CC BY
3Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 2 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 2 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 2 | 2024 год
QO'LYOZMA MATNI TASVIRI SIFATINI OSHIRISHNING SAMARALI ALGORITMINI
TANLASH
Radjabov Sobirjon Sattorovich,
Texnika fanlari doktori, Laboratoriya mudiri, "Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti" milliy tadqiqot universiteti qoshidagi Fundamental va amaliy tadqiqotlar instituti e-mail: [email protected]
Dadaxanov Musoxon Xoshimxonovich,
Falsafa fanlari doktori (PhD), dotsent, Kafedra mudiri, Namangan davlat universiteti e-mail: [email protected]
Mardiyev Azamat Shakar o'g'li,
Tayanch doktorant, "Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti" milliy tadqiqot universiteti qoshidagi Fundamental va amaliy tadqiqotlar instituti e-mail: [email protected]
Annotatsiya. Qo'lyozma matnini raqamlashtirish bosqichida texnik yoki inson omillari ta'sirida uning tasviri buzilishi yoki biroz shovqin qo'shilishi mumkin. Berilgan tasvir sifatini oshirishning ko'plab algoritmlari mavjud bo'lishiga qaramasdan, tadqiqotchilar original tasvirdagi buzilishlarning turiga yoki shovqinlarning mavjudligiga bog'liq holda samarali algoritmni tanlash jarayonini avtomatlashtirish imkonini beruvchi vositalarga ega emaslar. Bu maqolada tasvir sifatini baholashning etalonsiz metodlarga asoslangan yondoshuvi keltirilgan. Ushbu yondoshuvni qo'llagan holda berilgan tasvir sifatini yaxshilash bo'yicha tajriba natijalari keltirilgan. Taklif etilayotgan yondoshuv, bizning fikrimizcha, nafaqat tasvirdagi qo'lyozma matnini tanib olishda, balki turli obektlar tasvirlarini tahlil qilishda ham qo'llanishi mumkin.
II Kalit so'zlar: sifatning etalonsiz bahosi, BRISQUE, tasvir kontrasti, tasvir yorqinligi, xira tasvir.
Kirish. Qo'lyozma matn tasvirlarini tahlil qilish tizimlarini ishlab chiqishda dastlab berilgan tasvir sifatini baholash talab etiladi. Odatda tasvir sifatini baholash uning gistogrammasi orqali amalga oshiriladi va u yetarlicha aniq ifodalanishi mumkin, biroq bu usul orqali sifat ko'rsatkichlarini miqdoriy qiymatlarda ifodalab bo'lmaydi. Tasvir sifatini miqdoriy baholash vazifasi ancha murakkab va kompleks vazifa bo'lib, u shubhasiz tasvirlarga dastlabki ishlov berish algoritmlarini to'g'ri strategiyasini tuzish imkonini beradi. Bu esa chiqishda tahlil uchun nisbatan yuqori sifatli tasvirni ta'minlaydi.
Raqamli tasvirlar sifatini baholash usullari mos ravishda etalonli va etalonsiz turlarga ajratiladi [1, 2]. Birinchi guruh usullari tekshiriladigan tasvirni oldindan berilgan paramedian bo'yicha étalon tasvir bilan taqqoslashga asoslanadi. Tasvirdagi qo'lyozma matnini tanib olish masalasining o'ziga xos xususiyatlari sababli, berilgan qo'lyozma matni tasviri sifatini baholash uchun ushbu guruh usullaridan foydalanib bo'lmaydi. Ikkinchi guruh usullari ravshanlik, ranglarni keskin o'zgarishi, yorqinlik va xalaqit darajasi kabi parametrlar bo'yicha yagona tasvirni miqdoriy baholashga asoslangan.
255
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 2 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 2 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 2 | 2024 год
Ishning maqsadi - berilgan qo'lyozma tasvirini sifatini miqdoriy bahosi tahlili asosida samarali dastlabki ishlov berish algoritmini aniqlash.
Qo'yilgan maqsadga erishish uchun tasvir buzilishlari modellashtiriladi va ushbu jarayenda uning sifatini miqdoriy bahosi tahlil qilish natijasida buzilishni yo'qotishning samarali algoritmi aniqlanadi.
Taklif etilayotgan yondashuv. Berilgan qo'lyozma matni tasviri yorqinligini miqdoriy etalonsiz baholash uchun quyidagi formula bo'yicha hisobladigan mezondan foydalanilgan
1 k-1 Yav = Yb(0, i=0
bu yerda Yb(i) =
Yav(i).
