QUVVATNI KUZATISH VA DIAGNOSTIKA QILISH UCHUN TIZIMDAGI MAVJUD TRANSFORMATORLAR Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

I

iW

и»

Н : j>

Ы>

! Я>

J 1>^<_>: )

. •jTALOIN VA • ^TADOIOOTLAR

ilmiy-uslubry jumaH

>

№4 2022

>

П> * >>

Pi J>

i i • Щ y

> J

>3* jK*

Ш

-J J>

i >j> >

i

Ш m

j >>

эй* *ф>

Ы j>

Ы >

i >j>

Ы >

QUVVATNI KUZATISH VA DIAGNOSTIKA QILISH UCHUN TIZIMDAGI

MAVJUD TRANSFORMATORLAR

Ismoilov Muslimbek Murodjon o'g'li

Farg'ona Politehnika Instituti 2-kurs magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.7258597

Annotatsiya: Ushbu maqolada diagnostika qilish uchun tizimdagi yuqori kuchlanishli quvvat transformatorlari, hamda ushbu transformatorlarning sinovlar ro'yxati haqida gap boradi.

Аннотация В данной статье рассматриваются высоковольтные силовые трансформаторы в системе диагностики, а также перечень испытаний этих трансформаторов.

Annotation. This article discusses high-voltage power transformers in the system for diagnostics, as well as a list of tests of these transformers.

Kalit

so'zlar:Transformator,diagnostika,sinov,tajriba,kuchlanish,quvvat,transformator moyi,baholash.

Ключевые слова: трансформатор, диагностика, испытание, эксперимент, напряжение, мощность, трансформаторное масло, оценка.

Keywords: Transformer, diagnostics, test, experiment, voltage, power, transformer oil, evaluation.

Yuqori kuchlanishli quvvat transformatorlari energiya tizimlarining muhim komponentlari hisoblanadi. Biroq, elektr ta'minotining barqarorligiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan buzilishlar ehtimoli transformatorlarning ishlash muddatiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.

Turli statistik ma'lumotlarga ko'ra, hozirda ishlaydigan quvvat transformatorlarining aksariyati o'tgan asrning 60-70-yillarda o'rnatilgan. Ularning maksimal xizmat muddati 30 yil yoki undan ko'proqqa yetadi. Professor Kurtz [1] transformatorning texnik holat xizmat muddati 35-40 yilga yetganida keskin yomonlashishini aniqladi (1.1-rasm).

Ш

Л

П

Jixozlar soni

10

i Nuqsonlarsiz i Nuqsonlar bilan

0-5 5-10 10-15 15-20 20-25 25-30

Ekspluatatsiya muddati

30-35 35-40

40-45

66

i+ i > Ц Щ

Щ >

s1 >i#;

Ы:>

^H i

I >j Ы >

q

*4>

Ы >

*ф>

*4>

Mj>

q >p

^Jjfc a > >

Ы >

q ж** ] ♦

№

. vvTALQIN VA • ^TADOIOOTLAR

ilmiy-uslubiy jumaH

>1*

>

№4 2022

>

>> >>

I >j»

J >p > >

>1 >

>

1.1-rasm - Transformator holatining statik ma'lumotlari [1] Professor Metvalli [2] transformatorning ishlash muddati 50 yilga yetganda, barcha buzilishlarning 50% i , 60 yil - 90% i, 70 yil - 100% i sodir bo'lishini aniqladi (1.2-rasm) [2; 3].

№ ^/T

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Transformatorning shikastlanish miqdori

-7>=0=-<J-1 r- - r—°—9

0 1 0 20 3 0 40 5 0 60 7 0 8 0 90 10

Ekspluatatsiya muddati

q

M>

4 >5*

*<> >

! >i>

J 1>^<_>: )

)Wvj J> < >j>

$4f j

i >>

J>

! >3>i < >j>

* - i>

1.2-rasm.Transformatorning shikastlanish miqdorini xizmat muddatiga bog'liqligi [2; 3].

Quvvat transformatorlari ham tizimning eng qimmat elementlaridan biri bo'lganligi sababli, yangilanish yiliga 3-5% dan oshmaydi. Ko'rinib turibdiki, bunday hajmdagi xizmat muddati tugagan uskunani qisqa vaqt ichida yangisiga almashtirish iqtisodiy va texnik jihatdan imkonsiz vazifadir [4]. Bugungi kunda elektr jihozlarining ishlashidagi va monitoring, diagnostika, holatni baholash, ta'mirlash, ish faoliyatini baholash va bunday qurilmalarning ishlash muddatini uzaytirish uchun yangi yondashuvlar / usullami topishga qaratilgan e'tibor kuchaytirildi[3].

Quvvat transformatorlari ham tizimning eng qimmat elementlaridan biri bo'lganligi sababli, yangilanish yiliga 3-5% dan oshmaydi. Ko'rinib turibdiki, bunday hajmdagi xizmat muddati tugagan uskunani qisqa vaqt ichida yangisiga almashtirish iqtisodiy va texnik jihatdan imkonsiz vazifadir [4]. Bugungi kunda elektr jihozlarining ishlashidagi va monitoring, diagnostika, holatni baholash, ta'mirlash, ish faoliyatini baholash va bunday qurilmalarning ishlash muddatini uzaytirish uchun yangi yondashuvlar / usullarni topishga qaratilgan e'tibor kuchaytirildi[3].

