлapдaн caмapaди фойдaдaнишни тaхлил этишдa кyйидaгилapгa эътибор кapaтиш yтa зapyp хиcоблaнaди:

• коpхонaдapнинг зapypий моддий pecypcлapи билaн тaъминлaнгaнлик дapaжacини aникдaш;

• моддий ресурсларни корхонага етказиб бериш хажмини, комплекслилиги, сифатлилиги хамда маромийлигининг даражасини белгилаш;

• моддий ресурсларни етказиб бериш борасида корхоналараро тузиладиган шартномаларнинг уз вактида тузилганлигини аниклаш (бунинг учун электрон платформа ташкил килиш);

• моддий техника таъминоти белгиланган режасининг хакикатга якинлигини текшириш;

• транспорт тайёрлов харажатларини хисоблаш;

• материаллардан самарали фойдаланиш курсаткичларини аниклаш ва уларнинг курсатилаётган хизматлар хажмига хамда таннархига таъсирини микдор жихатдан хисоблаш;

• фойдаланилмай колган ички имкониятларини аниклаш, тахлил этиш ва бошкалар.

Хулоса. Юкорида келтириб утилган фикр-мулохазалар ва изланишлар натижасида шундай хулосага келиш мумкинки, мамлакатимиз иктисодиёти учун зарур булган хизмат курсатувчи корхоналарда маркетинг фаолиятини тугри ташкил килиш ва самарадорлигини ошириш оркали кузланган натижаларга эришиш бугунги кунда корхоналар олдида турган асосий вазифалардан биридир.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Соатова Ш. / Ракамли иктисодиёт хакида нималарни билиш керак? / (https://sof.uz/uz/post/raqamli-iqtisodiyot-haqida-nimalarni-bilish-kerak 01.27.2020)

2. Муаллиф ишланмаси.

3. Абдукаримов Б.А., ва бошкалар. Корхона иктисодиёти. Т.: "Фан ва технология" нашриёти. 2013 й. 367 б.

4. Абдукаримов Б.А.Ички савдо иктисоди. -Т.: Фан ва технология, 2007 й.

5. Макконнелл К.Р, БРЮ С.Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2 Т.: Пер. С анг. Т. 2. - Таллин, 1993 й.

6. Пардаев МД., Очилов И.С. Хизмат курсатиш сохаси корхоналарида самарадорликни ошириш йуллари. -Т:. Иктисод-молия, 2011 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.