1
255 m n
11 m • n¿—i ¿—i
x=1y=1
+ 0.587 • G(i-m + x,i-n + y) +
0.299 • R(i • m + x,i • n + y)
+0.114 • m + x,i • n + y).
Yav qiymati [0,1] oraliqda bo'lib, Yav=0 qiymati mutloq qora tasvirga va Yav=1 esa mutloq oq tasvirga mos keladi. Optimal yorqinlikda bo'lgan tasvirda Yav qiymati 0,5 ga yaqin bo'lishi kerak.
Yorqinlik kontrastini baholash mezoni sifatida o'rta kvadratik og'ishning maksimal yorqinlik qiymatiga nisbatidan foydalaniladi :
2a
С =
255'
bu yerda
* = J^=1:Z"1(Yav-Y(x,y))2;
1
M-N' M N
Y =
ïav M-N
^ ^ 0.299 • R(x,y) + 0.587 • G(x,y)
x=1y=1
+ 0.114 •B(x.y).
Bunda С ning qiymati [0, 1] oraliqda bo'lib, С = 0 monoton tasvirga va С = 1 esa maksimal kontrastga to'g'ri keladi. Optimal kontrast qiymati tasvirda aks etgan ob'yekt turiga bog'liq.
Berilgan qo'lyozma tasviridagi xalaqit va chaplanish darajasini baholash uchun haqiqiy
sahnalarni statistik tahliliga asoslangan BRISQUE algoritmidan foydalaniladi [3].
BRISQUE algoritmi quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:
1-bosqich. Mazkur bosqichda MSCN koeffisiyentlarini hisoblanadi
I(i,j) -ß(i,j)
Ki,j) =
a(i,j) + С
bu yerda
К L
ß(i,j) = ^ ^ Wk.iKi + k,j + l) ;
k=-K l=-L
o(Uj) =
ZKk=-KZi=-LWic,iV(i + k,j + l) -ß(i,j)]2;
H(i,j) = T(i,j) î(i,j + 1); V(i,j) = î(Uj) î(i + Ш D1(i,j) = î(i,j) î(i + 1,j + 1); D2(i,j) = î(i,j) î(i + 1,j - 1). 2-bosqich. Ushbu bosqichda belgilar vektorini hisoblanadi.
Belgilar
fl-f2 ff
f7-f10
f11-f14
f15-f18
Belgining tavsifi
Shakl va dispersiya
Shakl, o'rta, chap va o'ng og'ish
Shakl, o'rta, chap va o'ng og'ish
Shakl, o'rta, chap va o'ng og'ish
Shakl, o'rta, chap va o'ng og'ish
Hisoblash prosedurasi
Umumlashgan normal
taqsimotni î ga kyeltirish
Assimetrik normal taqsimotni Hga keltirish
Assimetrik normal taqsimotni V
Assimetrik normal taqsimotni D1 ga keltirish
Assimetrik normal taqsimotni D2 ga keltirish
3-bosqich. Ushbu bosqichda tasvir sifatini bashorat qilingan bahosini hisoblash amalga oshirilib, unda tasvir sifati bahosini hisoblash uchun uning fi,...fi8 belgilari oldindan o'qitib olingan regression modelga boshlang'ich ma'lumotlar sifatida kiritiladi.
256
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 2 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 2 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 2 | 2024 год
Berilgan tasvir chaplanganlik turini aniqlash uchun IUHT tasvirlar bazasidan [4] eng yuqori sifatli tasvirlar vizual ajratib olingan. So'ngra ajratib olingan tasvirlar quyidagi tasvir buzilish holatlarini modellashtirish uchun almashtirildi: yorqinlik va kontrastni o'zgarishi, loyqalanish va har xil halaqitlarni qo'shilishi. Chaplangan tasvir sifati va uning buzilish usulining miqdoriy baholarini bilib, bu chaplanishni bartaraf etishning samarali algoritmini aniqlash mumkin.
Yorqinlikni o'zgartirish quyidagi formula bo'yicha amalga oshiriladi:
bu yerda I - berilgan tasvir yorqinligi komponenti; dl - esa I foizda ifodalangan yoritishni kiritilgan chaplanishi. Tajribalar davomida dl ning qiymati 10 qadam bilan -70 dan 70 gacha o'zgartirilgan. Yorqinlikni ko'rib chiqilayotgan o'zgarishi maksimal yorqinlik qiymatiga erishilganda, shuningdek, yorqinlik qiymati kamaytirilganda kvantlash effektlari tufayli qisqarishi natijasida ba'zi foydali ma'lumotlarni yo'qolishiga olib keladi. Yorqinlikni vizual ravishda o'zgartirish natijasida olingan tasvirlar qoraytirilgan va ortiqcha yoritilgan sharoitida olingan tasvirlarga mos keladi (1-rasm).