Mavjud nazorat va diagnostika tizimi RD 34.45-51.300-97 [5] bilan tartibga solinadi, bu yerda nazorat toifalari uchun quyidagi belgilar qabul qilinadi: Quvvat II, K, T, М transformatorlarini smash uchun belgilangan talablar 1.1-jadvalda jamlangan.

) J jx

>

A

i :

m>

♦ ! >

*4> >p

m>

ji

i

p 11

I >3:

q

q

w-

67

TALQIN VA TADQIQOTLAR

ilmiy-uslubry jurnali

№4 2022

1.1-jadval - Quvvat transformatorlarining sinovlari ro'yxati [1; 5]

No Sinovlar ro'yxati Kategoriya nazorati

1 Transformatorlarni yoqish shartlarini aniqlash П

2 Transformator moyining xromatografik tahlili П, К, М

3 Qattiq izolyatsiyani namlikini baholash П, К, М

4 Izolyatsiya qarshiligini o'lchash

4.1 O'ramlar П, К, Т, М

5 O'ram izolyatsiyasining dielektrik yo'qotish tangensini o'lchash II, К, T, М

6 O'ramlarning qog'oz izolyatsiyasi holatini baholash M

7 Yuqori kuchlanishda 50 Hz chastotadan foydalanish

7.1 Kirishlardagi o'ramlar П, K

7.2 Transformatorga o'rnatilgan himoya va asboblarning sxemalari П, K

8 O'ramdagi doimiy tok qarshiligini o'lchash П, К

9 Transformatsiya nisbatini tekshirish П, К

10 Uch fazali transformatorlarning o'ramlarini ulanish guruhini va bir fazali transformatorlarning chiqish qutblarini tekshirish П, К

11 Yuklamasiz rejimdagi yo'qotishlarni o'lchash П, К

12 Transformatorning qisqa tutashuv qarshiligini (Z) o'lchash П, К

13 Transformator bakining zichligi sinovi П, К

14 Sovutish moslamalarini tekshirish П, К, Т

15 Xavfsizlik moslamalarini tekshirish П, К

16 Gaz relesi va bosim relesini tekshirish, sinovdan П, К

68

jW^ У

q ж**

ЩУ>

::H >

Ы >

q > >

u

ш

1>5*:

£ И >

Ш >

*v>

i> * q

Ц >p

j:>f)>

q > >

q щъ q

*4>

Шу

1 Ч>

. vjTALOIN VA • ^TADOIOOTLAR

ilmiy-uslubiy jumaH

№4 2022

>j* >>

Pi )=

i >p > >

Я>

к )>

. )>J»

>

>4>

>

J

>3*

M.

o'tkazish

17 Nominal kuchlanishni yoqish orqali transformatorlarni sinovdan o'tkazish П

18 Ish paytidagi transformator moyi bo'yicha sinovlar M

19 Chiqish cho'lg'amlaridagi sinovlar П

q ж**

!>3*:

3*4 >

яЛгл \>

+Й )> Ы*

ы>

!

J 1>^<>

J>

] >j> +И >

Щ »

ш >>

< >p-

Ы j> Ы >

Ы >

П - ixtisoslashtirilgan ta'mirlash korxonasida restavratsiya qilingan yoki kapital ta'mirlangan yangi elektr jihozlari ishga tushirilgandagi sinovlar;

K - elektr stantsiyasida kapital ta'mirlash vaqtidagi sinovlar;

T - elektr jihozlarini joriy ta'mirlash vaqtidagi sinovlar;

M - ta'mirlash oralig'idagi sinovlar;

Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, 1-jadvalga asoslanib, biz quvvat transformatorlarini kuzatish va ularga xizmat ko'rsatishning mavjud tizimi quvvat transformatorini ishga tushirish va kapital ta'mirlash vaqtida kuzatishga qaratilgan degan xulosaga kelishimiz mumkin. Bu shuni ko'rsatadiki, bunday sharoitlarda quvvat transformatorlarining ishonchliligi va xavfsizligi to'liq kafolatlanmaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:

1. Managing aged transformers / Kurtz C., Ford G., Vainberg M. [et al.] // Transmission & Distribution World. - 2005, July. - Р.

2. Metwally I.A. Failures, monitoring, and new trends of power transformers // IEEE potentials. - 2011, May/June. - Р.

3. Тюрюмина А.В., Батрак А.П., Секацкий В.С. Современное состояние вопроса диагностики силовых трансформаторов в зарубежных странах // Молодой ученый. - 2016. - № 8 (112). - С.

4. Батрак А.П., Тюрюмина А.В., Никитина А.В. Факторный анализ качественных характеристик трансформаторного масла в 3 т. Т. 3 // Молодежь и XXI век - 2015: материалы V Междунар. молодеж. науч. конф. (26-27 февраля 2015 г.), Юго-Зап. гос. ун-т, ЗАО «Университетская книга». - Курск, 2015.

5. РД 34.45-51.300-97. Объем и нормы испытаний электрооборудования. 6-е издание. [Электронный ресурс].

ы >

q >\:у

V>^ *ф>

¡ЙИ*

9

69

q

>Н >

Ы j>

щ >

q J>р

Ц >р

|:Н> Ы >

q

Щ >

q i