«f tnnj*. tixünilU
Ыкмпмо^ХUi.ii'-/, utAttn fiedagvy (jid-t -ÙLirdM CmiMcffat£&-Uni hU-
U tJall^'i ф^цл^и
Jedciqofik. n^Jmat ¿u$ma icjlant ^eki ИйНу&Ыап - naмдц Нш-tJui x^AtLS-Cyat
Ык CA/UtA m iiecUv mh-
a)
b)
fcju«^ Unfa tixiiviîfoi-
tuko^tiXCemA tii-ia-/, ueJitin
ùx.itùn4 c^izlikgA
itI I.eJai&i'i ifcifi-ti
%.dcL%ofti ny&faytat ¿ugmii icdant K&t-ULcLa n.
ßatki HIÜI^ ist&tJlirk 1Чк ¡jbcüy 'KcjJ
f4fté> . fitiMitu.
tu kiMUÛùa A UitnÄ ие>/шп pedcsftoti Алфс-t&zniru CfttÂc-UqatC&zCrU ciAlz^ù* lut ■U /.auiMAi (t&yititfaji-iL
Jedaqc-fyLk. ГЦ&ItnAi iugma ic<£cmt пагь&сЫ n - mzsntfç ^wc/ui ^nuC^t ем-f fettU iUyjvjj| MjfùuM Ùt&UÙ$k ¡¡A ifCdCM »Vi.h.-
v)
1-rasm. Yorqinligi turlicha qo'lyozma matni sinov tasviri:
o'zgartirilgan
a) d/=-60; b) dl=0 (berilgan tasvir); v) dl=60
Ma'lumki, berilgan tasvirni umumiy kontrasti maksimal va minimal yorqinlik qiymatlari orasidagi farq sifatida o'rnatiladi:
С = I — I ■
u lmax lmin-
U holda qisqartirilgan kontrast qiymatini
quyidagi ifoda orqali hisoblash mumkin:
а
С = С--,
100'
bu yerda а - foizda ifodalangan va buzilgan tasvir kontrasti berilgan kontrastni qaysi nisbatida ekanligini ko'rsatuvchi koeffisiyent. Buzilgan tasvir yorqinligi qiymatlari belgilangan oraliqda bo'lishi uchun quyidagi almashtirish qo'llanildi:
C\ а С
I = ( — Imin — 2/ 100 + ^max + 2''
Tajribalarda a ning 10 dan 100 gacha bo'lgan qiymatlari 10 qadam bilan olingan. Sinov tasvir vizual namunasi 2-rasmda keltirilgan.
v)
2-rasm. Turli kontrastli o'zgarishlarga ega bo'lgan qo'lyozma matni sinov tasviri:
a) a=100 (berilgan tasvir); b) a=60; v) a=20
Keltirilgan misollar tasvirlar yorug'lik manbaiga qarama-qarshi holda yoki yorqin fonda olish paytida modellashtirilganligini ko'rsatdi.
257
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 2 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 2 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 2 | 2024 год
Halaqitli tasvirlar to'plamini yaratish uchun tasvirlarga Gauss va impulsli halaqitlar qo'shildi. Boshqa tasvirga qo'shilgan Gauss halaqiti tasvir piksellarining yorqinligi, Gauss zichlik funksiyasi ehtimollik taqsimoti (boshqacha qilib aytganda, ehtimollik taqsimotining normal qonuni) asosida quyidagi tasodifiy o'zgaruvchi bilan tavsiflanadi:
1 (z-^2
p(z) = --=e 2a2 ,
ay2n
bu yerda z - yorqinlik qiymati, ^ - tasodifiy o'zgaruvchi z ning o'rtacha qiymati, a uning o'rtacha kvadratik og'ishi. a2 o'rtacha kvadratik og'ishning kvadrati z ning qiymat dispersiyasi hisoblanadi.
Tajribalarda ^ ning 0 dan 0,2 gacha bo'lgan qiymatlaridan 0,05 qadam bilan va a2 ni 0 dan 0,1 gacha 0,01 qadam bilan olingan. Bunday holda, normal qonunga muvofiq taqsimlangan tasvir yorqinligi tebranishlari modellashtirilgan. Impulsiv (bipolyar) halaqit uchun halaqitni qo'shish jarayoni har bir tasvir nuqtasi yorqinligi qiymatini Ps = Pa + Pb < 1 halaqit qiymati ehtimolligi bilan almashtirishdan iborat. Bunday holda, piksellar yorqinligi Pa va Pb ikkita musbat sonlar bilan aniqlanadi. Ehtimoli Pa bo'lgan har qanday pikselning yorqinligi a qiymati bilan, Pb ehtimoli esa b bilan qiymati bilan almashtiriladi va ehtimoli 1 — Pa — Pb bo'lsau o'zgarmaydi. Ehtimollar taqsimoti zichligini delta funksiyasi yordamida quyidagicha yozish mumkin: p(z) = Pa5(z — a) + PbS(z — b).
Agar b > a bo'lsa, u holda yorqinligi b bo'lgan piksel tasvirda yorug' nuqta bo'lib ko'rinadi. Boshqa tomondan, yorqinligi a bo'lgan piksel qora nuqtaga bo'lib ko'rinadi. Agar Pa yoki Pb ehtimollik qiymatlaridan biri nolga teng bo'lsa, u holda impuls halaqiti bir qutbli deb ataladi. Agar ehtimolliklarning hech biri nolga teng bo'lmasa, impuls halaqitini tasvir bo'ylab tarqalgan "tuz va qalampir" donalariga o'xshaydi. Shuning uchun bu halaqit ko'pincha "tuz va qalampir" halaqiti deb ataladi.
Tasvirni raqamlashtirishda odatda yorqinlik qiymatining qisqarishi sodir bo'ladi. Shuning uchun, odatda, a va b qiymatlari asosan raqamlangan tasvirda bo'lishi mumkin bo'lgan minimal va maksimal
qiymatlarga teng deb taxmin qilinadi. Bizning holatimizda 8-bitli tasvirlar uchun a = 0 (qora, qalampir), b = 255 (oq, tuz) degan ma'noni anglatadi. Tajribalarda Ps qiymatlari 0 dan 0,2 gacha oraliqda 0,05 qadam bilan olingan. Sinov tasviri vizual namunasi 3-rasmda keltirilgan.
ifc.4M.6-.
"V
".Cj» П*
bUutäwaatf ft I ,fCL ^^
/1 «.'/*-</ , ¿ij-ix-f-
a)
"rbv^y W
jи 1оф h'li- - U f. ,
b)
„fi m
^"^.l-cyrt-f^,,.. .....
* ^.■-riyi-h..' V.t'4
bimrfp.
. < . ,, ... ...... *
i ' / ( Л,и ». «... f ¿t „«
» ( I < rf « A. « ; . « t, i.. ■мгф&п*, -, fi^Hf^K Jfcp/,^™ »^МЧ" i.W.
f, я /<,«Iv^tf i^aa ,J, ">
A» 4 »/г,^.^,,,r
M». <, t ,
V)
3-rasm. Impuls halaqitini qo'shish ehtimoli turli xil bo'lgan qo'lyozma matni sinov tasviri: a) Ps=0 (berilgan tasvir); b) Ps=0,05; v) Ps=0,1
Qo'lyozma matnining berilgan xiralashgan tasviri Gauss filtri yordamida amalga oshirilgan. Bunday tajribalarni o'tkazishda s filtr 2 qadam bilan 3 dan 15 gacha bo'lgan o'lchamlarida olingan. Sinov tasvir vizual namunasi 4-rasmda keltirilgan.
Лаирштм«]. nfifOgiM?» Ш fi. шмлм ettwevuL- ¡¡ем Ax*t- ¿w
«'Али ¿¿jJut/Lajt-ajr&uity^cu ça MS
сУ"
70fr и
a)
(?илyiuttajxuj nptpugtMJu 2/ fi ТММАМ KM KtMv jp, trtt/F
rcpfufixa/, ¿a- „и/Л*/ iwuft,
фи** Oujm ça*;-
toty**" нам yuto*- iof>u#aü axa ¿j
258
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 2 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 2 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 2 | 2024 год
V)
4-rasm. Gauss filtrining turli o'lchamlari yordamida olingan qo'lyozma matn sinov tasviri: a) berilgan tasvir; b) s=7; v) s=15
Yuqoridagi usullar orqali yaratilgan sinov tasvirlaridagi halaqit darajasini, shuningdek berilgan tasvirlarni baholash uchun BRISQUE algoritmi qo'llanilgan. Ushbu baholash qiymatlaridan namunalar 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval.
Tasvir sifatini baholash natijalari
№ t/r Berilgan Chajslan- Shovqinlash-tirilgan Chaplangan +shovqlnlasli-tirilpan Shovqinlash-tirilgan + chaplangan
1 22.43 72,58 54,66 97.92 65,46
2 26.94 69,58 54,98 100.0 67,48
1799 18.61 69,43 51,23 93,87 62,9
1800 21.01 71,5 53,23 96.2 64,77
0Lrtacha 22.91 72,46 55,69 97.13 65,56
Dispyersiya 7.21 2,79 11,38 4.2 1,85
BRISQUE algoritmi orqali olingan B tasvir sifatini baholash bo'yicha olingan natijalarni tahlil qilish chaplanganlik turini aniqlash uchun quyidagi qoidalarni shakllantirishga imkon berdi:
- agar B e [0, 25] bo'lsa, tasvir sifatli;
- agar B e [50, 60] bo'lsa, tasvir halaqitlarga ega;
- agar B e [70, 75] bo'lsa, tasvir chaplangan;
- agar B e [61, 69] bo'lsa, tasvir halaqitlarga ega va chaplangan;
- agar B e [90, 100] bo'lsa, tasvir chaplangan va halaqitlarga ega.
Bu yerda B - BRISQUE algoritmi yordamida olingan tasvir sifatining bahosi.
So'nggi ikki qoida faqat ta'sir elementlari tartibi bilan farqlanadi. Bu tasvir sifatini yaxshilash algoritmlarini qo'llash tartibini ko'rsatadi.
Ushbu qoidalar asosida qo'lyozma matni tasviri sifatini yaxshilash algoritmi ishlab chiqildi. Uning blok-sxemasi 5-rasmda keltirilgan.
5-rasm. Berilgan tasvirni yaxshilash blok-sxemasi
Tajribalar asosida tasvir past kontrastli, yorqinligi notekis taqsimlangan, xalaqitli yoki xiralashgan bo'lsa, lokal-chiziqli kontrastlash, MSR (Multi-Scale Retinex), medianali filtrlash va Unsharp mask algoritmlaridan foydalanish tasvir sifati yaxshilashi aniqlandi. Berilgan tasvir sifatini baholash asosida uni sifatini oshirish algoritmini amalga oshirish natijalari 6-rasmda keltirilgan. Bu natijalardan taklif qilingan yondashuvdan foydalanish berilgan qo'lyozma matni tasviri sifatini baholashga asoslanib, ushbu tasvir sifatini oshirishda samarali algoritmni tanlash imkonini berishini ko'rish mumkin.
6-rasm. Tasvir sifatini baholash asosida algoritmini takomillashtirishni amalga oshirish natijalari: a) berilgan tasvir; b) yorqinlikni, kontrastini o'zgartirish, Gauss va impuls halaqitlarini qo'shish, shuningdek loyqalash bilan halaqit qo'shilgan tasvir; v) olingan natija
Xulosa. Berilgan tasvir sifatining miqdoriy bahosiga asoslangan qo'lyozma matni tasvirlari sifatini
259
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 2 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 2 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 2 | 2024 год
oshirish uchun samarali algoritmni tanlash yondashuvi taklif qilindi. Ushbu yondashuv qo'lyozma matni tasvirlarini tahlil qilish tizimlarini yaratishda ishlov berish algoritmlari ketma-ketligini qurishni avtomatlashtirishga imkon beradi.
Adabiyotlar
1. Wang, Z., Bovik A.C. Modern image quality assessment //Synthesis Lectures on Image, Video, and Multimedia Processing. - 2006. - Vol. 2, no. 1. - 156 r.
2. Golub Yu.I., Starovoytov F.V., Starovoytov V.V. Issledovaniye bezetalonnwx lokalnyx osenok kachestva izobrajeniy //Vestnik Brestskogo gosudarstvennogo texnicheskogo universiteta. Seriya: Fizika, matematika, informatika. - 2019. - № 5. - S. 15-18.
3. Mittal A., Moorthy A.K., and Bovik A.C. No-Reference Image Quality Assessment in the Spatial Domain. IEEE Transactions on Image Processing. Vol. 21, Number 12, December 2012, pp. 4695-4708.
4. Radjabov S.S., Dadaxanov M.X., Asrayev M.A., Mamatov A.A. Qo'lyozmali matn tasvirlarini segmentatsiyalash algoritmlari //Informatika va energetika muammolari. - Toshkent, 2020. - №3. -137-142 b.
260
